Op St. Maarten was ten tijde van dit onderzoek één opsporingsonderzoek verricht naar een verschijnsel dat als mensenhandel bestempeld kan worden. Het ging hier om uitbuiting van huishoudelijk personeel door een Indiase zakenman.71 Doordat er weinig feitelijk materiaal over het onderwerp bestaat, is het moeilijk een reëel beeld te krijgen van de proble-matiek. Toch is getracht om een balans te vinden tussen het beschrijven van het verschijnsel en het beschrijven van geluiden die de ronde doen over deze problematiek. Om te kijken of het probleem groter is dan dit ene voorbeeld en in welke vormen het zich voordoet, werd aan de hand van
69 Bron: Directie Justitiële Zaken, Richtlijn/instructie betreffende mensenhandel (bijlage II). 70 ibid.
71 Vervolging heeft plaatsgevonden op basis van onder meer het mensensmokkelartikel.
WODC_255_14.indd Sec6:73
interviews met voornamelijk opsporingsdiensten, literatuur en andere bronnen gezocht naar aanwijzingen die zouden kunnen wijzen (of juist niet) op het voorkomen van mensenhandel of uitbuiting op St. Maarten en de wijze waarop dit gebeurt. Daarnaast is gekeken voor wie of in welke sectoren een eventueel (verhoogd) risico op uitbuiting of mensenhandel aanwezig is en in hoeverre uitbuiting in georganiseerd verband plaats-vindt.
Migranten op St. Maarten zonder legale verblijfsstatus zijn niet beschermd door geldende wetten, hebben geen of beperkte toegang tot vele voorzieningen (bijvoorbeeld medische zorg, huisvesting) en spreken soms geen Engels of Nederlands. Hierdoor is deze groep kwetsbaar voor misleiding en uitbuiting, iets wat zou kunnen leiden tot situaties van mensenhandel.
Hoewel er op St. Maarten slechts enkele arrestaties, onderzoeken, straf-zaken en veroordelingen omtrent mensenhandel zijn geweest, zijn er voorbeelden te vinden van uitbuiting die op het eiland plaatsvindt. De voorbeelden zijn afkomstig uit twee sectoren: de prostitutie en huis-houdelijke dienstverlening.72 In deze sectoren is het risico op uitbuiting om bepaalde redenen groter dan in andere sectoren. Om inzicht in de problematiek te geven, worden deze sectoren nader beschreven.
4.4 Prostitutie
In interviews is naar voren gekomen dat prostitutie op St. Maarten onder meer plaatsvindt in gedoogde bordelen en in illegale barretjes. Officieel is prostitutie verboden, maar er wordt een gedoog- en reguleer-beleid gevoerd (Bestuurscollege Eilandsgebied St. Maarten, 2003). Op St. Maarten bestaat, ten opzichte van het inwonersaantal, een behoorlijk aantal prostitutiegelegenheden waaronder zes ‘gedoogde’ bordelen.73 In ieder bordeel werken volgens respondenten zo’n 20 tot 30 vrouwen. Deze vrouwen komen doorgaans van buiten St. Maarten. Voor deze vrouwen is een speciale vergunning nodig, de zogenoemde vergunning animeer-meisje. Hiermee mogen de vrouwen maximaal drie maanden per jaar aan het werk. Een seksexploitant kan zo’n vergunning aanvragen, doorgaans voor tien vrouwen tegelijk, bij het Plaatselijk Hoofd van Politie. Er dient een bedrag van 800 ANG per prostituee of erotische danser/danseres te worden betaald (‘processing fees’) voor de tewerkstellingsvergunning en voor de tijdelijke vergunning tot verblijf. De vrouwen dienen zich op het
72 Naast deze twee sectoren is er ook bezorgdheid bij een aantal diensten over de omstandigheden waaronder het tijdelijke personeel in de middenstand (van met name Indiase winkeliers) werkt en woont. 73 Daarnaast zijn er vijf gedoogde stripclubs waar geen prostitutie bedreven mag worden (Bestuurscollege
Eilandsgebied St. Maarten, 2003) en een wisselend aantal illegale barretjes.
