Beware Watch Out – Amsterdam
Doel project Terugdringen van overlast op en rond het Osdorpplein
Betrokken Politie
organisaties
Doelgroep Overlastgevende en criminele (Marokkaanse) jongeren
Toelichting Op en rond het Osdorpplein bestond een probleem met de openbare orde, veroor-
zaakt door met name Marokkaanse jongens. De jongens hingen rond bij winkels, vielen klanten lastig en pleegden een enkele keer diefstallen of vernielingen waardoor zij op het politiebureau terechtkwamen. Door aan deze jongeren een eigen verantwoordelijkheid te geven voor het verrichten van bepaalde taken met een ‘algemeen nut’, had men het idee dat deze jongeren gemotiveerd zouden wor- den op het rechte pad te blijven (of soms weer op het rechte pad te komen). Men hoopte daarnaast dat van de werkzaamheden van deze jongeren een voorbeeld- functie uit zou kunnen gaan, vooral bij risicojongeren en dus ook bij de groep die medeverantwoordelijk was voor de veroorzaakte overlast in het winkelcentrum. Om overlast tegen te gaan, spraken de jeugdsurveillanten dus voor hen veelal bekende jongeren aan op hun gedrag.
Startdatum 1992
Einddatum Loopt nog steeds
Evaluatie De eerste feitelijke evaluatie, uitgevoerd door de politie van bureau Meer en Vaart,
waar het project liep, bestond uit gesprekken met de jongeren, hun begeleiders, een beperkte enquête onder winkeliers van het Osdorpplein en een controle van de cijfers uit de bedrijfsadministratie (dat een licht werpt op de delicten die in het win- kelcentrum werden gepleegd). Uit de gesprekken met de jongeren bleek dat het hen op relatief korte termijn was gelukt rondhangende jongeren op een passende en doeltreffende manier aan te spreken op hun gedrag. Ook de begeleiders waren zeer te spreken over het gedrag van de surveillanten. De eigen verantwoordelijk- heid die hen in het kader van het project werd gegeven, werkte volgens de begelei- ders doeltreffend. De surveillanten gingen zich namelijk positiever en socialer naar hun omgeving opstellen. De enquête onder de bewoners leverde te weinig reacties op, waardoor onduidelijk bleef hoe zij het project evalueerden. Ook de gegevens uit
rmo advies 31
de bedrijfsadministratie waren te weinig eenduidig, waardoor ook op basis daarvan geen betrouwbare uitspraken konden worden gedaan. Toch werd in het verslag voorop gesteld dat het experiment was geslaagd en moest worden voortgezet. Het project Beware Watch Out, dat bedoeld was voor (allochtone) risicojongeren, heeft landelijk veel navolging gekregen. Zo is men in 1993 in de deelgemeente Rotterdam Hoogvliet begonnen met het Veilig Op Straat-project (VOS) dat in het begin specifiek bedoeld was om Antilliaanse jongeren te bereiken. In 1996 is de gemeente Dordrecht begonnen met het project Veilig in de Stad (VIS) en in Utrecht werd het Marco-Poloteam opgericht, dat in het begin althans vooral bedoeld was voor Marokkaanse jongens. Naast de projecten voor risicojongeren bestaan er tegenwoordig ook surveillanceprojecten voor schoolgaande en studerende jongeren (16-23 jaar). In 2001 is in Den Haag het Jongeren Toezicht Team (JIT) opgericht, sinds 1999 bestaat in Utrecht ook het project Politiejunior, in Apeldoorn loopt sinds 2001 het project Blauwe Ogen en in Gouda werd in 2001 het project Toezicht door Jongeren opgericht.
Jongerenteam – Utrecht
Doel project (Allochtone) risicojongeren uit het criminele circuit halen en houden. Resocialiseren
van de doelgroep en hen een perspectief bieden. Deze jongeren laten instromen in buurtvrijwilligerswerk.
