Doelstellingen en strategieën

Leeuwarden heeft vijf doelstellingen voor het titeljaar opgesteld:

1. We stimuleren onze visie op de verandering van gemeenschapsgevoelens door culturele participatie. Rondom elk programmaonderdeel initiëren we ten minste één open Mienskip met een sterke Europese verbintenis.

2. We vestigen aandacht op onze drie hoofdthema’s. We laten een sterke nalatenschap na aan Europa, bestaande uit innovatieve ideeën en bewezen concepten die oplossingen bieden voor specifieke uitdagingen.

3. We komen sociale problemen te boven door nieuwe energie door regio’s te laten stromen, de co-creatie van concepten met andere Europese gemeenschappen, door jongeren aan te moedigen om te blijven en ondernemers en bedrijven verleiden om terug te keren.

4. We vergroten het bewustzijn en de aantrekkingskracht van onze regio in Nederland. We versterken onze banden met de rest van het land en benadrukken het aspect van het rijke culturele leven. Op Europees niveau demonstreren we hoe onze methode van open communicatie, internationale samenwerking en interdisciplinariteit een hoofdstad in het platteland in staat stelt een cultureel evenement van wereldklasse te organiseren.

5. Samen met onze Europese netwerken innoveren en ontwikkelen we nieuwe toeristische concepten gebaseerd op natuurlijke en culturele waarden die zijn aangeboren (ibid., p. 4; vertaling FS).

Erg concreet over haar doelstellingen is de stad nog niet, maar in haar voorstel heeft zij al wel strategieën en projecten bedacht voor de uitwerking ervan. Daarmee kan worden nagegaan hoe de stad gehoor wil geven aan haar doelstellingen. Leeuwarden heeft ten eerste strategieën en benaderingen opgesteld om uitdrukking te geven aan de EU-criteria omtrent het thema Europese Dimensie. Ze herbergen ook een aantal sociale doelen, die relevant zijn voor het onderzoek in deze scriptie. Ze hebben met name betrekking op de ontwikkeling van nieuwe (internationale) netwerken en relaties en op culturele inclusie en diversiteit. Co-creatie is voor Leeuwarden dé manier om Europese samenwerking te bewerkstelligen en daarvoor heeft de stad weer verschillende benaderingen bedacht. Zo wil ze Europese netwerken creëren en moet er een langetermijneffect zijn door ook burgers te betrekken bij Europese samenwerkingsverbanden. Om uiting te geven aan de culturele diversiteit in Europa krijgen minderheidsculturen een plaats in het programma. Anderzijds wordt er opgeroepen tot eenheid bij het uitlichten van de gemeenschappelijke zaken.

De criteria voor het thema Stad en Burgers vormen het grootste deel van de sociale dimensie van het programma. De strategieën van Lwd2018 zijn vooral gemunt op het betrekken van een

39 zo groot mogelijk deel van de (EU-)bevolking bij het evenement door middel van cultuurdeelname. Daarmee dragen ze bij aan de realisatie van het EU-doel grootschalige participatie te organiseren op Europees en lokaal niveau. De strategieën zijn als volgt:

- Het presenteren van een divers programma met zowel hoge als populaire cultuur. - De organisatie van een sterk online programma rondom elk evenement.

- Een communicatiestrategie gebaseerd op microtargeting om groepen met speciale interesses te betrekken bij de evenementen.

- Een participatiestrategie met speciale aandacht voor jongeren, mensen met speciale behoeften, gehandicapten en minderheidsculturen in Europa.

- Een gastvrijheidconcept om bezoekers en inwoners met elkaar te verbinden en in contact te brengen.

- Een programma waarin alle evenementen een duidelijke ‘burgerdimensie’ hebben (Leeuwarden2018 2013, p. 18; vertaling FS).

Zoals eerder uitgelegd komt uit de EU-criteria omtrent Stad en Burgers een bepaalde tegenstrijdigheid naar voren tussen de belangen van inwoners versus toeristen bij het Culturele Hoofdstad van Europa evenement. Niet alleen de plaatselijke bevolking moet immers participeren, maar ook moeten burgers uit andere EU-landen, doorgaans toeristen, deelnemen. Leeuwarden 2018 poogt de spanning onder meer op te lossen door zich te richten op andere minderheidsculturen in Europa behalve de Friese en daartussen overeenkomsten te zoeken. Verder moeten toeristen en inwoners met elkaar in contact worden gebracht door middel van een gastvrijheidconcept. Dat kan ook een manier zijn om saamhorigheid te creëren en de tegenstelling op te lossen. Echter is het de vraag hoe het gastvrijheidconcept uitpakt en in hoeverre er vergelijkingen kunnen worden getrokken tussen de verschillende minderheidsculturen in Europa. Daarbij valt bovendien te bezien of andere minderheidsculturen zoals de Basken en Catalanen te interesseren zijn voor een bezoek aan Leeuwarden of anderzijds openstaan voor interculturele uitwisseling. De kans is groot dat er enkel of hoofdzakelijk interculturele uitwisseling zal plaatsvinden tussen Leeuwarden en Malta, eveneens Culturele Hoofdstad van Europa in 2018 waar ook een minderheidstaal wordt gesproken.

