DEEL 3: SCHULDBEMIDDELAAR
2.5 Afsluiten van de procedure
203. De laatste opdracht van de schuldbemiddelaar omvat de afsluiting van de procedure. In de praktijk worden de meeste dossiers afgesloten door afloop van de termijn van de aanzuiveringsregeling of door middel van een herroeping. Dit wordt ook bevestigd in de cijfers van het College van hoven en rechtbanken uit 2017. In 2017 zijn in totaal 1.965 dossiers afgesloten op de arbeidsrechtbank Gent. Daarvan werden 28,86 % van de dossiers beëindigd door een herroeping, 62,95 % door afloop van de aanzuiveringsregeling, 2,19 % van de dossiers werden afgesloten door een gebrek aan voorwerp, 5,29 % van de dossiers door afstand van het geding, 0,56 % van de dossiers door verwerping van de gerechtelijke regeling en 0,05 % van de dossiers werd beëindigd door het vellen van een eindvonnis.299
3
Afwijkende regeling per rechtbank of arrondissement
204. Doordat de Wet Collectieve Schuldenregeling op een zeer algemene wijze is geformuleerd, geeft dit aanleiding tot uiteenlopende interpretaties en toepassingen van de wetgeving. Daarnaast geeft dit ook aanleiding tot de creatie van afwijkende regelingen per arrondissement of per rechtbank. De schuldbemiddelingsrechter kan dus in bepaalde mate invulling geven aan het verloop van de procedure van de collectieve schuldenregeling. Zijn beleid en persoonlijkheid gaan hierbij een rol spelen. De ene schuldbemiddelingsrechter zal strenger oordelen dan de andere.300
205. De vraag kan hierbij gesteld worden of dit zomaar kan. De afspraken en instructies per arrondissement of rechtbank zijn dan wel schriftelijk vastgelegd, maar zijn enkel gekend door de rechtbank of het arrondissement zelf. Daarnaast hebben de gemaakte afspraken en instructies geen enkele toets doorstaan. De afwijkende regelingen kunnen heel uiteenlopend zijn. Zo kan bijvoorbeeld een regeling worden opgemaakt aangaande de aanrekening van de kosten- en erelonen. 301
299 COLLEGE VAN HOVEN EN RECHTBANKEN, De jaarlijkse statistieken van de hoven en de rechtbanken, 2017, https://www.rechtbanken-tribunaux.be/sites/default/files/college/files/pub_2018_artt_nl.pdf, 82.
300 J. VAN CAMPENHOUT, “OPINIES : 20 jaar collectieve schuldenregeling: een stand van zaken. Over visies en tendensen. Tussen perceptie en desinformatie”, TIBR 2018, nr. 0, (12) 15.
301 J. VAN CAMPENHOUT, “OPINIES : 20 jaar collectieve schuldenregeling: een stand van zaken. Over visies en tendensen. Tussen perceptie en desinformatie”, TIBR 2018, nr. 0, (12) 15.
206. Door de tendens naar een meer uniforme samenwerking tussen de verschillende rechtbanken en arrondissementen is binnen de Arbeidsrechtbank Gent, afdeling Gent hieromtrent een project lopende. Uit de reeds gedane vaststellingen binnen het project werden wel degelijk vele verschillen per afdeling opgemerkt. Bepaalde punten waar geen uniformiteit rond is worden hieronder opgesomd:302
- Bij de aanstelling van de schuldbemiddelingsrechter worden in bepaalde afdelingen geen rekening gehouden met de voorkeur van de schuldenaar geuit in het verzoekschrift. Binnen afdeling Gent wordt dit wel gedaan onder bepaalde voorwaarden.
- Bepaalde rechtbanken telt het moratorium (tijdelijke regeling van maximum één jaar indien niet binnen het jaar een ontwerp van minnelijke aanzuiveringsregeling kan worden opgesteld) mee bij de bepaling van de totale maximumtermijn van zeven jaar. Andere rechtbanken tellen het moratorium niet mee.