Betrokken Politie Regio Utrecht, welzijnsinstellingen Utrecht
organisaties
Doelgroep (Allochtone) risicojongeren van 14-20 jaar, waarvan de helft Marokkaans is
Toelichting Het jongerenteam biedt plaats aan 10-12 jongeren die zich op vrijwillige basis voor
een periode van twaalf maanden aan het project committeren. Deze jongeren staan gedurende één jaar 12 uur in de week onder begeleiding van twee teambegelei- ders, afkomstig van politie en de welzijnsinstellingen. Zij begeleiden de jongeren bij het uitvoeren van toezichthoudende taken, vrijwilligerswerk, volgen van themabij- eenkomsten en sporten. De jongere kan gedurende deelname aan het team vier niveaus doorlopen. In elk niveau staan andere leerdoelen centraal. Allereerst leert de jongere om te gaan met structuur en zich te houden aan afspraken. Vervolgens staat het toezicht houden centraal. Dit vindt doorgaans plaats in winkelgebieden, op koopavond en zaterdagmiddag, waarbij meestal wordt gewerkt in duo’s en de jon- geren via een portofoon in direct contact staan met de politiefunctionaris die de jongerenteams coördineert. De deelnemers dragen herkenbare kleding en ontvan- gen een kleine vergoeding voor het toezicht houden. In de hierop volgende niveaus ligt de nadruk op deelname aan vrijwilligerswerk en grotere verantwoordelijkheden,
r aad v oor m aatsc happelijk e o nt wikk eling
rmo advies 31
152
Bijlage 3
Burgersc
hap v
an daders
zoals meedoen met overleg tussen de teambegeleiders. De wekelijkse themabij- eenkomsten zijn bedoeld om uiteenlopende onderwerpen te bespreken, gericht op het bewustwordingsproces van de jongeren bij de keuzes die ze maken. De wel- zijnshulpverlener is inhoudelijk verantwoordelijk voor de bijeenkomsten, de individu- ele hulp en ondersteuning. De politie gaat over de toezichthoudende taken. Voor jongeren is het jongerenteam een begaanbare weg om te komen tot een posi- tieve identiteitsverandering. Er wordt daarom ook wel gezegd dat het jongerenteam een vorm van groepsopvoeding is met individuele begeleiding.
Het project is niet geïnitieerd door Marokkanen, maar er heeft wel een
Marokkaanse politieman meegewerkt aan de ontwikkeling en verdere uitwerking van het project. De jongeren uit de teams, dus ook de Marokkaanse jongeren, zijn en worden bij de verdere ontwikkeling van de activiteiten in het jongerenteam betrokken.
Startdatum 2002
Einddatum Loopt nog steeds
Evaluatie Uit een onafhankelijk evaluatieonderzoek (Hortus en Partners) naar de jongerente-
ams, blijken de volgende resultaten:
– 33% van de jongeren die langer dan 6 maanden deelnemen, komt niet meer als
‘verdachte’ voor in het registratiesysteem (BPS) van politie
- begeleiders geven aan dat 39,1% van de jongeren na deelname een beetje tot
matig is veranderd en 60,9% redelijk tot veel
- 8,7% van de jongeren geeft aan een beetje tot matig
veranderd te zijn en 91,3% redelijk tot veel
- de mensen die bekend zijn met het JT oordelen er
positief over
- na berekening van allerlei kosten zijn er goede indicaties dat een jongere die
deelneemt aan het Jongerenteam
de maatschappij meer dan 50.000 euro zou kunnen besparen. Succesfactoren
Kwaliteit van de medewerkers. De activiteit sluit aan bij de belevingswereld van de jongeren. Voor het al dan niet slagen van dit soort projecten is het belangrijk dat de jongeren iets aantrekkelijks geboden wordt. Hiervoor is het noodzakelijk de doel- groep goed te kennen en voeling te houden met de belevingswereld. De jongere die het team voorzit, moet een duidelijk gezag uitstralen en fungeren als voorbeeld.
