Ras en nationaliteit
9 het aanBIeden van goederen en dIensten
Vier oordelen uit 2008 gaan over het aanbieden van goederen en diensten en niet over arbeid. Twee hiervan worden verder niet besproken. In oordeel 2008-107, over een eventueel onderscheid bij het bieden van sociale bescherming, spelen geen bij-zondere rechtsvragen. Oordeel 2008-116, waarin de klager aanvoert dat een oplei-dingsinstituut onderscheid naar geslacht heeft gemaakt, door pas stagebemiddeling te willen aanbieden als zijn geslachtsverandering van vrouw naar man voltooid is, is al besproken in § 2.
Oordeel 2008-6 betreft de vraag of een verzekeraar bij het hanteren in zijn polis van een uitsluitingsclausule voor surmenageklachten en bij het weigeren van een arbeids-ongeschiktheidsverzekering onderscheid naar geslacht heeft gemaakt. Volgens verzoe-ker, een tandarts, zijn het opnemen van de uitsluitingsclausule en het weigeren van de arbeidsongeschiktheidsverzekering namelijk ingegeven door zijn transseksualiteit. De Commissie wijst de klacht af. De Commissie stelt vast dat de rechtsvoorgangster van de verzekeraar inderdaad een uitsluitingsclausule heeft opgenomen onder verwij-zing naar de transseksualiteit van verzoeker. Daarbij is echter niet de transseksualiteit als zodanig bepalend geweest, maar het verhoogde risico op arbeidsongeschiktheid dat daaruit voortvloeit. De huidige verzekeraar heeft de clausule bovendien ongezien overgenomen toen verzoeker gebruik maakte van een aanbod om, zonder enige keu-ring vooraf, met de op dat moment geldende polis, maar tegen een lager tarief, over te stappen van de ene verzekeringsmaatschappij naar de andere.
Ten aanzien van de weigering om een arbeidsongeschiktheidsverzekering aan te bie-den, die verzoeker had aangevraagd omdat hij zich als zelfstandige wilde gaan vesti-gen, oordeelt de Commissie dat de verzekeraar voldoende duidelijk heeft gemaakt dat deze weigering verband hield met de langdurige periode van arbeidsongeschiktheid die verzoeker in het voorgaande jaar had gekend (vanwege zijn geslachtsverande-rende operatie) en niet met de reden daarvoor. Was verzoeker arbeidsongeschikt geweest vanwege een andere oorzaak, dan was de verzekering ook geweigerd. Het oordeel van de CGB komt overtuigend over en datzelfde geldt voor het verweer van de verzekeraar dat het risico op arbeidsongeschiktheid bepalend is geweest voor haar opstelling en niet de achtergrond daarvan. Eventueel kan de vraag gesteld wor-den of geen sprake is van indirecte discriminatie als door het hanteren van een neu-traal criterium – risico op arbeidsongeschiktheid – een bepaalde groep, namelijk transseksuelen, benadeeld wordt bij het sluiten van een verzekering, omdat zij door hun operatie een groter risico op gezondheidsklachten lopen. In dat geval zou onder-zocht moeten worden of de kosten die verzekeraars in een dergelijk geval zouden (kunnen) hebben, voldoende rechtvaardiging vormen voor het maken van onder-scheid. Het manco van een dergelijke redenering is dat transseksuelen dan op een gunstiger behandeling zouden kunnen rekenen bij door hun operatie veroorzaakte gezondheidsklachten dan andere mensen. Dat lijkt ook weer niet de bedoeling. Het ondergaan van een geslachtsveranderende operatie mag niet tot gevolg hebben dat een betrokkene daarvan nadeel ondervindt, maar het lijkt ook niet redelijk als hieraan (verzekerings)voordelen zijn verbonden die andere verzekerden niet hebben. Een vierde oordeel over goederen en diensten heeft betrekking op de seizoenskaarten van voetbalclub ADO Den Haag.44 Een supportersvereniging had geklaagd dat sprake zou zijn van onderscheid naar geslacht, omdat mannelijke supporters door het ver-44 Oordeel 2008-25.
