Kiemjaarklassenkaart GLK. GLK is de maker van de kaart en hij wordt regelmatig bijgewerkt. Toen Lichtenbeek en Vijverberg in handen kwamen van GLK, is men begonnen met het maken van deze kaart. Als uitgangspunt is waarschijnlijk de kaart van de vorige eigenaar gebruikt.
Vervaardigingsdatum onbekend.
Bodemkaart van Nederland, 40 West Arnhem schaal 1:50.000, uitgave 1974 en ongewijzigde herdruk in 1981, Stichting voor bodemkartering, druk: Europees Cartografisch Instituut, Rijswijk (ZH), opname 1967-1968.
Inventarisatie Lichtenbeek 2004. In 2004 is bij Lichtenbeek getest of de ‘Handleiding Inventarisatie Cultuurhistorische Elementen’ van A. Luttmer gemakkelijk toepasbaar is. Hierbij zijn een aantal elementen op Lichtenbeek geïnventariseerd.
Afbeeldingsverantwoording
Foto’s voorblad: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 8-4-2019.
Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 8-4-2019. Fotograaf onbekend, 1905. Interne schijf GLK.
Figuur 1: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 2: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 3: Esri Nederland, ArcGIS online. PDOK BRO Geomorfologische kaart (WMS). Geraadpleegd op
10-5-2019 (http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 4: Esri Nederland, ArcGIS online. AHN2 5m. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 5: Esri Nederland, ArcGIS online. Bodemkaart bèta. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 6: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 7: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 8: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 8-4-2019. Figuur 9: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 8-4-2019. Figuur 10: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 8-4-2019.
Figuur 11: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 12: Esri Nederland, ArcGIS online. Lichtgrijze Canvas RD. Geraadpleegd op 27-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 13: Houkes, M.J., 1997. Onderzoek naar relaties in de verspreiding van grafheuvels uit het laat-
neolithicum en de bronstijd in het kaartgebied Arnhem-Renkum, kaartblad 40a noordelijk deel, 82.
Figuur 14: Esri Nederland, ArcGIS online. Luchtfoto 2016- 25 cm. Geraadpleegd op 29-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 15: Esri Nederland, ArcGIS online. AHN2 50cm maaiveld Hillshade. Geraadpleegd op 20-6-
112
Figuur 16: Humme, A./R. Lindenbergh/C. Sueur, s.a.: Revealing Celtic fields from Lidar Data using
kriging based filtering, 4.
Figuur 17: Esri Nederland, ArcGIS online. Lichtgrijze Canvas RD. Geraadpleegd op 27-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 18: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 19: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 1-4-2019.
Figuur 20: Esri Nederland, ArcGIS online. AHN2 50cm maaiveld Hillshade. Geraadpleegd op 10-5-
2019 (http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 21: Esri Nederland, ArcGIS online. Luchtfoto 2016-25 cm. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 22: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 23: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 25-4-2019.
Figuur 24: Esri Nederland, ArcGIS online. Lichtgrijze Canvas RD. Geraadpleegd op 29-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 25: Stellingwerf, J., 1687-1727. ' t Klooster Mariendaal, bij Arnhem, ca. 1687-1727. Gelders
Archief nummer 1551-1339. Geraadpleegd op 29-5-2019 (https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-
films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=1551-1339).
Figuur 26: Schrooten, C., 1559-1559. Kaart Gelre. Interne schijf GLK.
Figuur 27: Janssonium, J., 1642-1659. Ducatus Gelriae: Pars quarta quae est Arnhemiensis sive
Velavia. Gelders Archief, nummer 0509-189. Geraadpleegd op 29-5-2019 (https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-
films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=kaart%201642-1659).
Figuur 28: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 29: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 8-4-2019.
Figuur 30: Sgrooten, C., 1570. Kaart Veluwe. Koninklijke bibliotheek Brussel. Geraadpleegd op 29-5-
2019 (https://www.elspeethistorie.nl/luchtfotos/topografische-kaarten/veluwe-1570)
Figuur 31: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 27-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 32: Esri Nederland, ArcGIS online. Lichtgrijze Canvas RD. Geraadpleegd op 27-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 33: Rupp, N.J., 1916. Kopie naar een op linnen geplakte kaart, onder nummer E48 in de
Gemeentebibliotheek te Arnhem. Gelders Archief, nummer 1506-7835. Geraadpleegd op 29-5-2019 (https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-
films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=1506-1120).
