Kwaliteitscriteria, formats en handreikingen .1 Kwaliteitscriteria

Om te zorgen dat de kwaliteit en de uniformiteit van de forensisch diagnosti-sche rapportages en de rechtsgelijkheid geborgd worden, zijn in het Lande-lijk Kader criteria opgesteld voor de diverse stappen in het proces.

In het strafrechtelijk kader zijn criteria ontwikkeld voor: 1 noodzaak van onderzoek

2 soort onderzoek 3 uniforme vraagstelling 4 uniforme rapportage 5 rapporteurs

Noodzaak van onderzoek

Een onderzoek dient alleen aangevraagd te worden als het daadwerkelijk meerwaarde zal opleveren en zal bijdragen aan een gewogen juridische beslissing. Om dit te kunnen bepalen dient een afweging te worden gemaakt ten aanzien van de elementen strafbaar feit, kenmerken delict-as23, recidive kenmerken, persoon-as, strafrechtelijke opties en opportuniteit/utiliteit van een forensisch onderzoek. Om deze afweging te kunnen maken, is een handreiking opgenomen in het Landelijk Kader (zie 4.5.3). De aanvrager is verplicht om zijn afweging met betrekking tot de noodzaak van de aanvraag in het aanvraagdocument aan te geven.

Soort onderzoek

Aangezien forensische diagnostiek een schaars goed is, moet vervolgens een goede afweging gemaakt worden voor het soort onderzoek. De keuze voor het soort onderzoek dient in de aanvraag gemotiveerd te worden.

Noot 23 In dit element zijn aard en ernst van het strafbaar feit geplaatst. Hierbij geldt dat naarmate de impact van het strafbaar feit ernstiger is, er positieve indicatie ontstaat voor een pro justitia onderzoek.

Uniforme vraagstelling

Het Landelijk Kader bepaalt dat landelijk gewerkt dient te worden met een uniforme vraagstelling. De vragen moeten gedragsdeskundig gericht zijn en de juridische beslissing ondersteunen.

Uniforme rapportage

Landelijk dient gewerkt te worden volgens een zelfde format voor de rappor-tages.

Om aan deze criteria te voldoen, zijn in het Landelijk Kader verschillende formats en handreikingen opgenomen. Formats moeten verplicht gebruikt worden. Handreikingen zijn hulpmiddelen die gebruikt kunnen worden. Rapporteurs

In het Landelijk Kader FDJ is bepaald dat rapporteurs van strafrechtelijk jeugdforensisch onderzoek aan de volgende eisen moeten voldoen:

• BIG-registratie of in BIG-opleidingstraject;

• universitaire opleiding tot orthopedagoog, psycholoog of (kinder- en jeugd) psychiater;

• aanvullende forensische scholing (bijvoorbeeld via stichting Pro Justitia);

• als beginnend rapporteur minimaal vijf rapportages onder supervisie van senior rapporteur hebben gedaan;

• indien in BIG-opleidingstraject gedurende dit traject supervisie krijgen;

• aan intervisie en intercollegiale toetsing door mederapporteurs en aan specifieke forensische bijscholing doen;

• minimaal zes strafrechtelijke rapportages per jaar doen;

• erkend en geregistreerd zijn in rapporteurregister van landelijke commis-sie rapportage.

4.5.2 Formats

Er zijn voor het strafrechtelijk kader formats ontwikkeld voor een uniforme vraagstelling en de rapportage:

• het format vraagstelling strafrecht;

• het format psychiatrisch pro justitia rapport;

• het format psychologisch pro justitia rapport.

In het format vraagstelling zijn negen standaardvragen opgenomen over medewerking van de jeugdige aan het onderzoek, aanwezigheid van een ziekelijke stoornis en/of gebrekkige ontwikkeling van de geestesvermogens van de jeugdige en invloed daarvan op het ten laste gelegde, toerekenings-vatbaarheid, kans op recidive, aanbevelingen ter preventie van recidive, eventuele aanwijzingen voor een PIJ-maatregel en voor toepassing volwas-senenstrafrecht en overige bevindingen.

Via het indicatieoverleg tussen de RvdK en het NIFP en de navolgende be-middeling via het NIFP is het mogelijk om bepaalde specifieke aspecten over een jeugdige of het ten laste gelegde te accentueren in de vraagstelling en vervolgens in de rapportage.

De formats psychiatrisch pro justitia rapport en psychologisch pro justitia rapport kennen dezelfde opbouw:

• Inleidend gedeelte:

• naw-gegevens jeugdige en tenlastelegging;

• informatie over opdrachtgever;

• informatie over de rapporteur;

• vraagstelling;

• beschikbare en geraadpleegde stukken.

