De sterke door identiteit verbonden lokale gemeenschappen: Katwijk

“Je bent Kattuk-Zeeër, Kattebinder, Rijnsburger of Valkenburger.” (publieke sector)

“We denken op een gemeenschappelijke manier. Er is bijna geen verschil in karakter bij wijze van spreken tussen een Valkenburger, Rijnsburger en Katwijker.” (bewoner) Deze twee citaten lijken elkaar tegen te spreken, maar laten juist zien dat er sterke

afzonderlijke lokale gemeenschappen binnen de gemeente Katwijk bestaan, die tegelijkertijd zeker in vergelijking tot de stedelijke omgeving toch heel sterk op elkaar lijken.

“Maar Katwijk is wel een heel hechte club, in Rijnsburg is een heel hechte club en in Valkenburg ook. Dat hebben de drie dan wel met elkaar gemeen, dat ze bijvoorbeeld een heel actief verenigingsleven hebben, waar bijna iedereen(…) in elk geval lid is ervan, maar ook heel veel in bestuursfuncties. Het is gewoon een actief dorp. Dat komt denk ik in de basis doordat die relaties gewoon heel hecht zijn. Als je je

betrokken voelt bij een club, dan word je daar lid van en doe je daar dingen voor. Dat is wel iets dat ze wel alle drie gemeen hebben. Maar dan wel: iemand in Valkenburg zal niet zo snel lid worden van een Katwijkse vereniging.” (publieke sector)

Vrijwilligers, werkzaam in allerlei lokale verenigingen, zijn heel belangrijk voor de lokale samenleving. Dit wordt vaak door de geïnterviewden genoemd. In Katwijk wordt het

bloeiende verenigingsleven ook als een belangrijk onderdeel van de lokale identiteit gezien.

De rivaliteit tussen de lokale sport- en cultuurverenigingen wordt vooral met de rivaliteit tussen de lokale gemeenschappen verbonden. Op Goeree-Overflakkee wordt het vaker met de kerk en het zorgen voor elkaar binnen de lokale gemeenschap verbonden. Men is het er op beide plekken over eens dat vrijwilligers belangrijk zijn voor de lokale samenleving, maar dat het steeds moeilijker wordt om nieuwe (jonge) vrijwilligers te vinden. Vaak zijn het dezelfde mensen die elkaar in verschillende lokale verenigingen tegenkomen en zo de lokale samenleving met elkaar verbinden.

Verenigingen zijn meestal aan een plaats binnen de gemeente verbonden. Vooral in Katwijk zijn de Oranjeverenigingen heel belangrijk. Ze hebben niet alleen veel leden, maar zijn heel sterk op de afzonderlijke dorpsgemeenschap gericht met hun eigen lokale feesten op afzonderlijke plaatsen en tijdstippen. Dit zorgt aan de ene kant voor rivaliteit en het duidelijk afbakenen van verschillende lokale identiteiten. Aan de andere kant werken ze ook wel samen, bijvoorbeeld bij de nationale festiviteiten rond de inhuldiging van

Willem-Alexander als koning van Nederland (box 8.7).

67

Box 8.7 Rivaliteit en samenwerking tussen Oranjeverenigingen

“Je denkt waarom heb je nou vier Oranje verenigingen in een dorp? In de historie is het eigenlijk zo geweest:

Katwijk is de place to be op

Koninginnedag en Katwijk aan den Rijn vierde vroeger altijd de

verjaardag van Wilhelmina op 31 augustus. Dat kwam wel aardig uit, want dan was het ook al oogsttijd.

