169
19. INLEIDING
In hoofdstuk 2 werd een gedetailleerde analyse opgenomen van het groeipatroon van de uitgaven op het niveau van de boekhoudcodes. Er werd ook dieper ingegaan op enkele frappante bevindingen voor specifieke nomenclatuurcodes. Deze analyse was echter hoofdzakelijk gesitueerd op het geaggregeerde niveau en er werd slechts in beperkte mate rekening gehouden met interindividuele consumptieverschillen. Daarom kon enkel met de gemiddelde groei van het aantal rechthebbenden rekening gehouden worden en werden verschuivingen in de (leeftijds)samenstelling van de bevolking verwaarloosd. Bovendien beperkte de analyse in hoofdstuk 2 zich tot mechanische berekeningen. Om de uitgavenevolutie te begrijpen is het nochtans van belang een betere kijk te krijgen op gedragswijzigingen, zowel bij de verstrekkers als bij de patiënten. Deze gedragswijzigingen kunnen overigens ook door beleidsmaatregelen worden veroorzaakt. Adequate voorspellingen zijn slechts mogelijk wanneer deze gedragseffecten mee in de analyse worden opgenomen. In dit hoofdstuk proberen we een beter inzicht op te bouwen in de evolutie van de uitgaven voor raadplegingen, bezoeken en adviezen van geneesheren (document C1A).
Uit het literatuuroverzicht is gebleken dat een variëteit van gegevens nodig is om het relatieve belang van de verschillende verklarende factoren op een betrouwbare wijze te bepalen. Internationale vergelijkingen zijn noodzakelijk om institutionele effecten behoorlijk te identificeren. Individuele gegevens zijn onmisbaar om heterogeniteit in het gedrag te capteren. Deze gegevens zijn niet voorhanden en konden binnen het beperkte bestek van deze opdracht ook niet verzameld worden. In het kader van dit project stelde het Intermutualistisch Agentschap wel gegevens ter beschikking met een gedetailleerde uitsplitsing van de uitgaven op het niveau van de boekhoudcode naar leeftijd, geslacht en sociale groep en dit voor de periode 1996-2003. Deze gegevens vormen de basis van onze analyse. Zoals blijkt uit hoofdstuk 2 kunnen beleidsmaatregelen pas echt begrepen worden wanneer ze onderzocht worden op een relatief gedesaggregeerd niveau. We hebben ons daarom binnen document C1A toegespitst op een reeks van samenhangende en relatief homogene codes: die voor raadplegingen en bezoeken van geneesheren (codes 101 tot 104). Samen maken ze gemiddeld over de periode 1996-2003 79% uit van de uitgaven voor de globale code C1A en 6% van de totale ZIV-uitgaven. Analyses op dit niveau creëren de mogelijkheid om een eerste inzicht op te bouwen in mogelijke belangrijke substituties: tussen huisartsen en specialisten enerzijds, tussen bezoeken en consultaties anderzijds. Vanuit beleidsstandpunt zijn deze effecten bijzonder relevant.
Gezien de beperkingen van de gegevens moeten onze resultaten natuurlijk met de grootste voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. Wij zullen dit zelf ook voldoende benadrukken. Toch heeft deze beperking ook zijn voordelen. De uiteindelijke bedoeling van dit project bestaat erin om te komen tot een korte-termijn voorspellingsmodel dat bruikbaar is voor de beleidsmakers. Dit betekent dat de gegevens die in dat model gebruikt worden op regelmatige basis moeten worden verzameld. Voor de gegevens die wij gebruiken is dat inderdaad goed doenbaar. De meer volledige verzameling van internationale en individuele gegevens ligt veel minder voor de hand.
In afdeling 20 bespreken wij in meer detail onze gegevens en algemene aanpak. Afdeling 21 bevat enkele eerste schattingsresultaten die bijkomende inzichten opleveren in verband met het consumptiegedrag en de evolutie van het aantal raadplegingen en bezoeken. Omdat de uiteindelijke doelstelling erin bestaat uitgaven te simuleren en te voorspellen worden in afdeling 22 de schattingsresultaten geïntegreerd in simulatie-oefeningen over het verleden en in afdeling 23 wordt getoond hoe goed we de uitgaven van 2003 kunnen voorspellen op basis van gegevens over de periode 1996-2002. Afdeling 24 is een besluit.
170
20. UITGANGSPUNTEN: BESCHRIJVING VAN DE GEGEVENS
In afdeling 20.1 beschrijven we in meer detail de uitgavencategorieën die in dit hoofdstuk worden geanalyseerd en vatten we de belangrijkste beleidsmaatregelen uit hoofdstuk 2 samen. In afdeling 20.2 beschrijven we de gegevens. Tenslotte lichten we in afdeling 20.3 de globale structuur van onze analyse toe.20.1.
BESCHRIJVING VAN DE RELEVANTE BOEKHOUDCODES EN
BELEIDSMAATREGELEN
De uitgaven voor honoraria van artsen (codes C1A) vormen een belangrijke post in de totale uitgaven. Uit de figuren in hoofdstuk 2 bleek reeds dat ze sterk gedomineerd worden door vijf codes. Van deze vijf zullen wij code 115 (technische geneeskundige verstrekkingen in klinische biologie) niet behandelen, omdat we ons willen concentreren op de contacten tussen patiënten en geneesheren in de ambulante sector. Dit betekent dat wij ons richten op de boekhoudcodes 101 (raadplegingen van geneesheren), 102 (bezoeken van geneesheren), 103 (bezoeken tegen verhoogd tarief) en 104 (raadplegingen van een specialist). Wij houden deze codes apart omdat een verdere aggregatie interessante substituties (tussen huisartsen en specialisten of tussen bezoeken en consultaties) uit ons gezichtsveld zou verwijderen. Voor de codes 101, 102 en 104 krijgen wij op deze wijze een relatief homogene uitgavendefinitie. Dit is niet het geval voor code 103 waarin vele verschillende en uiteenlopende nomenclatuurcodes zijn opgenomen. Het zal verder in deze tekst duidelijk worden wat hiervan de gevolgen zijn. Als we het in het vervolg van deze tekst over boekhoudcodes hebben, verwijzen we dus naar de codes 101, 102, 103, 104. Waar nodig zullen deze aangeduid worden met het superscript k.
Figuur 1 geeft voor deze vier codes een eerste overzicht van de evolutie van de uitgaven doorheen de tijd68. Zij geeft ook een duidelijke kijk op het relatieve belang van de uitgaven
voor de vier codes. Het valt onmiddellijk op dat de groeivoet voor consultaties veel groter is dan voor de bezoeken. Bovendien variëren de jaarlijkse groeivoeten doorheen de tijd. Het zijn precies deze versnellingen en vertragingen in de groei die wij in deze tekst beter proberen te begrijpen.
68 Wij hebben de gegevens voor bepaalde (relatief onbelangrijke) fouten gecorrigeerd. Over deze
beslissingen wordt in meer detail gerapporteerd in afdeling 20.2. Wanneer we het in Figuur 1 en verder in de tekst over „werkelijke uitgaven‰ hebben, slaat dat op de door ons gecorrigeerde gegevens.
171