4 Wakker het vuur aan! (1:6-1)
4.3 Onesiforus’ voorbeeld (1:15-18)
(15) Dit weet je, dat allen die in Asia zijn zich van mij hebben afgewend, onder wie Fygelus en Hermogenes zijn. (16) Moge de Heer het huis van Onesiforus barmhartigheid geven, omdat hij mij dikwijls verkwikt en zich voor mijn keten niet geschaamd heeft; (17) maar toen hij in Rome kwam, heeft hij mij ijverig gezocht en gevonden. (18) Moge de Heer hem barmhartigheid te vinden geven van de Heer in die dag. En hoeveel diensten hij in Efeze bewezen heeft, weet jijzelf het best.
De apostel inspireert Timotheüs vervolgens door hem te herinneren aan de weldaden die hij ontving door Onesiforus en zijn huis. Daar tegenover plaats de apostel de verwerpelijke houding van ‘allen die in Asia’ zijn, waaronder hij vooral ‘Fygelus en Hermogenes’ noemt. Deze laatste zijn de personen waardoor Timotheüs zich weinig kan laten inspireren. Onesiforus daarentegen is de persoon die hem opbouwt en nieuwe kracht schenkt door hetgeen hij doet voor de Heer.
|15|
Dit weet je, dat allen die in Asia zijn zich van mij hebben afgewend, onder wie Fygelus en Hermogenes zijn.Allen in Asia keerden zich van Paulus af. Timotheüs was goed op de hoogte van dat feit. De keuze om de apostel of het evangelie de rug toe te keren kwam ook in zijn tijd al veelvuldig voor. Ireneüs van Lyon (±130–
202) stelt enige tijd later dat het aantal afvalligen gewoon niet meer te tellen is.15 In Asia was het voor de christenen in elk geval al gebruikelijk geworden om Paulus vaarwel te zeggen. Te moeilijk was het voor hen om zich dapper en tegendraads voor de apostel in te zetten. Ze bleven keurige christenen, maar de trends van de tijd en de waan van de dag hielden hen sterk ervan af om zich niet meer met de apostel in te laten.
Het waren er niet slechts een paar die zich van de apostel afkeerden.
Dat was nog het geval geweest enkele jaren eerder, toen Paulus zijn eerste brief aan Timotheüs schreef. Op dat ogenblik kon hij schrijven dat
‘sommigen’ waren afgeweken (vgl. 1Tm1:3; 4:1; 5:15,19,24; 6:10). Nu, vijf tot tien jaar later, was er al sprake van ‘allen’. ‘Allen in Asia’ keerden zich af van de apostel. Ze keerden de apostel de rug toe toen hij gearresteerd werd (vgl. vs16). Voor hen ging Paulus duidelijk een stap te ver. Mensen die deel uitmaakten van de christenheid, weken af (3:1), verlieten de apostel (4:16) en de overigen deden schijnbaar weinig eraan dat het kwaad in de gemeentes toenam (2:16). Dat raakte Paulus’ hart diep.
15 Irenaeus of Lyon 2001, I.28.2.
2 T I M O T H E Ü S ONESIFORUS’ VOORBEELD (1:15-18) 45 ‘Allen’ die vroeger tot geloof kwamen (Hd19:10), keerden zich nu van de gevangen Paulus af. Een vrije Paulus gingen ze graag achterna, maar een gevangen Paulus was hun te lastig. De apostel noemt hierbij heel concreet Fygelus en Hermogenes. Over hen is buiten deze kleine notities verder niets bekend. Het Nieuwe Testament noemt hen enkel in dit vers.
Toch is de reputatie van deze mannen daardoor voor altijd besmeurd. Zij waren degenen die Paulus in de steek lieten, toen hij gevangen zat en een grote behoefte aan hulp had.
Klein-Azië Klein-Azië
De provincie Klein-Azië die we meermaals in het Nieuwe Testament tegenkomen lag De provincie Klein-Azië die we meermaals in het Nieuwe Testament tegenkomen lag in het hedendaagse Turkije. In 133vC werd het gebied door de Romeinen veroverd in het hedendaagse Turkije. In 133vC werd het gebied door de Romeinen veroverd en en Asia ProconsularisAsia Proconsularis genoemd. Het omvatte de landstreken Mysië, Lydië, Frygië en genoemd. Het omvatte de landstreken Mysië, Lydië, Frygië en Karië en had als hoofdstad Efeze. Paulus was bekend in deze streek en met de Karië en had als hoofdstad Efeze. Paulus was bekend in deze streek en met de gemeentes aldaar goed verbonden. Hij schreef twee brieven aan hun: de Efeze- en gemeentes aldaar goed verbonden. Hij schreef twee brieven aan hun: de Efeze- en de Kolossebrief. Later in Op vinden we zeven brieven van Christus aan zeven de Kolossebrief. Later in Op vinden we zeven brieven van Christus aan zeven gemeentes in Klein-Azië waarin Hij hun troost en terechtwijst (Op2-3).
