Informatie over gebruik van alternatieve behandelingen in buitenlandse literatuur, met

nadruk op schade

Alternatieve behandelwijzen algemeen

In internationaal verband zijn er weinig concrete gegevens over de scha- delijkheid van alternatieve behandelwijzen. Een in de Australische tegen- hanger van het NTVG (The Medical Journal of Australia) in 2004 gepu- bliceerd overzichtsartikel36_{komt tot de conclusie dat er zonder twijfel} risico’s zitten aan het gebruik van complementaire en alternatieve behan- delwijzen, maar dat deze risico’s in algemene zin weinig voorkomen en minimaal zijn. Ze staan niet in verhouding tot de risico’s verbonden aan de reguliere geneeskunde. Deze laatste risico’s zijn in onze maatschappij doorgaans geaccepteerd.

Een overzichtsartikel uit 2003 over de bijeffecten van alternatieve behan- delwijzen noemt diverse risico’s van alternatieve behandelwijzen37_{. Voor} dit in het tijdschrift ‘Allergy’ gepubliceerde overzicht is gebruik gemaakt van een groot aantal artikelen over uiteenlopende behandelwijzen. De volgende risico’s worden genoemd: allergische reacties, farmacologische interferenties en orgaanafwijkingen (lever-, nier en hartstoornissen) als gevolg van kruidentherapie; pneumothorax, harttamponade en ruggen- mergletsel en infecties (waaronder hepatitis B, HIV) bij acupunctuur; en voedingsdeficiënties ten gevolge van diëten. Het artikel concludeert dat het patroon van de bijeffecten van alternatieve behandelwijzen vergelijk- baar is met dat van reguliere geneeskunde. Verder geeft het aan dat de meeste van de beschreven artikelen anekdotisch van aard zijn. Dit geeft aan dat de gerapporteerde bijwerkingen veelal weinig tot zelden voorko- men. Het artikel wijst op het ontbreken van goed onderzoek waarmee de incidentie van bijeffecten van alternatieve behandelwijzen kan worden vastgesteld.

Een overzichtsartikel uit 2002 duidt op het gevaar dat sommige alterna- tieve behandelaars de toepassing van vaccinaties afwijzen38_{. Dit werd} onderzocht bij homeopaten, chiropractors en natuurartsen. De prevalen- tie van het gebruik van alternatieve behandelwijzen loopt in de onder- zochte literatuur uiteen van 9 tot 65%.

Acupunctuur

In Engeland werd een prospectief onderzoek bij patiënten uitgevoerd naar bijwerkingen gedurende een bepaalde periode van toepassing van acupunctuur39_{. Dit onderzoek werd gepubliceerd in 2004. De behande-} ling werd gegeven door geregistreerde acupuncturisten die een driejarige fulltime opleiding hadden genoten en zich gebonden wisten aan een gedragscode. Vier procent van de patiënten kreeg de acupunctuurbehan-

deling vergoed door de verzekeraar (NHS), bijna 10% van de patiënten naar acupunctuur verwezen door een hulpverlener van de NHS. De meeste patiënten ontvingen de acupunctuur voor klachten van het bewe- gingsapparaat of voor psychische klachten. Bijna 11% van de patiënten rapporteerden bijeffecten van de therapie, veelal extreme vermoeidheid en pijn op de behandelde plaats. De gerapporteerde bijeffecten waren nagenoeg allemaal van niet-ernstige aard. Tien procent van de bijeffecten zijn het gevolg van slechte uitvoering van de acupunctuur. Een opmerke- lijke uitkomst was dat patiënten die tijdens de acupunctuurbehandeling geen contact hadden met hun huisarts, minder bijeffecten van de behan- deling meldden dan patiënten die wel bij de huisarts geweest waren. Ook bijzonder is dat 94% van de patiënten die een bijeffect van de behandeling meldden, aangaven de behandeling te willen voortzetten. De studie kon niet aantonen dat door acupuncturisten reguliere medica- tie werd ontraden. Wel werd soms een dosisvermindering voorgesteld. Evenmin kon worden aangetoond dat door toepassing van acupunctuur het stellen van een ‘reguliere’ diagnose of het beginnen met een ‘regulie- re’ behandeling zou worden uitgesteld.

Bij een in 2001 gepubliceerd prospectief onderzoek in de jaren 1998 tot 2000 in Engeland naar de gevaren van acupunctuur bleek in 617 van de 10.000 consulten sprake van ‘minor events’ zoals bloeding of naaldpijn. In 14 per 10.000 consulten was sprake van ‘significant events’, zoals een vergeten naald, hoofdpijn of braken40_.

