H91E0C Vochtige alluviale bossen

Het doel is behoud van oppervlakte en verbetering kwaliteit van het aanwezige habitattype.

Locatie en omvang

Dit habitattype komt zowel langs de Boschbeek als de Roode Beek voor. Bij de Roode Beek groeit dit habitattype langs de gehele beek in het Natura2000-gebied. Zowel aan Nederlandse als aan Duitse zijde. Ook het aan de Duitse zijde liggende Natura2000-gebied, Helpensteiner Bachtal-Rothenbach, is onder andere aangewezen voor het habitattype Vochtige alluviale bossen.

Langs de Boschbeek is dit habitattype vanaf het westen van het bosreservaat Herkenbosscherheide tot aan de Vogelkooi te vinden. Ook hier groeit het zowel aan Nederlandse als Duitse zijde. Het Natura2000-gebied aan de Duitse zijde, Luesekamp und Boschbeek, is echter niet aangewezen voor Vochtige alluviale bossen.

In totaal beslaat het Nederlandse oppervlakte op de Meinweg met vochtige alluviale bossen een hoeveelheid van circa 10,8 hectare.

Figuur 3.16 Overzicht ligging habitattype Alluviale bossen (H91E0C) in de Meinweg

Beschrijving

Langs de Roode Beek is dit habitattype beter ontwikkeld dan langs de Boschbeek. Langs de Boschbeek komen vochtige elzenbossen voor met in de ondergroei moeraszegge en pluimzegge (Rompgemeenschap met Moeraszegge). Langs de Roode Beek is de ondergroei van de elzenbossen soortenrijk. Ook hier groeien moeraszegge en pluimzegge, maar daarnaast komen ook de typische soorten bittere veldkers, bosereprijs, boswederik, groot springzaad, paarbladig goudveil en verspreidbladig goudveil in de kruidlaag voor. Ook de struiklaag is hier met soorten als lijsterbes,

spaanse aak, gewone esdoorn en sleedoorn soortenrijker. Ook zijn de vogelsoorten appelvink, boomklever, grote bonte specht en matkop langs de Roode Beek aangetroffen. Dit duidt op een goede biotische structuur.

In 2004 en 2005 is in het kader van het GGOR de grondwaterstand in de Vochtige alluviale bossen opgemeten. Deze metingen wezen uit dat de grondwaterstanden in het dal van de Roode Beek aan de eisen van het habitattype Vochtige alluviale bossen voldeden (Waterschap Roer en Overmaas, 2008).

De bossen gelegen aan de Boschbeek bestaan vooral uit zwarte elzen. Er groeien veel minder soorten in de kruid- en struiklaag dan bij de Roode Beek. De kruidlaag langs de Boschbeek wordt gedomineerd door moeraszegge en pluimzegge. Van de typische plantensoorten is alleen boswederik hier aangetroffen. Wat betreft vogels zijn alleen de voor dit habitattype typische vogelsoorten matkop en appelvink waargenomen. Een reden voor deze andere, lagere, kwaliteit is dat de Boschbeek, in tegenstelling tot de Roode Beek, voornamelijk gevoed wordt door lokaal, niet aangerijkt, grondwater (provincie Limburg, 2005). Dit probleem door de mindere kwaliteit wordt versterkt door een te lage waterstand in de droge seizoenen. In het dal van de Boschbeek voldeden de grondwaterstanden, die in het kader van de GGOR gemeten zijn, in natte jaren net aan de eisen van dit habitattype. Omdat de Vochtige alluviale bossen hier gevoed worden door lokaal kwelwater kan er vanuit gegaan worden dat de grondwaterstand in droge jaren niet aan de eisen van dit habitattype voldoet (Waterschap Roer en Overmaas, 2008). Dit wordt onderschreven door het feit dat de Boschbeek ’s zomers tot aan de Vogelkooi vaak droog valt door onvoldoende kwel (SRE, 2011).

Het freatisch grondwater rond de Roode beek stroomt daarentegen af over slecht doorlatende leemlagen richting de beek. De leemlaagjes dagzomen in de helling. Door de sterke kweldruk treedt daar permanent water aan maaiveld uit en stroomt oppervlakkig naar de beek af. De Roode beek ontspringt in Duitsland en meandert nog vrij. Het dal ligt aan de oostkant (ten oosten van de Meinwegbreuk) diep ingesneden in het landschap. Ter hoogte van Vlodrop-Station (Crayhof) ontvangt zij veel kwelwater dat zowel op de beekdalbodem als hogerop op de hellingen uittreedt (Provincie Limburg, 2003). Langs de Roode beek komen veel bron- en kwelsituaties voor, waarbij ijzerrijk kwelwater op verschillende plaatsen door het elzenbroek in de richting van de beek stroomt. Op deze plekken groeien de elzenbronbossen (Hermans et al., 2013).

In tabel 3.10 zijn verschillende typische soorten voor Vochtige alluviale bossen weergegeven welke in de afgelopen jaren zijn waargenomen op de Meinweg. De plantgemeenschappen die op de Meinweg van belang zijn voor het habitattype zijn Elzenzegge-Elzenbroek (39Aa2), Goudveil-Essenbos (43Aa4) en Vogelkers-Essenbos (43Aa5) (Janssen et al., 2012).