gemeentes in Klein-Azië waarin Hij hun troost en terechtwijst (Op2-3).
|16|
Moge de Heer het huis van Onesiforus barmhartigheid geven, omdat hij mij dikwijls verkwikt en zich voor mijn keten niet geschaamd heeft;Tegenover de ‘allen’ of de Fygelus en Hermogenes in Klein-Azië die Paulus verlieten, staat het huis van Onesiforus dat barmhartigheid aan Paulus gaf. In de moeilijke tijd zag Paulus door Onesiforus een lichtpunt.
Hij was de dienaar waardoor God de apostel nieuwe kracht schonk in de donkere dagen van eenzaamheid, ontmoediging en onzekerheid. Zoals de gelovigen in Asia niets meer met Paulus te maken wilden hebben, had Onesiforus er alles voor over om de apostel in Rome te vinden. Zijn naam betekent ‘nut dragend’. Onesiforus bezocht de apostel in de gevangenis zonder zich te schamen en gaf geen gehoor aan de vernederende gezichten van de wachtmeesters of de andere gevangenen. Liever dan te kiezen voor zijn eigen reputatie, koos hij voor de wil van God. Het was hem niet te riskant voor anderen om zich met deze controversiële apostel te verbinden. ‘Wat denken anderen dan over me?’, hield hem niet daartoe tegen. Zo koos hij ervoor om zijn geloof in Christus zichtbaar te maken door de apostel in Rome te bezoeken en zijn eigen comfort-zone te
verlaten. Dat deed hij niet slechts één keer, maar meerdere keren. Dikwijls verkwikte hij de apostel.
Gebeurt dikwijls dat we tegen iemand in nood zeggen: ‘Als er iets is wat ik voor je kan doen, laat het me weten. Roep me maar.
Bel me.’ Toch blijkt dat, in het merendeel van de gevallen, de persoon geen contact opneemt en ook wij van onze kant erover blijven zwijgen.
Doordat de apostel spreekt over ‘het huis van Onesiforus’ blijkt dat Onesiforus niet alleen de apostel hulp aanbod, maar dat hij dat samen deed met zijn hele huis.16 Verdere gegevens over Onesiforus zijn onbekend. In het Nieuwe Testament komt zijn naam enkel voor in 2Tm. Doordat de apostel Timotheüs in 4:19 geen persoonlijke groet aan Onesiforus brengt, maar wel ernaar vraagt om groeten te brengen aan het huis van Onesiforus, denken sommige uitleggers dat Onesiforus zelf ontslapen is.17 Vanuit de tekst ontbreekt die gedachte. Vanuit de tekst laat zich noch bewijzen dat Onesiforus overleden was, noch dat hij kort op dienstreis was en daardoor ontbrak.18 In beide gevallen zou het juist vreemd zijn dat de apostel hierover niets zei. Als Onesiforus werkelijk ontslapen was, zou de apostel toch logischerwijs de nabestaanden barmhartigheid en genade toewensen.19 Zulk een wens ontbreekt. Enkel Onesiforus wenst de apostel in vs18 barmhartigheid toe. Deze gedachtegang wijst er sterk op dat het nog maar de vraag is of Onesiforus volledig los moet worden gezien van de uitdrukking ‘het huis van Onesiforus’. Niets belet de lezer immers te veronderstellen dat ook Onesiforus deel uitmaakt van deze uitspraak. Het enige dat de tekst verduidelijkt, is dan dat Onesiforus niet alleen, maar met zijn hele huis verbonden was met de genoemde weldaden aan de apostel Paulus.
Onesiforus Onesiforus
Van Onesiforus (bet. ‘nut dragend’) of zijn huis is er enkel in de Bijbel sprake in de Van Onesiforus (bet. ‘nut dragend’) of zijn huis is er enkel in de Bijbel sprake in de tweede brief aan Timotheüs (1:16-18; 4:19). Daar staat hij als dienaar in contrast met tweede brief aan Timotheüs (1:16-18; 4:19). Daar staat hij als dienaar in contrast met
‘allen’ en Fygelus en Hermogenes in Klein-Azië die Paulus verlieten. Onesiforus
‘allen’ en Fygelus en Hermogenes in Klein-Azië die Paulus verlieten. Onesiforus
16 Guthrie 1957, 153.
17 Medema 1981, 46; Hendriksen 1957, 238–239; Knight 1992, 386; Oberlinner 1995, 61; Kelly 1963, 169–170.
18 Zie voor dit laatste: Mounce 2000, 495; Simpson 1954, 129.
19 Lenski 1961, 773–774; Lea and Griffin 1992, 198.
2 T I M O T H E Ü S ONESIFORUS’ VOORBEELD (1:15-18) 47 bezocht Paulus namelijk in de gevangenis zonder dat hij zich daarvoor schaamde.
bezocht Paulus namelijk in de gevangenis zonder dat hij zich daarvoor schaamde.