- Indien een schuldenaar tijdens de procedure te veel boedelschulden heeft, is het beter om de procedure van de collectieve schuldenregeling stop te zetten. In bepaalde afdelingen wordt de schuldenaar vanuit de rechtbank zelf gemotiveerd om vrijwillig een einde te maken aan de procedure van de collectieve schuldenregeling. Andere rechtbanken wachten totdat de schuldbemiddelaar een verzoek tot herroeping indient.
- Aangaande de selectie van nieuwe schuldbemiddelaars en de toewijzing van dossiers zijn ook grote verschillen op te merken.
- Hoe actief de schuldbemiddelingsrechters per afdeling of rechtbank de dossiers opvolgen en de manier waarop ze dit doen is ook vaak verschillend.
4
Initiatiefrecht schuldenaar en vervanging van de schuldbemiddelaar bij
gebreke hiervan
4.1.1 Principe
207. De collectieve schuldenregeling heeft in principe een vrijwillig karakter.303 Deze vrijwilligheid situeert zich voornamelijk in hoofde van de schuldenaar. Anders dan bij het faillissement moet het initiatief uitgaan van de schuldenaar om de procedure tot collectieve schuldenregeling aan te vatten. Het essentieel belang van de vrijwilligheid uit zich doordat het engagement om de procedure te doen slagen in grote mate afhangt van de schuldenaar. Ook het
302 Interview schuldbemiddelingsrechter 20 april 2020.
303 S. BRIJS EN R. LINDEMANS, De gevolgen van collectieve insolventieprocedures voor de executierechten van
feit dat de procedure een grote impact heeft op de schuldenaar en diens gezin, vormt de reden dat de collectieve schuldenregeling vrijwilligheid vereist van de schuldenaar.304
208. Een gebrek aan vrijwilligheid kan problemen veroorzaken binnen de relatie tussen de schuldenaar en diens schuldbemiddelaar. Dit kan gaan om vertrouwens- of communicatieproblemen die bepaalde gevolgen met zich mee kunnen brengen zoals de vervanging van de schuldbemiddelaar, extra zittingen in de arbeidsrechtbank of eventueel een herroeping van de procedure. Het is dus van groot belang dat de beslissing van de schuldenaar om een verzoek tot collectieve schuldenregeling in te dienen voldoende doordacht is. 305
4.1.2 Vervanging van de schuldbemiddelaar als gevolg
209. De vervanging van de schuldbemiddelaar vormt een belangrijk gevolg van een gebrek aan vrijwilligheid van de schuldenaar. Op de arbeidsrechtbank Gent, afdeling Gent wordt dit ook vastgesteld. Schuldenaren gaan vaak hoge en zelf onrealistische verwachtingen hebben van hun schuldbemiddelaar.306 Indien schuldenaren een andere schuldbemiddelaar wensen, kunnen ze overgaan tot een verzoek tot vervanging van de schuldbemiddelaar op grond van artikel 1675/17, § 4 Ger.W. Zo worden vele verzoeken tot vervanging van de schuldbemiddelaar ingesteld door de schuldenaar wegens de moeilijke bereikbaarheid van de schuldbemiddelaar, een te laag leefgeld of het niet inwilligen van verzoeken van de schuldenaar om extra’s.307 Hierbij kan worden opgemerkt dat het instellen van een verzoek tot vervanging van de schuldbemiddelaar heel makkelijk kan worden ingesteld en de drempel hiervoor relatief laag ligt. In principe moet de schuldenaar enkel een schriftelijke verklaring indienen van zijn verzoek bij de schuldbemiddelingsrechter en dit zonder verdere motivering of argumentatie.308
210. Indien er relationele problemen zijn tussen schuldbemiddelaar en schuldenaar, is dit niet voldoende voor de schuldbemiddelingsrechter. In bepaalde situaties waar zich een ernstige verstoring voordoet in de verstandhouding tussen schuldenaar en schuldbemiddelaar kan dit
304 B. DE GROOTE EN S. VOET, “Schuldsanering voor particulieren in België: Beschouwingen bij tien jaar collectieve schuldenregeling”, TSAR 2009, vol. 3, (502) 508.
