Het onderwerp van deze studie is de compensatie van zeenatuur die verloren gaat bij de voor- genomen aanleg van de Tweede Maasvlakte. Zoals gezegd is dat het sluitstuk van het afwegings- kader. De hoofdvraag is hoe het principe van natuurcompensatie in dit geval wordt toegepast. Hoe de eerdere stappen uit het afwegingkader zijn ingevuld, wordt slechts kort beschreven. Deze studie beslaat de periode van 2001 (publicatie van deel 1 van de PKB-plus PMR) tot 15 april 2008. De definitieve besluitvorming was bij het opstellen van dit achtergrondrapport nog niet afgerond. Dit geldt zowel voor de aanleg en het toekomstig gebruik van de Tweede Maasvlakte (vergunningen en bestemmingsplannen) als voor de vaststelling van Natura 2000-instandhou- dingsmaatregelen en het natuurcompensatieplan (Beheerplan). Het compensatieplan was nog niet in uitvoering en ook het monitoringplan was nog niet beschikbaar. Het mogelijke resultaat van de compensatiemaatregelen kan daarom alleen vooruitkijkend (ex ante) beoordeeld worden.
De gegevensverzameling is afgesloten op 15 april 2008. Het proces rond De Tweede Maas- vlakte en de Voordelta was toen niet afgerond en loopt uiteraard door. Zo is bijvoorbeeld kort nadien de natuurbeschermingswetvergunning voor de Tweede Maasvlakte afgegeven (17 april 2008) en zijn het definitieve Beheerplan Voordelta en een Monitoring- en evaluatieprogramma gepubliceerd (28 juli 2008). Het vastgestelde beheerplan wijkt op sommige punten af van het hier gebruikte Ontwerp-beheerplan. Ecologisch Adviesbureau Henk Baptist publiceerde in juli 2008 een kritische beschouwing in opdracht van Greenpeace. Dat rapport bevat deels dezelfde, deels andere kritiekpunten dan in deze casestudie aan de orde komen.
De belangrijkste actuele ontwikkelingen die zich na afsluiting van de casestudie hebben voorgedaan zijn toegevoegd in tekstkadertjes onder het kopje ‘aanvulling’.
Doel van de casestudie is inzicht te krijgen in de manier waarop de regelgeving rond natuur- compensatie in de praktijk werkt en wat de uitkomsten voor de natuur zijn.
Probleemstelling: Hoe pakt de natuurbeschermingswetgeving, die voortvloeit uit de Vogel- en Habitatrichtlijnen, in de praktijk uit voor de natuur in de Voordelta?
Inleiding 1
Deze probleemstelling kan op twee manieren worden opgevat. Ten eerste vanuit het perspectief van het beleidsproces: hoe gaat het in zijn werk als de voorschriften uit de Europese kaderricht- lijnen en de nationale wetgeving in de praktijk moeten worden toegepast? Ten tweede vanuit ecologisch perspectief: welk effect heeft deze op de natuur in de Voordelta? Beide gezichtspun- ten komen in deze casestudie aan bod.
Onderzoeksvragen:
Wat is de ecologische waarde van de Voordelta en wat is de beschermingsstatus van het 1.
gebied? (hoofdstuk 2)
Wat zijn de economische belangen in de Voordelta? (hoofdstuk 3) 2.
Welke natuurbeschermingsregels zijn van toepassing op de besluitvorming over de Tweede 3.
Maasvlakte, hoe worden die toegepast bij de Voordelta en hoe verloopt het besluitvormings- proces? (hoofdstuk 4)
Welke natuurdoelen wil de rijksoverheid in de Voordelta realiseren? (hoofdstuk 5) 4.