rmo advies 31
Inzetten van LIMmers (Locatie Interventie Medewerker) in zwemparadijs De Tongelreep – Eindhoven
Doel project Terugdringen van overlast in zwembad De Tongelreep
Betrokken Zwembad De Tongelreep, politie Endhoven, gemeentelijke afdeling Sport &
organisaties Recreatie, Welzijn (Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling)
Doelgroep (Allochtone) jongens die voor overlast zorgen in het zwembad
Toelichting Medewerkers van het zwembad De Tongelreep spreken bezoekers die zich misdra-
gen persoonlijk aan op hun gedrag en halen hen daardoor uit de anonimiteit. Voorts gaat men eropuit om de verschillende bevolkingsgroepen door middel van voor- lichting duidelijk te maken wat de gedragsregels zijn in een zwembad. Door de combinatie van de maatregelen wil men in Eindhoven een einde maken aan de aanrandingen in het zwembad.
Bij de start van het project werden drie LIMmers ingezet, één van Turkse afkomst, één van Marokkaanse afkomst en één van Antilliaanse afkomst. Een van de jongens is in vaste dienst genomen.
Startdatum Oktober 1998
Einddatum Loopt nog steeds
Evaluatie Project is geëvalueerd door de Afdeling Onderzoek en Statistiek van de gemeente
Eindhoven.
Ook in andere Nederlandse steden zijn er regelmatig acties om jongerenoverlast in zwembaden tegen te gaan. Zo waren er onder meer in mei en juli 2002 in zwem- bad Den Hommel in Utrecht actieplannen onder de naam Waterdicht en Koele Zomer, tijdens welke er actief en intensief toezicht werd uitgeoefend door de poli- tie, zwembadpersoneel en stadstoezichthouders, en overlastgevers werden aange- sproken op hun gedrag. Tegenwoordig worden in de Utrechtse zwembaden over- lastgevers niet alleen aangesproken op hun gedrag, maar wordt hen een lik-op-stuk- reactie gegeven, worden ze toegeleid naar een zinvolle vrijetijdsbesteding en zono- dig volgt een verdere individuele aanpak.
‘Rivierenteam’
(Probleem)jongeren als toezichthouders – Amsterdam
Doel project Terugdringen van overlast en criminaliteit in en rondom het De Mirandabad tijdens
de zomermaanden (mei-september)
Betrokken Stadsdeel Zuider-Amstel, De Mirandabad, politie Amsterdam, Maatwerk
organisaties Amsterdam en Smart Moves
Doelgroep Autochtone en allochtone jongeren die in het De Mirandabad voor overlast zorgen
r aad v oor m aatsc happelijk e o nt wikk eling
rmo advies 31
154
Bijlage 3
Burgersc
hap v
an daders
Toelichting Al in 1996 is men begonnen met het Rivierenteam. Na een evaluatie is het project
bijgesteld. Waar de politie eerder een grote rol speelde in de begeleiding van de jongeren, wordt het Rivierenteam nieuwe stijl nu begeleid door het jongerenwerk Alcides. De politie blijft wel een belangrijke bijdrage leveren aan het project. Bij de werving van de jongeren worden de leerplichtambtenaar, de politie, jeugd- hulpverlening en het Alcides-jongerenwerk ingezet. De achterliggende gedachte is dat het medeverantwoordelijk maken van vertegenwoordigers van de doelgroep preventief werkt.
Het De Mirandabad kent problemen van orde en veiligheid, zoals opengebroken kluisjes en zedendelicten. Op rustige dagen in het zwembad gaan de toezichthou- ders ook winkelstraten en parkeerplaatsen in de gaten houden. De bevoegdheden van de jongeren zijn niet anders dan die van gewone burgers. Als zij in het De Mirandabad ongeregeldheden bespeuren, moeten zij de zwembadleiding waarschu- wen. Deze bepaalt dan of de politie ingeschakeld moet worden.
Startdatum 1996
Einddatum Loopt nog steeds
Evaluatie Het project wordt jaarlijks door de uitvoerders geëvalueerd.
Motivatie, methodiek en duidelijke afspraken met de jongens zijn de belangrijkste ingrediënten die hebben bijgedragen aan het succes van de activiteit.