305 J. VAN CAMPENHOUT, “OPINIES : 20 jaar collectieve schuldenregeling: een stand van zaken. Over visies en tendensen. Tussen perceptie en desinformatie”, TIBR 2018, nr. 0, (12) 15.
306 Interview schuldbemiddelingsrechter 20 april 2020. 307 Interview schuldbemiddelingsrechter 20 april 2020.
308 J. VAN CAMPENHOUT, “OPINIES : 20 jaar collectieve schuldenregeling: een stand van zaken. Over visies en tendensen. Tussen perceptie en desinformatie”, TIBR 2018, nr. 0, (12) 16.
eventueel wel worden aanvaard door de schuldbemiddelingsrechters.309 Deze gaat bij zijn beoordeling nagaan wat de precieze reden is van het verzoek en indien dit niet opweegt tegen de voordelen van het feit dat de schuldbemiddelaar het dossier door en door kent dan kan hij het verzoek afwijzen.310
211. Schuldbemiddelingsrechters zijn in de praktijk niet snel geneigd om een schuldbemiddelaar te vervangen.311 Dit is ook het geval op de arbeidsrechtbank Gent, afdeling Gent.312 Indien de schuldbemiddelingsrechter twijfelt, wordt altijd eerst de schuldbemiddelaar in kwestie gehoord aangaande zijn zienswijze over het verzoek van de schuldenaar. Afhankelijk van de reactie van de schuldbemiddelaar wordt het dossier al dan niet opgeroepen in de raadkamer waar beide partijen worden gehoord.313 Pas daarna kan de schuldbemiddelingsrechter overgaan tot vervanging.314
212. Door het verhoogd aantal aanvragen tot vervanging van de schuldbemiddelaar, is binnen de arbeidsrechtbank Gent, afdeling Gent de laatste jaren ingezet op het verhogen van de kwaliteit van de schuldbemiddelaars. Hierbij werd de samenwerking met minder functionerende schuldbemiddelaars afgebouwd of onmiddellijk stopgezet. Door deze maatregelen zijn dan ook het aantal verzoeken tot vervanging van de schuldbemiddelaar teruggelopen.315
5
Kosten- en ereloonstaat voor de schuldbemiddelaar
213. De schuldbemiddelaar heeft op grond van artikel 1675/19 Ger.W. recht op een vergoeding voor de gemaakte kosten tijdens de procedure van de collectieve regeling en op een ereloon of emolumenten. In onderstaan hoofdstuk wordt hier dieper op ingegaan.
214. Hoofdstuk vijf wordt onderverdeeld in vijf onderdelen, namelijk: de tenlastelegging van de kosten en het ereloon bij de schuldenaar (5.1), de handelingen voorafgaand aan de betaling van de kosten- en ereloonstaat (5.2), de bespreking van het huidig ereloon-KB (5.3), de uiteenzetting
309 Beslagr. Luik 25 april 2002, Jaarboek Kredietrecht 2002, 346. 310 Arbh. Gent, afd. Brugge 18 maart 2011, onuitg.
311 E. VAN ACKER, C. VERBEKE EN B. WYLLEMAN, Praktische gids voor schuldbemiddelaars, Mechelen, Kluwer, 2013, 67.
312 Interview schuldbemiddelingsrechter 20 april 2020. 313 Art. 1675/17, § 4 Ger.W.
314 Interview schuldbemiddelingsrechter 20 april 2020. 315 Interview schuldbemiddelingsrechter 20 april 2020.
van een eventuele toekomstige regeling (5.4) en de opbrengst van de procedure voor de schuldbemiddelaar (5.5).