Katwijk-Rijn is ook meer op landbouw en tuinbouw gericht. Is de oogst een beetje binnen, dan zijn een paar centen verdiend en dan kan een paar dagen de drank ook gaan. Valkenburg heeft de oudste paardenmarkt van Nederland. Daar concentreert zich ook een week omheen dat het daar feest is. En Rijnsburg heeft zijn bloemencorso al tig jaren en rond om de

bloemencorso is een traditioneel volksfeest. En zo hebben al die vier kernen eigenlijk hun eigen feest, hun eigen identiteit misschien ook. En dan werkt het ook niet om te gaan fuseren tot één bestuur, want dan zou een bestuur vier feesten moeten organiseren. En dat zijn allemaal feesten die door de bank genomen een week duren en dat is niet meer

hanteerbaar natuurlijk. Iedereen voelt zich betrokken bij zijn eigen identiteitje. Een

Valkenburger gaat niet hier aan de slag en ik ken geen Katwijker die in Valkenburg aan de slag gaat. Katwijk Binnen ook niet. Dat is een beetje gezonde rivaliteit tussen die besturen.

Daar is op zich niks mis mee, want daar waar het noodzakelijk is werken we ook samen, zoals bij de koningsdag. Toen hebben we ook een aantal activiteiten opgepakt. 5 mei doen we altijd samen.” (bewoner)

Ook rond sport en met name voetbal is er een duidelijke band met de verschillende lokale gemeenschappen in Katwijk. De sterkere lokale rivaliteit is in Katwijk verbonden met een sterke rivaliteit tussen de lokale verenigingen die daardoor ook landelijk gezien goed scoren.

Dit is niet alleen het geval bij voetbal, maar ook bij andere culturele verenigingen.

“- Prestatiegericht ook, past ook wel een beetje bij de verschillende kernen. Voetbal op hoog niveau is vrij uniek, muziek op hoog niveau.

- Ja, dus dat houdt het natuurlijk ook wel een beetje in stand. De verschillende identiteiten, dat wordt er met de paplepel in gegooid zeg maar.” (ondernemer) De verschillende verenigingen en hun afzonderlijke feesten zorgen voor een sterke

samenhang binnen de lokale gemeenschappen. Ze bestendigen wel de identiteitsverschillen tussen de verschillende kernen. Toch vinden deze wat oudere geïnterviewden dat ze

ondanks wat rivaliteit nu heel goed met elkaar op kunnen schieten. Ook op Goeree-Overflakkee vindt men dat de lokale rivaliteit veel minder is geworden:

“De verschillen tussen de dorpen ebben heel hard weg. Toen ik hier op de middelbare school zat, had je best die rivaliteit nog, voetbalwedstrijden Herkingen-Dirksland, dat is mooi. Maar dat is steeds minder aan het worden.” (ondernemer)

68

Maar jongeren kijken daar soms heel anders tegenaan en zien wel nog sterke rivaliteit tussen jongeren uit verschillende dorpen die op andere plekken dan vroeger de confrontatie met elkaar aangaan (box 8.8).

Box 8.8 Vechten op de brug of in Noordwijk

“-Rijnsburgse jongeren gaan veel met elkaar om dus. Komen die ook nog wel eens in Katwijk?

- Wel veel.

- Om te matten. Haha. Vroeger, toen ik 16 was, toen was het elk weekend vechten op de Sandtlaan tussen Katwijk en Rijnsburg. Altijd op de Sandtlaanbrug, en ik woonde daar toen vlak in de buurt dus ik ging kijken, alsof je naar een concert gaat, dat was wel lachen.

- Was dat een soort vaste afspraak op zaterdagavond?

- Ja, dat hoorde erbij. En dan eens in de zoveel keer kwam Lisse erbij. Dan was er kermis hier in Katwijk binnen en dan kwam Lisse erbij.

- Dat was gewoon om te laten zien wie de sterkste is uit de buurt.

- Dat is nu nog wel steeds die concurrentie.

- Dat zie je wel nog steeds tijdens kroegavonden in Noordwijk, Katwijkers en Rijnsburgers die nog steeds met elkaar vechten in de kroegen.

- In Noordwijk gaan Katwijkers en Rijnsburgers...?

- Ja Noordwijk is de plek, zeg maar centraal, waar iedereen bij elkaar komt.

- Een soort neutraal terrein?

- Ja. Als ze merken dat je uit Rijnsburg komt, dan gaan ze problemen met elkaar zoeken.

Niet altijd hoor, maar het kan wel gebeuren

- En dan ben je wel echt de Sjaak als je met weinig bent en de anderen met veel.

