\
■iONSJOE
o k io % % S T IL L E O C E A A N BONIN-EILANDEN I w o - J i m a ® MARIANEN MIDW AY ©°° •Pearl Harbor
• % * MARSHALL- 0 o EILANDEN 1 IV^kin T a r a w allan^ia
^^N ew
-H m ïS . “ ^ SALOMONS- ' . « V f V O o EILANDEN /lo r e s b v 0 ^ o q G u a d a lc a n a lr - j i i GILBERT-EILANDEN ELLICE- 'o 0 EILANDENMACARTHUR
NIMITZ
<? S SAMOAK O RAALZEE « N IE U W E O FIDJI-EILANDEN o HEBRIDEN
o NIEUW -CALEDONIË B r is b a n e HAWAII Qo 0
de pag.’s 16—17), lagen de aardolie-installaties van êen ondermaatschappij van de BPM , de N ederlands-N ieuw -Guinea Petroleum Maatschappij. De technici van die maatschappij waren midden februari '42 naar Australië geëvacueerd en nadien, aangevuld met anderen, opgenomen in een Nederlands ‘oliebataljon’ ; dat bataljon zou kunnen helpen om er voor te zorgen dat de Amerikanen een deel van de olie die zij voor hun offensieven nodig hadden, vlakbij het strijdtoneel zouden kunnen w in nen.
D e twee belangrijkste conclusies van het Joint War Plans Committee waren dat zow el de algemene route langs N ieuw -G uinea als die via de eilandengroepen, in de Central Pacific dus, diende te worden gevolgd en dat daarbij het accent moest liggen op de tweede route: daar immers zouden de talloze nieuwe eenheden die aan de Pacific Fleet werden toegevoegd, de vliegkampschepen in de eerste plaats, het best tot hun recht kunnen komen.
D ie conclusies werden op 8 mei '43 door de Joint Chiefs o f Staff goedgekeurd.
Het gevolg hiervan was dat de Amerikanen precies wisten hoe zij de oorlog tegen Japan wensten voort te zetten, toen later in mei in W ashington een nieuwe grote conferentie van de Geallieerde oorlogs- leiders werd gehouden. Churchill en de Britse Chiefs o f Staff toonden er zich bezorgd dat de Amerikanen zich, ten nadele van de oorlog in Europa, teveel concentreerden op de Pacific, maar Roosevelt en de Amerikaanse Joint Chiefs hielden er aan vast dat de oorlog tegen Japan met kracht moest worden voortgezet. Er werd van uitgegaan dat die oorlog, als eenmaal Duitsland en Italië verslagen waren, nog driejaar zou duren. Het bereiken van de kust van Zuid-China b leef het doel van de Amerikaanse operaties. Gem eend werd evenwel dat men in de tweede helft van '43 en in '44 nog een flink eind van China verwijderd zou blijven: het vastgestelde plan zag niet verder dan tot de verovering van de resterende Salomons eilanden, de Bismarck-archipel (met inbegrip van Rabaul) en N ieuw - Guinea.
Veel aandacht werd ook besteed aan Zuidoost-Azië.
G elijk eerder vermeld, was in Casablanca besloten dat in november '43 een landing zou worden uitgevoerd in het zuiden van Birma teneinde Rangoon te heroveren; dan zou ook de Birm a-w eg naar Tsjoengking w eer geopend kunnen worden. In Washington nu bleek dat de Britten bij nader inzien niets voor die landing voelden: zij zagen geen heil in moeizame operaties in moerassige gebieden (in januari '43 was een poging om Birma langs de kust in het noorden binnen te dringen mislukt)
C H U R C H I L L W I L S I N G A P O R E H E R O V E R E N
en stelden drie andere plannen voor: een landing op de landengte van Kra, gevolgd door een opmars naar Bangkok (zie kaart III op de pag.’s 58—59), een landing op Noord-Sumatra, gekoppeld aan een bij Penang op Malakka, en een poging om heel Sumatra en heel Java aan de Japanners te ontrukken. Bij die drie Britse plannen was van veel belang dat vooral Churchill zo spoedig m ogelijk Singapore weer in handen w ilde krijgen. D e val van die havenstad annex marinebasis had een zware slag toege bracht aan het Britse prestige in heel Azië — herovering zou, meende hij, dat prestige herstellen. In dat herstel waren evenwel de Amerikanen niet in het minst geïnteresseerd. King en Admiral Leahy, de voorzitter van de Combined Chiefs o f Staff die tevens Roosevelts militaire adviseur was, wezen er de Engelsen op dat de aan Tsjiang Kai-sjek toegezegde her opening van de landverbinding met Nationalistisch China prioriteit moest hebben — verdreef men de Japanners uit Birma, dan zou dat doel zijn bereikt, maar de drie operaties die de Britten voorstelden en die stuk voor stuk m oeilijk uitvoerbaar waren (met betrekking tot Sumatra en Java had men bijvoorbeeld geen recente intelligence-gegevens), zouden daartoe niet dienstig zijn. Speciaal Admiral King, aldus Grace Person Hayes in haar overzicht van de bemoeienissen van de Joint Chiefs o f Staff met de oorlog tegen Japan,