Een overzichtsartikel uit 200141_{noemt de volgende ernstige complicaties} van acupunctuur: harttamponade (6 gevallen), pneumothorax (meer dan 90 gevallen, waarvan 2 dodelijk), schade aan het perifere (enkele geval- len) en centrale zenuwstelsel (10 gevallen) en schade aan bloedvaten (enkele gevallen). De genoemde aantallen zijn naar de mening van de auteurs de tot dan toe in de medische literatuur beschreven gevallen. Alternatieve behandelwijzen bij kanker

Uit 2005 stamt een overzichtsartikel over het gebruik van complemen- taire en alternatieve behandelwijzen bij kankerpatiënten in Europa42_{. Dit} artikel geeft aan dat ongeveer 36% van de patiënten hiervan gebruik maakt. In totaal werd een heterogene groep van 58 verschillende alterna- tieve behandelwijzen gevonden. Het meest gebruikt worden kruiden, homeopathie, voedingssupplementen, spirituele therapieën en ontspan- ningstechnieken. Vaak worden meerdere alternatieve therapieën tegelij- kertijd gebruikt. Het profiel van de gemiddelde gebruiker van alternatie- ve behandelwijzen is: jong, vrouw en hoog opgeleid. De reden voor het gebruik van alternatieve behandelwijzen is veelal de wens om het lichaam weerbaarder te maken tegen de tumor en om het fysieke en emotionele welbevinden te verbeteren. Veel gebruikers ervaren de toepas- sing van alternatieve behandelwijzen positief. De studie benadrukt dat

de reguliere hulpverleners er goed aan doen zich op de hoogte te stellen van het gebruik door hun patiënten van alternatieve behandelwijzen en voor een goede voorlichting te zorgen.

Bij een in 2003 gepubliceerd onderzoek in Noorwegen leek dat het gebruik van alternatieve behandelwijzen door kankerpatiënten een ver- mindering van de overlevingsduur te voorspellen43,44_{. Het maakte niet} welke alternatieve behandelwijze werd toegepast. De reden dat gebrui- kers van alternatieve behandelwijzen neigden naar een kortere levens- duur bleef onbekend. In de studie kon geen causaal verband aangetoond worden tussen het gebruik van alternatieve behandelwijzen en de kortere levensduur. Als een van de mogelijke verklaringen wordt genoemd dat patiënten die alternatieve behandelwijzen gebruikten de ernst van hun situatie meer accuraat hebben ingeschat dan hun artsen.

Alternatieve behandelwijzen bij allergieën en astma

Een overzichtsartikel uit 2004 naar het recente gebruik van alternatieve behandelwijzen bij allergieën en astma geeft aan dat ruim 40% van de Amerikaanse patiënten met allergie of astma, gebruik maakt van alterna- tieve therapieën45_{. Vaak gaat het om kruidentherapie of acupunctuur.} Risico’s van kruidentherapie zijn vooral overgevoeligheid voor bestandde- len van de kruiden en lever- en nierintoxicaties. In algemene zin wordt als risico van alternatieve behandelwijzen genoemd een vertraging in het gebruik van reguliere ontstekingsremmende medicijnen, wat zou kunnen leiden tot meer gebruik van acute zorg en ziekenhuisopnamen. Slechts 30% van de chiropractors, homeopaten en natuurartsen in de USA beveelt vaccinatie aan, terwijl 7% van de Amerikaanse natuurartsen actief vaccinatie afwijst.

In 2004 verschijnt een ander overzichtsartikel naar gebruik van alterna- tieve behandelwijzen bij astma46_{. Dit artikel gaat gedetailleerd in op het} werkingsmechanisme en de effecten en bijwerkingen van kruidenthera- pie, acupunctuur, homeopathie, yoga, chiropraxie en massagetherapie. Daarbij wordt in algemene zin gewezen op problemen in de opzet van verschillende onderzoeken. Voor de kruidentherapie (Chinese, Japanse en Koreaanse) worden aanwijzingen voor effectiviteit in laboratoriumon- derzoek gemeld. Klinische studies ontbreken echter veelal. Voor sommi- ge kruidentherapieën worden bijwerkingen gemeld: cardiovasculaire risi- co’s, aantasting van het centraal zenuwsysteem, plotselinge dood door vergiftiging, acute leverontsteking, niersteenvorming en longontstekin- gen. Voor acupunctuur wordt in de literatuur eigenlijk geen effect bij astma gerapporteerd.

Als risico worden genoemd verergering van astma, harttamponade, en lichte verschijnselen als naaldpijn. Voor het gebruik van homeopathie bij astma worden geen effecten vermeld en evenmin bijwerkingen. Wat de