Het OCMW als schuldbemiddelaar

1.3.1 Rol van het OCMW inzake schuldhulpverlening

152. Het OCMW beschikt over vier instrumenten inzake schuldhulpverlening, namelijk: budgetbegeleiding, budgetbeheer, schuldbemiddeling en collectieve schuldenregeling.205 _Deze vier instrumenten kunnen worden ingedeeld naar graad van ernst van de schuldenlast. In een eerste fase wordt door het OCMW voorzien in budgetbegeleiding. Dit vormt de preventieve fase waarbij de schuldenaar autonomie behoudt over zijn budget. Hij ontvangt zelf alle inkomsten en doet zelf alle uitgaven, maar het OCMW gaat hem hierin ondersteunen en adviseren. Een tweede fase omvat het budgetbeheer. In deze fase wordt de autonomie van de schuldenaar geheel of gedeeltelijk ontnomen. De inkomsten van de schuldenaar worden op een speciale budgetteringsrekening gestort waarop het OCMW een volmacht heeft. De schuldenaar ontvangt hierbij op een zichtrekening periodiek leefgeld van het OCMW.206

153. Een derde fase omvat de schuldbemiddeling. Hier treedt het OCMW op als bemiddelaar bij de schuldeisers van de schuldenaar.207 _{Het OCMW moet hierbij voldoen aan de voorwaarden om}

203 _{J. VAN CAMPENHOUT, “OPINIES : 20 jaar collectieve schuldenregeling: een stand van zaken. Over visies en} tendensen. Tussen perceptie en desinformatie”, TIBR 2018, nr. 0, (12) 17.

204 _{Infra 61, nr. 143.}

205 _{D. ADRIAENS, D. COENE, W. LEERMAN, I. VAN DER STRATE EN P. VERBEKE, Praktisch handboek voor het OCMW-}

recht, Brugge, Die Keure, 2013, 487.

206 _{D. ADRIAENS, D. COENE, W. LEERMAN, I. VAN DER STRATE EN P. VERBEKE, Praktisch handboek voor het OCMW-}

recht, Brugge, Die Keure, 2013, 490 – 491.

als instelling voor schuldbemiddeling te worden erkend. In de laatste fase treedt het OCMW op als schuldbemiddelaar in een procedure van collectieve schuldenregeling.208

154. In zowel de derde als de vierde fase treedt het OCMW op als schuldbemiddelaar. Van belang hierbij is of de erkenning als schuldbemiddelaar is bekomen in het kader van het consumentenkrediet of in het kader van de collectieve schuldenregeling. In principe moeten de OCMW’s die erkend zijn als schuldbemiddelaar in het kader van het consumentenkrediet niet aan bijkomende voorwaarden voldoen om als schuldbemiddelaar op te treden in de procedure van de collectieve schuldenregeling. Dit werd bevestigd in een ministeriële omzendbrief vier maanden na inwerkingtreding van de wetgeving van de procedure van de collectieve schuldenregeling.209 Hierbij moet het OCMW wel preciseren dat bij erkenning van het OCMW in het kader van consumentenkrediet, het ook kan optreden als schuldbemiddelaar in het kader van de collectieve schuldenregeling. Indien het OCMW kiest om in beide domeinen als schuldbemiddelaar op te treden dan moet de rechtbank hiervan in kennis worden gesteld.210

1.3.2 Samenwerking van een advocaat-schuldbemiddelaar met het OCMW

155. In sommige gevallen gaan advocaat-schuldbemiddelaars ervoor kiezen om samen te werken met OCMW-diensten of CAW-diensten om zo de schuldenaar te begeleiden om na het sluiten van de procedure autonoom te kunnen handelen om de fresh start te kunnen handhaven. Uit de praktijk blijkt dit wel degelijk noodzakelijk te zijn.211

156. Uit de statistieken van het Observatorium van Krediet en Schuldenlats van 2018 blijkt dat 10,00 % van de schuldenaren na afsluit van de procedure terug risico lopen op herval.212 _{Uit het} onderzoek op de arbeidsrechtbank Gent, afdeling was dit risico op terugval 2,00 %.213 _{In deze} gevallen is de doelstelling van de collectieve schuldenregeling betreffende de ‘fresh start’214 _niet

208 _{D. ADRIAENS, D. COENE, W. LEERMAN, I. VAN DER STRATE EN P. VERBEKE, Praktisch handboek voor het OCMW-}

recht, Brugge, Die Keure, 2013, 492 - 493.

209 _{Omz.Vl. 23 april 1999 betreffende de wet op collectieve schuldenregeling – instellingen voor schuldbemiddeling,} http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=1999042336&table_name=wet. 210 _{D. SIMOENS, Handboek OCMW-dienstverlening, Brugge, Die Keure, 2009, 741.}

211 _{D. DEROOSE, De link tussen CSR en maatschappelijk werk, Colloqium van het Observatorium voor Krediet en} Schuldenlast van 22 november 2018, (45) 45.

