Nadere beschouwing van het begrip ‘medisch’ 86 1 Begrenzing van het begrip ‘medisch’

3.2 Verpleegkundige en paramedische diagnose 91

3.3 De lekendiagnose 99 3.4 De alternatieve diagnose 101 3.5 Conclusies 103 4 Conclusie 105 Geraadpleegde literatuur 110 Geraadpleegde deskundigen 112

Inleiding en leeswijzer

Deze achtergrondstudie beschrijft de resultaten van een zoektocht naar een omschrijving van het begrip ‘medische diagnose’. Deze studie is uit- gevoerd in opdracht van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) en is bedoeld als bijdrage ten behoeve van het advies dat de RVZ door de Minister is gevraagd1_{omtrent onder meer de wenselijkheid van} het in de Wet BIG onderbrengen van de medische diagnose als voorbe- houden handeling.

Om deze vraag te beantwoorden is het noodzakelijk om het begrip medische diagnose nader te definiëren. Het primaire doel van deze ach- tergrondstudie is inzicht te verschaffen in het begrip medische diagnose, met als achterliggende vraag of dit begrip zich laat onderscheiden van bijvoorbeeld het proces van diagnosestelling of het constateren van een symptoom.

In de opdracht voor deze achtergrondstudie zijn de volgende deelvragen verwoord:

- Wat is een medische diagnose?

- Wat is het doel van een medische diagnose?

- Hoe komt medische diagnosestelling tot stand (symptomen, licha- melijk onderzoek, laboratoriumonderzoek, computerdiagnosen, wetenschappelijke inzichten, etc.)?

- Welke soorten diagnosen zijn er (werkdiagnosen, symptoomdiagno- sen, syndroomdiagnosen, waarschijnlijkheidsdiagnosen, etc.)? - Hoe ligt de relatie tussen het constateren van symptomen, onder-

zoeksuitslagen en het stellen van een diagnose?

- Wat betekent de relatie tussen de verschillende classificaties en de medische diagnose? Met andere woorden: wat betekent het gebruik van classificaties als de ICIDH/ICF, ICPC en IC-D10 voor afbake- ning van het begrip medische diagnose?

- Wat is het verschil, c.q. is er een verschil tussen een medische diagnosestelling, een paramedische diagnosestelling, een verpleeg- kundige diagnosestelling en andere vormen van diagnosestelling? - Wat is het verschil tussen een medische diagnose en een ‘alternatieve

diagnose’?

- Is op voorhand aan te geven welke deskundigheid nodig is voor het stellen van een diagnose?

Ten behoeve van deze achtergrondstudie is een literatuurstudie uitge- voerd en zijn er gesprekken gevoerd met verschillende deskundigen. De gehanteerde bronnen en de gesprekspartners zijn terug te vinden in bijla- ge 1.

definiëren op basis van definities in de literatuur. Hoofdstuk 2 gaat nader in op het aspect diagnose, meer in het bijzonder op de relatie tus- sen het begrip diagnose en het diagnostisch proces. Ook worden in dit hoofdstuk verschillende typen diagnosen en verschillen in gebruik van het begrip diagnose door verschillende (medische) professionals behan- deld. In hoofdstuk 3 wordt getracht de grenzen van het begrip ‘medisch’ te bepalen, onder meer door nader te kijken naar het grensvlak tussen ‘medische’ en diagnosen die doorgaans als ‘niet-medisch’ worden aange- duid, zoals de verpleegkundige diagnose, de fysiotherapeutische diagnose en de orthoptische en logopedische diagnose.

In de meeste paragrafen wordt ter illustratie gebruikgemaakt van casuï- stiek om de tekst te illustreren. De casus zijn door een kadertje te onder- scheiden van de hoofdtekst. De tekst is los van de kadertjes als zelfstan- dige tekst te lezen, maar de kadertjes verduidelijken de tekst veelal met een voorbeeld.

Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een conclusie over de vraag in hoe- verre in het hoofdstuk een bijdrage is geleverd aan de begrenzing van het begrip medische diagnose. In hoofdstuk 4 ten slotte staan de conclusies samengevat weergegeven.