eiste dat voor bepaalde vakken (de vakken met het beste zicht) alleen een seizoens-clubkaart kan worden aangeschaft als die ook voor een kind wordt gekocht, bena-deeld zouden worden ten opzichte van vrouwen. De Commissie kan dit standpunt niet volgen. Mogelijk is er sprake van onderscheid op grond van burgerlijke staat,45 maar het is op geen enkele wijze gebleken dat mannelijke supporters door het com-binatievereiste relatief zwaarder zouden worden getroffen dan vrouwelijke.
10 tot slot
De CGB heeft in het jaar 2008 op het terrein van geslacht verschillende oordelen gegeven die de nodige publiciteit hebben opgeleverd. Opvallend is dat dit bepaald niet de oordelen zijn die maatschappelijk het meest relevant zijn. Of een vrouwentaxi nu wel of niet voor mannen toegankelijk is en of een man al dan niet deel uit kan maken van de redactie van Opzij doet er voor de maatschappij als geheel weinig toe. Wel relevant is dat nu ook mannelijke militairen met kinderen onder de vijf jaar tot op zekere hoogte vrijgesteld kunnen worden van uitzending naar het buitenland. De belangrijkste conclusie over 2008 is echter dat er op sommige terreinen klachten blijven komen, hoewel er inmiddels al vele oordelen zijn uitgesproken. Discriminatie bij zwangerschap blijft een hardnekkig probleem en het adequaat behandelen van een klacht bij seksuele intimidatie blijkt ook anno 2008 nog steeds niet eenvoudig te zijn. Aandacht van de Commissie voor deze zaken blijft dus welkom. Het is daarom goed dat veel oordelen voorzien zijn van duidelijke adviezen aan werkgevers hoe de zaken in het vervolg aan te pakken. Voor zover bekend, lijken deze adviezen ook regelmatig te worden nagevolgd.46
Een ander aandachtspunt is het recht op terugkeer naar de eigen functie of een ver-gelijkbare functie na het einde van het zwangerschaps- en bevallingsverlof. In 2008 is dit recht door de CGB in haar oordelen niet expliciet als toetsingsnorm gehanteerd. Dat is onterecht. De CGB zou er goed aan doen hierover een advies uit te brengen aan het kabinet en daarin te bepleiten dat dit recht alsnog in de WGB wordt opge-nomen. In de praktijk blijken op dit punt namelijk regelmatig problemen te ont-staan.
In § 6 is geconstateerd dat de oordelen van de CGB over gelijke beloning bijzonder verhelderend zijn. De loontechnische onderzoeken van de Commissie zijn waardevol omdat hiermee inzichtelijk wordt gemaakt hoe beloningsverschillen tot stand komen. Nu de Arbeidsinspectie meer toezicht zal gaan houden op de naleving van het begin-sel van gelijke beloning (vgl. § 1.2) is het belangrijk dat de oordelen van de CGB daarbij een duidelijke rol gaan spelen.
45 Zie daarover het overzicht van Strijkers in deze oordelenbundel. 46 Zie bijvoorbeeld oordeel 2008-152 en oordeel 2008-142.
2008-1k
Terrein: arbeid
Dictum: verzoekster is niet ontvankelijk in haar verzoek
Samenvatting:
Inventarisatie meningen over op te stellen functieprofiel burgemeester niet bestre-ken door gelijkebehandelingswetgeving. In de gemeente Rotterdam komt de functie burgemeester vrij. Een antidiscriminatiebureau meent dat het College van Burgemeester en Wethouders van Rotterdam onderscheid tussen mannen en vrouwen maakt wanneer hij onder de bevolking meningen inventariseert met betrekking tot het gewenste functieprofiel. In de campagne wordt de nieuwe burgemeester consequent met ‘hij’ aangeduid, al wordt als mogelijke zienswijze tevens gegeven: “Hij moet een vrouw zijn.” De Commissie overweegt dat de gelijkebehandelingswetgeving slechts ziet op het moment van werving en selectie tot en met het eind van een arbeidsbetrekking, zodat het antidiscriminatiebureau niet ontvankelijk is in haar verzoek.