• Rapport:

• verantwoording onderzoek en onderzoeksopzet;

• samenvatting gerechtelijke stukken;

• weigering indien hiervan sprake is;

• onderzoek naar het functioneren;

• onderzoek naar het ten laste gelegde en verblijf in hechtenis;

• psychiatrisch onderzoek in engere zin of psychologisch onderzoek;

• aanvullend psychiatrisch en somatisch onderzoek (eventueel) (alleen in psychiatrisch rapport);

• diagnostische overwegingen;

• forensisch psychiatrische of psychologische beschouwing;

• beantwoording van de vraagstelling;

• overleg mederapporteur/jeugdreclassering/RvdK;

• reactie betrokkene/ouders op conclusie en advies.

In de formats wordt per onderscheiden onderdeel omschreven welke infor-matie moet worden vermeld en zijn vragen opgenomen die per onderdeel beantwoord moeten worden.

Het gebruik van de formats moet leiden tot meer uniformiteit en herkenbaar-heid van de rapportages. Het verbetert de aandacht voor de inhoud, zowel voor de rapporteur als voor de gebruiker(s). Het format heeft geen absoluut of dwingend karakter. Aandacht is besteed aan de specifieke juridische en pedagogische aspecten die gelden voor jeugdigen die met het jeugdstraf-recht in aanraking komen.

4.5.3 Handreikingen

Voor de onderbouwing van de noodzaak van forensisch onderzoek geeft het strafrechtelijke deel van het Landelijk Kader drie handreikingen:

1 Een wegingsinstrument met betrekking tot de noodzaak van een rappor-tage pro justitia (schema’s met stappen om tot een goede afweging van die noodzaak te komen).

2 Een beslisboom met betrekking tot het soort onderzoek in strafrechtelijk kader (zie ook Box 2).

3 Een indicatieoverleg van betrokkenen om de noodzaak voor een onder-zoek te bespreken.

Er is een apart weginginstrument voor rechtsplegers (rechters, Officieren van Justitie en rechter-commissaris) en voor adviesgevers (RvdK en NIFP). Het wegingsinstrument voor rechtsplegers bestaat uit een schema dat is opgebouwd uit zes elementen (strafbaar feit, kenmerken delict-as, recidive-kenmerken, persoons-as, strafrechtelijke opties en opportuniteit/utiliteit van

het forensisch onderzoek) die gewogen kunnen worden en die elk tot drie uitkomsten kunnen leiden:

• een negatief signaal voor een pj-onderzoek;

• een positief signaal voor een pj-onderzoek;

• een behoefte aan nader advies c.q. een consult van het NIFP.

Het wegingsinstrument voor adviesgevers bestaat uit een viertal te wegen elementen (delict, historie/achtergrond, actualiteit, opportuniteit/utiliteit pj-onderzoek) waarbij de RvdK en het NIFP ieder vanuit hun eigen bron infor-matie inbrengen. De wegingen op de vier elementen leveren een onder-bouwde indicatiestelling op voor wel of geen forensische diagnostiek en casusspecifieke aandachtspunten.

De beslisboom met betrekking tot het soort onderzoek is een handreiking. Men is dus niet verplicht om die te gebruiken. De beslisboom kan stap voor stap worden doorlopen. Hij start met de vraag of er sprake is van een maat-regeloptie. Dit vereist altijd een multidisciplinair onderzoek. Als er geen maatregeloptie is, volgen verschillende afwegingen die leiden tot de uit-komst van een enkelvoudig onderzoek of een multidisciplinair onderzoek (zie verder Box 2).

Aan de indicatiestelling tot de noodzaak van een rapportage kunnen ver-schillende trajecten vooraf gaan. In een trajectconsult of in een indicatie-overleg tussen de aanvrager en het NIFP wordt de jongere besproken. Er wordt gekeken of er sprake is van psychiatrische en/of psychosociale pro-blematiek, of de rapportage noodzakelijk is en of zorg is aangewezen. Hier-bij kunnen de eerder genoemde handreikingen worden gebruikt.

Tijdens het indicatieoverleg worden de vragen van de aanvrager behandeld en wordt eventueel advies gegeven ten aanzien van de noodzaak forensi-sche diagnose, gebruik bestaande forensiforensi-sche en reguliere diagnose, soort onderzoek, vraagstelling en welke instantie/persoon erbij betrokken kan worden.

4.6 Taken en verantwoordelijkheden ketenpartners