12 3 Gespreksverslag interview Mark Traa HP/De Tijd 1 Vindt u dat een nieuwsbericht op internet pas echt waarheidsgetrouw is als:
8. Gebruikt u deze standaardprocedure?
12.4 Gespreksverslag interview Colin van Hoek – NU 1 Vindt u dat een nieuwsbericht op internet pas echt waarheidsgetrouw is als:
- de oorspronkelijke bron gecontroleerd is?
- bronnen volledig vermeld zijn in het bericht? - citaten op waarheid gecontroleerd zijn? - er hoor en wederhoor is toegepast? - de feiten in het bericht kloppen? * ja/nee + waarom wel/waarom niet?
Bronvermelding wordt altijd gecontroleerd bij NU.nl, omdat dit erg belangrijk is voor een bericht op internet volgens Van Hoek. Het ligt bij het controleren van de oorspronkelijke bron, de citaten en de feiten vooral aan de plek waar het nieuws vandaan komt. Op ANP-berichtgeving wordt vertrouwd dat deze goed is gecontroleerd, omdat de medewerkers van persbureaus veel werk steken in het bericht en zij daarvoor betaald krijgen. Als een andere nieuwssite het nieuws brengt dan vindt Van Hoek het wel verstandig om het bericht eerst te controleren. De criteria van hoor en wederhoor heeft de
voorkeur om vooraf gecontroleerd te worden, maar door tijdsdruk lukt dit niet altijd. Van Hoek: “Als wij het bericht baseren op andere media en we hebben niet de tijd om de uitspraak te controleren, dan plaatsen we de kop tussen aanhalingstekens om duidelijk te maken dat het een uitspraak is van iemand en dan schrijven we meteen in de eerste zin van het artikel dat het een uitspraak is van iemand tegenover, bijvoorbeeld de NOS.”
2. Kunt u bij iedere bron opnoemen of u de criteria altijd/soms of nooit controleert? En waarom u dat altijd/soms of nooit controleert?
1. Persbureaus
De oorspronkelijke bron: Vrijwel nooit.
Volgens Van Hoek moet van de persbureaus een bepaalde standaard kunnen worden verwacht. Vooral van het ANP. Van Hoek: “Als we daar niet op kunnen vertrouwen dan is het eigenlijk niet zinvol om een abonnement daarop te nemen, want dan zouden we alle berichten moeten nabellen. Dan kunnen we het net zo goed überhaupt zelf doen.” ANP-berichten worden bij NU.nl alleen
gecontroleerd als zij heel veel vragen oproepen.
Bronnen volledig vermeld: Altijd.
De bronnen worden altijd gecontroleerd door NU.nl. Van Hoek: “Het is belangrijk dat we altijd de bronnen noemen, omdat we nog weleens op basis van andere nieuwsmedia iets plaatsen voordat we het van tevoren kunnen controleren.” Na de intro van een nieuwsbericht meldt NU.nl altijd in de tekst wat de bron is. Als die bron niet duidelijk is, wachten ze de update af van het ANP-nieuws of ze vragen zelf het ANP waar het nieuws vandaan komt. Maar meestal staat dit al wel in het bericht.
Citaten waar: Nooit.
Bij citaten in ANP-berichten gaat NU.nl ervan uit dat deze al op waarheid gecontroleerd zijn. Ze worden alleen gecontroleerd als ze grote vragen oproepen of controversieel zijn.
Hoor en wederhoor toegepast: Soms.
Het toepassen van hoor en wederhoor is niet altijd mogelijk of nodig volgens Van Hoek. Soms wordt iemand beschuldigd door iemand anders die niet gehoord is, maar wordt dat nieuws toch geplaatst. Dan schrijft NU.nl de kop tussen haakjes: “Persoon A beschuldigt persoon B hiervan”. Na plaatsing wordt er vervolgens direct gekeken of persoon B bereikbaar is voor commentaar. Van Hoek: “Dit kan gedaan worden, omdat je juist op internet dingen kan aanpassen. Voor de lezer moet het echter wel duidelijk zijn dat persoon B niet gecheckt is. Je kan niet schrijven: ‘Persoon B heeft dit gedaan’, alleen maar omdat persoon A dat zegt.”
Feiten in het bericht: Nooit.
2. Social media, zoals Twitter Oorspronkelijke bron:
Vrijwel altijd.
Tenzij het een officieel account is van iemand, zoals van premier Rutte. Die tweets worden in principe gewoon overgenomen als de urgentie daar om vraagt.
Bronnen volledig vermeld: Altijd.
Citaten waar: Altijd
Hoor en wederhoor: Altijd.
Feiten in het bericht: Altijd.
