conservatieven zo’n groot
en onzeker maatschappelijk
experiment promoten
De visie van het CDA
Wat is de visie van het CDA op de gezondheidszorg? Geen wantrouwen a priori jegens de overheid, maar een herstel van het primaat aan de sa-menleving. Deze opvatting staat aan de basis van het denken over de ge-zondheidszorg zoals dat in het rapport Nieuwe regie in de zorg (2001) en de zorgparagraaf van het CDA-verkiezingsprogramma is uitgewerkt. Het pri-maat aan de samenleving biedt volgens ons een uitweg uit de dichotomie (tweedeling, red.) van overheid versus markt. De sympathie van het CDA voor maatschappelijke organisaties en verbanden met eigen taken, ideeën en doelstellingen, komt uit dit denken voort. Niet de staat of de markt, maar de eigen instellingen staat in het doen en laten centraal. Trekken we bovenstaande lijnen door naar de gezondheidszorg, dan mag het duide-lijk zijn dat het CDA niet kiest voor meer overheid of meer markt om de uitdagingen in de gezondheidszorg tegemoet te treden, maar inzet op een herstel van verantwoordelijkheden om aan de behoefte aan zorg van hui-dige en toekomstige generaties tegemoet te komen. Zorgverzekeringen spelen in deze verantwoordelijkheidverdeling een belangrijke rol. Binnen de christen-democratie wordt van oudsher een belangrijke plaats inge-ruimd voor het verzekeringskarakter van de financiering van de zorg. Jong is solidair met oud, gezond is solidair met ziek en draagkrachtig is solidair met minder draagkrachtig. De behoefte aan zorg is in omvang en tijdstip soms niet te voorspellen, laat staan financieel te dragen. Deze notie leidde aan het begin van de vorige eeuw tot het ontstaan van allerlei particuliere fondsen en regionale verzekeraars. Deze collectiviteiten waren veelal ho-mogeen en van geringe omvang. Oneigenlijk gebruik van verzekeringen kwam daardoor zelden voor. De periode van de Ziekenfondswet veroor-zaakte een tweedeling in de ziektekostenverzekeringen, waaraan per 2006 een einde komt. De vroegere ingebouwde sociale rem door kleinschalig-heid, is door de huidige omvang van de verzekerdenpopulatie echter verwaterd. Van zorgverleners (artsen, apothekers) wordt verwacht dat zij de kosten in de zorg bewaken door zinnig en zuinig voor te schrijven. Verzekeraars kunnen de voortgang hiervan bewaken door het voorschrijf-gedrag van aanbieders, los van de specifieke kenmerken van de patiënt, met elkaar te vergelijken. Door de publieke eis van transparante tarieven en zorgpremies van de verzekeraars worden verzekerden en patiënten met hun neus op de kosten van de zorg gedrukt. Alle op genezing gerichte zorg uit de AWBZ gaat op termijn over naar de particuliere basisverzekering. Behandelingen die buiten de dekking van de nieuwe zorgverzekering val-len, komen voor eigen rekening of vallen onder een aanvullende verzeke-ring. Kortom, door een herstel van verantwoordelijkheden in de zorgketen
krijgt iedere partij in de zorg weer een eigen verantwoordelijkheid voor een optimale uitkomst van het systeem als geheel.
Conclusies
De visie van de EBS op de inrichting van het stelsel van gezondheids-zorg wordt naar ons gevoel ten diepste gemotiveerd door wantrouwen. Wantrouwen jegens de patiënt (consumeert te veel), wantrouwen jegens de professional (schrijft teveel voor) en wantrouwen jegens de overheid (streeft naar beheersing). Dit wantrouwen is voor een deel terecht. De mentaliteitsomslag waarover Eline van den Broek spreekt is dan ook zeker nodig. Professionals, patiënten, zorgverzekeraars en ambtenaren moeten hun handelen voortdurend toetsen aan het algemeen belang: een kwalita-tief goede gezondheidszorg tegen een redelijke prijs. Dit is precies waar het beleid van het kabinet-Balkenende naar streeft. Veel van de maatrege-len bouwen voort op plannen uit het verleden. De voorstelmaatrege-len van het kabi-net kenschetsen als revolutionair, doet geen recht aan het karakter van de stelselherziening. Het lijkt erop hiermee de aandacht wordt afgeleid van de eigen voorstellen en het ingrijpende en verstrekkende karakter hier-van. De gemeenschap als drager van inkomens- en risicosolidariteit wordt losgelaten. Het zorgsparen doet in onze ogen ook te weinig recht aan het zorgsysteem als geheel. Het zorgsysteem bestaat uit meer dan zorgcon-sumenten die hun spaargeld uitgeven op een zorgmarkt. Zorgsystemen vereisen onderzoek, protocollering en opleiding en daarmee een geza-menlijke inspanning. Een nadere doordenking van de rol van instellingen, verenigingen en andere samenwerkingsverbanden van burgers bij het bevorderen van gezondheid en welzijn bij burgers en het op elkaar afstem-men van vraag en aanbod ontbreekt.
Het CDA kiest nadrukkelijk voor een andere invalshoek. Risicosolidari-teit door verzekeringen vormt daarvan een centraal onderdeel. Het staat eenieder vrij spaartegoeden aan te leggen voor toekomstige zorguitgaven (gemakszorg, vrijwillige eigen risico’s). Dit vormt echter altijd een aanvul-ling op en geen vervanging van collectieve solidariteit. Uiteraard ontslaat onze ordening of visie ons niet van de verantwoordelijkheid kritisch te kij-ken naar de samenstelling van het pakket waarvoor we het verzekerings-karakter willen laten gelden. In de AWBZ zijn de aanspraken bijvoorbeeld zo ruim omschreven, dat de eigen verantwoordelijkheid van verzekerden en die voor elkaar in gezinnen, buurten en andere samenwerkingsverban-den, is geërodeerd. Onder de vlag van solidariteit, goede bedoelingen en het willen voldoen aan allerlei behoeften is het stelsel op sommige punten omgeslagen in zijn tegendeel: de teloorgang van vanzelfsprekende zorg
voor elkaar. Ik denk dat de EBS deze conclusie van harte zal kunnen onder-schrijven. De overheid vormt bij dit alles wel een vangnet voor wie niet op eigen benen kan staan. Bij het CDA komt eigen verantwoordelijkheid voort uit een nieuwe verantwoordelijkheidsverdeling tussen burger, instellin-gen en overheid. De Edmund Burkestichting begint en eindigt ermee.