3
Bruggen bouwen
Communicatie Marokkaanse gemeenschap – Utrecht
Doel project Zoeken naar oplossingen voor de (jeugd)problematiek in de Utrechtse wijk
Kanaleneiland en het ondernemen van actie door buurtbewoners en Marokkaanse ouders
Betrokken Migranten zelforganisaties werkoverleg, Buurtwerkoverleg, Platform Buitengewoon
organisaties Schoon werkoverleg, Werkgroep Sociaal Veiligheid, GG&GD, Politie
Doelgroep overlastgevende Marokkaanse jongeren
Toelichting Het project is gericht op Marokkaanse wijkbewoners en migranten zelforganisaties.
De voorlichting die wordt gegeven is in principe gericht op de gehele gemeenschap. Mensen worden geworven door middel van het verspreiden van advertenties bij de moskee of op drukke (feest)dagen en via mond-tot-mondreclame. Door middel van voorlichting probeert men mensen uit de Marokkaanse gemeenschap bewust te maken van de problemen die zich voordoen met Marokkaanse jongeren. Het project
rmo advies 31
heeft als doel de interne en externe communicatie van de Marokkaanse gemeen- schap te bevorderen. Er worden discussieavonden met jongeren en activiteiten voor jongeren georganiseerd en er wordt een tijdschrift uitgegeven.
Marokkanen hebben deelgenomen aan de opzet, werving en uitvoering van de acti- viteiten.
Startdatum Eind 2000
Einddatum Juni 2004
Evaluatie Er zijn verschillende nieuwe organisaties opgericht. Veel mensen zijn actief in een
organisatie die dat voorheen niet waren. Een succesfactor van het project is dat de activiteiten aansluiten bij de belevingswereld en interesse van Marokkaanse jonge- ren. Verder speelt de kwaliteit van de medewerkers een belangrijke rol. Het project maakt gebruik van de eigen middelen en talenten van Marokkanen. Er wordt reke- ning gehouden met de Marokkaanse cultuur; mannen en vrouwen zijn bijvoorbeeld moeilijk aan één tafel te krijgen.
Jongerenmakelaars – Rotterdam
Doel project De ‘jongerenmakelaar’ is een ambulante jongerenwerker die in de wijk gericht jon-
gerengroepen opzoekt en in het geval van individuele problematiek jongeren bege- leidt naar het bestaande hulpverleningsnetwerk.
Betrokken Stichting Jongerenwerk Op Zuid (JOZ), onderdeel van Stichting Welzijn
organisaties Feijenoord
Doelgroep (Allochtone) (overlastgevende) jongeren
Toelichting Jongerenmakelaars signaleren tijdig overlastproblemen veroorzaakt door jongeren
en koppelen wensen van jongeren en oplossingen voor de problemen van jongeren terug naar instellingen en personen in de omgeving van de jongeren. Daarnaast begeleiden zij bepaalde groepen jongeren voor kortere of langere tijd en ontwikke- len zij een activiteitenaanbod dat aansluit bij hun behoeften. Indien nodig worden jongeren doorverwezen naar professionele hulpverleningsinstellingen.
Startdatum Juni 2003
Einddatum Loopt nog steeds
Evaluatie Is nog niet uitgevoerd
Het project met de jongerenmakelaars is niet specifiek bedoeld voor allochtone jon- geren, maar aangezien de makelaars werken op plekken waar het grootste deel van de jongeren allochtoon is, is het in de praktijk wel een project waar vooral allochto- ne jongeren bij betrokken zijn.
r aad v oor m aatsc happelijk e o nt wikk eling
rmo advies 31
156
Bijlage 3
Burgersc
hap v
an daders
Marokkaanse buurtvaders – Amsterdam
Doel project De leefbaarheid en veiligheid in de wijk vergroten en de overlast veroorzaakt door
Marokkaanse jongeren verminderen door hen zonodig aan te spreken op hun gedrag
Betrokken Stadsdeel, politie, Stichting Al Mawadda
organisaties
Doelgroep Overlastgevende Marokkaanse jongeren
Toelichting In Amsterdam Slotervaart zijn in het recente verleden regelmatig incidenten voorge-
komen waarbij Marokkaanse jongeren betrokken waren.