Figuur 34: Fotograaf onbekend, 1920. Amsterdamseweg 1920. Geldersch Archief, nummer 1501-04.
Geraadpleegd op 29-5-2019 (https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-
films?mistart=150&mivast=37&mizig=284&miadt=37&milang=nl&misort=last_mod%7Cdesc&miview =gal&mizk_alle=amsterdamseweg&mif1=7).
Figuur 35: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 27-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 36: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 27-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 37: Esri Nederland, ArcGIS online. Lichtgrijze Canvas RD. Geraadpleegd op 27-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 38: Vervaardiger anoniem, 1740. De Lichtenbeek ca. 1940. Gelders Archief, nummer 1551-
3022. Geraadpleegd op 29-5-2019 (https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en- films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=1551-3022).
113
Figuur 39: Verbeek, G., 1736. Kaart schependom Arnhem. Gelders Archief, nummer 469-0008.
Geraadpleegd op 29-5-2019 (https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-
films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=Caerte%20van%20het%20vervolgh%
20van%20het%20Wester%20Quartier%20van%20het%20schependom%20van%20Arnhem%20).
Figuur 40: Man, M.J. de, 1802-1812. Topografische kaart van de Veluwe en de Veluwezoom. Interne
schijf GLK.
Figuur 41: Maker onbekend, 1811-1832. Minutenplan. Interne schijf GLK.
Figuur 42: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 43: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 1-4-2019. Figuur 44: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 1-4-2019.
Figuur 45: Esri Nederland, ArcGIS online. AHN2 50cm maaiveld hillshade+AHN2 50 cm maaiveld.
Geraadpleegd op 10-5-2019 (http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 46: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo, geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 47: Esri Nederland, ArcGIS online. Lichtgrijze Canvas RD, geraadpleegd op 27-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 48: Stoffel, W., 1832. Overgetekend in 1984. Kadastrale kaart 1832, sectie G gemeente
Arnhem. Intern schijf GLK.
Figuur 49: Fotograaf onbekend, 1905. Interne schijf GLK.
Figuur 50: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, 1850-1889. Kaart van het landgoed Lichtenbeek.
Geraadpleegd op 21-5-2019
(https://www.collectienederland.nl/page/aggregation/collectiegelderland/5APKVYPLXMN4GN5G3Z4
3GS3NZGTQRZYGXGKGVORYSONSZ3F6EVUQ).
Figuur 51: Esri Nederland, ArcGIS online. TMK 1850 (zwart-wit)De kaarten verschenen tussen 1850
en 1864, maar waren al opgemeten tussen 1844 en 1852 door officieren van de Dienst Militaire verkenningen. Geraadpleegd op 29-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 52: Sloten, P.K.P.J. van, 1874. Topographische kaart der gemeente Arnhem. Gelders Archief,
nummer 1506 – 7465-0004. Geraadpleegd op 29-5-2019 (https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-
films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=P.K.P.J.%20van%20Sloten).
Figuur 53: Sloten, P.K.P.J. van, 1874. Topographische kaart der gemeente Arnhem. Gelders Archief,
nummer 1506- 7465-0001. Geraadpleegd op 29-5-2019 (https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-
films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=P.K.P.J.%20van%20Sloten).
Figuur 54: Sloten, P.K.P.J. van, 1874. Topographische kaart der gemeente Arnhem. Gelders Archief,
nummer 1506- 7465-0001. Geraadpleegd op 29-5-2019 (https://www.geldersarchief.nl/bronnen/foto-s-en-
films?mivast=37&miadt=37&mizig=284&miview=gal&mizk_alle=P.K.P.J.%20van%20Sloten).
Figuur 55: Esri Nederland, ArcGIS online. Topografische data 1906. Geraadpleegd op 29-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 56: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 8-4-2019. Figuur 57: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 8-4-2019. Figuur 58: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 8-4-2019.
Figuur 59: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 60: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 61: Esri Nederland, ArcGIS online. Lichtgrijze Canvas RD. Geraadpleegd op 27-5-2019
114
Figuur 62: Maker onbekend. Defence overprint Ginkel East, editie 21 maart 1945. Interne schijf GLK. Figuur 63: Höppner, W., 1944. Das Bundesarchiv Bild, signatuur Bild 101II-M2KBK-772-26.