2008-6
Terrein: leveren van en toegang tot goederen en diensten Dictum: geen onderscheid Samenvatting:
Transseksualiteit heeft geen rol gespeeld bij opnemen uitsluitingsclausule in polis arbeidsongeschiktheidsverzekering voor mensen in loondienst noch bij afwijzing arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen.
Een man stelt dat een verzekeringsmaatschap-pij, vanwege zijn transseksualiteit, in de polis van zijn arbeidsongeschiktheidsverzekering (voor werknemers in loondienst) een clausule hanteert, waardoor hij niet is verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid wegens psychische klachten. Ook meent de man dat de afwijzing
van zijn aanvraag voor een arbeidsongeschikt-heidsverzekering (voor zelfstandigen) verband houdt met zijn transseksualiteit.
De Commissie stelt vast dat de verzekeraar de uitsluitingsclausule ongezien heeft overge-nomen toen de man gebruik maakte van een aanbod om zonder enige keuring vooraf, met de op dat moment geldende polis, maar tegen een lager tarief, over te stappen naar deze ver-zekeringsmaatschappij. Derhalve is geen sprake van onderscheid op grond van geslacht. Ook bij de weigering van de arbeidsonge-schiktheidsverzekering heeft de transseksualiteit geen rol gespeeld. Bij deze laatste beslissing was de langdurige arbeidsongeschiktheid van de man, kort voor de aanvraag van de verzekering, de reden om de verzekering te weigeren. 2008-7
Terrein: arbeid
Dictum: verboden onderscheid Samenvatting:
Onderscheid op grond van geslacht door bij het vaststellen van prestatienormen onvoldoende rekening te houden met de gevolgen van zwangerschap en moeder-schap.
Een vrouw is sinds 1997 als kandidaat-notaris in dienst bij haar werkgever, een juridisch dienstverlener. In 2004 en 2006 is zij bevallen van haar kinderen en zij heeft daarna geduren-de een aantal maangeduren-den borstvoeding gegeven. Zij heeft gedurende een aantal jaren de voor haar vastgestelde targets niet behaald. Dit heeft ertoe geleid dat zij een aantal jaren geen (vol-ledige) gratificatie heeft ontvangen en dat haar werkgever haar heeft voorgesteld haar arbeids-overeenkomst te beëindigen.
De vrouw stelt dat het niet behalen van de targets haar oorzaak vindt in haar zwanger-schap en moederzwanger-schap. De Commissie oordeelt dat de werkgever onderscheid op grond van geslacht heeft gemaakt door bij het bepalen van de targets onvoldoende rekening te hou-den met zwangerschap(sgerelateerde klachten), kolftijd en de omstandigheid dat tijdens
zwan-Overzicht van oordelen 2008 over de
grond geslacht
gerschaps- en bevallingsverlof vakantiedagen worden opgebouwd, waardoor er minder tijd overblijft om targets te behalen. Aanbeveling. 2008-10
Terrein: arbeid
Dictum: verboden onderscheid Samenvatting:
Verboden onderscheid op grond van geslacht bij het voornemen een arbeids-overeenkomst te beëindigen, omdat bij dit besluit de ingangsdatum van het zwangerschapsverlof mede een rol heeft gespeeld.
Een uitgever heeft besloten de arbeidsovereen-komst met een vrouw te beëindigen na afloop van haar zwangerschapsverlof .