Regelmatig deden zich gevallen van intimidatie, bedreiging, diefstal uit auto's en vernielingen voor. Hierdoor namen de onveiligheidsgevoelens in de wijk toe. De politie kon deze problemen niet alleen aanpakken en heeft steun gezocht bij het stadsdeel en de bewoners. Hieruit is een samenwerking ontstaan waarin gekeken is naar oplossingen voor de veiligheidsproblemen in de wijk. Kern van het initiatief is dat Marokkaanse vaders hun verantwoordelijkheid willen tonen door het geven van adviezen en ondersteuning aan buurtgenoten, waarbij speciale aandacht is voor het aanspreken van jongeren op hun gedrag.
Dagelijks tussen 20.00 en 01.30 uur gaan de vaders op vrijwillige basis de wijk in en bezoeken plaatsen waar de jongeren aanwezig zijn. Hierbij spreken zij de jongeren aan en roepen hen zonodig tot de orde. De buurtvaders werken volgens een rooster en rapporteren indien nodig hun bevindingen. Zij werken vanuit een ruimte van de stichting Al Mawadda. Hier wordt ook de mogelijkheid geboden om situaties die zij hebben meegemaakt met elkaar te bespreken, en ook te praten over de manier waarop ze zijn opgelost. De buurtvaders spelen op straat geen politieagent en zijn ook geen verlengstuk van de politie. Vanuit hun eigen verantwoordelijkheid en ervaring spelen zij in op bepaalde situaties en scherpen de sociale controle aan.
Startdatum 16 april 1999
Einddatum Loopt nog steeds
Evaluatie Het project heeft een aantal duidelijke veranderingen teweeg gebracht in de wijk.
De algemene regels, zoals vuilnis aan de weg zetten op het aangegeven tijdstip, worden beter opgevolgd. Ook heeft de aanwezigheid van de buurtvaders een gun- stig effect op het gedrag van jongeren tot zestien jaar. Veel van de kinderen uit de buurt kennen een buurtvader, als buurman of familielid. De oudere jongeren zijn uit- geweken naar een andere wijk. In de wijk waar het project draait, voelen zij zich op de vingers gekeken. In de wijk is het aantal meldingen van overlast afgenomen, waardoor de buurtvaders zich meer wijden aan andere zaken die spelen in de wijk.
rmo advies 31
Het project van de buurtvaders kreeg navolging in verschillende Nederlandse ste- den. Zo zijn er onder meer in Gouda, Utrecht, Roermond en Rotterdam projecten met Marokkaanse buurtvaders. Het Rotterdamse team surveilleert vooral op Rotterdam CS. In Den Bosch is een buurtvaderteam van start gegaan bestaande uit Marokkaanse, Turkse, Surinaamse en Nederlandse vaders, die samen werken aan een veiliger omgeving. Ook in Lelystad wordt er gewerkt aan het stimuleren van betrokkenheid van allochtone ouders bij het opzetten van buurtvader en buurtmoe- derprojecten.
Voorts werd vanuit het buitenland het initiatief verschillende keren gekopieerd. Zo heeft de Belgische stad Mechelen sinds een aantal jaren een team met
Marokkaanse buurtvaders, die Marokkaanse jongens aanspreken die in bepaalde wijken problemen veroorzaken. Daarnaast hebben de buurtvaders in Mechelen als doel om meer begrip te kweken tussen autochtone buurtbewoners en
Marokkaanse jongens. In de metro in Brussel zijn sinds een aantal jaren Congolese moeders actief die Congolese jongeren die voor overlast zorgen in het openbaar vervoer tot de orde roepen.
Overal in Nederland is daarnaast sprake van projecten waarbij ouders worden inge- zet bij de aanpak van jeugdcriminaliteit. Zo zijn er onder meer in Utrecht verschillen- de projecten (bijvoorbeeld Ouders Actief, waarbij gepoogd wordt marginalisering van Marokkaanse jongeren te voorkomen door ouderbetrokkenheid te vergroten en ouderinitiatieven te stimuleren, en het straatproject Salaam, waarbij ouders in kop- pels van twee de ronde doen door de wijk etc.).