Geraadpleegd op 29-5-2019 (http://www.bild.bundesarchiv.de/cross-search/search/_1559160832/).
Figuur 64: Maker onbekend. Defence overprint Ginkel East, editie 21 maart 1945. Interne schijf GLK. Figuur 65: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 66: Fotograaf R. Koops, gefotografeerd op 1-4-2019.
Figuur 67: Royal Air Force. Gemaakt op 05-01-1945. Interne schijf GLK. Figuur 68: Royal Air Force. Gemaakt op 15-03-1945. Interne schijf GLK. Figuur 69: Royal Air Force. Gemaakt op 15-03-1945. Interne schijf GLK.
Figuur 70: Esri Nederland, ArcGIS online. OpenTopo. Geraadpleegd op 10-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 71: Esri Nederland, ArcGIS online. Lichtgrijze Canvas RD. Geraadpleegd op 27-5-2019
(http://www.arcgis.com/home/webmap/viewer.html?useExisting=1).
Figuur 72: Esri Nederland, ArcGIS online. Lichtgrijze Canvas RD. Geraadpleegd op 27-5-2019
115
Bijlagen
116
117
Bijlage 3:
Tabel cultuurhistorische elementen
Soort element Aantal Datering
Grafheuvel 14 5300-800 v. Chr. Slakkenhoop 2 500-1200 n. Chr. Leemkuil 1 500-1200 n. Chr. IJzerwinningskuil 3 500-1200 n. Chr. Wal 2 1200-1580 Schaapsdrift 2 1200-1580 Historische weg 1 1200-1580 Ven 1 1200-1580 Schaapsschot 2 1580-1700 Verdwenen gebouw 1 1580-1700 Historische weg 4 1580-1700 Laan 1 1580-1700 Grenspaal 4 1700-1775 Siervaas 2 1700-1775 Monumentale boom 4 1700-1775 Laan 11 1700-1775 Wal 2 1700-1775 Bomenrij 2 1700-1775 Greppel 1 1700-1775 Heuvel 2 1700-1775 Verdwenen gebouw 4 1700-1775 Historische weg 1 1700-1775 Sterrenbos 1 1700-1775 Boomgaard 3 1700-1775 Bouwland 1 1700-1775 Monumentale boom 19 1775-1932 Boom 2 1775-1932 Brug 1 1775-1932 Wegwijzer 1 1775-1932 Hectometerpaal 4 1775-1932 IJskelder 1 1775-1932 Tuinrelict 2 1775-1932 Wal 14 1775-1932 Sprengenbeek 1 1775-1932 Laan 12 1775-1932 Karrespoor 1 1775-1932 Bomenrij 7 1775-1932 Verdwenen gebouw 4 1775-1932 Obelisk 1 1775-1932
Huisje met waterval 1 1775-1932 Grot bij sprengkop 1 1775-1932
118 Vijver 8 1775-1932 Stinzeflora 1 1775-1932 Schaatsvijver 1 1775-1932 Schiereiland 1 1775-1932 Hakhout 18 1775-1932
Eiland met hermitage 1 1775-1932
Boomgaard 1 1775-1932
Greppel 2 1775-1932
Historische weg 6 1775-1932
Tuin 1 1775-1932
Terrein van vermaak 2 1775-1932
Bouwland 1 1775-1932
Grenspaal GLK 1 1932-nu
Waterbak 2 1932-nu
Monumentale boom 1 1932-nu
Kunstwerk 1 1932-nu
Herdenkingsboom 6 1932-nu
Boom 7 1932-nu
Locatie Brits graf 1 1932-nu Locatie Britse jerrycans 1 1932-nu Arch. Vindplaats overig 26 1932-nu Struweelhaag 2 1932-nu Laan 1 1932-nu Houtsingel 1 1932-nu Heg 1 1932-nu Bomenrij 1 1932-nu Bezandingsgreppel 2 1932-nu Loopgraven 3 1932-nu Voederweide 1 1932-nu Poel 2 1932-nu Krater 1 1932-nu
Mogelijke Duitse stellingen 4 1932-nu
Bloedberg 1 1932-nu
Droppingsplaats 1 1932-nu FLAK-stelling 2 1932-nu
119
Bijlage 4:
Scoretabel waardering elementen
1. Schoonheid (SC in tabel)
Toelichting: De schoonheid is de esthetisch-landschappelijke waarde van een archeologisch monument, die in de zichtbaarheid van de vindplaats tot uiting komt.