3. Burgers
Oorspronkelijke bron: Altijd.
Als bijvoorbeeld een burger iets op Twitter plaatst over een brand dan word altijd even gebeld met de politie of brandweer voordat het nieuws geplaatst wordt.
Bronnen volledig vermeld: Altijd.
Citaten waar: Altijd.
Hoor en wederhoor toegepast: Zie persbureaus: zelfde antwoord. Feiten in het bericht:
Altijd.
4. Andere nieuwssites Oorspronkelijke bron: Soms.
Ligt aan de reputatie van het medium.
Bronnen volledig vermeld: Altijd.
Citaten waar: Soms.
NU.nl onderscheidt zich op snelheid en dat is in sommige gevallen het belangrijkst. Daarom wordt groot, belangrijk nieuws dat van andere nieuwssites afkomt vaak eerst gebracht en daarna pas gecontroleerd. Als de Volkskrant bijvoorbeeld zou melden dat prins Friso is overleden en NU.nl neemt dat bericht over dan wordt de kop tussen aanhalingstekens gezet. Zo wordt de uitspraak toe
geschreven aan de Volkskrant. In het artikel wordt dan direct vermeld dat de Volkskrant het nieuws van Friso heeft gebracht met een link naar de website van de Volkskrant. Het moet duidelijk zijn voor de lezer dat het nieuws niet gecontroleerd is. Na plaatsing van het bericht wordt dan de RVD
Hoor en wederhoor toegepast:
Zie persbureaus.
Feiten in het bericht: Soms.
Waar mogelijk en bij urgentie niet altijd. Als de feiten achteraf niet kloppen worden ze aangepast.
5. NGO’s, non-profit organisaties, politieke organisaties en websites van de overheid Oorspronkelijke bron:
Soms.
Nieuws van de overheid of van een non-profit organisatie gaat meestal over zaken uit de eigen organisatie. Volgens Van Hoek hoef je dat niet te controleren, omdat er vaak geen uitspraken worden gedaan over iemand anders.
Bronnen volledig vermeld: Altijd.
Citaten waar: Nooit.
Van Hoek: “Als de overheid een verklaring van Rutte online zet of de RVD een verklaring over prins Friso, dan moeten wij er wel vanuit kunnen gaan dat die verklaringen waar zijn. Ze moeten zonder controle online kunnen.”
Hoor en wederhoor toegepast:
Zie persbureaus.
Feiten in het bericht: Soms.
Alleen als de feiten in het bericht vragen oproepen.
6. PR-bureaus, bedrijven, brancheorganisaties en belangengroepen Oorspronkelijke bron:
Soms.
Ligt aan het onderwerp. Als T-mobile een nieuw abonnement bekend maakt in een persbericht dan klopt het wel volgens Van Hoek, want het gaat om feitelijke informatie. Voert
T-mobile echter een onderzoekje uit waarbij het bedrijf als beste uit de bus komt, dan wordt het onderzoek eerst gecontroleerd. Er kan een belang achter zitten.
Bronnen volledig vermeld: Altijd.
Citaten waar: Soms.
Als er een persbericht wordt verstuurd door een bedrijf en de eigen SEO wordt geciteerd gaat Van Hoek ervan uit dat die uitspraak ook echt gedaan is. Zodra er anderen bij komen kijken, kijkt hij met meer argwaan naar de citaten.
Hoor en wederhoor toegepast Altijd.
Je moet dit controleren, anders ga je heel makkelijk de fout in vindt Van Hoek. PR-bureaus zijn erop gebrand om hun bedrijf in een positief daglicht te brengen en andere juist niet.
Feiten in het bericht: Meestal wel.
3. Controleert u nog andere aspecten aan waarheidsgehalte van nieuwsberichten, anders dan het checken van de oorspronkelijke bron, of de bronnen volledig vermeld zijn in het bericht, of de citaten waar zijn en of er hoor en wederhoor is toegepast?
Nee. Volgens Van Hoek zijn de vijf criteria van dit onderzoek de belangrijkste vijf criteria.
4. Vindt u de nieuwsberichten afkomstig van persbureaus betrouwbaar? * waarom wel/waarom niet?
Ja.
Volgens Van Hoek krijgen persbureaus door alle nieuwsmedia veel geld betaald voor hun diensten. Als zij geen betrouwbare berichten zouden aanleveren, zouden zij hun eigen reputatie om zeep helpen en hun klanten verliezen. Soms vermeldt NovumNieuws geen bron in het persbericht. Dit gebeurt vaak bij roddelnieuws. NU.nl checkt dan altijd vooraf waar het nieuws vandaan komt.