Ook vermeldt de apostel vol dankbaarheid dat deze man zich ook optimaal had Ook vermeldt de apostel vol dankbaarheid dat deze man zich ook optimaal had ingezet voor de gemeente in Efeze. Onesiforus was wat dat betreft een voorbeeld ingezet voor de gemeente in Efeze. Onesiforus was wat dat betreft een voorbeeld waaraan Paulus iedereen wilde herinneren. Doordat de schrijver van 2Tm over ‘het waaraan Paulus iedereen wilde herinneren. Doordat de schrijver van 2Tm over ‘het huis van Onesiforus’ spreekt, kunnen we concluderen dat Onesiforus samen met zijn huis van Onesiforus’ spreekt, kunnen we concluderen dat Onesiforus samen met zijn hele huis achter de apostel stond en deze hulp aanbod. Sommige uitleggers stellen hele huis achter de apostel stond en deze hulp aanbod. Sommige uitleggers stellen daarentegen dat de schrijver het huis van Onesiforus noemt, omdat Onesiforus zelf daarentegen dat de schrijver het huis van Onesiforus noemt, omdat Onesiforus zelf gestorven is (zie comm. 2Tm1:16-18).
gestorven is (zie comm. 2Tm1:16-18).
De traditie van de orthodoxe kerk, vermeldt dat Onesiforus een van de zeventig De traditie van de orthodoxe kerk, vermeldt dat Onesiforus een van de zeventig discipelen was die Christus uitzond op zending (Lc10:1-24). Hij zou Paulus tijdens discipelen was die Christus uitzond op zending (Lc10:1-24). Hij zou Paulus tijdens een van zijn reizen hebben vergezeld naar Spanje. Later zou hij volgens de traditie een van zijn reizen hebben vergezeld naar Spanje. Later zou hij volgens de traditie van de orthodoxe kerk eerst gemeenteleider zijn geworden in de plaats Colophon van de orthodoxe kerk eerst gemeenteleider zijn geworden in de plaats Colophon (Klein-Azië) en vervolgens in de stad Korinthe. Het apocrief
(Klein-Azië) en vervolgens in de stad Korinthe. Het apocrief Handelingen van PaulusHandelingen van Paulus en Thecla
en Thecla vermeldt daarentegen dat Onesiforus tot geloof kwam door de prediking vermeldt daarentegen dat Onesiforus tot geloof kwam door de prediking van Paulus. Dat gebeurde toen hij de apostel onderdak gaf in Iconium. Vanuit het van Paulus. Dat gebeurde toen hij de apostel onderdak gaf in Iconium. Vanuit het huis van Onesiforus kon Paulus zijn dienst in Iconium centraliseren. 2Tm1:16 zou ook huis van Onesiforus kon Paulus zijn dienst in Iconium centraliseren. 2Tm1:16 zou ook naar die gebeurtenis kunnen terugwijzen als de schrijver stelt de Onesiforus het hart naar die gebeurtenis kunnen terugwijzen als de schrijver stelt de Onesiforus het hart van Paulus ‘dikwijls verkwikte’.
van Paulus ‘dikwijls verkwikte’.2020 Daarnaast weet dit apocrief nog te vermelden dat de Daarnaast weet dit apocrief nog te vermelden dat de kinderen van Onesiforus de naam Simmias en Zeno droegen en zijn vrouw Lectra kinderen van Onesiforus de naam Simmias en Zeno droegen en zijn vrouw Lectra heette. Deze gebeurtenissen bevatten echter weinig tot geen historische heette. Deze gebeurtenissen bevatten echter weinig tot geen historische authenticiteit.
authenticiteit.2121
Met betrekking tot het overlijden van Onesiforus kent zowel de oosters-orthodoxe als Met betrekking tot het overlijden van Onesiforus kent zowel de oosters-orthodoxe als Rooms-katholieke kerk de traditie uit het veel latere
Rooms-katholieke kerk de traditie uit het veel latere Martyrologium RomanumMartyrologium Romanum (1583), (1583), dat Onesiforus tussen het jaar 102 en 114nC de marteldood stierf. Dat gebeurde in dat Onesiforus tussen het jaar 102 en 114nC de marteldood stierf. Dat gebeurde in Parium, nabij Efeze, waar proconsul Hadrian hem samen met Porphyrios door Parium, nabij Efeze, waar proconsul Hadrian hem samen met Porphyrios door paarden uit elkaar liet trekken.