De Commissie is van oordeel dat de vrouw voldoende feiten heeft aangevoerd die doen vermoeden dat de tijd die de vrouw is gegeven haar functioneren te verbeteren en het tijdstip waarop is besloten de arbeidsovereenkomst niet voort te zetten, mede zijn bepaald door de ingangsdatum van het zwangerschapsverlof. De werkgever heeft het tegendeel niet kunnen bewijzen en heeft jegens de vrouw verboden onderscheid op grond van geslacht gemaakt. 2008-15
Terrein: arbeid
Dictum: geen onderscheid Samenvatting:
Een regionale radio- en televisieomroep weerlegt het vermoeden van onderscheid op grond van geslacht.
Een vrouw werkte aan een televisieprogramma voor een regionale televisieomroep en werd tijdens haar zwangerschapsverlof vervangen door twee collega’s. Het is onbetwist dat de vrouw goed functioneerde. Tevens staat vast dat haar leidinggevende zich positief had uitgelaten over de mogelijkheden voor een aanstelling voor onbepaalde tijd. Tijdens haar verlof stopte het programma waaraan zij werkte en werd er een redactieteam gevormd ten behoeve van een nieuw programma. Na haar zwanger-schapsverlof kreeg de vrouw te horen dat zij geen deel zou uit maken van het nieuwe team en haar twee collega’s wel. Voornoemde feiten leveren een vermoeden van onderscheid op grond van geslacht op. De omroep heeft evenwel overtuigend beargumenteerd dat de afwezigheid van de vrouw wegens haar zwan-gerschap geen rol heeft gespeeld in de
beslis-sing haar niet te selecteren voor het nieuwe team.
2008-19
Terrein: arbeid
Dictum: verboden onderscheid; strijd met de wet; geen victimisatie Samenvatting:
Onderscheid op grond van geslacht (zwangerschap-moederschap) bij de ar-beid (demotie). Bewijslastverdeling. Een internationaal bedrijf maakt onderscheid op grond van geslacht (zwangerschap-moe-derschap) bij de arbeidsvoorwaarden door de functie van een werknemer, de general mana-ger in Nederland, op te heffen na haar eerste zwangerschapsverlof, door haar een onredelijk alternatief in Frankfurt aan te bieden, door haar vervolgens in een lagere vervangende functie in Nederland te plaatsen en door haar bestuursverantwoordelijkheden af te nemen in deze lagere functie. De werkgever is er niet in geslaagd het vermoeden van onderscheid te weerleggen. Tevens een onzorgvuldige klacht-behandeling. Geen onderscheid op grond van geslacht bij de beloning. Geen victimisatie. 2008-20
Terrein: arbeid
Dictum: verboden onderscheid Samenvatting
Onderscheid op grond van geslacht bij beloning en doorstroming vrouwelijke docent.
Een vrouw werkt op een school voor voortge-zet onderwijs als docent Duits. Zij is benoemd in een B-functie en is ingeschaald in de bijbe-horende salarisschaal. Zij stelt dat zij ongelijk wordt beloond ten opzichte van drie mannelij-ke collega’s, die in de C-functie zijn benoemd. Voorts stelt zij dat de doorstroming van B-docenten is beperkt, doordat de school aan docenten met een HOS-salarisgarantie vrijwel automatisch een C-functie heeft toegekend, hetgeen volgens de docente leidt tot onder-scheid op grond van geslacht.
Geconstateerd wordt dat zij zich voor wat be-treft haar inschaling kan vergelijken met één van de drie aangewezen maatmannen. Aange-zien zij lager is ingeschaald dan deze maatman terwijl tussen partijen vaststaat dat zij arbeid van tenminste gelijke waarde verricht, is sprake van direct onderscheid op grond van geslacht. Ten aanzien van de doorstroming wordt
ge-constateerd dat de doorgroeimogelijkheden van docenten zonder HOS-salarisgarantie kleiner waren dan die van docenten met zo’n garantie.
