JURIDISCH REGIME (WETTEN EN REGELINGEN) Het welstandsadvies is een onderdeel van een aanvraag voor een bouwvergun-

ning. Zo’n bouwvergunning heeft te maken met verschillende juridische ka- ders, zoals het bestemmingsplan en soms ook de milieuwetgeving. Een aspect van de bouwvergunning is het Welstandsadvies. Het Welstandsadvies is daar- door een etappe in een meer langdurige en gefaseerde ontmoeting tussen bur- ger en overheid.

Het juridisch regime rond het welstandsadvies is gebaseerd op de Woningwet (Ww). Om een indruk te geven hoe complex dit regime voor aanvragers kan overkomen, is tabel 3-1 opgenomen.

Tabel 3-1: Welstand (art 1 lid 1 sub q Ww) situatie tot 1 oktober 20101

1

Op 1 oktober 2010 werd de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (Wabo) van kracht. Het Bbl werd tegelijk vervangen door het Besluit Omgevingsrecht (BOR). De relatie met welstand blijft van kracht via art. 6.2 BOR en art. 2.10 lid 1 sub d Wabo.

Actor Regelingen

Raad

Stelt Welstandsnota vast (art. 12a Ww)

Welstandscriteria Welstandvrije gebieden (art. 12 lid 2 Ww) jo. Welstandsno- ta Excessenre- geling (art. 12 lid 1 Ww.) Overige criteria Sneltoets-

criteria

Ontvangt jaarlijks verslag over hoe college om is gegaan met de adviezen (art. 12c Ww.)

Burger: aanvraag

Aanvraag bouwvergunning met wel- standsadvies

Geen wel- standsadvies

nodig

- Aanvraag reguliere bouw-

vergunning (art. 44 lid 1 Ww.) Aanvraag lichte bouwver- gunning (art. 44 lid 3 Ww.) jo. Bbl H III Welstandsvrij (art. 12 lid 2 Ww. jo. Welstandsno- ta) of Bouw- vergunning- vrij (art. 43 Ww.) jo. Bbl H II Reguliere aanvraag Reguliere aanvraag in twee fasen (art. 56a Ww.) Welstand- commissie / ambtenaar Welstandscommissie Ambtenaar - Welstands- commissie uitsluitend indien klacht is ingediend

Strijd met redelijke eisen van welstand (art. 12, 12a lid 1 onder a Ww.)

Ernstige mate strijd met redelijke eisen wel- stand (art. 12 lid 1 en 12a lid 1 onder b Ww.) College

Besluit tot afgeven of weigeren bouwver- gunning

eventueel op grond van Welstandscriteria (art. 44 lid d Ww.)

Geen besluit

Besluit tot verplichten tot treffen van

voorzienin- gen (art. 13 Ww.)

Vermaatschappelijking van welstandstoezicht

In tabel 3-1 zijn de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de actoren op lokaal niveau aangegeven. Door de tabel van links naar rechts te lezen, zijn de verantwoordelijkheden en bevoegdheden per actor te vinden, verticaal zijn de verschillende regimes te vinden waar een specifiek te realiseren bouwwerk op een specifieke plaats mee te maken krijgt.

In tabel 3-1 wordt de situatie weergegeven van voor de invoering van de Wabo op 1 oktober 2010. Hierdoor wordt nog gesproken van de Bbl. Deze is nu niet meer van kracht, maar de welstandsprocedure is nog steeds vergelijkbaar com- plex. Gemeentn hebben er wel in toenemende mate voor gekozen om delen van hun grondgebied aan te wijzen als welstandsvrije gebieden, zodat aanvra- gers van de bouwvergunning deze procedure niet meer doorlopen. Ter toelich- ting op tabel 3-1 het volgende:

Reguliere en licht-vergunningsplichtige bouwplannen

Ten tijde van het onderzoek maakte de wet onderscheid tussen reguliere en licht-bouwvergunningsplichtige bouwaanvragen. Wat onder een licht- bouwvergunningsplichtige bouwaanvraag wordt verstaan, is te vinden in het Besluit bouwvergunningvrije en licht-bouwvergunningsplichtige bouwwerken (Bbl), hoofdstuk III. Lichte bouwaanvragen kunnen worden beoordeeld met zogenaamde sneltoetscriteria. Bij reguliere aanvragen is een welstandsadvies verplicht.

In sommige gevallen kan ook bouwvergunningvrij gebouwd worden. Criteria hiervoor zijn te vinden in Bbl, hoofdstuk II.

Welstandscriteria

De welstandscriteria worden door de gemeenteraad vastgesteld (art. 12a lid 1 Ww). Hierin zijn de criteria te vinden die het college toepast bij ‘de beoorde- ling of het uiterlijk en de plaatsing van een bouwwerk of standplaats, waarop de aanvraag om bouwvergunning betrekking heeft (…) in strijd zijn met rede-

Jaarlijks verslag aan de raad over hoe wordt omgegaan met de adviezen (art. 12c Ww.)

