Heldendom in kinderboeken na

In 1980 wordt het jeugdboek Michiel de Ruyter, welke onderdeel is van de Lantaarnreeks, van schrijver Johan de Voogt uitgegeven. Op de achterflap van het boekje wordt hierover het volgende geschreven:

De Lantaarnreeks is een serie boeiende, informatieve boekjes voor kinderen van

ongeveer 8 tot 10 jaar, over allerlei onderwerpen die hen interesseren. De tekst van

elk boekje is nauwkeurig op hun leeftijd afgestemd. De illustraties zijn helder en

duidelijk. Elk boekje kan afzonderlijk gelezen worden. Met de Lantaarnreeks wordt

iets nieuws leren een plezier.213

Het kinderboek beschrijft, op een informatieve manier, het leven van Michiel de Ruyter. Dit is vergelijkbaar met de jeugdliteratuur van voor de Tweede Wereldoorlog. De verschillende aspecten van het heldendom, zoals we deze zagen in de eerdere kinderboeken, komen in dit werk duidelijk naar voren. Voogt schrijft over de jonge jaren van De Ruyter: ‘Michiel was in zijn jeugd een echte kwajongen. Altijd vechten. Overal was hij haantje de voorste.’214 _Dit

komt goed uit voor het leven op zee: ‘Het was gevaarlijk werk. Bange jongens konden ze aan boord niet gebruiken.’215 _‘Zeelui

waren toen echte vechtersbazen. Velen kwamen niet levend terug van een reis.’216 _{Ondanks het gevaarlijke werk lijkt De Ruyter ook}

212 Ibidem, 90.

213 J. de Voogt, Michiel de Ruyter (Kampen 1980) Flaptekst.

214 Ibidem, 6.

215 Ibidem, 9.

nu weer onkwetsbaar: ‘Gelukkig was hij op al die reizen nooit ernstig gewond geraakt.’217 _{De Ruyter werkt hard, doet goed zijn}

best en wordt al snel kapitein op een schip. Dit is geen makkelijke taak volgens Voogt: ‘Onze matrozen waren wel vechtersbazen, maar konden slecht luisteren. De kapiteins van onze vloot waren erg dapper, maar meestal waren ze ook eigenwijs. Samen iets doen en luisteren naar een “baas” was erg moeilijk voor hen. “Michiel kom ons helpen”, smeekte de regering van Zeeland. “Michiel”, hèlp ons toch”, smeekte de regering van Holland dringend.’218 _Ondanks

dat alle aspecten van het heldendom van Michiel de Ruyter naar voren komen, blijft de schrijver erg aan de oppervlakte. Over de persoonlijkheid van De Ruyter en zijn populariteit schrijft Voogt het volgende: ‘Michiel Adriaenszoon de Ruyter was streng, maar ook eerlijk. Hij zorgde goed voor zijn mensen. Als er gevochten moest worden, ging hij vaak voorop. Bang was hij beslist niet. De matrozen hielden van hem.’219 _{De aspecten van het heldendom}

worden in dit kinderboek wel genoemd zonder er te diep op in te gaan. In vergelijking met de boeken tussen de Tweede Wereldoorlog en de jaren 80, is dit boek minder uitgesproken over Michiel de Ruyter als persoon en held.

In De ramp van 1666 van schrijfster Kitty Nooy uit 2014 wordt de aanval van de Engelsen op Terschelling beschreven vanuit Riemer, een jongen die op Vlieland woont. De Engelse vloot ligt voor de kust van Vlieland en de eilandbewoners snappen niet waarom de vijand hier met zo’n machtsvertoon ligt. Riemer denkt aan de admiraal: ‘De Ruyter is onze held.’220 _{Veel van de oudere}

mannen, die op Terschelling wonen, zijn zeevaarders en zijn dus niet op het eiland. ‘Die mannen zijn mijn grote voorbeelden’, aldus Riemer.221 _{In dit jeugdboek worden de Engelsen beschreven als}

217 Ibidem, 17.

218 De Voogt, Michiel de Ruyter, 18-19.

219 Ibidem, 22-25.

220 K. Nooy, De ramp van 1666. Een historisch jeugdroman (Harlingen 2014) 8.

lafaards met ‘euvele moed’.222 _{Dit staat pal tegenover de ‘dappere}

Hollanders’.223 _{Er worden door de Engelsen dorpen plat gebrand op}

Terschelling. Na een paar uur trekken de Engelsen zich terug. De vloot is in ‘triomftocht’ Engeland binnengehaald.224 _{Riemer snapt}

niet dat zij als helden worden vereerd. Dan denkt hij na over Piet Heijn, die heeft eigenlijk precies ‘hetzelfde gedaan toen hij de Spaanse zilvervloot won’.225 _{Riemer vraagt zich daarna af of Willem}

Barentsz eigenlijk wel een held is, aangezien hij grote rollen dik fluweel bij zich had en deze niet gebruikt heeft tegen de kou. ‘Opeens lijkt alles in het leven niet om moed, roem, eer en glorie te draaien, maar om geld’.226 _{‘Admiraal de Ruyter heeft gezworen}

wraak te nemen…Weet hij dan niet dat de meesten van ons juist hopen dat de vrede nu snel getekend zal worden…?’227 _Riemer

denkt na over wat er allemaal precies is gebeurd en het verhaal dat veel indruk op hem heeft gemaakt gaat over een oud vrouwtje uit Striep, die tijdens de Engelse inval, onderweg was van Midsland naar West-Terschelling:

‘Halverwege haar tocht zag zij een grote groep Engelse soldaten aankomen. Ze kon geen

kant op en wachtte rustig af. De Engelsen spraken haar aan en vroegen wat het toch was

dat ze daar in de verte zagen. Het Strieper vrouwtje keek waar de mannen naar wezen. Het

was het kerkhof, maar de grafzerken leken door de afstand op soldaten. “Die staan daar

met honderden, maar er liggen er bij duizenden”, sprak het vrouwtje geheel naar waarheid…’228

222 Ibidem, 28 en 41.

223 Ibidem, 46-47.

224 Ibidem, 82.

225 Ibidem, 82.

226 Ibidem, 83.

227 K. Nooy, De ramp van 1666, 84.

De Engelsen werden zo bang dat ze vluchtten en de andere dorpen op het eiland met rust lieten. Riemer krijgt tranen in zijn ogen als hij aan het verhaal denkt. ‘Dat eenvoudige oude vrouwtje is de echte held van onze oorlog geweest. Zij heeft in haar eentje een hoop leed voorkomen en vele levens gered’.229 _{In het begin van het}

kinderboek zijn er duidelijke helden. De mannen van de Republiek tegenover de Engelse lafaards. Aan het eind van het boek zet Riemer hier echter vraagtekens bij. Ook de vaderlandse helden ontkomen niet aan de vraag of het wel echt helden zijn. Volgens Ros fungeerde de geschiedenis in boeken aan het begin van de 21ste

eeuw eerder als reflectie voor de menselijke psyche dan als spiegel voor de natie. 230 _{De onzekerheden en vragen over wat een held is}

wordt door Riemer geprojecteerd op gebeurtenissen in de geschiedenis. Verdienen deze bekende vaderlandse helden de titel nog wel? De betekenis van held wordt in dit kinderboek genuanceerd en de uiteindelijke held van dit verhaal is een doodgewone burger.