Het aanvankelijk toekennen van de C-functie aan uitsluitend docenten met een
HOS-salarisgarantie is gemiddeld genomen in het nadeel van vrouwelijke docenten. Hierdoor ontstaat onderscheid op grond van geslacht, waarvoor geen objectieve rechtvaardi-ging is aangevoerd.
2008-22
Terrein: arbeid
Dictum: verboden onderscheid Samenvatting:
Een woningcorporatie handelt in strijd met de wet door met een zwangere vrouw geen arbeidsovereenkomst aan te gaan vanwege haar beperkte beschikbaar-heid, die het gevolg is van haar zwanger-schap.
De werkgever had aan de vrouw een arbeids-overeenkomst aangeboden voor de periode van één jaar. Nadat de vrouw had verteld dat zij zwanger was, kwam zij niet langer in aan-merking voor de functie. De werkgever noemt als reden de beperkte beschikbaarheid van de vrouw. De Commissie overweegt dat afwezig-heid vanwege zwangerschaps- en bevallings-verlof direct en onlosmakelijk is verbonden met de zwangerschap en daarom op één lijn wordt gesteld met de zwangerschap zelf. Di-rect onderscheid op grond van geslacht bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst.
2008-23
Terrein: arbeid
Dictum: verboden onderscheid Samenvatting:
Ongelijke beloning op grond van ge-slacht. Ondoorzichtige toepassing van beloningsmaatstaven komt voor rekening van werkgever.
Een werkneemster klaagt bij de Commissie over ongelijke beloning. Met name zou de werkgever haar, gezien haar ervaring, te wei-nig periodieken hebben toegekend bij haar indiensttreding. De collega met wie zij zich vergelijkt heeft bij indiensttreding, ondanks eerdere afspraken die hij met de P&O afde-ling van de instelafde-ling maakte, met de directeur afgesproken dat hij vier extra periodieken zou krijgen als hij een bepaald diploma zou halen.
Deze periodieken heeft hij ook daadwerkelijk ontvangen. De Commissie overweegt dat on-duidelijk is hoe ervaring precies wordt gewo-gen bij de werkgever. Ook de afspraak tussen de mannelijke collega en de directeur lijkt niet op enig vast beleid gebaseerd te zijn. Feit is wel dat er een beloningsverschil is. De Commissie constateert dat vaak bij indiensttreding vaak beloningsverschillen ontstaan tussen mannen en vrouwen in het voordeel van de mannen. Nu de werkgever op ondoorzichtige wijze beloningsmaatstaven toepast, kan niet uitgeslo-ten worden dat hieraan geen vooroordelen uitgeslo-ten aanzien van mannen en vrouwen ten grondslag liggen. Verboden onderscheid. Aanbeveling. 2008-25
Terrein: leveren van en toegang tot goederen en diensten Dictum: geen verboden onderscheid Samenvatting:
Betaald voetbalorganisatie maakt geen verboden onderscheid bij het aanbieden van seizoensclubkaarten.
Een supportersvereniging verzoekt de Com-missie te oordelen of een betaald voetbalor-ganisatie onderscheid maakt op grond van burgerlijke staat en/of geslacht door de aanschaf van een seizoensclubkaart voor bepaalde vakken in haar stadion afhankelijk te maken van de aanschaf van een seizoens-clubkaart voor een kind. Nu (een deel van) de leden van de supportersvereniging wordt uitgesloten van de aanschaf van een seizoen-sclubkaart die toegang biedt tot de vakken die het beste zicht bieden op het speelveld, is sprake van een benadeling van de betreffende leden. Ongelijke behandeling vanwege het al dan niet hebben van kinderen kan onder om-standigheden leiden tot indirect onderscheid op grond van burgerlijke staat. Aangezien het nadeel in de onderhavige zaak niet rechtstreeks samenhangt met het al dan niet hebben van kinderen en een benadeling op basis van een verder verwijderd verband niet cijfermatig kan worden onderbouwd, is geen sprake van feiten die onderscheid op grond van burgerlijke staat kunnen doen vermoeden. Voorts is op geen enkele wijze gebleken dat de mannelijke sup-porters door het combinatievereiste relatief zwaarder zouden worden getroffen dan de vrouwelijke. Daarom is evenmin sprake van feiten die onderscheid op grond van geslacht kunnen doen vermoeden.
