Dorps- en wijkraden: oplossing of onderdeel van het probleem?

“Een dorpsraad vind ik een soort extra vertragende besturende laag.” (bewoner, Goeree-Overflakkee)

“Elke wijkraad voert zijn eigen strijd met de gemeente” (publieke sector, Katwijk) Dorps- en wijkraden worden vaak ingesteld als de angst voor verlies van lokale identiteiten een belangrijk argument is tegen het samengaan van gemeentes. De hoop is dat hierdoor de eerder besproken kloof tussen burgers en bestuur wordt verminderd en het kwijtraken van politieke zelfstandigheid wordt gecompenseerd. Ook hoopt men hierdoor de conflicten binnen de nieuwe gemeente rond de verschillende belangen en identiteiten van lokale gemeenschappen te verminderen.

Ook op Overflakkee en in Katwijk zijn er dorps- en wijkraden. Op Goeree-Overflakkee bestonden die al gedeeltelijk voor het samengaan van de gemeentes. De gemeente zou graag willen dat er ook een in Ouddorp komt, waar het verzet tegen het samengaan van de gemeentes het grootst was. De gemeente Goeree-Overflakkee wil echter vooral faciliterend optreden. In Katwijk was de invloed van de nieuwe gemeente op de instelling van wijkraden veel groter. Het instellen van wijkraden was ook besloten tijdens de onderhandelingen over de het samenvoegen van de gemeentes.

“Wijkraden zijn door het college ingesteld. Wijkraadsleden zijn ook benoemd door het college. (…) Een van de eerste doelen was ook, naar aanleiding van de fusie, het behoud van de eigen identiteit van de kernen. Daar zijn de wijkraden voor ingesteld met als bedoeling dat de wijkraadsleden, die zichzelf konden aanmelden trouwens, gewoon individueel, allemaal tentakels in de samenleving hadden, of vanuit een verenigingsachtergrond, of een kerkelijke achtergrond of wat dan ook. Maar in elk geval de samenleving die ze moesten behartigen ook kenden. En dat is denk ik voor vier van de vijf wijkraden ook redelijk gelukt, alleen in Katwijk Noord niet.” (publieke sector)

Sommige oudere dorpsraden op Goeree-Overflakkee zijn uit de lokale gemeenschap

ontstaan. Zij vervullen een belangrijke rol als organisator binnen de lokale gemeenschap en zijn bij alle activiteiten in het dorp betrokken.

“We zijn eigenlijk tot in het land beroemd, berucht, bekend en dat komt onder andere door het programma wat we hier hebben, een uitermate actieve dorpsraad die durft te dromen, te regelen en te maken. (…) Kijk, de functie van de dorpsraad is vooral initiëren, initiatieven ontplooien, nemen, en dan niet altijd alles uitvoeren, dat kan ook niet, dan heb je veel meer mensen nodig. Dus we werken samen met alle

verenigingen die er zijn in het dorp. Wat dat betreft zijn we een hechte gemeenschap, ook een stukje identiteit, ons kent ons.” (bewoner)

121

Meestal is de rol van de dorps- of wijkraad beperkter en richten ze zich op het contact tussen bewoners en de gemeente.

“En dat gaat dan over praktische dingen, zoals een kruising die wij gevaarlijk vinden, een stoep waar geen randje is zodat mensen met rollators of kinderwagens daar moeite mee hebben, vervuiling van de boezem, dat soort zaken. Of dat auto’s

geparkeerd staan die onoverzichtelijk zijn. Auto’s die op brandputten staan. Dus zulk soort kleinigheden” (bewoner).

De wijk- en dorpsraden signaleren problemen naar de gemeente toe. Dat gaat vaak over objecten in de publieke ruimte die zonder overleg weggehaald of geplaatst worden, zoals bomen of paaltjes. Aan de andere kant proberen wijk- en dorpsraden de gemeente tot actie te bewegen met betrekking tot parkeerverboden, uitbreiden van strooiroutes en aanleggen van survivalbanen. De activiteiten van de acht wijk- en dorpsraden die we geïnterviewd hebben beperkt zich grotendeels tot dit soort praktische zaken.

Wat dorpsraden doen is dus beperkt. Anders dan een gemeente kunnen ze de burgers nauwelijks publieke diensten leveren, omdat ze meestal maar een zeer beperkt eigen budget hebben. Daarvoor hebben ze altijd weer de gemeente nodig. Het zijn trouwens vooral de wijk- en dorpsraadsleden zelf die uitgebreid over hun activiteiten en rol in de lokale gemeenschap spreken. Anderen noemen wel regelmatig de wijk- en dorpsraden maar kennen daar geen al te groot belang aan toe. De bewoners steunen het bestaan van wijk- en dorpsraden, maar deze hebben allemaal grote moeite om vrijwilligers te vinden.

