In het boek ‘Wat is onderzoek?’ schrijft Nel Verhoeven dat veldonderzoek pas kan worden gedaan nadat er eerst gedegen literatuuronderzoek is gepleegd. Het is namelijk essentieel om goed te weten wat de definitie van ethiek is, welke vormen van ethiek er bestaan, wat praktijkvoorbeelden zijn uit het verleden waarbij ethiek in de journalistiek een grote rol speelde en welke typen ethische kwesties er bestaan voordat ik mijn interviews afneem met foto- en beeldredacteuren en deskundigen uit de mediawereld tijdens mijn veldonderzoek. Bovendien is het raadzaam om exact te weten wat de taken van een journalist zijn en wat de basisprincipes zijn in de journalistiek. Tot slot is het praktisch om te onderzoeken welke functie het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) heeft. Het
literatuuronderzoek pleeg ik door zowel boeken als het digitale web te gebruiken.
Hoewel ik een bovengemiddelde interesse in het onderwerp MH17 heb, is het toch bedachtzaam om het onderwerp eens heel goed te bestuderen. De vliegramp is nog steeds dagelijks in het nieuws en ik zit er dan ook dicht op. Het is mijns inziens belangrijk om veel over MH17 te blijven lezen in kranten, op websites en in
tijdschriften met het oog op de interviews. Ik dien namelijk als interviewer goed te weten over welk onderwerp ik praat en het is pijnlijk om van bepaalde of essentiële elementen niet op de hoogte te zijn tijdens een vraaggesprek. De website van LexisNexis bevat voldoende artikelen om informatie op te zoeken over de
rampvlucht. Daarnaast gebruik ik Blendle om krantenartikelen te lezen over MH17.
De website TOLX kan ik bovendien gebruiken om informatie te achterhalen over MH17. Dit is een databank van alle programma’s die de Nederlandse Publiek Omroepbestel (NPO) heeft uitgezonden. Het is mogelijk om op de website van TOLX een zoekopdracht in te geven. Ik stuit dan onder meer op uitzendingen van onder meer Hollandse Zaken (Omroep Max), Nieuwsuur (NOS en NTR),
EenVandaag (AVROTROS), Pauw (VARA) en NOS Journaal.
Bij de beantwoording van mijn eerste deelvraag over ethiek in de journalistiek wil ik gebruik maken van twee verschillende boeken:
▪ Communicatie en ethiek, geschreven door Rob van Es Media-ethiek
Huub Evers is de man in Nederland wat betreft media en ethiek. Zijn boek Media- ethiek omvat veel informatie over ethiek in de journalistiek. Evers geeft een uitgebreide definitie van het begrip, talloze voorbeelden van ethische kwesties in de media, verschillende type ethische kwesties en interessante
praktijkvoorbeelden en beweringen van mediadeskundigen en voormalig journalisten over hun visie op ethiek voor journalisten.
Communicatie en ethiek
In het boek ‘Communicatie en ethiek’ gaat Rob van Es in op de motieven om moreel verantwoord te handelen in de journalistiek. Collectieve redenen en individuele redenen komen onder meer aan bod. Ook de professionele, publieke en organisationele waarden worden besproken. Van Es heeft het ook over de verantwoordelijkheid in de communicatie, zowel de morele als de publieke. Het drie ringenmodel, een doordacht model voor ethische positiebepaling, wordt daarnaast niet overgeslagen in het boek. Voorts haal ik aanvullende informatie over ethiek van het internet, zoals websites van universiteiten.
Om mijn tweede deelvraag te beantwoording en tot een goed einde te laten komen, gebruik ik hiervoor de leidraad van de Raad voor de Journalistiek en informatie over de Code van Bordeaux die ik op het internet aantref van integere websites. De praktijkvoorbeelden over stommiteiten in de journalistiek, zoals het verkeerd citeren, hoop ik te vinden op LexisNexis. Het antwoord op deelvraag drie hoop ik te vinden door interviews met fotograaf Pierre Crom te treffen en nuttige en te stuiten op bruikbare informatie over ANP. Op haar eigen website heeft ANP ook informatie over zichzelf staan.
Door deze literatuur te gebruiken hoop ik antwoord te kunnen geven op mijn eerste drie deelvragen:
▪ Deelvraag 1: Wat is ethiek?
▪ Deelvraag 2: Wat is de taak van een journalist? ▪ Deelvraag 3: Wat is een persbureau?
Indien ik niet voldoende antwoord krijg op een onderzoeksvraag middels
deskresearch, probeer ik hier vervolgens met veldonderzoek achter te komen door dit te vragen tijdens interviews.
Fieldresearch
Nadat ik mijn literatuuronderzoek heb afgerond, ben ik aan mijn veldonderzoek. Het meest essentieel van dit onderzoek zijn de diepte-interviews die ik ga
afnemen. Aangezien er in Nederland veel verschillende nieuwsmedia zijn, houd ik meerdere interviews. Een beperkt aantal interviews kan namelijk niet voldoende antwoord geven op mijn probleemstelling en vertegenwoordigt niet voldoende. Om deze reden plan ik interviews in met onder meer tien beeldredacteuren, een directeur van een persbureau en een mediasocioloog.