2008-26
Terrein: arbeid
Dictum: strijd met de wet; geen onder-scheid
Samenvatting:
Klacht over seksuele intimidatie onzorg-vuldig behandeld. Geen onderscheid op grond van geslacht door functie na zwan-gerschapsverlof te wijzigen.
De werkgever heeft een klacht over seksuele intimidatie onzorgvuldig behandeld en er on-voldoende op toegezien dat de werkneemster geen negatieve reacties ondervond vanwege haar klacht. Geen aanwijzingen dat verzoek-sters zwangerschap(sverlof) van invloed is ge-weest op het besluit van de werkgever om de functie van verzoekster bij terugkeer na haar verlof te wijzigen. Aanbeveling.
2008-31
Terrein: arbeid
Dictum: geen onderscheid Samenvatting:
Geen onderscheid op grond van arbeids-duur, geslacht of burgerlijke staat door geen pensioenregeling te treffen. Een vrouw is van 1982 tot 2002 werkzaam geweest als medewerkster huishoudelijke dienst en datatypiste bij een accountantskantoor. Het accountantskantoor heeft geen pensioenre-geling voor haar getroffen. Op basis van de overgelegde overzichten van werknemers die in de periode gelegen tussen 1990 en 2002 bij het accountantskantoor werkzaam zijn geweest kan niet worden geconcludeerd dat sprake is geweest van onderscheid op grond van ar-beidsduur. Vast staat dat het accountantskantoor bij het afsluiten van pensioenvoorzieningen na 1990 geen onderscheid naar geslacht heeft gemaakt. Uit de overgelegde overzichten blijkt dat vóór 1990 beduidend meer vrouwen dan mannen verstoken bleven van een pensioen-regeling. Enige concrete verklaring voor dit verschil ontbreekt. Hoewel deze onduidelijk-heid het accountantskantoor valt aan te reke-nen omdat op individuele basis pensioenvoor-zieningen zijn getroffen, voert het - gelet op de situatie sinds 1990 en op het tijdsverloop - te ver in de onderhavige zaak op grond van de cijfers alleen een vermoeden van onderscheid naar geslacht te baseren. Op basis van de cijfers kan evenmin worden geconcludeerd dat sprake is geweest van onderscheid op grond van bur-gerlijke staat.
2008-39
Terrein: arbeid Dictum: onderscheid Samenvatting:
Een uitgeverij maakt onderscheid op grond van geslacht door alleen vrouwen in aanmerking te laten komen voor de functie van kernredactielid bij één van haar tijdschriften.
De uitgever van een feministisch tijdschrift laat alleen vrouwen in aanmerking komen voor de functie van kernredactielid van dat tijdschrift. De uitgever stelt dat het tijdschrift een instel-ling is op politieke en/of levensbeschouwelijke grondslag. Omdat slechts vrouwen feminist kunnen zijn, is het vrouw-zijn een noodza-kelijke functie-eis om de feministische doel-stelling van het tijdschrift te verwezenlijken. Dit beroep op de wettelijke uitzondering in artikel 5, tweede lid, AWGB, slaagt niet. De Commissie is er niet van overtuigd dat alleen vrouwen feminist kunnen zijn. Het beroep op voorkeursbeleid slaagt evenmin daar door de absolute uitsluiting van mannen voor de func-tie van kernredacfunc-tielid niet wordt voldaan aan het proportionaliteitsvereiste. Ten slotte heeft de uitgever aangevoerd dat het tijdschrift met de geheel uit vrouwen bestaande kernredactie een voorbeeldfunctie vervult. Dit argument is echter niet te herleiden tot één der wettelijke