paarden uit elkaar liet trekken.2222 William Ramsay wijst echter erop dat het niet vast William Ramsay wijst echter erop dat het niet vast staat of het bij deze situatie om dezelfde Onesiforus gaat.
staat of het bij deze situatie om dezelfde Onesiforus gaat.2323 Dat maakt het tegelijk Dat maakt het tegelijk moeilijk om vast te stellen wanneer Onesiforus exact overleed en of hij bij het moeilijk om vast te stellen wanneer Onesiforus exact overleed en of hij bij het schrijven van 2Tm nog in leven was.
schrijven van 2Tm nog in leven was.
|17|
maar toen hij in Rome kwam, heeft hij mij ijverig gezocht en gevonden.In Rome bestonden er meerdere gevangenissen en Onesiforus dienden van de ene naar de andere te gaan om navraag te doen of er een gevangene genaamd Paulus van Tarsus aanwezig was. Uren- of dagenlang zoeken in het Roomse labyrint van gevangenissen naar Paulus, hielden hem niet tegen. Gedachten als: ‘Het is te moeilijk!’, ‘Ik ben er nu al zo lang mee bezig en vindt hem niet’ of ‘Het zal niet de wil van de Heer zijn – de deur leek duidelijk gesloten’, stootte Onesiforus van zich af.
20 Guthrie 1957, 153.
21 Zie uitvoerig: Aymer 1997, 44–61.
22 Siméon 1911.
23 Ramsay 1898, 495–497.
Het verbaast daarbij dat de christenen in Rome hem het exacte adres waar de apostel verbleef niet konden doorgeven. Schaamden ook zij zich voor het getuigenis van de apostel? Het Nieuwe Testament zwijgt verder hierover. Het enige dat we in dit korte gedeelte vernemen, is dat Onesiforus zich ijverig inzette voor de apostel. Paulus noemt deze inzet van Onesiforus bewust om ook Timotheüs opnieuw aan te vuren zich in te zetten in Gods koninkrijk. Zo werkt het dikwijls: het vuur begint opnieuw te branden als je ziet hoe iemand anders geraakt is door het evangelie.
|18|
Moge de Heer hem barmhartigheid te vinden geven van de Heer in die dag. En hoeveel diensten hij in Efeze bewezen heeft, weet jijzelf het best.Uitleggers die veronderstellen dat Onesiforus al overleden was, concluderen vanuit dit vers dat Paulus bad voor een dode.24 De apostel zou dan pleiten voor de ontslapen Onesiforus. Moeilijkheid bij die conclusie is dat de tekst niet expliciet zegt dat Onesiforus ontslapen was.
Paulus bidt Onesiforus speciaal als hoofdpersoon in het schenken van de verkwikking toe, dat de Heer hem barmhartigheid mag schenken op de dag dat hij voor de troon van God komt te staan. Tevens herinnert hij Timotheüs eraan dat deze man niet alleen van grote zegen voor hemzelf was geweest, maar ook voor de hele gemeente in Efeze. Onesiforus had de wereld laten zien wat trouw zijn betekende.
‘Een echtpaar had zeven kinderen. Na dertig jaren getrouwd te zijn werd de vrouw zwaar ziek. Ze kreeg een kwaadaardig kankergezwel in haar hoofd en kon met de tijd niet meer helder denken. Ze liep weg zonder dat ze wist waarom, waardoor haar man dag en nacht op haar oppaste. Hoe verder het gezwel om zich greep en groeide, hoe meer het de vrouw verlamde.
Spreken, evenwicht houden, eten en alert blijven gingen niet meer. Haar man stond haar in dit alles bij. Hij waste haar en kleedde haar aan. Na vijftien jaar van leed gaven vrienden hem de tip om zijn vrouw naar een verzorgingstehuis te brengen. Het werk was ondragelijk geworden. Hij weigerde echter. Zij is mijn vrouw en de moeder van mijn zeven kinderen. Ik zend haar niet weg. Later, kort voor haar sterven, kreeg de vrouw bezoek van een goede vriendin. Op dat ogenblik maakte ze een moment mee waarop ze wat kon helderder kon spreken. Toen zei ze: ‘Weet je, mijn man houdt vandaag nog steeds zoveel van mij als dat hij aan
24 Toner 1908.
2 T I M O T H E Ü S ONESIFORUS’ VOORBEELD (1:15-18) 49 het begin van mij hield.’ Ze besefte wat liefde was en mocht de liefde ervaren die haar toekwam.’
Vragen
Herken je in je eigen leven dat het vuur voor God sterker gaat branden als je ziet hoe anderen zich met hart en ziel vurige inzetten voor de Heer?