‘Wat praat jy, Boesman van die Boland!’ tart April met 'n hoonlag, ‘toe julle volke
nog daar albaster gespeel het, toe staan ons al lankal so kop-tussen-die-bene die
koring hier en aanja die land af. Julle kan mos gan sny nie? Drink, ja!’
‘Hoor bietjie so'n windmaker-bossie-Hotnot! Hy wat nog nie eers oor hierdie
randjies behoorlik was nie. Hoor bietjie! Ag nee wat, April man, jy praat skoon soos
'n man wat in sy eet-en-drink getrap moet word. Julle hoor: daar in die Boland as die
son só sit,’ en die vlies-oë korrel na die vlam van die son, ‘dan was hierdie ou stukkie
koring lankal af - lankal. Ons het daar 'n baas gehad met so'n hoepel-heup. Jy sien
hierdie voskop Baas Wynand, wat vir hom wie hou, ag wat! hierdie tyd was hy lankal
kaiings en die hoepelheup het nog so stil-stil weggeweie in die koring, somar so
stil-stil - Aik jou Boland, lekker land, almal se land!’ roep hy jolig uit en klap met
sy skoene dat die rook so staan op die grond.
‘Mens moet die grootmond met sy bawerbek somer so'n vinnige een in sy wind
gee! Hy vererg my alte veel. Ons volke hou ons
nie hier op met sulke opskepskottels nie!’ sê April gemaak-boos en sit sy beker neer.
‘Kyk,’ dreun Oom Tom se stem opeens, ‘dinge lyk nie vir my mooi nie. Wat is
dit daardie?’ en hy wys na die donderwolke wat hoër gekom het en hulle skaduwees
nou diep en koel oor die koringlande jaag - groot, breë kolle, wat geheimsinnig reis
soos vervlugtigende boodskappers van komende onheil.
‘Eers gerwe bind!’ skreeu Oom Tom en die werkers spring dadelik aan die werk.
Dit is lang strooihalms uitsoek, 'n handige knoop daarin gee, dit slaan om die lyf van
bymekaargeraapte halms wat onder by die afgesnyde plek gelyk gestamp word op
die grond, weer 'n handige deurtrek-knoop gee, en die gerf staan met sy skuddende
are regop. So verrys hulle een na die ander, soos klein goue tentjies op die ruimte.
Linda volg Wynand se bewegings of elkeen vir haar 'n wonder is. Sy sien die sterk
bruin arms wat die koring regskud, die vinnige hande wat knoop en loslaat, die knie
wat druk op die gerf, en dit is vir haar of sy nou vir die eerste keer merk hoe mooi
hierdie werk van gerwe-bind is, hoe pragtig die koringland lyk, met die regopstaande
gerwe daarop en verderweg: die trekkende wolkskaduwees oor die see van halms.
En nou word die gerwe aangedra na 'n plek toe waar Oom
Tom en Wynand die mied begin pak, terwyl die ander die swaar gerwe aangee.
‘Ag, maar so'n taaibos-Hotnot is linnelam,’ skreeu Stefaans uitdagend vir April, ‘die
litjies lyk nie verniet soos spaansriet en die kop soos 'n slonspampoen nie! Die dagga
het hom teen die grond geskop! Maar kyk tog waar stap hierdie Bolandse jong met
sy breë poubors - ai Katryn, liefde en asyn, môre aand sal ek daar syn! Wag, laat my
lê, wat laat staan julle my nie?’ Met handige hale skiet hy die gerwe na die twee
pakkers toe op en kyk met 'n lag om sy mond na April, wat parmantig antwoord: ‘Jy
dra nog vanaand 'n sluier oor daardie rosyntjie-oë van jou. Die volke van hierdie
wêreld spook met twee appels dat 'n Bolandse ding somar sterre helder oordag sien.
Dis somar net hu! dan rol hy soos 'n klomp afval deurmekaar. Jy moet vir Katryn
laat staan! Nog voor jy jou kom kry, dan maak ek 'n besem van jou maer lyf en vee
die werf skoon voor haar oë.’ Die ander volk lag net vir dié grootpratery, terwyl
Stefaans, so in die wegdraf met die gerwe, skreeu: ‘Katryn sal tog 'n ding met 'n
makou-bors aankyk. Hoor hoe fluit sy asem noual. Maar die Bolandse Hotnot stap
nog doodstil weg, jy sien net die blaaie roer - vang daarbo, grootbase, die jong uit
die Boland is vandag
krap; wat sal hy hom laat pla deur hierdie kortsnoet-Boesman, wat noual wil gaan
lê en slaap op die gerwe - bolyf, beeslyf - vat die gerwe somar styf!’ en hy bokspring
dat Linda moet uitbars van die lag. Wynand kyk bo van die mied af en dis haar
heerlikste beloning as sy oë, wat anders so stroef kan kyk, bly glimlag in hare. 'n
Warmte sprei oor haar gesig en impulsief neem sy die emmer en bekers en stryk
haastig na die huis toe.
‘Ek het vir julle gesê,’ beduie Oom Tom bo-op die mied, wat netjies gepak die
stoppelkant soos 'n gelyk muur na buite wys, ‘kyk daar!’ Sy vinger wys na die lug.