Een dorpsraad had een enquête onder de bevolking gehouden: “96% vond het wel belangrijk. Dus. Maar ja als je een ledenvergadering hebt dan zit er een handjevol.”

(bewoner)

Over een bijeenkomst van een wijkraad: “We hebben 600 man gehad. (…) Dus als er wat is, dan zijn ze er ook. (…) Maar er is niet één bij ons gekomen naar een van de leden van de wijkraad van: nou dat is leuk, daar zouden we wel aan mee willen werken, is er nog een plaatsje? Begrijp je wat ik bedoel? Als de anderen dat karretje trekken, prachtig. Beste vent ben je. Als je het fout doet, ...” (bewoner, Katwijk) Velen vinden dat er in de wijk- en dorpsraden eigenlijk geen plaats is voor mensen van buiten. Een paar geïnterviewden noemden bijvoorbeeld dat het ongewenst was als mensen die een paar jaar geleden verhuisd waren en elders werkte in een wijk- of dorpsraad gingen zitten. De gemeente Katwijk benoemt alleen wijkraadsleden die nauwe banden hebben met de lokale gemeenschap. Maar het gaat hier meestal om mensen die zich actief verbonden voelen met de lokale gemeenschap, maar die er vaak niet zijn geboren. Over de wijkraad van Valkenburg bestaat bij anderen het beeld dat deze vrijwel alleen maar uit oude

Valkenburgers bestaat. Maar vrijwel alle leden van deze wijkraad benadrukken dat ze geen

‘echte’ Valkenburgers zijn omdat ze geen lid zijn van een ‘echte’ Valkenburgse familie, er tientallen jaren geleden naar toe zijn verhuisd, of er wel waren geboren, maar zich lang niet met de lokale gemeenschap hebben bemoeid.

122 De relatie met de gemeente

“Dus dan ging je echt naar die ambtenaar die daarvoor was, stapte je toe. En ze wisten allemaal dat je in de dorpsraad zat, dus dat je serieus was, namens iemand kwam. En dan werd er ook aan gewerkt, direct. Nu wordt er ook wel aan gewerkt, maar aan de persoon die dan onze belangen behartigt geef je het door, die moet het weer doorgeven, dan wordt het teruggekoppeld. Er zit toch wat tussen, je doet het niet rechtstreeks bij iemand. En dat scheelt toch.” (bewoner)

De relatie tussen wijk- en dorpsraden en hun gemeente is vaak moeizaam en is door het ontstaan van grotere gemeentes ook bemoeilijkt. Sommige wijk- of dorpsraden vinden het prettig dat ze een vast aanspreekpunt en wethouder binnen de gemeente hebben waardoor het contact met de gemeente wat vlotter verloopt. Vaak wordt er ook een keer per jaar of in de twee jaar een schouw georganiseerd, zodat de wijk- of dorpsraden de plekken in hun kern kunnen laten zien aan de gemeente waar deze iets aan zou moeten doen.

Maar zoals onder andere ook uit het uitgebreide citaat in box 12.5 blijkt, worden wijk- of dorpsraden vaak gevuld door mensen die ontevreden zijn met wat de gemeente doet.

Box 12.5 De nieuwe gemeente en wijkraden

In het begin zat er wel heel veel actie in. Waren het meer actiegroepen dan wijkraden die als klankbord dienden voor het college. We zullen Katwijk eens laten zien dat ze

Valkenburg of Rijnsburg niet zomaar kunnen annexeren. En dat geeft ook aan dat die twee wijkraden het snelst gevuld waren en nog steeds niet te klagen hebben over bezetting (…) Ik denk dat Valkenburg en Rijnsburg wel vanuit de fusie echt vanuit een soort Calimero effect heel snel gevuld zijn en echt als actiegroepen gestart.

- Is dat veranderd in de loop van de tijd, of is dat nog steeds een beetje zo?

- Als je heel erg naar individuele wijkraadsleden kijkt, vind ik wel dat heel veel

wijkraadsleden lid worden vanuit een onmin, of vanuit iets dat niet bevalt. (…) Dan zie je wel in de loop van de tijd dat zo’n wijkraad... het wordt wat duidelijker wat de taken zijn, wat de grenzen zijn, wat ze mogen en niet mogen. (…)

- Ik denk wel, sinds een jaar of vier hebben ze een eigen budget, dat dat geholpen heeft in hun eigenwaarde. Zij kunnen nu zelfstandig beslissen over een stukje budget om te zorgen dat de leefbaarheid een impuls krijgt. Want anders moesten ze bij wijze van spreken bij de gemeente gaan bedelen om geld of er toch bepaalde dingetjes gedaan konden worden. Ik denk wel dat dat hun een steuntje in de rug heeft gegeven van wij worden toch van

waarde geacht. Het is wel een beetje moeizaam, hoe belangrijk vindt de gemeente ons nu.