2. Herinneringswaarde (HE in tabel)
Toelichting: De herinneringswaarde is de ‘herinnering’ die het archeologisch monument oproept over het verleden.
3. Gaafheid (GA in tabel)
Toelichting: Gaafheid is de mate van het niet-verstoord zijn en de stabiliteit van de fysieke omgeving.
4.Conservering (CO in tabel)
Toelichting: Met conservering wordt de mate bedoeld waarin archeologisch vondstmateriaal bewaard is gebleven.
5. Zeldzaamheidswaarde (ZE in tabel)
Toelichting: De zeldzaamheid is de mate waarin een bepaald type monument schaars is (of is geworden) voor een periode of in een gebied.
6. Informatiewaarde (IN in tabel)
Toelichting: De informatiewaarde is de betekenis van een monument als bron van kennis over het verleden.
7. Ensemblewaarde (EN in tabel)
Toelichting: De ensemblewaarde (of contextwaarde) is de meerwaarde die aan een monument wordt toegekend, op grond van de mate waarin sprake is van een archeologische context en van een landschappelijke context.
8. Representativiteit (RE in tabel)
Toelichting: De representativiteit is de mate waarin een bepaald type monument karakteristiek is voor een periode, dan wel een gebied.
De verschillende fases zijn in de tabel van een nummer voorzien, namelijk: 5300-2000 v. Chr. (1), 500-1200 n. Chr. (2), 1200-1580 n. Chr. (3), 1580-1700 n. Chr. (4), 1700-1775 n. Chr. (5), 1775-1932 n. Chr. (6), 1932-nu (7). Ieder element is van een score voorzien. Een aantal elementen zijn
gegroepeerd, omdat de scores vrijwel identiek zijn. Op een criteria kan hoog (3 punten), midden (2 punten) en laag (1 punt) worden gescoord.
Soort element Fase SC HE GA CO ZE IN EN RE Totaal
Grafheuvels Neolithicum 1 1 1 1 2 2 3 2 3 15 Grafheuvels Bronstijd 1 2 1 1 2 1 2 2 3 14 Grafheuvels Neolithicum/Bronstijd 1 3 1 2 2 1 2 2 3 16 Potentiële grafheuvels 1 n.v.t. n.v.t. 3 2 1 2 2 3 13 IJzerkuilen 2 2 1 2 2 1 1 3 3 15 Leemkuil 2 3 1 2 2 1 1 3 3 16 Slakkenhopen 2 n.v.t. n.v.t. 1 3 1 1 3 3 12 Zichtbare schaapsdrift 3 3 1 2 1 1 1 3 2 14 Wal 3 3 1 2 1 1 1 3 2 14 Ven 3 3 1 2 1 2 1 3 2 15
120 Hanzeweg 3 n.v.t. n.v.t. 2 1 3 2 3 3 14 Schaapsdrift 3 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 3 2 9 Amsterdamseweg 4 1 2 1 1 1 1 2 2 11 Hessenweg 4 n.v.t. n.v.t. 1 1 2 2 2 2 10 Schaapsschotten 4 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 1 2 7 Verdwenen wegen 4 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 2 2 8 Laan 4 n.v.t. n.v.t. 1 1 2 1 1 2 8 Verdwenen gebouw 4 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 1 2 7 Lanen 5 2 1 3 2 1 3 3 3 18 Verdwenen lanen 5 n.v.t. n.v.t. 2 1 1 3 3 3 13 Bomenrij 5 1 1 2 2 1 3 3 3 16 Verdwenen bomenrij 5 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 1 1 6 Uitzichtpunt 5 3 1 3 1 3 3 3 3 20 Kleine Pol 5 3 1 3 3 3 3 3 3 22 Oude toegangsweg 5 n.v.t. n.v.t. 1 1 3 3 3 3 14 Sterrenbos 5 n.v.t. n.v.t. 1 1 3 3 3 3 14 Grenspalen 5 2 1 2 2 2 2 3 2 16 Wildwal bij uitzichtpunt 5 3 1 3 2 3 3 3 3 21 Monumentale bomen 5 2 1 3 2 2 1 2 1 14 Wildwallen 5 1 1 1 1 1 1 1 1 8 Siervazen 5 2 1 3 3 3 2 1 2 17 