door
H. W. J. PRIEMS.
„Alleen verkiezing brengt de verte-genwoordigende lichamen in
aanra-„king met de bevolking; daardoor
„spreekt de stem van het volk zich
„het best over zijn nooden en behoef-d e n uit, en het zijn behoef-deze welke aan
„de werkzaamheid op staatkundig
ge-„bied richting en kracht moeten geven".
Rapport van de Herzieningscommissie pag. 121.
De Herzieningscommissie heeft in haar boven aangehaald rap-port belangrijke beschouwingen en voorstellen gegeven omtrent de wijze, waarop naar hare meening het kiesstelsel in Indië geregeld behoort de worden. In de tien bij het rapport behoorende minder-heidsnota's worden verschillende meer of minder afwijkende stel-sels uiteengezet. Alle beschouwingen wijzen erop, dat de leden dier commissie sterk doordrongen waren van het belang dezer materie.
Zoo schrijven de leden Cramer c.s. (in totaal 9 leden) op pag. 572r
„Het kiesrechtstelsel en de samenstelling van de vertegenwoor*
,,digende lichamen raken de kern van de kwestie, zij zijn het mid-d e l p u n t waaromheen alles mid-draait, zij zijn van meer belang mid-dan al ,,het andere, dat wordt voorgesteld. De landstaten zullen toch in de
„toekomst in hoofdzaak aangeven in welke richting Indië zal wor-,,den bestuurd. Daarom is de wijze waarop dit vertegenwoordigend
„lichaam wordt gekozen en samengesteld van het hoogste belang
„en moet dit eerst vaststaan alvorens verder over de herzienings-,,voorstellen zal kunnen worden geoordeeld enz."
Aan de vervorming der bestaande en de conceptie van nieuwe vertegenwoordigende lichamen, aan de kiesbevoegdheid der inge-zetenen en aan alle onderwerpen, die hiermede rechtstreeks of zij-delings in verband staan, heeft de commissie alle aandacht
ge-22 EVENREDIGE VERTEGENWOORDIGING VOOR INDIE.
wijd. Onvolledig is het rapport evenwel ten aanzien van de vraag, of het toekomstig kiesstelsel moet zijn het gewone „meerderheids-stelsel", dan wel of een of ander stelsel van „Evenredige Vertegen-woordiging" behoort ingevoerd te worden. Op pag. 122 van haar rapport geeft de commissie bij de bespreking van de verkiezing voor den vervormden Volksraad, de zoogenaamde Landsstaten wel haar meening daaromtrent, doch deze meening is op onvoldoende ge-gevens gefundeerd. De bedoelde passage luidt aldus:
„Ongetwijfeld zou het voordeden opleveren indien het mogelijk
„ware een evenredig kiesrecht in te richten, waardoor kon worden
„verkregen, dat elke gedachtestrooming, elk belangeninzicht en
„dus elk bevolkingsdeel waarbij deze leven, tot vertegenwoordiging
„kon komen in gelijke mate als waarin zij in het maatschappelijk
„leven voorkomen.
„Intusschen zou het op groote bezwaren stuiten, de verkiezingen
„voor de Landsstaten op den grondslag van evenredigheid te
or-„ganiseeren. De groote afstanden hier te lande alsmede de vaak nog
„geringe financieele en organisatorische kracht der politieke par-,,tijen, zijn factoren die het samenwerken van geestverwanten over
„heel Indië bij een verkiezing hoogst bezwaarlijk maken. Reeds het
„thans bij de verkiezing door de leden der locale raden bestaande
„stelsel van evenredige vertegenwoordiging heeft deze bezwaren
„doen uitkomen en nog sterker zouden die blijken wanneer door de
„invoering van rechtstreeksche verkiezingen aan de politieke
„organisaties zwaarder eischen zouden worden gesteld."
Worden hier nog respectabel uitziende argumenten genoemd tegen de invoering van een evenredig kiesstelsel, veel erger maken de heeren Cramer c.s. het, die in hun nota op pag. 562 zonder na-dere uitwerking schrijven, dat „in verband met verscheidene
ge-„rezen moeilijkheden, van een evenredige vertegenwoordiging bij
„de samenstelling dier lichamen geen sprake zal kunnen zijn."
Vermelden we nu nog, dat in de opdracht van de voorgestelde kiesrechtcommissie onder B wordt vermeld: „het vervaardigen van
„een ontwerp voor een landswet regelende het kiesrecht en de in-lichting van de verkiezingen voor de Landsstaten", dan hebben we in het bovenstaande wel het voornaamste gememoreerd van wat de Herzieningscommissie omtrent bovengenoemde vraag zegt.
Het zal zelfs wel niet in de bedoeling der H. C. hebben gelegen om de hier vermelde opdracht aan de Kiesrechtcommissie zóó te
EVENREDIGE VERTEGENWOORDIGING VOOR INDIE. 23
interpreteeren, dat ze ook de bevoegdheid heeft, zich over de kwes-tie: al of niet evenredig kiesrecht uit te spreken. Art. 42.1 van het
„Ontwerp van wet op de Landsordening van Indie" is in zijn positieve redactie:
„De verkiezing geschiedt in kiesdistricten, welke bij landswet
„worden aangewezen"
hieimede tenminste in tegenspraak.
Het komt mij evenwel voor, dat er na de sobere motiveering der H.C., na de ervaring, die in Holland is opgedaan en nademaal we snel hebben geleefd sinds het rapport der H. C, alle aanleiding bestaat, om van dit onderwerp een nauwgezette studie te maken ').
Om dit duidelijk te maken, is het noodig om de argumenten tegen invoering van een evenredig kiesrecht nader te bezien en te onder-zoeken of ze werkelijk voldoend respectabel zijn. De groote afstan-den en de gebrekkige politieke organisatie worafstan-den genoemd als onoverkomelijke bezwaren tegen de samenwerking van geestver-wanten over geheel Indië. Hierbij wordt uitgegaan van de zeer aanvechtbare praemisse, dat samenwerking over geheel Indië noodzakelijk is. Gewenscht is ze zeker en voor een ideale werking van een dergelijk kiesstelsel ook noodzakelijk, maar bij een eerste toepassing zeker niet onontbeerlijk. Samenwerking van de natuur-lijk bijeen hoorende volken in het millioenen-complex, dat Indië bewoont, is voorloopig voldoende en deze samenwerking is voor iedere wijze van rechtstreeksche verkiezing noodig. Ieder is verder toch wel van meening, dat bij de invoering van welk kiesstelsel dan ook, langdurige voorbereiding en voorlichting noodig zal zijn om de eerste verkiezing onder de inheemsche bevolking te doen slagen.
A priori is niet in te zien, dat deze voorbereiding en voorlichting bij evenredige verkiezing op zooveel grootere bezwaren zou stuiten.
En de politieke organisaties? Die zijn onder de Inlandsche bevol-king nog zeer gebrekkig en zullen weer bij iedere wijze van verkie-zing uitgebouwd moeten worden, zullen ook juist door de invoering van verkiezingen een krachtigen stimulans tot uitbouw krijgen.
Nu moge het waar zijn — en ieder, die de werking van een goed stel-sel van evenredige vertegenwoordiging in de praktijk heeft mee-gemaakt, zal dit toegeven — dat in streken met een opgewekt politiek leven aan de politieke organisatie bij een evenredig
kies-1) Vergelijk ook schrijvers artikel „Politiek" in de Locomotief van 22 December j 1., 2e blad.
24 EVENREDIGE VERTEGENWOORDIGING VOOR INDIE.