De heteroseksuele norm in Familie Coming-out

Ook bij Rudi zien we de verschillende fases waarin hij eerst voor zichzelf en daarna voor zijn omgeving aangeeft dat hij op mannen valt. Zoals Seidman, Meeks en Trasche ( 1999) het beamen, is er een tweedeling tussen het in privé en het publiekelijk uitkomen voor je seksualiteit. In de eerste

49 fase wordt dit duidelijk gemaakt doordat Rudi enorm verliefd zit te kijken naar een foto van Jonas, een potentieel nieuw fotomodel bij VDB Fashion. Hij leert Jonas beter kennen en het valt op dat ze heel losjes met elkaar omgaan. Wanneer ze elkaar een kus op de kaak geven, wordt Rudi zelfs een beetje verlegen. De verliefde blik van Rudi wanneer hij aan Jonas denkt, maakt de kijker dan ook duidelijk dat Rudi geïnteresseerd is in Jonas. Vervolgens vertelt Rudi aan zijn omgeving dat hij op mannen valt. Dit vertelt hij eerst aan Evy, omdat hij weet dat ook zij plots ontdekte dat ze ook op vrouwen valt. Maar zij verwijst hem eigenlijk meteen door naar Zjef, aangezien ze denkt dat Zjef Rudi beter kan verder helpen. Rudi en Zjef hebben dan ook een goed gesprek waarin Zjef hem verteld dat hij altijd al geweten heeft dat hij op mannen valt. Rudi wou dat het voor hem ook zo simpel was.

Daarna vertelt Rudi tegen zijn vriendin, Veronique, dat hij verliefd is op Jonas. Hij zelf is enorm zenuwachtig en probeert het gespreksonderwerp zelfs te ontwijken. We zien dat Rudi dus steeds verbale woorden gebruikt om zijn omgeving duidelijk te maken dat hij op mannen valt. Dit wordt door Chirrey (2003) ook wel ‘outing’ genoemd.

Bij de introductie van het personage Zjef, wordt duidelijk dat de andere personages hem moeilijk kunnen doorgronden. De meesten vinden hem wel een lieve maar toch ook wat vreemde jongen.

Door zijn ongemakkelijk gedrag vermoedt zijn omgeving dat hij een oogje heeft op Evy. Wanneer hij Evy afwijst, twijfelen sommige personages uit zijn omgeving over zijn seksualiteit. Wanneer Zjef de volgende dag komt werken in de Foodbar, vraagt Liesbeth hem of hij al zin heeft in het weekend. Ze wil hem anders wel wat leuke bars aanraden. Zjef vertelt haar dat hij liefst homobars bezoekt waardoor hij meteen duidelijk maakt dat hij op mannen valt. Zjef is totaal niet zenuwachtig wanneer hij dit vertelt, hoe doet gewoon verder waarmee hij bezig was. Ook Zjef out zich dus door middel van verbale communicatie. Hij geeft later wel aan dat hij er niet mee te koop loopt, wat ons doet veronderstellen dat hij toch inzit met de reacties die hij op zijn homoseksualiteit kan krijgen.

Reacties op coming-out

Wanneer Zjef Liesbeth vertelt dat hij homo is, reageert ze verrast (figuur 20). Zij dacht namelijk eerst dat Zjef een oogje had op Evy. Liesbeth maakt Zjef duidelijk dat ze niet verschoten is, gewoon een beetje verrast. Daarna gaan ze zo goed als meteen over naar een ander onderwerp, namelijk welke soep ze die dag zullen klaarmaken voor hun klanten. Op die manier wordt er luchtig omgegaan met Zjef zijn coming-out. ‘s Avonds gaat Zjef naar een homobar. Wanneer hij terug naar buiten gaat, komt hij drie onbekenden tegen die hem lastig beginnen te vallen, aangezien ze veronderstellen dat hij homo is. Ze schelden hem uit voor ‘vuile janet’ en ‘vuile homo’ en beginnen hem te duwen. Zjef gaat lopen maar kan niet verhelpen dat hij toch in elkaar wordt geslagen en zwaar toegetakeld wordt

50 achtergelaten in een steegje. Net zoals Franky en Tibo in Thuis krijgt Zjef dus te maken met gaybashing.

Figuur 20: Liesbeth is verrast dat Zjef homo is

Rudi gaat eerst naar Evy en vertelt haar dat hij verliefd is op een man. Evy reageert niet verrast aangezien ze hetzelfde heeft meegemaakt. Ze verwijst hem door naar Zjef, omdat ze denkt dat Rudi aan hem wel een goede babbel heeft. Wanneer Rudi Zjef vertelt over zijn gevoelens, reageert ook Zjef heel kalm. Hij begrijpt wat Rudi doormaakt. Zjef doet eigenlijk vrij luchtig over de hele zaak aangezien hij zegt dat het op zich heel simpel is, ook voor Rudi. Volgens hem moet Rudi het niet al te ingewikkeld maken en moet hij gewoon zijn gevoel volgen.