Greppel 5 1 1 1 1 1 1 1 1 8 Boomgaard 5 n.v.t. n.v.t. 2 2 2 1 1 2 10 Oud bouwland 5 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 1 2 7 Historische weg 5 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 1 1 6 Stinzeflora 6 3 1 3 2 1 3 2 3 18 Tuinrelicten 6 3 1 3 2 2 3 2 3 19 IJskelder 6 1 1 3 3 1 2 2 3 16 Oranjerie 6 3 1 2 2 3 2 2 3 18 Theekoepel 6 1 1 1 1 3 1 2 3 13 Hectometerpaal 6 2 1 2 2 1 1 3 2 14 Boomgaard 6 2 1 2 1 1 1 2 2 12 Karresporen 6 1 1 1 1 2 1 1 1 9 Wallen 6 1 1 1 1 1 1 1 1 8 Hakhoutbos 6 2 1 2 2 1 1 2 2 13 Verdwenen hakhoutbos 6 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 2 2 8 Boomboeketten 6 3 1 3 2 1 1 2 2 15 Gekapte boomboeketten 6 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 2 2 8 Bouwland 6 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 1 1 6
Terrein van vermaak 6 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 2 2 8
Tuin 6 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 2 2 8 Historische weg 6 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 1 1 6 Gekapte boom 6 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 1 1 6 Monumentale boom gekapt 6 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 1 1 6 Lanen 6 2 1 2 1 1 1 2 1 11
121
Gietijzeren wegwijzer 6 3 1 3 2 3 2 3 2 19
Sprengenbeek 6 3 1 3 2 2 2 3 3 18
Eiland met hermitage 6 2 1 2 1 3 2 3 3 17
Schiereiland 6 3 1 3 2 3 2 3 3 20
Vijvers 6 3 1 2 2 2 1 3 3 17
Grot bij sprengkop 6 n.v.t. n.v.t. 1 1 2 2 3 3 12
Brug 6 3 1 3 2 1 1 3 3 17
Goudvisvijver 6 n.v.t. n.v.t. 1 1 2 2 3 3 12
Schaatsvijver 6 3 2 3 2 2 2 3 3 20
Obelisk 6 n.v.t. n.v.t. 1 1 2 2 3 3 12
Huisje bij waterval 6 n.v.t. n.v.t. 1 1 2 1 3 3 11
Bloedberg 7 3 3 3 2 1 2 3 3 20 Herinneringsbomen 7 3 3 3 3 2 2 3 3 22 Schuttersputjes 7 1 3 1 1 2 2 3 3 16 Mogelijke Duitse stellingen 7 2 3 2 1 2 2 3 3 18 FLAK-stellingen 7 n.v.t. n.v.t. 1 1 2 2 3 3 12 Loopgraven 7 n.v.t. n.v.t. 1 2 2 2 3 3 13 Droppingsplaats 7 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 3 3 10
Locatie Brits graf 7 n.v.t. n.v.t. 1 1 2 2 3 3 12
Locatie Britse jerrycans 7 n.v.t. n.v.t. 1 1 2 1 3 3 11 Krater 7 3 3 2 1 2 1 3 3 18 Vondsten WOII 7 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 1 3 3 10 Boom 7 2 1 2 1 1 1 1 1 10 Grenspaal GLK 7 3 2 3 2 2 1 2 2 17 Kunstwerk 7 3 1 3 3 2 1 1 1 15 Monumentale boom 7 3 1 3 1 1 1 1 1 12 Poelen 7 3 1 3 1 1 1 2 2 14 Houtsingel 7 3 1 3 1 1 1 1 2 13 Waterbakken 7 3 1 3 2 1 1 2 2 15 Laan 7 3 1 3 1 1 1 1 2 13 Struweelhaag 7 3 1 3 1 1 1 1 2 13 Heg 7 2 1 1 1 1 1 1 2 11 Bezandingsgreppels 7 n.v.t. n.v.t. 1 1 1 2 2 3 10
122
123
Bijlage 6:
Vondsten Tweede Wereldoorlog
Vindplaats nummer
Aantal
vondstlocaties
Omschrijving vondst
1 5 Munitiekist (Engels, voor 3-inch mortiergranaten) Munitiekist (Engels, voor 6-ponder anti-tankkanon) Mortiergranaat (Engels, 2-inch scherf)
Bakelieten lenzendoosjes (Duits, 'Agfa' met nummer 43 erop) Drie stootkussens (Engels), Granaathouders (Duits, voor
granaatkoppen IFH18 en sGH18/19)
2 2 Mortiergranaten 21 stuks (Engels, 2 inch, type rook), ze komen van een droppingscontainer
