Periode voorafgaand aan pleegzorg

In tegenstelling tot bestandpleegzorgers doorlopen netwerkpleegzorgers geen voorbereidende procedure alvorens de pleegplaatsing start. In 90% van de gevallen gaat het om een netwerkobservatie wat betekent dat het kind al bij het pleeggezin verblijft alvorens contact opgenomen wordt met de pleegzorgdienst (E. Desender, persoonlijke communicatie 12 mei 2020). In de overige tien procent gaat het om een netwerkonderzoek of een netwerkscreening waarbij kort wordt nagegaan of er kandidaten zijn en of er een match is tussen de kandidaten en het kind. Het pleegkind is hierbij nog niet bij het gezin maar ook hier is er geen sprake van een uitgebreide voorbereidende procedure. Alle respondenten zijn via een netwerkobservatie in pleegzorg gerold. Enkel het gezin dat de procedure vroegtijdig stopzette, ging initieel via een netwerkonderzoek overgaan tot pleegzorg.

4.2.1.1. Gebruikerservaringen

De aanleidingen van de verschillende pleegplaatsingen zijn heel divers. Carine en Annick werden gecontacteerd door de politie, Kathleen en Silke werden dan weer gecontacteerd door de biologische ouders en Klara en Jeroen kozen er zelf voor om de pleegzorgers te worden van iemand uit hun sociaal netwerk. Doordat bij Carine en Annick het dossier reeds gekend waren bij respectievelijk Jongerenwelzijn en het Ondersteuningscentrum Jeugdzorg (OCJ), werden zij van in het begin bijgestaan door deze jeugdhulpinstanties. Ook Jeroen had reeds contacten met de jeugdrechtbank en Klara werd al ondersteund door de jeugdinstelling waar het pleegkind verbleef. Deze respondenten konden bijgevolg beroep doen op deze hulpverleners voor tijdelijke ondersteuning.

Ook de redenen waarom de respondenten besloten om de kinderen op te vangen zijn divers. Carine en Annick werden gecontacteerd door de politie met de vraag of ze onderdak konden bieden voor iemand uit hun netwerk. Bij beide respondenten ging het om een crisissituatie waardoor zij eigenlijk geen bedenktijd hadden. Daarenboven werd hen gezegd dat het maar voor één overnachting was waardoor zij eigenlijk niet wisten dat het tot een pleegplaatsing ging komen. Annick gaf dan ook aan dat zij ondertussen al een band hadden opgebouwd met het pleegkind en het pleegkind ook nergens anders terecht kon waardoor zij eigenlijk niet anders konden dan “ja” zeggen.

Een kindje uit de klas van de vriendin van Jeroen werd seksueel misbruikt en mishandeld. Er was echter nergens plaats voor haar waardoor zij terug in haar thuissituatie werd geplaatst. Jeroen en zijn vriendin konden hier niet mee overweg en volgden een infoavond van pleegzorg om extra informatie in te winnen. Na afloop van die infoavond zagen zij het dan ook helemaal zitten om via pleegzorg het kindje uit haar schrijnende situatie te halen. Daarnaast koos Silke om open te staan voor pleegzorg nadat eerder al een kindje werd weggeplukt uit haar kinderdagverblijf zonder dat ze wist wat er gebeurd was. Klara koos dan weer omwille van het mogelijke speelkameraadje voor haar kleinkind en de goede klik met het kind, om haar gezin open te stellen. Tot slot koos Kathleen voor pleegzorg om terug wat leven in huis te hebben, een doel te hebben om ’s ochtends op te staan.

Angst voor ruzie binnen familie (2-)

Daarnaast zijn er ook redenen die mensen tegen houden om over te stappen naar pleegzorg. Het gezin van Kristien bijvoorbeeld was kandidaat via een netwerkonderzoek om hun nichtje een onderkomen te bieden. Ook al is de man van Kristien de voogd van het kind, toch hebben zij besloten om haar niet voltijds op te vangen. Naast het feit dat de komst van het nichtje soms al wrijving veroorzaakte met het jongste gezinslid was vooral het vermijden van ruzie binnen de familie de doorslaggevende reden. Ook Carine zei dat ze de pleegplaatsing zouden stop zetten van zodra er hierdoor moeilijkheden zouden ontstaan binnen de familie.

“Wij hadden dat ook overwogen maar als familie, is dat allemaal zo simpel niet. We zitten al met oma ook die ook dikwijls, die ook dicht bij ons woont die ook ja bemoeienissen zou hebben daarover eigenlijk. Ja, dat was eigenlijk het meeste de doorslag, dat we dat niet gedaan hebben, omdat dat ruzie ging uitlokken eigenlijk.” (Kristien).