Aangezien Leeuwarden de ambitie heeft de Culturele Hoofdstad van participatie te zijn, heeft de stad zeven programmatische benaderingen opgesteld die de aandacht van zowel inwoners als bezoekers van buiten de stad naar het evenement moeten trekken. De benaderingen zijn cumulatief en door het hele programma heen verwerven op een multidimensionale manier:

1. Evenementen die door Europa reizen. 2. Ongehoorde evenementen (baanbrekend). 3. Europese culturele iconen/tradities.

40 4. Hedendaagse kunst: wat is nieuw?

5. Popevenementen van hoge kwaliteit voor een breed publiek.

6. Sterke online strategie: online platform en participatiemogelijkheden.

7. Evenementen voor publiek met speciale interesses: microtargeting communicatiestrategie (ibid., p. 18; vertaling FS).

De stad is hier in feite bezig met de marketing van haar programma. Met de programmatische benaderingen wil Leeuwarden het programma zo aantrekkelijk mogelijk maken voor uiteenlopende doelgroepen binnen en buiten de stad. Het participatieaspect zelf komt pas tot uiting in afzonderlijke participatiebenaderingen voor kunstenaars, voor de sociaal-culturele scene en voor inwoners van Leeuwarden en de omliggende regio. Participatie van kunstenaars moet bijvoorbeeld worden vergroot door evenementen met hen in coproductie te maken en door met hen cultuur naar onverwachte plaatsen te brengen (gericht op innovatie). De participatiebenaderingen voor de sociaal-culturele scene zijn gericht op het betrekken van bijvoorbeeld het fotofestival Noorderlicht, de organisatie voor cultuureducatie Kunstkade en Stichting Doarpswurk, dat dorps- en plaatselijke belangen en dorpshuisbesturen in Friesland ondersteunt. Met hun medewerking moet de organisatie van Lwd2018 worden versterkt, ze moeten mede de sfeer bewaken en de aantrekkelijkheid van de stad verbeteren. Ook kunnen ze participeren met bijvoorbeeld het geven van workshops. De participatie van inwoners moet tenslotte worden verwezenlijkt door onder andere hun deelname in evenementen te waarborgen, door ze vrijwilligersfuncties te laten uitvoeren of door ze gastfamilies te laten zijn (ibid., p. 21-2).

Hoewel Leeuwarden zegt dat het haar ambitie is om iedereen in de stad met haar programma te bereiken door de focus op Mienskip, heeft ze een aantal specifieke doelgroepen in haar programma opgesteld waarvoor het meer inspanning vereist om ze te betrekken. Die doelgroepen zijn jeugd/jongeren van 6-12 jaar, 13-17 jaar en 18-24 jaar, mensen met speciale behoeften en uitdagingen/gehandicapten en minderheidsculturen elders in Europa (ibid., p. 24-25). Het afbakenen van doelgroepen kan zinvol zijn om doelen effectief tot uiting te brengen. In het programma zijn verschillende onderdelen toegespitst op deze doelgroepen.

Culturele participatie als pijler voor gemeenschapsopbouw kan zo bezien betrekking hebben op verschillende doelgroepen en subdoelgroepen. Bij de evaluatie van de sociale doelen moet er daarom niet alleen worden gekeken naar de deelname van de inwoners van Leeuwarden aan programmaonderdelen, maar tevens naar de rol van kunstenaars en de sociaal-culturele scene in het evenement. Ook zij werken mee aan gemeenschapsopbouw, het uiteindelijke doel van het

41 programma. Er moet worden beoordeeld in hoeverre de benaderingen hebben bijgedragen aan meer deelname van doelgroepen en dus hoe effectief ze zijn geweest. Participatie moet daarnaast zowel op lokaal als op Europees niveau worden gemeten, immers worden ook Europese burgers en instanties betrokken bij het evenement en dragen zij indirect ook bij aan gemeenschapsopbouw.

Naast participatie is ook duurzaamheid een aspect van het EU-criterium omtrent het thema Stad en Burgers. Leeuwarden 2018 noemt, net zoals bij het participatieonderdeel, dat er veel lokale organisaties verbonden zijn aan het programma. Een deel van de programmaonderdelen is afgeleid van reeds bestaande activiteiten en er wordt geld vrijgemaakt voor investeringen die na 2018 worden gedaan. De agenda geeft ruimte voor de integratie van nieuwe activiteiten die voortvloeien uit Lwd2018. Verder wordt (online) co-creatie als een belangrijk middel beschouwd om de continuïteit te waarborgen. Als laatste besteedt Leeuwarden aandacht aan capaciteitsopbouw. Veel projecten gaan door na 2018 en de positieve resultaten zullen ook na het titeljaar merkbaar moeten zijn. Hoewel de stad wel heeft nagedacht over middellange en langetermijnperspectieven van het evenement, heeft ze daar lang niet zo expliciet als voor het participatieonderdeel strategieën en benaderingen voor opgesteld. Dat maakt het lastiger om meetpunten te bepalen voor de evaluatie van de duurzaamheid van het programma.