Drie containers, touw van parachutebanden, twee stootkussens (Engels)
3 3 Zes stootkussens (Engels), batterijen, magazijn 9mm pistool, trommelmagazijn M34, blikken, wijnfles, beugelsluiting (Duits) Rek (Duits, voor drie granaathulzen IFH 18=Duitse 10.5 cm
veldhouwitzer)
4 1 Lege granaatkop (van een 25-ponder rookgranaat )
5 1 Zeven Beugels (Engels, ter bevestiging droppingscontainers) 6 1 Geweren: K89 (Duits=Kar98k Mauser), Fusil 1916 (Frans= Fusil
d'Infantrie modPle 1916)
7 3 Beugel en stootkussen (Engels t.b.v. container) Container (Engels)
Beugels (Engels, ter bevestiging droppingscontainers) 8 1 Twee cm huls (Duits, FLAK)
9 1 Patronen (Engels, 9 mm, Stengun) 10 1 Patronen (Engels.303)
11 1 Hulzen (Duits 2 cm FLAK + Engels 2 cm vliegtuig) 12 1 Zinken blikje (Duits)
13 4 Beugels (Engels, ter bevestiging droppingscontainers, bij drie vondstlocaties)
Droppingscontainer (Engels)
14 1 Droppingscontainer (Engels, lag er volgens Willem Lammertink) 15 1 Geweergranaat (Duits)
124
Bijlage 7:
Eigenaren Lichtenbeek en Vijverberg
Overzicht eigenaren met een kleine aanvulling. Bron: Intern Archief GLK, dossiernummer 34106, doosnummer 653 en inventarisnummer 1212; Dijken 1995, 25-26.
1651: Willem Craeyvanger en Bernt Harscamp eigenaren Lichtenbeek
1666: de helft van erve lichtenbeek werd door de curatoren uit de inboedel van de overleden Willem Craeyvanger en Christina van Wardt verkocht, de andere helft van erve lichtenbeek behoorde toe aan Berent Harscamp (gedoopt 20 juni 1617 en gehuwd met Cristina vogels in 1640)
12 september 1666: de helft van Willem Craeyvanger ging over aan 3 staken, namelijk Everwijn, Harn
en Otters, dit deel ging uiteindelijk over naar Berent Harscamp
*Berent Harscamp kreeg van de magistraat Arnhem een moras/=moeras of watersijp tegen een vergoeding van 3 stuiver per jaar. Dit lag op de huidige Vijverberg. Hij ontdekt rijke waterwellen en verwierf deze gronden in 1685.
1689: Beide gedeelten zijn in bezit van de familie Harscamp
18 november 1700: Het geheel werd verkocht aan Laemert Sandyck (hij kocht in 1704 de erfpacht af voor 266 gulden en 14 st.) en zijn vrouw Naleken Emans
1726: Bij magescheid toebedeeld aan Willem Hendrik de Greve en zijn vrouw Geertruyd Sandyck
(de dochter van Laemert Sandyck)
21 december 1731: Geertruyd overlijdt, haar man Willem Hendrik de Greve wordt eigenaar 3 januari 1732: Willem Hendrik de Greve trouwt met Aleyda Geertruyda Bosboom
12 april 1741: Willem Hendrik de Greve overlijdt. De vrouw Aleyda Geertruyda Bosboom verkocht publiekelijk het gehele landgoed aan Griffier Everhard Jacob Brantzen en zijn vrouw Elisabeth
Johanna Beatrix Tulleken in 1741 (Geboren op 12 februari 1708)
*Brantzen liet het landgoed taxeren. Uit deze taxatie blijkt dat de vorige eigenaren het landgoed verbeterd hadden. Het landgoed bestaat uit: boerenwoning, schuur, berg, twee schaapsschotten met zijn driften, waterput, boomgaard, moes- en bouwland, een getimmerd verblijf voor de eigenaar met een groot hof en een stal, twee lopende vijvers, alles (bomenlaan) met zijn opgaande bomen, akkers en verdere houtgewassen (ik denk hakhout)