‘ clearly stated kis conviction o f the strategie importance o f China, both its geographical position and its supply o f manpower, without both o f which he insisted, ‘the task o f the
United Nations in defeating Ja p a n would be terrific.’ M
Gezien de Engelse bezwaren werd het plan voor een landing ter herovering van Rangoon geschrapt en teneinde desondanks aan de Am e rikaanse wensen tegemoet te komen werd besloten, een beperkt offensief in N oord-Birm a in te zetten, waar dan in m oeilijk terrein een nieuwe weg, de z.g. Ledo-w eg (zie kaart III op de pag.’s 58—59), zou worden aangelegd teneinde weer autotransporten naar Tsjoengking m ogelijk te maken.
★
Bij de operaties die aan MacArthur werden opgedragen: verder oprukken
in de Salomons-groep en langs de kust van Australisch-Nieuw-Guinea (operaties waarbij hij veel steun zou ontvangen van Nederlandse vracht schepen), werd een nieuwe tactiek gevolgd. D oor het decoderen van de Japanse geheime telegrammen wist men precies waar de sterkste Japanse garnizoenen lagen — besloten werd, de punten waar zich de meeste Japanse eenheden bevonden, met rust te laten, te landen op zwakbezette kustgedeelten, daar onm iddellijk vliegvelden aan te leggen en dan met het inzetten van vliegtuigen en van door die vliegtuigen beschermde vlooteenheden de sterkste Japanse garnizoenen te isoleren. De Am eri kaanse macht verplaatste zich dan westwaarts zonder in kostbare gevech ten te land verwikkeld te raken — dat zich ver achter die macht op diverse eilanden nog grote groepen Japanse militairen bevonden, hinderde niet. D ie tactiek volgend, werden wèl landingen uitgevoerd op N ew Georgia en Bougainville maar werd het zwaar versterkte Rabaul op N ew Britain met rust gelaten (MacArthur had het w illen aanvallen maar dat werd hem verboden) — van alle verbindingen met Japan afgesneden, zou Imamoera daar met een grote troepenmacht meer dan anderhalf jaar machteloos moeten gadeslaan hoe zijn land verslagen werd.'
M et betrekking tot de M arshall-eilanden en de Marianen kon die tactiek in zoverre niet worden gevolgd dat, zo men al enkele door de Japanners versterkte eilanden met rust liet (in '44 behoorde daar ookT ruk toe, hun grote oorlogsbasis in de Carolinen), in elk geval sommige eilanden waar de Japanners grote verdedigingscomplexen hadden aan gelegd, moesten worden bestormd. Nim itz kwam bij het nader overw e gen van de hem opgedragen taak tot de conclusie dat hij voor landingen in de Marshall-groep eerst de beschikking moest hebben over steunpun ten op de zuidoostelijk daarvan gelegen Gilbert-eilanden. D ie conclusie werd door de Joint Chiefs o f Staff in ju li aanvaard — er werd Nim itz opgedragen, op 1 december '43 op enkele eilanden in de Gilbert-groep te landen met twee divisies mariniers welke aan MacArthur ontnomen werden, en een maand o f twee later te landen op de Marshall-eilanden.
1 Im am oera’s stellingen en voorraden bij Rabaul w erden voortdurend gebom bar deerd. O m ze te beschermen zette hij zijn troepen aan het graven — ze groeven tunnelcom plexen tot een totale lengte van 250 km ; ook veldhospitalen en werkplaat sen waren er ingericht. Z ijn troepen ontvingen overzee geen voedsel meer, derhalve liet hij hen elke ochtend en elke nam iddag tw ee uur lang tuinieren. Daartoe moest m en eerst de nodige w erktuigen im proviseren. D e zeventigduizend Japanse militairen bij Rabaul hadden tenslotte de beschikking over 400 ha landbouwgrond en ca. 70000 kippen. Z o bleven zij in leven. Als m ilitaire macht waren zij evenw el volledig uitgeschakeld.