De keuze voor diepte-interviews is gemaakt, omdat ik dan dieper kan ingaan op mijn onderwerp dan met een groepsdiscussie. Bovendien heb ik de mogelijkheid om door te vragen naar motivaties, gedachten en ideeën. De interviews houd ik op de werkplek van de geïnterviewde, opdat hij of zich goed op zijn of haar gemak kan voelen.
In het boek ‘Onderzoeksmethoden’ van Hennie Boeije, Harm ’t Hart en Joop Hox staat dat een kwalitatief interview ‘een vorm van een gesprek is waarin één iemand zich bepaalt tot het stellen van vragen over gedragingen, opvattingen, houdingen en ervaringen’. Mijn probleemstelling gaat over beweegredenen van
beeldredacties. Wat dat betreft is het dus het beste om diepte-interviews te houden omdat ik echt op zoek ben naar de beweegredenen.
De vierde deelvraag van dit onderzoek gaat over welke beelden over MH17 de verschillende Nederlandse nieuwsmedia hebben gebruikt. Om antwoord te vinden op deze deelvraag onderzoek ik de beelden die de vijf grootste kranten van Nederland (De Telegraaf, Algemeen Dagblad, de Volkskrant, NRC Handelsblad en Trouw) en Het Parool hebben gepubliceerd in de eerste week na de ramp. Het is mogelijk om deze beelden op te vragen en toegestuurd te krijgen. Dit weet ik uit ervaring bij mijn stage bij Haarlems Dagblad, dat onderdeel is van De Telegraaf. Aldaar was het mogelijk om een echt exemplaar of een pdf van oudere kranten op te sturen. Ik wil de vergelijking maken met websites en ook beeldredacteuren spreken van deze nieuwswebsites. Hierdoor kan ik een vergelijking trekken tussen print onderling en met digitale nieuwswebsites. Nieuwswebsites waarvan ik het gebruik van MH17-beelden wil onderzoeken, zijn NU.nl en GeenStijl.
Ik heb van de volgende personen toezeggingen om hen te interviewen wanneer ik aan de slag ga met mijn veldonderzoek. In een later stadium hoop ik een redacteur van GeenStijl te interviewen.
▪ Hajar Elouarrat is tegenwoordig lifestyle redacteur voor NU.nl. Ten tijde van de ramp met vlucht MH17 was zij echter nog in functie als beeldredacteur bij de nieuwswebsite.
▪ Gerrit-Jan van Ek is chef van de fotoredactie van de Volkskrant.
▪ Johannes Dalhuijsen is coördinator van de beeldredactie van De Telegraaf. ▪ Peter Schoonen werkt als beeldredacteur bij De Telegraaf.
▪ Bart Roost is beeldredactiecoördinator van Algemeen Dagblad. ▪ Wilco Willemsen werkt eveneens bij Algemeen Dagblad, maar dan als beeldredacteur.
▪ Natalia Toret is beeldredacteur bij NRC Handelsblad.
▪ Jeanette de Vos is in dienst als beeldredacteur bij dagblad Trouw.
▪ Joost van Weerdenburg is coördinator van de beeldredactie van de Amsterdamse middagkrant Het Parool.
▪ Floris Lok werkt als beeldredacteur bij Het Parool.
▪ Mediasocioloog Peter Vasterman is verbonden aan de Universiteit van
Amsterdam als hoogleraar journalistiek en wordt regelmatig door kwaliteitsmedia benaderd.
▪ Martijn Kleppe is onderzoeker van persfotografie en heeft beelden van MH17 gemonitord. Kleppe is verbonden aan zowel de Erasmus Universiteit in Rotterdam en aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
▪ Huub Evers is media-ethicus en schrijver van het boek Media-ethiek. Evers is tegenwoordig freelanceronderzoeker en tevens lid van de Raad voor de Journalistiek.
▪ Theo Boer is ethicus en werd onder meer bevraagd door RTL Nieuws naar aanleiding van de lezing die forensisch anatoom George Maat heeft gegeven. Boer is verbonden als hoogleraar ethiek aan de Protestants Theologische Universiteit ▪ Johan Groeneveld is adjunct-directeur bij Algemeen Nederlands Persbureau (ANP).
Matrix deelvragen/methode van onderzoek
Deskresearch Fieldresearch Internationale component Kwantitatief onderzoek Kwalitatief onderzoek Deelvraag 1 X Deelvraag 2 X X Deelvraag 3 X X Deelvraag 4 X Deelvraag 5 X Data-analyse
Gegevens van kwalitatief onderzoek bestaan veelal uit teksten, zoals interviews. De analyse van gegevens uit kwalitatief onderzoek loopt daarom ook anders als bij kwantitatief onderzoek. Bij kwantitatief onderzoek bestaan de gegevens vaak uit getallen. Het is dus zaak om bij kwalitatief onderzoek te letten op woordgebruik tijdens de interviews. Dat betekent dat ik ga coderen oftewel: het proces waarin de onderzoeker gegevens categoriseert en deze categorieën benoemt met één of meerdere trefwoorden.