*doc. Uit 16 augustus 1749: Weg bij lichtenbeek was onbegaanbaar, weg wordt op zijn kosten omgelegd naar de kant van de Ginkel (oude weg gedeeltelijk geslecht, een nieuw gedeelte langs de linkerkant van Lichtenbeek en vervolgens met een bocht naar de oude weg)
*in 1752 weer probleem met weg. Nu de weg aan andere zijde lichtenbeek kapot, waar de vele hessenkarren de weg kapot maakten. Maakt dit in orde door ene allee recht uit te trekken tot op hoogte van de bergen deze allee te beplanten met 3 of 4 rijen bomen aan weerzijden
*Het renteambt van Mariëndaal was ook in 1735 aan de heer Brantzen, ontvanger-generaal van het Veluwse Kwartier overgegaan
*Rond 1764 was Everhard Jacob Brantzen overleden
- in 1764 erfde de dochter Elizabeth Brantzen Lichtenbeek, zij huwde in 1771 met Gijsbert van Asselt (1734-1801)
125
-18 augustus 1828: M.L.C van Hasselt en haar man Johan Brantzen en kinderen waren in 1826 verdronken > daarom kreeg Gerard van Hasselt via zijn zus landgoed Lichtenbeek
*Landgoed Lichtenbeek bestond toen uit, hij verkreeg: Herenhuis en het bijbehorende koetshuis, stallen, woning tuinman, boerenhuis, erf en schaapsschot, tuinen, boomgaarden, bouw- en weiland, houtgewassen, wandelingen en waterwerk, en het recht van schaapsdrift in het gemeene Arnhemse veld. Wel erfpacht aan stad Arnhem van 15 cent jaarlijks.
-10 Jan 1834 overleed Gerard van Hasselt > Jan Trakranen werd op 28 april 1834 de nieuwe eigenaar *Trakranen breidde het landgoed uit, hij kocht in 1836 29 bunders dennenbos van de St. Nicolaas Broeders en in 1839 kocht hij 40 bunders heidegrond van de stad bij Lichtenbeek en in 1843 95 roeden 40 ellen heidegrond
*Wat die nog meer nieuw gemaakt heeft op het landgoed is: oranjerie, trek- en broeikassen, menagerie(gebouw waar dieren werden gehouden), koepel, timmerloods.
*Op 18 mei 1846 koop hij het Wolfsgat (=stuk bos met dennen en eiken hakhout)
-Jan Trakranen overleed op 20 januari 1858, en werd aan 3 verschillende personen verkocht: 1. Joachimus van Houwinge kocht het grootste deel op 30 augustus 1858 > hij overleed op 14 augustus 1860, nieuwe eigenaar werd na een openbare veiling op 19 juni 1861 W.F. Vries > Op 23 december 1863 werd gravin Maria Henriette Willink de eigenaar > zij huwde op 5 februari 1864 met
Samuel John graaf van Limburg Stirum > Samuel John Graaf van Limburg Stirum overleed op 15
september 1926 en gravin Maria Henriette Willink op 17 november 1928·
(*hun enige zoon Louis Gaspard Adrien werd geboren op 9 januari 1865 te lichtenbeek en overleed op 23 september 1940 in Arnhem)
*In 1861 zijn de stal en het koesthuis gebouwd door H.G. Knoops.
- Samuel John Graaf van Limburg Stirum verkocht de Vijverberg in 1929 aan N.V. Thorhem, hij wilde de Vijverberg verkavelen tot een grote villawijk.
-In 1932 werden de gronden van N.V. (Vijverberg + Warnsborn) na een rechtszaak onteigend ten gunste van Geldersch landschap.