‘ S O U T H E A S T A S I A C O M M A N D ’ O P G E R I C H T
Toen de Geallieerde oorlogsleiders elkaar in augustus '43 opnieuw ontmoetten, nu in Quebec (op het Europese strijdtoneel was M ussolini inmiddels afgezet en had de nieuwe Italiaanse regering van maarschalk Badoglio capitulatie-besprekingen aangeknoopt), hadden de Joint Chiefs o f Staff v oor de operaties in de Pacific een nieuw tijdschema opgesteld: op de Gilbert-eilanden zou op 1 novem ber '43 geland worden, op de Marshall-eilanden op 1 januari '44, op de Carolinen op I ju n i en op de Palau-eilanden eind '44. D it alles zou onder verantwoordelijkheid van Nim itz geschieden. Aan MacArthur zou worden opgedragen, op 1 au gustus '44 te landen bij Hollandia op Nederlands-N ieuw -Guinea en op 30 november bij M anokwari op de Vogelkop. Langs de twee aanvalsrich tingen (via de eilandengroepen en langs Nieuw-Guinea) zou men dus eind '44 de Philippijnen dicht zijn genaderd.
M et dat tijdschema gingen de Britten in Quebec accoord; zij konden w einig anders doen want zij hadden geen zeggenschap met betrekking tot de oorlog in de Pacific. D ie zeggenschap hadden zij w èl met betrekking tot de oorlog in Zuid-O ost-A zië. O ver de gang van zaken daar waren zij ontevreden: er zat geen schot in de operaties.1 Besloten werd Field Marshal W avell de politieke functie van Vice-Roy van Brits-Indië te geven en een nieuwe bevelsorganisatie op te richten: Southeast Asia Command, met als opperbevelhebber Vice-Admiral Lord Louis Mountbatten (op hem komen wij terug in ons volgende deel) die op dat moment in Engeland C hief o f Combined Operations was, d.w.z. bevelhebber van de organisatie die met Commando-parties landingen had uitgevoerd op diverse punten aan de kusten van West-Europa. Wat moest hij in Zuid-O ost-A zië onderne men? Voor Churchill leed dat geen tw ijfel: Singapore naderen en daartoe landen op Noord-Sum atra, in Atjeh dus. De voorzitter van de Britse Chiefs o f Staff, General Sir Alan Brooke, was daar een overtuigd tegen stander van. Voordat de kwestie met de Amerikaanse Joint Chiefs o f Staff
werd besproken, had hij (19 augustus '43) een onderhoud met Churchill dat op ruzie uitliep. ‘ He is insisting’, noteerde Brooke ’s avonds in zijn dagboek,
'on capturing the tip o f Sumatra island irrespective o f what our general plan fo r the war against fa p a n may be. H e refused to accept that any general plan was necessary,
recom-1 D it was m ede gevolg van het feit dat aan de medische verzorging van de Britse en Brits-Indische m ilitairen die tegenover de Japanners stonden, aanvankelijk veel ont brak: in '43 leed 84% van die m ilitairen aan malaria (dat percentage was in '45 tot 13 gedaald).
mended a purely opportunistpolicy . . . H e hadfound with a pair o f dividers that we could bomb Singapore fro m this point and he had set his heart on going there. It was not a suitable base fo r fu rther operations against M alaya, but I could not get any definite reply from him as to what he hoped to accomplish from there. When I drew his attention to the fact that when he pu t his left foot down, he should know where the right foot was going to, he shook hisfist in my face, saying: ‘I do not want any o f your long-term projects, they cripple in itia tive!’ . . . I told him he must know where he was going, to which he replied that he did not want to know . ' 1
N iet alleen op zijn eigen Chiefs o f Staff maar ook op de Amerikaanse Joint Chiefs o f Staffmaakte Churchills plan geen indruk, ook niet toen hij het daags na zijn bewogen gesprek met Brooke bepleitte in een verga dering van de Combined Chiefs die door hem en president Roosevelt werd bijgewoond. Hij noemde zijn Sumatra-plan, aldus de notulen van deze bijeenkomst, ‘ o f highest importance’, vergeleek het 'in its promise o f decisive consequences, with the Dardanelles operation o f 1 9 1 5 ’ 2 en wees er op dat het alternatief zou zijn 'to toil through the swamps o f Southern Burm a.'*
O ok Roosevelt weigerde Churchills voorstel te aanvaarden. ‘ To him it seemed’ , aldus Grace Person Hayes, 'that the direct route to Japan lay along the Burma Road to China and through China to Japan . . . The Sumatra operations would be heading away from the main direction o f our advance to Japan.’ 4
Wat in die ‘ main direction o f our advance’ van eind '43 uit ondernomen werd, zullen wij straks weergeven — zinvol lijkt het ons, even te blijven bij de strategie in het gebied van Southeast Asia Command.
