jaar na 2 jaar na 3 jaar na 4 jaar na 5 jaar na 6 jaar na 7 jaar Alle bewoners van Utrecht

18 t/m 25 13% 22% 33% 35% 40% 44% 47%

26 t/m 29 11% 19% 28% 30% 34% 38% 41%

30 t/m 34 9% 15% 22% 24% 28% 31% 33%

35 t/m 44 5% 8% 13% 14% 16% 18% 20%

Nieuwkomers in Utrecht (Studenten/starters)

195 14 Utrecht |

VEER

TIEN

VEER

TIEN

Al deze cijfers zijn gemiddelden voor de groepen die we vanaf 2007 hebben gevolgd. Volgen we groepen vanaf daaropvolgende jaren, dan zien we vanaf 2008 vooral meer vertrek in het tweede tot en met het vierde jaar: 31 procent is na twee jaar verdwenen, 39 procent na drie jaar en 44 procent na vier jaar. In 2007 was dit respectievelijk 28, 36 en 42 procent. Of de economische crisis daarbij een rol speelt, is onbekend.

In Utrecht lijkt er sprake te zijn van twee roltrappen. Jaarlijks komen 11.000 jongeren de stad binnen, die de roltrap gebruiken om hoger op de maatschappelijke ladder te komen. Twee jaar later echter wonen ruim 3.000 van hen al niet meer in Utrecht, en zeven jaar later zijn 6.400 weer vertrokken. De eerste roltrap is er een die jongeren halverwege verwisselen voor een andere, de tweede is de roltrap waarbij jongeren tot het einde van hun studie blijven. Overigens verlaat van deze laatste groep lang niet iedereen de stad.

VIJFTIEN

Eindhoven

Andries de Jong, Jan Vriens & Gijs Beets

VIJFTIEN

Brainport Eindhoven is een van de meest prominente hightechcentra van Europa, misschien wel van de wereld. Als een magneet trekt Eindhoven talentvolle studenten, kenniswerkers, ondernemers en investeerders uit binnen- en buitenland. Beginnende studenten komen vooral uit de regio zelf maar in toenemende mate ook elders uit Nederland en uit de rest van de wereld. Na het voltooien van hun studie blijven ze vaak in Eindhoven wonen.

Eindhoven kent een lange en rijke industriële geschiedenis: textiel, sigaren, hoeden, lucifers, maar natuurlijk vooral ook Philips en DAF. Philips, in 1891 opgericht, heeft zich weliswaar ruim een decennium geleden goeddeels teruggetrokken uit Eindhoven, toen het hoofdkantoor werd verplaatst naar Amsterdam, maar enkele belangrijke Philips- vestigingen bleven in Eindhoven, waaronder Philips Research, thans gevestigd op de High Tech Campus Eindhoven. Toeleveringsbedrijven en verzelfstandigde onderdelen van Philips hebben in de regio veel nieuwe, hoogwaardig technologische werkgelegen- heid gebracht, waaronder bijvoorbeeld ASML in Veldhoven. Ook de Technische Universiteit Eindhoven (TU/E) heeft er zijn Science Park. De hele Brainportregio Eindhoven heeft zich met deze hightech als nieuwe economische motor kunnen ontwikkelen en werd in 2011 door het Intelligent Community Forum uitgeroepen tot de ‘slimste regio van de wereld’.

De regio Eindhoven fungeert als de grootste van de vier grote arbeidsmarkregio’s in de provincie Noord-Brabant (naast Tilburg, Den Bosch en Breda). De gemeente Eindhoven kan daarmee getypeerd worden als een belangrijk centrum van werkgelegenheid (Rabobank 2014). Een groot deel van de inwoners werkt ook in Eindhoven, een kleiner deel pendelt naar gemeenten in de omgeving. Daarnaast trekt de gemeente Eindhoven veel werknemers van buiten de gemeente aan. Ten slotte is Eindhoven ook in trek bij buitenlandse kenniswerkers. De migratie van hoogopgeleide kenniswerkers heeft in de afgelopen decennia een hoge vlucht genomen en ook hiervan profiteert Eindhoven. Tussen 2007 en 2012 is het aantal internationals (personen met een niet-Nederlandse nationaliteit) toegenomen van ongeveer 4.000 naar 8.500, waarvan circa 30 procent kenniswerkers (Decisio 2014).