-in 1940 verwierf stichting Geldersch landschap het huidige landgoed Lichtenbeek van de Erven van Graaf van Limburg van Stirum waardoor de twee landgoederen weer dezelfde eigenaar (GLK) hadden. 199
126
Bijlage 8:
Transcriptie interviews
Ben Oosting (Boswachter GLK, en al 40 jaar werkzaam op het landgoed)
Op 28 maart 2019 had ik een afspraak met Ben Oosting. Hij is al circa achttien jaar boswachter en heeft al 40 jaar in het terrein gewerkt. Op aanraden van Ciska nam ik contact met hem op. Met de auto reden we door Lichtenbeek en Vijverberg heen en een aantal keer stapten we uit de auto. Vanaf de Amsterdamseweg gingen we eerst door landgoed Boschveld heen waar een koepel op een goed zichtbare plek stond. Hij vertelde dat de Britten bij landhuis ‘De Lichtenbeek’ de weg naar deze koepel vroegen. Het was een hoog punt in het landschap en tevens een goed strategisch punt. Uit vooronderzoek bleek dat op Vijverberg ook een koepel heeft gestaan. Hij wist niets over de locatie van deze koepel. Vanuit Boschveld reden we over een bomenlaan in het zuiden van Lichtenbeek. Hij vertelde dat beide kanten van deze laan droppingsplekken waren. Alleen dat deze
droppingscontainers veelal in Duitse handen vielen. Kort daarna vertelde hij over de loopgraven op Lichtenbeek. De Duitsers waren langs de huizen geweest voor deuren waarmee ze deze loopgraven gingen bedekken. Al snel zagen we grenspalen, deze palen zijn niet van beton maar juist van natuursteen, omdat bij beton de paal nooit zo lang kon blijven staan. Aan de westkant van
Lichtenbeek stapten we even uit. Hier kwam de Bloedberg ter sprake, de naam ‘Bloedberg’ is af te leiden aan het grote aantal Britten dat hier sneuvelden. Hij wees aan dat ze vanaf het gebied ten zuidwesten van de Bloedberg, door de bosrand aan de westkant van Lichtenbeek wilden gaan. Onverwachts stuitten ze hier op een Duitse linie. Het was een ware slachtpartij, van de 300 Britten overleefden ca. 30 het maar. Ter herinnering aan de gesneuvelde Britten zijn er boven op de
Bloedberg rode beuken geplaatst. Deze berg wordt ook wel de Kale Pol genoemd, deze naam is door de lokale bevolking bedacht. In de nabijheid van deze berg toonde hij ook de vroegere locatie van diverse schuttersputjes bij het bosperceel aan de Dreijenseweg. Het was een goed strategisch punt voor de Duisters om zich op te stellen tegen de Engelsen. In de huizen naast dit bosperceel schuilden ook de Duitsers. Momenteel zijn er vrijwel geen schuttersputjes meer te zien, maar dat was twintig jaar geleden wel anders, toen waren er allemaal schuttersputjes zichtbaar. De laatste twintig jaar is er veel werk in het bos geweest en daardoor zijn de putjes niet meer goed zichtbaar. Hij kon nog wel een verlaging aanwijzen wat vermoedelijk een schuttersputje is geweest. Vervolgens toonde hij de oude locatie van Huize Lichtenbeek en hij vertelde dat in een bosje de fundering van een oud theehuisje ligt.
Vervolgens reden we over de Vijverberg heen. Iets ten noorden van de sprengenbeek liet hij een aantal oude paden zien. Hij vertelde tevens dat er geen wildakkers op de Vijverberg liggen, maar hij kon wel bevestigen dat er één wildakker (met de twee poelen) op de Vijverberg ligt. Op een gegeven moment kwamen we bij de schaatsvijver, waar in de winter de bewoners van Schaarsbergen op schaatsten. Verder kwamen we langs ‘het schiereiland’ en ‘het eiland’ uit de landschappelijke wandelingen eind 18e eeuw. Hij vertelde dat schiereiland eigenlijk het eiland was, omdat hij er bij
was toen het meer zuidelijk gelegen eiland werd gegraven. De gracht eromheen maakte ze om het overtollige water uit het ‘schiereiland’ af te voeren. Later had ik het over een gebouw dat tijdens opgravingen was gevonden in de Meelworsterberg. Hij wist hier niets over. Hij vertelde wel dat tijdens het onderzoeken van de Meelworsterberg er voor de werknemers barakken waren gemaakt, omdat de werknemers helemaal uit Assen kwamen. Ook waren er in de buurt van de berg plekken voor het gereedschap. Ten slotte stopten we bij twee grafheuvels op de oude schaapsdrift. Hij vertelde dat de grafheuvels regelmatig worden gemaaid en dat één heuvel wel 3000 jaar oud is en er een vrouw in begraven is.
127
Willem Lammertink (medewerker GLK, oud-beheerder van Lichtenbeek en Vijverberg en hij woonde op Lichtenbeek)
Op het kantoor van GLK sprak ik Willem Lammertink al een aantal keer over Lichtenbeek en Vijverberg. Hij was een oud-beheerder van het landgoed, hij woonde op het landgoed circa twintig