★
Het feit dat Churchills plan, weliswaar niet aanvaard, ook niet uitdruk kelijk verworpen was, leidde er toe dat de Britse premier op Mountbatten, die zijn directieven uit Londen, niet uit Washington ontving,
maanden-’ Aangehaald in Arthur Bryant: The Turn o f the Tide 19 3 9 -19 4 3 . A study based on the
Diaries o f Field Marshal the Viscount Alanbrooke (1957), p. 7 12 —13. 2 Een, overigens m islukte, operatie om door m iddel van een landing op de Dardanellen de verbinding tussen de Centrale m ogendheden (Duitsland en O ostenrijk-H ongarije) en hun bond genoot Turkije te verbreken en de Centrale m ogendheden te bedreigen op de Balkan. D e operatie was het denkbeeld gew eest van Churchill, toen de Britse minister van marine. Z ij leidde tot zijn val. 3 Aangehaald in H ayes, p. 456. 4 A.v., p. 458.
C H U R C H I L L W I L OP S U M A T R A L A N D E N
lang pressie bleef uitoefenen om toch tot de landing op Sumatra te besluiten — Churchill w ilde er zelfs de landing in Zuid-Frankrijk die in de zomer van '44 zou volgen op die in Norm andië, voor laten vervallen. Mountbatten kreeg hij aan zijn kant en zelfs aan de Britse Chiefs o f Staff wist hij zijn w il op te leggen: begin november stelden zij aan de Amerikanen voor, tot een landing op Noord-Sum atra over te gaan teneinde er grote vliegvelden aan te leggen vanwaar men Singapore en belangrijke punten in de Indische archipel, bijvoorbeeld de aardolie- installaties van Palembang, zou kunnen aanvallen. Alleen: daarvoor zou de Britse Eastern Fleet moeten worden versterkt met Amerikaanse vlieg kampschepen, kruisers, landingsvaartuigen en een landingsbrigade. Die hulp werd door de Amerikanen geweigerd.
Roosevelt ging verder. Aangezien het als wenselijk was beschouwd dat in Mountbattens gebied toch iets van belang zou worden onderno men, was door de Combined Chiefs o f Staff vastgesteld dat in de lente van '44 geland zou worden op de Andamanen, hetgeen aan Tsjiang Kai-sjek was meegedeeld. Daar waren talrijke landingsvaartuigen voor nodig. W elnu, toen Roosevelt en Churchill in oktober '43 in Teheran aan Stalin de toezegging hadden gedaan dat in mei '44 (het zou ju n i worden) een Tw eede Front in W est-Europa zou worden geopend, verbond Roosevelt daar de conclusie aan dat Mountbatten zijn landingsvaartuigen moest afstaan terwille van de operaties in Europa (de landing in Norm andië èn die in Zuid-Frankrijk). Het was de Amerikaanse president die persoonlijk een streep haalde door het plan voor de Andamanen-operatie.
Enkele maanden later wist men dat een groot deel van de Japanse slagvloot naar Singapore was verplaatst; daar vloeide uit voort dat een eventuele landing op Sumatra méér Geallieerde krachten zou vergen dan waarmee men tot dusver rekening had gehouden.
V oor Churchill was dat geen reden om zijn geliefkoosd project op te geven. M et grote hardnekkigheid b leef hij ook in '44 op de verwezen lijking ervan aandringen.1 Ging het hem om Sumatra? W elneen: het ging
1 O ok M ountbatten deed dat: hij zond in februari 44 een speciale m issie naar Londen en W ashington om de landing op Sumatra te bepleiten. D e missie had in W ashington geen enkel succes m ede doordat Stilw ell uit T sjoen gkin g een eigen m issie naar de Am erikaanse hoofdstad had gestuurd om er op te w ijzen dat T sjian g K ai-sjek in de eerste plaats m eer steun aan Nationalistisch China verwachtte, hetgeen het w enselijk maakte dat M ountbatten zijn krachten zou concentreren op de verdrijving van de Japanners uit O pper-Birm a.