Marokkaanse comités – ’s-Hertogenbosch
Doel project De doelstelling van het project is om een positieve bijdrage te leveren aan de socia-
le leefbaarheid in de buurt. Men wil dit bereiken door de participatie en betrokken- heid van de Marokkaanse gemeenschap in hun eigen wijk te bevorderen en door hun sociale competentie te verhogen.
Betrokken Stichting Divers in samenwerking met Palet en Marokkaans Platform
organisaties ‘s-Hertogenbosch
Doelgroep Marokkaanse jongeren
Toelichting De comités bestaan uit (vrijwillige) Marokkaanse ouders, zowel vaders als moeders,
woonachtig in een zestal aandachtsgebieden in ’s-Hertogenbosch. De doelgroep bestaat uit jongeren (hun kinderen) in de wijk. Voornamelijk worden jongens bereikt. De meisjes zijn het meest vertegenwoordigd bij specifieke activiteiten, zoals huiswerkbegeleiding. In de toekomst wil men meer meisjes betrekken bij de
r aad v oor m aatsc happelijk e o nt wikk eling
rmo advies 31
158
Bijlage 3
Burgersc
hap v
an daders
activiteiten. De jongeren worden veelal geworven door de ouders zelf, door mond- tot-mondreclame en ook via het sociaal-cultureel werk.
– De gehanteerde methode verloopt als volgt:
– oriëntatie en contactlegging met Marokkaanse ouders (vaders en moeders) in
bepaalde wijken van ’s-Hertogenbosch
– stimuleren, motiveren en activeren van ouders om actief in hun wijk te worden
(participeren)
– structureel ondersteunen en begeleiden van de ouders bij de uitvoering van hun
activiteiten in het kader van het bevorderen van betrokkenheid van andere Marokkaanse ouders in de wijk
– aanleren van (sociale) vaardigheden, leren eigen verantwoordelijkheid te nemen
– werken naar zelfredzaamheid, uitvoering van activiteiten onder verantwoorde-
lijkheid van de comités
Startdatum 1999
Einddatum Loopt nog steeds
Evaluatie Het project is niet geëvalueerd. Uit de eerste indrukken blijkt echter dat een suc-
cesfactor van het project is dat de verantwoordelijkheid voor problemen die zich voordoen, bij de ouders worden neergelegd. Sommige ouders zouden zich in het verleden vaak machteloos hebben gevoeld. Sinds het project loopt, voelen ouders zich niet machteloos meer omdat ze serieus worden genomen. De betrokkenheid is vergroot en dient als voorbeeldfunctie in de wijk en in de stad.
– Momenteel zijn er zes Marokkaanse comités actief
– Bij alle comités zijn zowel vader- als moedergroepen actief met betrekking tot
activiteiten in het kader van sociale leefbaarheid in de buurt
– Comités organiseren zelfstandig activiteiten, o.a. huiswerkbegeleiding voor jon-
gens en meisjes, voorlichtingsactiviteiten voor ouders op de verschillende leef- baarheidgebieden, sportactiviteiten voor jongens en meiden, voorlichtingsacti- viteiten voor jongeren en inloopactiviteiten voor jongeren
– Ruim zeventig ouders zijn actief in de verschillende wijken
– De genoemde comités bereiken ca. vierhonderd jongeren
– Twee comités zijn vorig jaar bij ‘wedstrijden’ in de prijzen gevallen vanwege vrij-
willige inzet in de wijk
Peerpreventie en Veiligheid (voorheen ‘buurtbroers’) – Utrecht
Doel project Het terugdringen van de aanwas van nieuwe Marokkaanse veelplegers en het
versterken van de sociale cohesie binnen de Marokkaanse gemeenschap in Kanaleneiland-Noord
rmo advies 31
Betrokken FORUM, Trimbosinstituut, DMO Gemeente Utrecht, jeugdwelzijnswerk Utrecht organisaties
Doelgroep Marokkaanse jongens
Toelichting FORUM en het Trimbosinstituut hebben de afgelopen jaren deskundigheid ontwik-