Die wolke wat netnou nog soos spierwit domme die lugeinder verheerlik het, het
oopgesprei en saamgesluit tot 'n onegalige sluier wat hoër en hoër skuiwe. En vér
oor die lande drywe die wolkskaduwees, met hier en daar 'n sonkol tussenin, 'n
bewegende skoonheid oor die land, met die are wat nou en dan opglans as 'n strook
sonlig dit vang.
‘April, gaan haal jy vir ons die bokseil,’ sê Oom Tom, ‘en dan trek julle volk hom
mooi oor die mied. Ons staan maar solank huis se kant-toe. Het julle daardie
bliksemlig gesien? Hm, dit lyk nie goed nie.’ En terwyl die blanke snyers huistoe
stap, word die weer blouer. Bliksemstrale speel daarin en die
donder rommel verweg in die onheildraende stilte. Die koring ruis kort-kort in 'n
vlaag van die wind, en dan staan hulle weer skugter en ootmoedig en wag op die
storm, weerloos en tog so trots, so hoog-gehalm... 'n koelerige wind het ontwaak en
in snye en vore speel dit deur die koringlande aan dat dit 'n bewegende see word wat
dein en in kolle lewe en swaai.
‘Ek hou nie van hierdie wind nie - dis glad te koud,’ sê Oom Tom en trek sy skouers
op. Wynand kyk op na die blou weer. Die wind laat sy hoed neerflap in sy oë en
blaas sy hemp tot 'n wit bol. Verweg kan hulle die reëntoue nou al sien, hier en daar
yl uitgestrek, maar op ander plekke word dit donkerder, 'n vaal-blou geriffelde kolom
wat die uitsig op die verte heeltemal vernewel. 'n Bliksemlig sny verblindend oor
die lande en soos 'n verdoemenis val 'n donderslag, gevolg deur 'n skeurende gekraak,
en dan is dit stil, net die geruis van die koring, soos 'n groot skare wat bid voordat
die geweld van 'n veldslag losdreun.
Toe hulle in die huis stap, sê Tant Mieta bang: ‘Tom, maar dis vreeslik! As die
Here tog maar net gee dat dit nie hael is nie. Dan word ons brood uit ons mond gevat.’
Oom Tom sê niks. Maar hy is bleek. Hy dink aan Frans, aan Basie en Faan... Dit is
of hy
hulle nou baie nodig het - en of hy hulle moet gaan help. Maar bokant hom voel hy
die geweld van die storm, hy besef die mens se magteloosheid, en hy kan nouliks
deur die venster kyk na die koring, so bang en seer voel hy. Soos trillende vlamme
kom en gaan die bliksems oor die venster, en dan die donderslae wat val, geweldig
soos kanonvuur wat losknetter. Die storm gaan losbreek! En die arme koring, weerloos
onder die geweld van die hemel! Oom Tom krimp byna inmekaar, maar in sy hart
bid hy: ‘Here, moet tog nie dat hierdie groot beproewing oor ons kom nie.’ Hy kan
nie mooi samehangend dink nie, maar voel net hoe die storm hom met lyflike angs
vervul vir die vol, rypende are daar op die land. Die eerste groot druppels spat
stukkend op die dak, en soos vinnige pyle uit die hemel straal dit nou grond toe dat
dit ruis oor die aarde. Dankie Here, dis reën! word gesug. Oom Tom voel eindeloos
verlig, maar die swaar weer vul hom met vreemde beklemming. Die volk is seker in
hul struise. Elke oomblik kan die dood nou kom, 'n bliksemstraal - en dis verby!
Maar wat is dit? ‘Dis hael!’ klink dit uit 'n paar monde. Die reën het verminder, maar
eers in enkele stene spring die hael op die dak, plets springend op die grond neer, en
dan volg dit al vinniger, dit dreun oor die dak en buitekant galop die wit
korrels, sommige so groot as ertjies, maar ander soos voël-eiers. Soos 'n leër wit
vernielers spring hulle op die koringland toe, op die rypende are - Oom Tom sit sy
hande voor sy oë. Binne in hom breek daar 'n duiwelse, magtelose woede los. Sy
hart vloek. Wat help dit om te bid? Onkeerbaar kom die haelstorm en die werk van
'n jaar, al jou hoop, jou hele bestaan, word platgeslaan! Hy voel 'n vreeslike, goddelose
drang in hom opkom om uit te hol en met sy vuis na die wolke te dreig en te raas en
tekere te gaan... Maar daar neem die geruis op die dak opeens af. 'n Haelkorrel tik
nog hier en daar. Oom Tom en Wynand storm albei deur-toe. Soos 'n verwyderende
kommando woestaards ruis en dreun dit weg in die rigting van Oom Frans se lande,
en die donder rommel ná soos 'n magtige veldheer se stem wat opsweep tot die stryd.
Oom Tom kan nie verstaan wat aangaan nie....
‘Kyk, Oom,’ sê Wynand, ‘hier is die weer skoon, die bui trek soontoe!’ En waarlik,
oor 'n rukkie is dit stil op die dak. Net in die verte rommel die weer weg. Soos 'n aap
spring en plas Oom Tom deur die hael en water. Hy moet sien wat gebeur het by die
land! Wynand en die seuns volg.
Oom Tom voel of 'n groot las van hom afsak toe hy by die kant van sy land kom.
In document
C.M. van den Heever, Somer · dbnl
(pagina 27-33)