1 Definitie van het begrip ‘medische diagnose’

Van Dale2_{definieert diagnose als “vaststelling van de aandoening van een} patiënt, de oorzaak van een probleem”. Opvallend in de omschrijving is, dat om te kunnen spreken van een diagnose sprake moet zijn van ‘een patiënt’, die op zijn beurt staat omschreven als “iemand die medische hulp nodig heeft”.

di·ag·no·se(de ~ (v.), ~n/~s)

1[med.] vaststelling van de aandoening van een patiënt, de oorzaak van een probleem

aan·doe·ning(de ~ (v.), ~en)

1tot een bepaald gedeelte van het lichaam beperkte ziekte

pa·tiënt(de ~ (m.), ~en)

1iem. die medische hulp nodig heeft

me·disch(bn.)

1betr. hebbend op de geneeskunde => geneeskundig

ge·nees·kun·dig(bn.)

1op de geneeskunde betr. hebbend => medisch [Ned.]

ge·nees·kun·de(de ~ (v.))

1de wetenschap die zich richt op de aard en de oorzaken van ziekten en op de middelen om die te genezen

ge·nees·kunst(de ~ (v.))

1praktijk van de geneeskunde

Het Geneeskundig woordenboek van Pinkhof-Hilfman3_{maakt onder het} lemma diagnose een onderscheid tussen “vaststelling van de aard van een toestand of een aandoening” en “de naam van de bij de patiënt geconsta- teerde aandoening”. Binnen de definitie zien we de diagnose zowel als handeling (het vaststellen) alsmede als het resultaat hiervan. Voor het be- grip ‘aandoening’ geeft het geneeskundig woordenboek geen omschrijving. diagnose(z.o. diagnosis)

1vaststelling van de aard van een toestand of een aandoening

2de naam van de bij de patiënt geconstateerde aandoening

In Elseviers Medische Encyclopedie4_{staat diagnose omschreven als “het} vaststellen van de aard van een ziekteproces”, zonder dat een omschrij- ving wordt gegeven van het begrip ziekteproces.

diagnose

het vaststellen van de aard van een ziekteproces

Bovenstaande omschrijvingen bieden onvoldoende houvast om een scherpe afbakening te geven voor het begrip medische diagnose. De

grens tussen het stellen van een medische diagnose en het in meer alge- mene zin doen van een uitspraak over iemands gezondheidstoestand is met bovenstaande omschrijvingen onvoldoende te trekken.

Casus 1:

Meneer X is al enige dagen verkouden en sinds twee dagen heeft hij ook een vervelende hoofdpijn. Zonder dat hij kennis heeft van de pathofysiologische mechanismen die aan zijn hoofdpijn ten grondslag liggen meent hij wel te weten wat de oorzaak is van zijn hoofdpijn, namelijk de verkoudheid. Hij gaat naar de apotheek om middelen te kopen tegen zowel de hoofdpijn als om het herstel van de verkoudheid te bespoedigen. Met Paracetamol en een multivi- taminepreparaat begint meneer X aan de ‘behandeling’.

Is hier nu een medische diagnose gesteld? Meneer X is een patiënt, immers hij heeft (althans in zijn beleving) medische hulp nodig. Hij stelt een aandoening vast en legt ook een oorzakelijk verband tussen de verkoudheid en zijn hoofd- pijn. Volgens bovengenoemde bronnen is hier dus sprake van een (medische) diagnose.

In verschillende bronnen in medische literatuur5_{wordt het onderwerp} medische diagnose nader belicht. Vanwege de medische context, wordt hier echter niet gesproken over juist de reikwijdte en de grenzen van het begrip medische diagnose. De vraag wat nu wel en wat nu niet onder het begrip medische diagnose kan worden verstaan wordt derhalve onvoldoende beantwoord.

Om nader inzicht te krijgen in het begrip medische diagnose worden in de volgende hoofdstukken zowel de term diagnose als de term medisch nader uitgediept.

2 Nadere beschouwing van het begrip