De positie die je hebt.” (publieke sector)

Onvrede in het opgaan in een nieuwe gemeente motiveert mensen vaak om in zo’n raad zitting te nemen. Het contact met de nieuwe gemeente verloopt vaak stroef. Het lijkt er dan op dat het instellen van wijk- of dorpsraden de relatie tussen de burgers en het

gemeentebestuur niet verbetert, maar dat het uitspelen van conflicten over lokale omstandigheden door het instellen van wijk- en dorpsraden een structureel onderdeel wordt van hun relatie met de gemeente. Veel wijk- of dorpsraden zien door de voortdurende conflicten met de gemeente dat er fundamentele tegenstellingen tussen beiden zijn. Ze

123

hebben vaak het gevoel dat ze alleen door tegenstellingen op de spits te drijven invloed uit kunnen oefenen. Conflicten worden dan structureel (zie ook box 12.6).

Box 12.6 De dorpsraad, de lange adem van het beleid, de korte lontjes van de burger en de groeiende afstand naar het bestuur

“Nou, ja, het is vanuit de gemeente gepromoot, omdat de gemeente terugtrad, meer op afstand kwam door die samenvoeging en het verstandig was om te zorgen dat mensen makkelijk bij een loket konden komen, dat je een aanspreekpunt had. En dat je dus een dorpsraad zou hebben die niet de problemen voor de mensen oplost, maar wel verwijst of in ieder geval weet waar je terechtkunt. Dus verbinding maakt. Dat werkt ook omgekeerd, (…) als je een dorpsraad hebt die een breed netwerk heeft, kan die

makkelijker de signalen oppakken van wat nodig is. En als je geld wilt besteden dan kan je heel veel geld steken in een brug, maar als niemand daaroverheen wil, dan kan je misschien beter aan de andere kant een wandelpad aanleggen waar mensen heel veel om verlegen zitten. Dus dat is wel belangrijk en daar zitten we veel te kijken.” (...)

“Het is moeilijk om mensen er al die tijd er bij te houden. Mensen (…) zeggen: ze beloven het wel maar doen toch niks, weet je wel. Maar dat komt omdat die trajecten zo lang zijn. Ik snap die trajecten ook wel, want heel veel van het werk gebeurt eigenlijk van achter de tekentafel (…) maar wat ze vergeten is dat ook die burgers en de verenigingen erbij betrokken moeten houden. Want omdat het zo lang duurt hebben ze de neiging om te denken dat er niks gebeurt en haken ze af. Mensen zeggen van joh, er gebeurt wat, want ze zijn een fietspad aan het aanleggen. (…) Maar eigenlijk is het dan voor de overheid al klaar. Dat hele stuk is al gebeurd. Juist dat is belangrijk om zichtbaar te maken aan de mensen wat er allemaal gebeurt. (...) Wat in je hoofd springt zijn de dingen die niet gebeurd zijn. Die je vorige week gevraagd hebt. Dus dat is het lastige in het hele stuk en ik denk dat het vertrouwen in de overheid daardoor, misschien niet altijd terecht, maar op een laag pitje is. En ik denk dat het niet alleen hier, maar eigenlijk overal zo is.”

Ik weet nog [van voor de fusie van 1966], dan wist je gewoon bij wie je moest zijn, Jantje of Pietje, ik wist precies de ambtenaar die erover gaat. Dat was in de gemeente [van na 1966] eigenlijk ook nog zo. Maar nu in Middelharnis dan moet ik het telefonisch

aanvragen en dan kom ik bij een loket waar ik eerst een nummertje moet trekken, ook al zit er niemand. Dus het is zo ver op afstand, het is moeilijk om contact te krijgen, en de mensen die ik aan de lijn krijg als ik over hier iets vraag, die weten helemaal niet van de situatie. Want die ambtenaren kennen ook de mensen niet en de kernen niet. Ze hebben geen flauwe notie van hoe het eruitziet. Want veel van het ambtelijk apparaat is

samengesteld uit ambtenaren van Middelharnis en van de gemeente Goedereede, die mensen zijn hier nooit komen kijken. (...) Onze wethouders moet je er met de haren bij slepen want die schitteren altijd door afwezigheid, die komen gewoon niet want die zijn veel meer bezig met wat er op het strand gebeurt. (…) Dus mensen voelen zich hier wel behoorlijk in de steek gelaten.”

Daarnaast zijn er soms conflicten met andere adviesraden in de gemeente. Soms vind een wijk- of dorpsraad dat als ze te kritisch zijn over een project van de gemeente dat die dan buiten hen om een klankbordgroep instelt.