Burger: bezwaar of

klacht

Bezwaar op besluit

(Awb jo. art. 44 lid d Ww jo. Welstands- nota) Geen bezwaar op besluit mogelijk Klacht bij bestaande bouw – ook in bouwver- gunningvrije situaties Excessen- regeling (art. 12a lid 1

sub b Ww.) jo. Wel- standsnota

lijke eisen van welstand’ (art. 12a lid 1 sub a Ww). De criteria ‘beschrijven de welstand uitputtend en hebben uitsluitend betrekking op de plaatsing, de vorm, de maatvoering, het materiaalgebruik en de kleur’ (art. 7 Bbl).

Sneltoetscriteria

In de Welstandsnota van de onderzochte gemeenten worden zogeheten snel- toetscriteria benoemd. Deze criteria zijn eenduidige welstandscriteria, zodat ambtenaren kunnen toetsen of een vergunning aan deze criteria voldoet. Ze zijn uitsluitend toepasbaar op zogenaamde licht-vergunningsplichtige bouw- plannen. Bij twijfel kan ook hier advies van de Welstandscommissie ingewon- nen worden.

Excessenregeling

De raad kan in de Welstandsnota een excessenregeling opnemen. Deze is be- doeld om bij bestaande bouwwerken die in ernstige strijd zijn met redelijke eisen van welstand deze strijdigheid op te heffen (art. 12 lid 1 Woningwet.2 Welstandvrij gebied

In de Welstandsnota kan de gemeente zogeheten welstandsvrije gebieden aan- wijzen. Dit betekent dat bewoners in die gebieden zonder welstandstoets kun- nen bouwen of verbouwen.

Een of twee fasen procedure

De wet biedt de mogelijkheid om reguliere bouwaanvragen in één of in twee fasen te behandelen (art. 56a Ww). Kiest de aanvrager voor een twee fasen procedure dan kan alleen in de eerste fase een bouwvergunning geweigerd worden op grond van welstand. In fase twee is vooral aandacht voor de voor- schriften krachtens de bouwverordening. Hierbij moet vooral gedacht worden aan bouwtechnische aspecten. In fase twee spelen overwegingen van welstand geen rol meer, tenzij de plaatsing, de vorm, de maatvoering, het materiaalge- bruik en de kleur van het ontwerp door andere oorzaken, zoals bouwtechnische redenen, wordt gewijzigd.

Welstandsadvies en collegebesluit

De Welstandscommissie geeft een advies aan de gemeente. Het college neemt vervolgens een besluit. Het advies van de Welstandscommissie is niet bindend; het college maakt dus een eigen afweging en kan afwijken van het advies van

2

Deze regeling wordt in de praktijk zelden toegepast. Landelijk blijft het beperkt tot één à twee toepassingen per jaar. Het gaat dan vaak om opvallend geverfde muren, soms met teksten of dakpannen. Bron: website federatie Welstand geraadpleegd op 5 juli 2011: http://www.fw.nl/fwS.php?L3=173.

Vermaatschappelijking van welstandstoezicht

de Welstandscommissie. Het college kan een second opinion bij een andere Welstandscommissie vragen.

Indieningsvereisten

In het ‘Bouwbesluit indieningsvereisten aanvraag bouwvergunning’ (Biab) zijn onder meer eisen te vinden, waaraan tekeningen moeten voldoen om in behandeling genomen te worden. In de bijlage van de Biab zijn de eisen opge- nomen waaraan een aanvraag moet voldoen.

Bezwaarprocedure en beroepsprocedure

Als een aanvrager of omwonende bezwaar heeft tegen het besluit, kunnen zij slechts om een second opinion verzoeken. Het college besluit of ze daar al dan niet op ingaat.

De aanvrager kan, maar dat valt buiten het bestek van dit onderzoek, bezwaar maken tegen het besluit tot weigeren van een bouwvergunning.

Samenvattend kan worden opgemerkt dat het Rijk met deze regelgeving het formele kader voor de uitvoering in een gemeente bepaalt. Het betekent dat de gemeenteraad een Welstandsnota moet vaststellen en dat het college na de ontvangst van bouwaanvragen moet selecteren welke aanvragen worden voor- gelegd aan de Welstandscommissie. Vervolgens moet de Welstandscommissie in het openbaar vergaderen en het college adviseren of de bouwaanvraag vol- doet aan redelijke eisen van welstand. Dat advies moet helder geformuleerd zijn en op schrift worden gesteld. Het college kan vervolgens bezien of zij op grond van dezelfde criteria tot een gelijkluidend oordeel komt.