Bieden van wettelijk kader (3+)

Tevens zijn er ook nog andere redenen waarom de respondenten besloten hebben om samen te werken met pleegzorg. In totaal haalden de respondenten drie redenen aan om over te gaan tot pleegzorg. De eerste reden is het bieden van een wettelijk kader. Zowel Carine, Annick als Kathleen haalden deze reden aan. Zij beseften heel goed dat het niet om hun eigen kinderen ging en wouden dan ook zekerheid hebben.

“Omdat wij ontdekten van ja goed, er is hier geen wettelijk kader en wat als die ouders plotseling aan de schoolpoort staan en die zeggen van pleegkind je moet in de auto stappen want mag ik dan zeggen dat die dat niet mogen doen. Mag ik daar voor gaan staan en zeggen neen, ge moogt dat dus niet hé. Dus dat was voor ons ja oké wij voelen ons daar eigenlijk ook niet goed bij en dan is daar pleegzorg bijgekomen”. (Annick)

“Ja, dat was ook omdat ik zei ik rijd rond met die jongens, die jongens zijn hier bij mij. Er zou maar eens iets moeten gebeuren”. (Kathleen)

Pleegzorgvergoeding (3+)

Daarnaast speelde ook een financieel motief. Bij een pleegzorgplaatsing krijgen de pleegzorgers voor elke dag dat zij een pleegkind in huis hebben een pleegzorgvergoeding. Deze pleegzorgvergoeding komt neer op een bedrag tussen de €7 en €22 en verschilt naargelang de leeftijd van het pleegkind (Pleegzorg West-Vlaanderen, sd a). Dit zorgt ervoor dat ze de pleegkinderen een extraatje kunnen geven of de kosten voor de opvoeding betaalbaar kunnen houden. Voor drie respondenten (Klara, Carine en Kathleen) was dit dan ook een reden om de overstap naar pleegzorg te maken.

“En dat we weliswaar een zeer kleine financiële vergoeding krijgen als Pleegkind er is.

Maar we gebruiken dan dat geld 100% voor Pleegkind. Al hetgeen dat we krijgen van pleegzorg gebruiken we voor haar om dingen te kopen dat ze anders kan in de instelling”. (Klara)

Duidelijk perspectief (1+)

Tot slot haalde respondent vier ook aan dat een reden om over te stappen naar pleegzorg was om een duidelijker perspectief voor ogen te krijgen. Door de plaatsing via pleegzorg te officialiseren werd een duidelijk perspectief van twee weken voorgesteld waardoor het pleegkind even op haar positieven kon komen en alles kon laten bezinken.

4.2.1.2. Wat zeggen de experten?

Netwerkpleegzorgers zijn vaak grootouders, tantes of nonkels die het kind opvangen om te vermijden dat het in een voorziening terecht komt. Daarenboven is bij de aanmelding van een pleegplaatsing vaak een consulent van het OCJ, het CLB, de jeugdrechtbank of het vertrouwenscentrum kindermishandeling betrokken. In dergelijke plaatsingen kiezen pleegzorgers er onbewust voor om pleegzorg erbij te betrekken. Als er geen consulent aanwezig is, staan pleegzorgers er bewuster bij stil dat ze pleegzorger worden. Ondanks het feit dat het voor pleegzorg belangrijk is dat er een begeleidingsvraag is voor de netwerkpleegplaatsing, blijkt in sommige gevallen de financiële vergoeding een heel grote rol te spelen (Amber en Elise, pleegzorgbegeleiders Pleegzorg West-Vlaanderen).

De vrees van Kristien en Carine dat de pleegplaatsing zou lijden tot spanningen bij de familie is zeker gegrond. Familiale spanningen omwille van de pleegzorgplaatsing komen wel vaker voor. Netwerkpleegzorgers moeten hierbij sterk in hun schoenen kunnen staan want ouders kunnen zich heel eisend opstellen. De pleegzorgbegeleiders proberen de pleegzorgers hierin te ondersteunen maar dit is in het begin niet gemakkelijk gezien er nog geen vertrouwensband is met de pleegzorgbegeleider (Amber, pleegzorgbegeleider Pleegzorg West-Vlaanderen). Ondanks het feit dat het betrekken van pleegzorg tot heel wat spanningen leidt, is er ook een groot voordeel aan de samenwerking met pleegzorg. De overstap naar pleegzorg biedt immers een kans om structuur te brengen in de bezoeken. Door de familiale band kunnen de bezoeken immers zeer chaotisch zijn en kunnen pleegzorgers geen of moeilijk grenzen stellen. De samenwerking met pleegzorg maakt dat er constructieve afspraken gemaakt kunnen worden waar iedereen zich in kan vinden (Elien Desender, intakemedewerker Pleegzorg West-Vlaanderen).