212 _{A. DEBROISE, C. JEANMART, E. DHEYGERE EN S. THIBAUT, Tussen succes, afhaken en hervallen. De CSR: enkele}

cijfers, enkele ervaringen?, Colloqium van het Observatorium voor Krediet en Schuldenlast van 22 november 2018,

(14) 21.

213 _{Supra 51, nr. 135.} 214 _{Art. 1675/3, lid 3 Ger.W.}

bereikt. In het colloqium van het Observatorium van Krediet en Schuldenlast van 2018 werden hiervoor volgende redenen aangehaald: “inefficiëntie bij een structurele ontoereikendheid van middelen, instrumentalisatie van de procedure door de debiteur, ontoereikende terugbetaling van de schuldeisers, geen waarborg voor de menselijke waardigheid van de debiteur en totstandkoming van een nieuwe schuldenlast tijdens of na de procedure.”215

1.3.3 Keuze voor een advocaat of het OCMW

157. Uit het onderzoek op de arbeidsrechtbank Gent, afdeling Gent blijkt dat er veel meer advocaat-schuldbemiddelaars zijn dan schuldbemiddelingsdiensten zoals het OCMW.216 _{Er kunnen} hiervoor verschillende verklaringen worden gegeven, namelijk:

1) De advocaat wordt door de bevolking aanzien als een professional met een grote juridische kennis. 217 _{Een jurist is beter geschoold op het terrein van het formeel-juridische en een} vertegenwoordiger van het OCMW is dat in veel mindere mate.218

2) De schuldenaar deed reeds beroep op het OCMW in het kader van andere instrumenten inzake schuldhulpverlening zoals budgetbegeleiding, budgetbeheer of schuldbemiddeling. Doordat de overmatige schuldenlast nog steeds niet is weggewerkt, kan de schuldenaar ervoor kiezen om zich niet meer te laten helpen door het OCMW, maar door een advocaat.219

3) De kans op weigering als schuldbemiddelaar is groter bij het OCMW. Het OCMW kan zich namelijk op drie niveaus onttrekken om als schuldbemiddelaar op te treden in een procedure van de collectieve schuldenregeling. Ten eerste indien het OCMW enkel optreedt als schuldbemiddelaar inzake het consumentenkrediet. Ten tweede omdat een procedure van collectieve schuldenregeling in een concreet geval niet de aangewezen vorm is van maatschappelijke dienstverlening. In het derde geval kan de aangewezen maatschappelijk werker of jurist van het OCMW weigeren om de schuldenaar in collectieve schuldenregeling te begeleiden.220

215 _{A. DEBROISE, C. JEANMART, E. DHEYGERE EN S. THIBAUT, Tussen succes, afhaken en hervallen. De CSR: enkele}

cijfers, enkele ervaringen?, Colloqium van het Observatorium voor Krediet en Schuldenlast van 22 november 2018,

(14) 20.

216 _{Supra 57 - 58, nr. 150.}

217 _{C. JEANMART, Huishoudens die een beroep doen op een advocaat-schuldbemiddelaar: wat zijn hun kenmerken?,} Colloqium van het Observatorium voor Krediet en Schuldenlast van 5 december 2013, 15.

218 _{D. SIMOENS, Handboek OCMW-dienstverlening, Brugge, Die Keure, 2009, 747.} 219 _{D. SIMOENS, Handboek OCMW-dienstverlening, Brugge, Die Keure, 2009, 745 – 746.} 220 _{D. SIMOENS, Handboek OCMW-dienstverlening, Brugge, Die Keure, 2009, 747.}

2

Takenpakket van de schuldbemiddelaar

158. Ieder persoon toegelaten tot de procedure van de collectieve schuldenregeling krijgt een schuldbemiddelaar toegewezen. De schuldbemiddelaar gaat aan de schuldenaar bijstand verlenen op zowel juridisch, administratief en sociaal vlak. In principe gaat de schuldbemiddelaar instaan voor de goede werking van de procedure.221 _{Meer concreet heeft de schuldbemiddelaar een heel} uitgebreid takenpakket. In het kader van de masterproef werd het takenpakket van de schuldbemiddelaar onderverdeeld in vijf onderdelen.

159. Een eerste belangrijke taak van de schuldbemiddelaar omvat de inzage in de elektronische databanken (2.1). Ten tweede heeft de schuldbemiddelaar de taak om het leefgeld van de schuldenaar te bepalen (2.2). Een derde belangrijke taak omvat de opmaak van de aanzuiveringsregeling (2.3). Een volgende taak van de schuldbemiddelaar bestaat uit het opvolgen en begeleiden van de schuldenaar gedurende de gehele procedure (2.4). Als laatste taak gaat de schuldbemiddelaar de procedure van zijn schuldenaar afsluiten (2.5).