WODC_255_14.indd Sec6:74
moment van de aanvraag nog buiten de Nederlandse Antillen te bevin-den. Voor de vergunning is de vrouw afhankelijk van haar contract dat is afgesloten met de seksexploitant. Als het dienstverband van de zijde van de seksexploitant of van haar zijde wordt verbroken, worden de vergunningen ingetrokken en dient ze het land onmiddellijk te verla-ten (Bestuurscollege Eilandsgebied St. Maarverla-ten, 2003). Bij aankomst op St. Maarten worden volgens respondenten de paspoorten van de animeer-meisjes in bewaring genomen door de vreemdelingendienst.74 Het doel hiervan is dat haar werkgever het paspoort niet kan afnemen of bewaren en om te controleren of de vrouwen na drie maanden St. Maarten weer verlaten.75 Daarnaast wordt door de vreemdelingendienst gecontroleerd of de vrouw weet wat voor werk haar te wachten staat. Naast registratie bij de vreemdelingendienst moeten prostituees, volgens het prostitutiebeleid, geregistreerd worden bij medische klinieken en wekelijks een medische controle door een aangewezen arts ondergaan. In de praktijk blijkt dit echter doorgaans niet te gebeuren. Daarnaast gaan niet alle vrouwen na drie maanden terug, een deel blijft werkzaam in de seksindustrie.76
Hoewel het werk in de prostitutie (als economische activiteit) een aantal positieve zaken oplevert (geld, financiële onafhankelijkheid), zijn er ook aspecten aan het werk (en de manier waarop dit gereguleerd is) die kunnen bijdragen aan kwetsbaarheid en afhankelijkheid. De vreemdelin-gendienst bewaart de paspoorten, waarmee ze beoogt zicht te hebben op het vertrek van de vrouwen na drie maanden. Er blijven echter geregeld paspoorten achter die niet op tijd zijn opgehaald. Wanneer de vergunning van deze vrouwen verlopen is, zijn zij extra kwetsbaar voor bedreiging en/of dwang omdat ze minder snel geneigd zijn aangifte te doen.77 De angst om verwijderd te worden, kan het doen van aangifte belemmeren.78
Daarnaast kleven aan het afstaan van het paspoort verschillende bezwa-ren. Ten eerste beperkt het de bewegingsvrijheid van de vrouwen. Daar-naast is het volgens een aantal respondenten juridisch niet toegestaan om buitenlandse paspoorten af te nemen. Het is de vraag of de maatregel de bescherming bewerkstelligt die de overheid/vreemdelingendienst beoogt te bereiken of dat de maatregel onbedoelde effecten heeft. Zoals gezegd is de verstrekking van de ‘vergunning animeermeisje’ verbonden aan
74 Dit wordt als onrechtmatig beschouwd, daar er op de Nederlandse Antillen geen wettelijke grondslag is om buitenlandse paspoorten te kunnen innemen.
75 Een beleidsdocument van het Bestuurscollege Eilandsgebied St. Maarten (2003: 17) meldt echter dat in twee bordelen de paspoorten van vrouwen toch door de seksexploitanten werden ingenomen. 76 Ambtenaren van de vreemdelingendienst bezochten in november 2006 de Golden Eyes nachtclub en
arresteerden zes vrouwen; een met de Franse nationaliteit, een Jamaicaanse, een Egyptische en drie Roemeense, die zonder de benodigde documenten in het etablissement werkzaam waren. De eigenaar van de nachtclub kreeg een boete van 30.000 ANG opgelegd (Amigoe, 25 november 2006).
77 Bodde (2003: 21) pleit in zijn rapport Het vreemdelingenproces in de Nederlandse Antillen voor de afschaffing van de vergunning animeermeisje.
78 In het prostitutiebeleid is wel opgenomen dat slachtoffers van vrouwenhandel die getuigen zijn of aangifte doen, een tijdelijke vergunning tot verblijf krijgen voor ten minste de duur van het politiële onderzoek (Bestuurscollege Eilandsgebied St. Maarten, 2003).