Welk verwacht effect heeft de aanleg van de Tweede Maasvlakte op de zeenatuur in de Voor- 5.
delta, hoe wordt de compensatieopgave vastgesteld en wat is de omvang van de compensatie- opgave? (hoofdstuk 5)
Hoe is het compensatieplan voor de Voordelta tot stand gekomen en welke compensatiemaat- 6.
regelen worden getroffen om het verlies aan zeenatuur te compenseren? (hoofdstuk 6) Hoe zijn de compensatiemaatregelen onderbouwd en wat is het te verwachten effect van de 7.
compensatiemaatregelen? (hoofdstuk 7)
Hoe wordt de realisatie van de compensatieopgave gemeten? (hoofdstuk 8) 8.
Deze casestudie is uitgevoerd ter voorbereiding van de Natuurbalans 2008 van het Planbureau voor de Leefomgeving. Dit rapport is een achtergrondrapport daarbij.
De vragen zijn grotendeels beantwoord op grond van literatuuronderzoek (zie de lijst met referenties achter in dit rapport). Ter verkrijging van aanvullende informatie zijn interviews gehouden met de heer T. IJlstra van de Projectorganisatie Mainportontwikkeling Rotterdam van het ministerie van Verkeer en Waterstaat (VenW) en met de heren G. van der Sar, P. Kelderman en J. Karssemeijer van Directie Regionale Zaken van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid (LNV). Beide ministeries zijn vanuit de rijksoverheid betrokken als bevoegd gezag. Ook is gebruikgemaakt van de ingediende zienswijzen op het Ontwerp Aanwijzings- besluit Voordelta en op het Ontwerp-beheerplan Voordelta. Het initiatief tot deze casestudie is genomen door Rick Wortelboer. Tijdens de uitvoering ervan leverde hij zinvolle feedback en hij becommentarieerde tussentijdse versies van dit rapport.
Een samenvatting van de resultaten van de casestudie is, als onderdeel van het extern concept van de Natuurbalans 2008, voor commentaar verzonden aan een groot aantal organisaties, waaronder de ministeries van LNV, VenW en VROM (Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu beheer), de provincie Zuid-Holland, wetenschappers en belangenorganisaties voor visserij, natuur en recreatie. Het commentaar dat daarop werd ontvangen is betrokken bij de opstelling van dit achtergrondrapport. Het concept van dit rapport is in juni 2008 voor commen- taar verzonden aan de overheden die verantwoordelijk zijn voor het natuurcompensatieplan Voordelta: de ministeries van VenW en LNV en de provincies Zuid-Holland en Zeeland. Vanuit het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) trad Maria Witmer op als peer-reviewer. Ook deze commentaren zijn zoveel mogelijk verwerkt.
1.3
Leeswijzer
In elk hoofdstuk worden één of meer onderzoeksvragen beantwoord. Hierboven is al aange- geven in welk hoofdstuk elke vraag aan de orde komt. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met korte conclusies. Een uitgebreide beleidssamenvatting is opgenomen aan het begin van dit rapport. De gegevensverzameling is afgesloten op 15 april 2008. Het proces rond De Tweede Maasvlakte en de Voordelta was toen niet afgerond en loopt uiteraard door. Zo is bijvoorbeeld kort nadien de natuurbeschermingswetvergunning voor de Tweede Maasvlakte afgegeven (17 april 2008) en zijn het definitieve Beheerplan Voordelta en een Monitoring- en evaluatieprogramma gepu- bliceerd (28 juli 2008). Het vastgestelde beheerplan wijkt op sommige punten af van het hier gebruikte Ontwerp-beheerplan. Ecologisch Adviesbureau Henk Baptist publiceerde in juli 2008 een kritische beschouwing in opdracht van Greenpeace. Dat rapport bevat deels dezelfde, deels andere kritiekpunten dan in deze casestudie aan de orde komen.
De belangrijkste actuele ontwikkelingen die zich na afsluiting van de casestudie hebben voorge- daan zijn toegevoegd in tekstkadertjes onder het kopje ‘aanvulling’.
Beschermingsstatus en ecologische waarde van de Voordelta 2