Eindhoven wordt door internationals als een aantrekkelijke woongemeente gezien; in de top tien van woongemeenten in Zuid-Nederland staat Eindhoven al jarenlang op de eerste plaats. De gemeente Eindhoven is in 2012 ook de gemeente in Zuid-Nederland

VIJFTIEN VIJFTIEN

197

15 Eindhoven |

met de meeste werkzame internationals; met ruim 7.000. Hiervan is 36 procent kenniswerker; een aandeel dat beduidend hoger is dan in andere gemeenten in Zuid-Nederland (gemiddeld 13 procent). Eindhoven is dus zowel nummer één wat betreft woongemeente als werkgemeente. De stad is voor kenniswerkers vooral aantrekkelijk door de aanwezige hightechsector (en minder door agglomeratie-

voordelen zoals bij Amsterdam) (PBL 2014). Wel is hierbij opvallend dat een relatief grote groep buitenlandse werknemers in of rond Eindhoven (Brainport) werkt, maar in de regio Amsterdam woont, namelijk 11 procent.

Ondanks de economische crisis is de woningvoorraad in Eindhoven vanaf de eeuwwisseling vrijwel continu gegroeid. Eindhoven telt nu ruim 100.000 woningen. Verspreid over de stad wordt er nieuwbouw gepleegd. Sinds 1997 wordt er gebouwd aan de Vinex-wijk Meerhoven, waar thans ruim 10.000 mensen wonen. Daarnaast komen er woningen bij door splitsing van woningen en het ombouwen van kantoren. In het kader van de integrale wijkvernieuwing wordt er ook gesloopt, bijvoorbeeld in de Kruiden- buurt. Op het voormalige fabriekscomplex van Philips – Strijp S – ontstaat via transformatie en nieuwbouw een nieuw hart met plek voor hoogstedelijk wonen, werken en ontspannen. Ook op het terrein van het voormalig hoofdkantoor van Philips Nederland worden verschillende kantoren gesloopt om in de toekomst plaats te maken voor nieuwbouw (Vredenoord, gemeente Eindhoven 2012). Eindhoven wordt als een aantrekkelijke woongemeente gezien en scoort hoog op elementen als groene omgeving, nabijheid van voorzieningen en goede bereikbaarheid (Rabobank 2014). Opvallend is dat vaker dan in de andere drie grote steden van Noord-Brabant de inwoners hier ook geboren zijn en hier dus hun hele leven al wonen.

Figuur 15.1

Universiteit van Amsterdam Universiteit Utrecht Rijksuniversiteit Groningen Universiteit Leiden Vrije Universiteit Erasmus Universiteit Rotterdam Technische Universiteit Delft Radboud Universiteit Nijmegen Universiteit Maastricht Tilburg University Universiteit Twente Technische Universiteit Eindhoven Wageningen Universiteit 0 10 20 30 40 duizend studenten Bron: VSNU/CBS pbl.nl 2008 2014

VIJFTIEN

Vanaf 1956 heeft Eindhoven een Technische Universiteit. Met nog geen

10.000 studenten behoort deze universiteit weliswaar tot de kleinere in Nederland (figuur 15.1), maar haar aanzuigende werking op jongeren is de afgelopen jaren iets versterkt en dat weerspiegelt zich in de leeftijdsopbouw van de stad. De Technische Universiteit trekt vooral mannelijke studenten; de mannelijke populatie in de

leeftijdsklasse 20 tot 30 jaar is dan ook relatief groot. Naast de TU heeft Eindhoven ook nog andere instellingen voor hoger onderwijs, namelijk de Design Academy Eindhoven en Fontys Hogeschool vestiging Eindhoven. Deze drie instellingen trekken veel buitenlandse studenten; in het studiejaar 2011/2012 waren er ruim 2.500 internationale studenten (Decisio 2014).

Eindhoven tracht de groeiende stroom studenten te accommoderen. Dit komt onder meer tot uitdrukking in het ontwikkelen van specifieke huisvesting voor studenten, bijvoorbeeld de transformatie van een voormalig kantoorpand op de Bomansplaats.

Figuur 15.2 5 4 3 2 1 0 % van bevolking Bron: CBS pbl.nl 2014 Mannen Vrouwen 2000 Stad Leeftijdsopbouw in Eindhoven Mannen 95-plus 90 – 94 85 – 89 80 – 84 75 – 79 70 – 74 65 – 69 60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39 30 – 34 25 – 29 20 – 24 15 – 19 10 – 14 5 – 9 0 – 4 0 1 2 3 4 5 % van bevolking pbl.nl Vrouwen 5 4 3 2 1 0 % van bevolking pbl.nl Ommeland Mannen 95-plus 90 – 94 85 – 89 80 – 84 75 – 79 70 – 74 65 – 69 60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39 30 – 34 25 – 29 20 – 24 15 – 19 10 – 14 5 – 9 0 – 4 0 1 2 3 4 5 % van bevolking pbl.nl Vrouwen