Vindt u de nieuwsberichten afkomstig van social media, zoals Twitter betrouwbaar? * waarom wel/waarom niet?
Nee
Het is heel moeilijk om te achterhalen van wie een bericht afkomstig is en of het waar is, vindt Van Hoek. Berichten van social media moeten dus altijd gecheckt worden.
Vindt u nieuwsberichten afkomstig van burgers betrouwbaar? *waarom wel/waarom niet?
Matig betrouwbaar
Van Hoek: “Iets betrouwbaarder dan social media, omdat mensen zelf iets zeggen. Maar daar geldt weer hetzelfde voor: het nieuws moet altijd gecheckt worden.”
Vindt u nieuwsberichten afkomstig van andere nieuwssites betrouwbaar? *waarom wel/waarom niet?
Meestal niet
Volgens Van Hoek mag je er een beetje van uitgaan dat andere nieuwssites zelf hun werk goed doen, maar omdat dat vaak genoeg niet zal gebeuren, kan je niet vertrouwen op nieuwssites. Het heeft de voorkeur om van tevoren te checken.
Vindt u nieuwsberichten afkomstig van NGO’s, non-profit organisaties, politieke organisaties en websites van de overheid betrouwbaar?
*waarom wel/waarom niet? Ja.
Volgens Van Hoek gaat de informatie van deze groepen vaak over zichzelf of over feitelijkheden, zoals bezuinigingen in het ambtelijke apparaat. Ze hebben er geen baat bij om onjuiste informatie te verspreiden.
Vindt u nieuwsberichten afkomstig van PR-bureaus, bedrijven, brancheorganisaties en belangengroepen betrouwbaar?
*waarom wel/waarom niet? Soms.
Van Hoek: “Een stuk minder betrouwbaar, maar niet per se onbetrouwbaar. Zij hebben het belang om zichzelf zo goed mogelijk te presenteren.” Als zij echter nieuws brengen dat gaat over de eigen organisatie dan vindt Van Hoek het wel betrouwbaar.
5. Als u nieuwsberichten binnenkrijgt, scheidt u dan de voor u betrouwbare berichtgeving van de onbetrouwbare berichtgeving?
6. Hoe doet u dat dan? Heeft u voor uzelf een zelfbedacht systeem of werkt u met regels die vanuit uw eindverantwoordelijke komen?
Bij elk bericht bekijkt Van Hoek waar het vandaan komt en vraagt hij bij zichzelf af of het bericht te vertrouwen is of niet. Dit gaat vrij snel. Als WC-EEND roept dat WC-EEND de beste is in de markt, gaan er allerlei alarmbellen rinkelen.
7. Is er op de redactie een standaardprocedure voor het controleren van
nieuwsberichten op waarheidsgehalte voorafgaande aan plaatsing op internet?
Ja, volgens Van Hoek is bij uitspraken die niet betrouwbaar lijken de regel: ‘Bel het bericht na en zorg ervoor dat daarmee zo dicht mogelijk bij de originele bron komt.’
8. Gebruikt u deze standaardprocedure? * ja/nee + waarom wel/waarom niet?
Ja, Van Hoek belt regelmatig berichten na.
9. Houdt u voor uzelf het aantal fouten bij op het gebied van waarheidsgehalte van reeds geplaatste nieuwsberichten?
*ja/nee + waarom wel/waarom niet?
Nee.
10. Gebeurt het ook dat er fouten worden bijgehouden op de redactie in het algemeen?
Er worden geen fouten bijgehouden. Als het een keer goed mis gaat, wijzen de webredacteuren elkaar daarop. Mocht het vaker gebeuren dan wijst de chef de desbetreffende webredacteur daarop.
11. Zijn er consequenties als u fouten maakt? Zo ja, wat zijn die consequenties?
Van Hoek: “Een fout maken kan een keer gebeuren, zeker als je kijkt naar de hoeveelheid berichten die worden doorgeplaatst. Als een webredacteur echter vaker fouten maakt, zal er een gesprek volgen. Dan moet het beter in het vervolg. Bij NU.nl zijn consequenties echter nog niet nodig geweest.
12. Wat zijn volgens u de punten in het gehele controleproces die volgens u beter
kunnen voor het controleren op waarheidsgehalte van nieuwsberichten voorafgaande aan plaatsing op de website?
Van Hoek is tevreden met het proces, maar zou nieuwsberichten wel wat sneller willen kunnen checken. Soms is het lastig een nieuwsfeit snel te checken om de snelheid van het nieuws te bewaren. Bij nieuws over een brand duurt het soms lang voordat de brandweer terugbelt. Oplossing volgens Van Hoek: meerdere verschillende bronnen (politie, gemeente) raadplegen.