H oezeer Churchill in de eerste maanden van '44 op operaties in N ederlands-Indië b le e f aandringen (zijn voorstellen later in dat jaar kom en nog aan de orde), m oge
hem, als steeds, om het herstel van Engelands machtspositie in Zuidoost- Azië. Dat de Amerikanen eind ’43-begin '44 in de Pacific sneller vorder den dan zij hadden verwacht en dat inmiddels door zijn eigen stafchefs werd overwogen om te zijner tijd in de Pacific een Brits eskader aan de Amerikaanse Pacific Fleet toe te voegen, wekte zijn verontrusting. Begin maart '44 gaf hij daar uitdrukking aan in een memorandum aan de bij de oorlogvoering nauwst betrokken Britse ministers, de leden van het Defence Committee van zijn kabinet. ‘A decision’, schreef hij,
‘ to act as a subsidiary force under the Americans in the Pacific raises difficult political questions about the fu tu re o f our M alayan possessions. I f the Japanese should withdraw fro m them or make peace as a result o f the main American thrust, the United States Governm ent would ajter the victory fe e l greatly strenghthened in its view that allpossessions in the East Indian Archipelago should beplaced under some international body upon which the United States would exercise a decisive control. They would fe e l with conviction: ‘ We won the victory and liberated these places and we must have the dominating say in their fu tu re and derive f u l l profit from their products, especially oil ” 1
de aardolie, niet van Malakka overigens, maar van Nederlands-Indië. Het argument maakte op de Britse Chiefs o f Staffgeen indruk. ‘ Whatever strategy we follow’, aldus hun contrabetoog,
‘ the major credit o f the defeat o f Ja p a n is likely to go to the Americans. Their resources and theirgeographicalposition must make them thepredom inantpartner in Ja p a n ’s defeat. The first mortal thrust w ill be the Pacific thrust, upon which the Americans have already
embarked. We should not be excluded fro m a part in this thrust’ 2 —
blijken uit de dagboekaantekening van generaal Brooke d.d. 17 maart '44: ‘ On conclusion
o f our C O S ’ (Chiefs o f Staff) ‘ meeting we were sent fo r by the P M ' (Prime Minister) 'to discuss latest American forecast o f their moves through the Pacific, which have been speeded up by several months in view o f their recent successes . . . H e then informed us that he had discovered a new island just north-west o f Sumatra, called Simalur’ (Sim aloer, zie kaart III op de
pag.’s 58—59). 'H e had worked out that the capture o f this island would answer as well as the
tip o f Sumatra and would require fa r less strength. However, by the time he had asked Portal’
(de stafchef van de Royal A ir Force) 'for his view, he found out that from the point o f view
o f the air he had little hope o f building up his aerodromes and strength before being bumped off. From Cunningham’ (de First Sea Lord) ‘ he found out that from a naval point o f view, with the Ja p jleet at Singapore, he was courting disaster. I began to wonder whether I was in Alice in Wonderland or qualifyingfor a lunatic asylum! ’ (aangehaald in Arthur Bryant: Triumph in the West 19 4 3 -19 4 6 . A study based on the Diaries o f Field Marshal the Viscount Alanbrooke
(1959), p. 166).
' Aangehaald in ( United Kingdom Government, Cabinet Office) History o f the Second World
War. M ilitary Series. Grand Strategy. Jo h n Ehrman: Volume V. August 19 43—September
E E N B R I T S E V L O O T N A A R D E ‘ P A C I F I C ’
anders gezegd: het was zinvol om met een Britse scheepsmacht in de Stille Oceaan deel te nemen aan het verslaan van Japan. In de G o lf van Bengalen, d.w.z. tegen de Japanners in Birma en op de Andamanen en Nicobaren, kon, aldus de Britse Chiefs o f Staff, pas zes maanden na het verslaan van Duitsland iets van belang worden ondernomen; daar waren meer troepen voor nodig dan men er had. De conclusie van de Britse Chiefs o f Staff was dat de Britse scheepsmacht spoedig aan de strijd in de Pacific moest gaan deelnemen. Aldus werd door het Britse War Cabinet besloten en Roosevelt werd ingelicht. Admiral King evenwel had die Britse scheeps macht in het geheel niet nodig en op zijn voorstel deed Roosevelt aan Churchill weten dat de Britse Navy pas in de zomer van '45 zinvol zou kunnen deelnemen aan operaties in de Pacific en dat derhalve de Eastern