- Dan moet je rennen!” (bewoners, jongeren)

Vele van onze geïnterviewden verbinden de grote rol van lokale verenigingen in de hechte lokale gemeenschappen met het zorgen voor elkaar. Zij vertellen vaak dat er bij hen nog veel gemeenschapszin en zorg voor elkaar is in vergelijking tot de omliggende meer verstedelijkte gemeentes. Dit zien ze als iets positiefs in relatie tot de huidige decentralisatie van veel zorgtaken naar de gemeentes toe.

“Wij zitten met die WMO veranderingen, hoe gaat dat hier nou plaatsvinden. Waarbij ik zelf wel het idee heb van bepaalde buurten, nou, daar zorgen we gewoon voor elkaar, punt uit.” (publieke sector)

“Op dit moment in gemeenteland hebben de 3D’s een impact; het hele WMO verhaal.

En dan zie je toch dat de discussie hier wat anders verloopt dan soms in andere

gemeentes. Hier wordt toch heel veel het maatschappelijk middenveld erbij betrokken en daar vallen dan ook de kerken onder. Maar goed, ook buiten die kerken wordt wel heel breed gekeken naar het verenigingsleven, om die dus in dat hele verhaal mee te nemen. En wat ik dan hoor is dat dat hier - iets gechargeerd - maar toch wat

makkelijker ligt dan in wat meer seculiere plaatsen eigenlijk. Het individualisme neemt hier toe, in gedachten, maar je merkt toch dat dat nog een stuk minder is dan elders, er is meer gemeenschapszin.

- De banden zijn natuurlijk redelijk sterk omdat er relatief weinig export van buiten de gemeente is. Dus dan heb je vanzelf weer een extra ring betrokkenheid op elkaar.

69

- Ik vond een aantal jaren geleden opvallen, je ziet inderdaad dat het in de breedte kerkelijk meelevend iets terugloopt, en dan zie je dat daar op een gegeven moment een gat ontstaat. Maar dan zie je ook dat blijkbaar in die cultuur geworteld zit, een roep die je dan steeds weer hebt gehoord. En waar op het moment hard aan gewerkt wordt is het realiseren van gemeenschapshuizen, zoals dat zo mooi heet. Om daar toch weer iets van die saamhorigheid terug te krijgen, maar dan minder onder een religieuze vlag.” (bestuurders)

In Rijnsburg is in 2013 het eerste nieuwe gemeenschapshuis in de gemeente Katwijk

geopend. Het oude gemeentehuis is omgezet in het multifunctionele centrum De Burgt (box 8.9).

Box 8.9 Gemeenschapshuis De Burgt

“Dit is natuurlijk ons gemeenschapshuis, ik heb er heel veel in vergaderd en ik ben blij dat het behouden is voor de Rijnsburgers als brasserie, vergaderruimte, bibliotheek, ontmoetingsplaats. In de feestweek staat het ook centraal natuurlijk. (…) Met zijn allen proberen daar wat van te maken. Als

Rijnsburgers zijn we blij dat het er is, het plein en het gebouw.” (ondernemer)

In Valkenburg zijn ook vergevorderde plannen voor een nieuw gemeenschapshuis. In deze gemeenschap wordt door de oude bewoners graag het dorpse karakter benadrukt (box 8.10).

Box 8.10 Dorps Valkenburg

“Valkenburg werd vroeger ook Nazareth genoemd. Het was echt een geïsoleerde gemeenschap.

Valkenburg ging niet naar de wereld, de wereld kwam naar Valkenburg.” (bewoner)

“Valkenburg, mooi gebied, we hebben een

kerstboomverbranding op de traditionele manier, Sinterklaas komt nog met een bootje binnen met zwarte Pieten, we lopen met de paardenmarkt nog met een biertje op straat zonder dat je bekeurd wordt, het is gewoon bijzonder. Dat klinkt heel gek, maar dat is het gemoedelijke van een dorp. En als mijn buurman dronken is dan brengen we hem thuis. Dat is echt dorps. Dat klinkt

misschien oubollig, maar ...” (ondernemer)

70