Tabel 3.10. Aanwezige soorten 91E0C Vochtige alluviale bossen

Nederlandse naam Soortgroep Categorie1 Periode waargenomen

< 1980 1980 - 1990 1990 - 2000 2000 - 2012

Bittere veldkers Vaatplanten K X X X

Bloedzuring Vaatplanten K X X X

Bosereprijs Vaatplanten K X X X

Bospaardenstaart Vaatplanten K X X X

Boswederik Vaatplanten K X X X

Groot springzaad Vaatplanten K X X X

Paarbladig goudveil Vaatplanten K X X X

Verspreidbladig goudveil Vaatplanten K X X X Kleine ijsvogelvlinder Vlinders K X X X Appelvink Vogels Cb X X X X Boomklever Vogels Cb X X X X

Grote bonte specht Vogels Cb X X X X

Matkop Vogels Cb X X X X

1

Ca = constante soort goede abiotische toestand; Cb = constante soort goede biotische structuur; Cab = constante soort goede abiotische toestand en goede biotische structuur; K = karakteristieke soort; E = exclusieve soort

Beheer

In de bossen langs de Roode Beek en de Boschbeek vindt sinds 2003 geen beheer meer plaats.

Staat van instandhouding en trend

De staat van instandhouding langs de Roode Beek is gunstig, in de ondergroei staan veel typische soorten en het type komt over voldoende hectare langs de beek voor. Langs de Boschbeek verkeert dit habitattype in een matige staat van instandhouding. Deze lagere waardering komt vooral uit het meer versnipperde areaal en lagere vegetatie waarden.

Knelpunten (K) en leemten in kennis (L) Standplaatscondities Meinweg

Voor de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen voor de vochtige alluviale bossen (H91E0C) zijn er nog een aantal knelpunten aanwezig. Deze knelpunten zullen hieronder toegelicht worden.

K1 Stikstofdepositie

De kritische depositiewaarde (KDW) voor stikstof voor vochtige alluviale bossen, die is vastgesteld op 1857 mol N/ha/jaar (Van Dobben et al., 2012), wordt blijkens berekeningen van het rekenmodel Aerius niet overschreden. Zie hiervoor ook de PAS-gebiedsanalyse (Provincie Limburg, 2017). Een kanttekening hierbij is wel dat dit rekenmodel geen rekening houd met eventuele nalevering van extra stikstof uit omliggende gebieden.

De effecten van stikstofdepositie uiten zich vooral op een tweetal ecologische processen, vermesting en verzuring. Afhankelijk van het habitattype waarop de overmatige depositie betrekking heeft zal één of beide van deze processen een negatieve invloed uitoefenen op de ontwikkeling van dit habitattype. Wat betreft vermesting geldt dat in beekbegeleidende vochtige alluviale bossen van nature een wat hoger stikstofgehalte in de bodem aanwezig is. De optimale voedselrijkdom voor dit habitat wordt aangeduid met de klassen licht tot matig voedselrijk. Met name in combinatie met verdroging kan vermesting een groot effect hebben, doordat mineralisatie van organische stof kan optreden. Hierbij komen grote hoeveelheden stikstof en fosfor vrij, wat leidt tot een sterke toename van bijvoorbeeld brandnetels.

Verzuring zal bij de Roode beek minder snel effect hebben, dit vanwege de constante kwel van gebufferd grondwater. Omdat de kwel bij de Boschbeek minder constant is kan verzuring hier wel een rol spelen. Hierdoor zal vooral de kruid- en struiklaag zich aanpassen naar meer zuurtolerante soorten waardoor de staat van instandhouding zal verslechteren omdat de typische en kenmerkende soorten van deze vegetaties verdwijnen.

K3 Verdroging

Ook bij dit habitattype is het permanent handhaven van een hoge grondwaterstand door een constante aanvoer van mineraalarm water het sturende proces (SRE, 2011). Verdroging treedt op doordat de grondwaterstand verlaagd is door ontwateringen binnen en buiten het Natura2000-gebied. Door de verdroging treedt verzuring en vermesting op. Basenminnende vegetatietypen worden door de verzuring verdrongen. Als gevolg van de vermestende effecten van verdroging (wat vooral optreedt door mineralisatie van organische stof) nemen ruigtesoorten sterk toe. Dit is met name het geval in de drogere delen.

Langs de Boschbeek domineert in de ondergroei moeraszegge en pluimzegge. Een reden hiervoor is dat de Boschbeek, in tegenstelling tot de Roode Beek, voornamelijk gevoed wordt door lokaal, niet aangerijkt, grondwater. Metingen aan de grondwaterstanden laten zien dat in droge jaren niet en in natte jaren net aan de habitateisen kan worden voldaan. De Boschbeek staat tot aan Vogelkooi in de zomer ook regelmatig droog.

L Leemten in kennis op de Meinweg L2 Bever

Recent zijn er een aantal beverdammen gerealiseerd in de Roode beek. Er is nog geen sprake van een stabiele populatie bevers, maar met de wetenschap van hoe snel de bever zich door Limburg heeft verspreid behoort dit wel tot de mogelijkheden. Vanwege het bouwen van dammen en graven van holen door de bever, is de verwachting dat dit invloed kan hebben op onder andere het vochtig alluviale bos rondom de Roode beek. Omdat er weinig tot geen gegevens bekend zijn van onderlinge relaties tussen deze twee wordt er een monitoringsonderzoek opgestart om de eventuele relaties in kaart te brengen.

Extra aandacht hierin wordt besteed aan een geïsoleerd stukje alluviaal bos op Landgoed ’t Loom. Hier is een gedeelte van het bos in korte tijd afgestorven, de recente overstromingen en waterstagnaties in dit bos hebben in ieder geval hieraan bijgedragen.

3.3.9. H1037 Gaffellibel