WODC_255_14.indd Sec6:75
een contract bij een werkgever (seksexploitant). Dit brengt naast het voordeel van de mogelijkheid om legaal te kunnen werken, het nadeel met zich mee dat men afhankelijk is van het arbeidscontract en het type werkzaamheden. Verandering van werk(gever) is hierdoor niet mogelijk. De animeermeisjes hebben een meervoudige afhankelijkheid van de seksexploitant. Ze zijn van hem of haar afhankelijk voor hun inkomen en voor hun verblijfs- en werkvergunning. In die zin draagt het beleid niet bij aan de onafhankelijkheid van de vrouwen (of mannen) die in deze sector werkzaam zijn.
De vergunning animeermeisje werkt volgens een betrokken ambtenaar wel goed.
‘Voorheen werd gezegd dat vrouwen werden misbruikt. Dat hebben we ver terug gedrongen. We hebben de laatste anderhalf jaar ook geen aangiftes meer gehad van; ‘ik moet dingen doen die ik niet wil’, etc etc.’ (2005)
Incidenteel duikt wel, bijvoorbeeld in 2004, een bericht op in de media van prostituees die verklaren dat vrouwen zijn gerekruteerd om in een nachtclub op St. Maarten te werken op basis van valse voorwendselen. De vrouwen die door de krant Nacional zijn geïnterviewd verklaren dat de meeste clubs vrouwen contracteren zonder hen te vertellen dat ze duizen-den US dollars moeten terugbetalen als ze eenmaal in de club werken. Er wordt volgens de krant gewerkt met een boetesysteem. De vrouwen vertel-len dat ze worden opgesloten; om naar buiten te gaan, moeten ze een bepaald bedrag betalen. Ook zouden de vrouwen gedwongen (en zonder dat ze ervoor betaald krijgen) seks met politieagenten moeten hebben.79
Wanneer ze dit weigeren, moeten ze boetes betalen. Ook wanneer ze ziek zijn en niet dansen of zich niet tussen de klanten mengen, wordt met het boetesysteem gewerkt. De vrouwen vertellen dat de eigenaren van de bar dreigen met deportatie als de vrouwen niet dansen. Omdat de vrouwen niet met lege handen naar huis willen, blijven ze vaak in dit soort situa-ties. Het boetesysteem zorgt ervoor dat de vrouwen altijd een schuld blij-ven houden bij de bordeeleigenaar, aldus de krant. Ze vertellen dat er ook bordelen op St. Maarten zijn waar de vrouwen goed behandeld worden en waar men legaal op het eiland moet zijn, wil men er mogen werken (Nacional, 18 oktober 2004).
79 Ook in het IOM-onderzoek (2005: 26) wordt melding gemaakt van een meisje dat verklaart dat ze gedwongen werd om als prostituee te werken op St. Maarten door de eigenaar van de club waar zij als danseres werkte. Ze ontving geen salaris en moest haar fooien afstaan aan haar werkgever, die bovendien gewelddadig was. Toen ze aangifte wilde doen bij de politie, nam deze haar klacht niet op en bracht haar terug naar de club. De politie zou vaste klant van de club zijn en sommige agenten zouden vrienden zijn van de eigenaar. De eigenaar vertelde het meisje ook dat hij bevriend was met ambtenaren van immigratie.
WODC_255_14.indd Sec6:76
Tijdens ons onderzoek zijn verschillende geluiden gehoord van verschil-lende opsporingsdiensten over het gebruik van deze schuld- of boete-systemen in de prostitutiesector op St. Maarten. Ook zetten verschillende respondenten hun vraagtekens bij de contracten die de vrouwen in deze sector aangaan met hun werkgevers. Een beleidsdocument (Bestuurscol-lege Eilandsgebied St. Maarten, 2003: 17) geeft aan dat een aantal seks-exploitanten paspoorten van prostituees afneemt, om te zorgen dat een prostituee niet zomaar het eiland kan verlaten zonder dat zij het verschul-digde bedrag in verband met haar komst naar St. Maarten aan de seks-exploitant heeft terugbetaald.80