Wanneer Rudi en Jonas op café zitten, hebben ze duidelijk al ettelijke wijntjes gedronken. Hun gebaren zijn vrij groots en ze praten nogal luid. Ze hebben het heel gezellig en beamen dit ook door te zeggen dat ze het heel goed met elkaar kunnen vinden. Jonas slaagt zijn arm rond Rudi en komt wat dichter zitten, omdat hij hem iets wil uitleggen. Op dat moment komt Jan, de cafébaas, voorbij.

Hij bekijkt de twee en draait met zijn ogen alsof hij afkeurt wat er zich voor zijn ogen afspeelt.

Daarna vertelt Rudi ook zijn vriendin, Veronique, dat hij verliefd is op Jonas. Veronique is er zichtbaar van aangedaan. Ze vertelt hem dat ze het ergens wel had zien aankomen, aangezien hun relatie de laatste tijd niet meer was wat ze ooit geweest was. Maar ze is er toch kapot van. Haar reactie gaat echter zo goed als enkel over het feit dat Rudi verliefd is op iemand anders. Ze verwijst nauwelijks naar het feit dat Rudi verliefd is op een andere man. Ze heeft het ook vooral over zichtzelf, aangezien ze zichzelf dom en naïef vindt dat ze dit niet heeft zien aankomen. Ze reageert op zich dus vrij begripvol, en besluit dat het beter is dat ze een tijdje afstand nemen van elkaar. Zo kunnen ze beiden alles op een rijtje zetten.

Later vormen Rudi en Zjef een koppel. Rudi vertelt dan ook zijn ouders dat hij samen is met Zjef en dus op mannen valt. Hij is heel zenuwachtig aangezien hij schrik heeft voor zijn ouders hun reactie, vooral van zijn vader (figuur 21). Wanneer zijn ouders op de hoogte zijn, reageert zijn moeder uiterst

51 rustig. Ze begrijpt niet waarom Rudi zo bang was om hen dit te vertellen. Hoewel zijn vader eerst vrij serieus kijkt (waarschijnlijk om de spanning op te bouwen), reageert ook hij uiterst positief. Hij pakt zijn zoon stevig vast en zegt dat hij hem vooral niet kwijt wil. Hij vindt zijn zoon enorm succesvol (in zijn job bijvoorbeeld) en wil gewoon dat hij gelukkig is. Hij vindt van zichzelf ook dat hij mee moet met zijn tijd, en dat hij geen oordeel te vellen heeft over iemand anders zijn leven (figuur 22).

Figuur 21: Rudi is zenuwachtig voor de reactie van zijn vader

Figuur 22: Rudi’s vader is blij voor Rudi

Over het algemeen stellen we vast dat de reacties op de coming-outs van Zjef en Rudi positief zijn.

Hoewel Rudi heel zenuwachtig is om anderen hiervan op de hoogte te brengen, en ook Zjef aangeeft dat hij ‘er niet mee te koop loopt’, zijn er in hun directe omgeving weinig negatieve reacties vast te stellen. Veronique is er echter wel zwaar van aangedaan, maar dat is ook te begrijpen aangezien zij Rudi’s partner was. Desondanks gaat zij wel goed om met het feit dat haar vriend verliefd is geworden op een andere man. Ook bij Familie stellen we echter vast dat de meeste personages wel verrast zijn wanneer de homoseksuele personages uit de kast komen. Wat ook weer wijst op het heteronormatieve discours, aangezien men er doorgaans van uitgaat dat Zjef en Rudi hetero zijn.

Hoewel de meeste personages verrast zijn, merken we wel op dat sommige personages die dicht bij Zjef en Rudi staan, heel neutraal omgaan met het nieuws. Dit omdat ze het reeds hadden zien aankomen of aangevoeld hadden.

Homoseksuele vs. heteroseksuele relaties

Wanneer Rudi beseft dat hij verliefd is op Jonas, terwijl hij zelf nog een relatie heeft met Veronique, gaat hij te rade bij Evy. Rudi vertelt haar dat hij Veronique geen pijn wil doen, maar dat hij Jonas niet uit zijn hoofd krijgt. Evy vraagt hem wat hij zou doen indien hij verliefd zou zijn op een andere vrouw in plaats van een andere man. Daarop antwoordt Rudi dat hij die vrouw meteen uit zijn hoofd zou zetten en voor Veronique zou gaan. Evy stelt hem daarop de vraag waarom hij anders zou reageren indien hij verliefd zou zijn op een man dan wanneer hij verliefd zou zijn op een vrouw. Volgens haar is er immers geen verschil. Rudi antwoordt daarop dat het toch ‘helemaal anders’ is. Hoewel Evy homoseksualiteit en heteroseksualiteit hier duidelijk op dezelfde lijn zet, vindt Rudi dat er toch een verschil is. Hoewel Rudi hier besluit dat het toch ‘anders’ is, kan deze scène de kijker wel laten

52 nadenken over de hiërarchische relatie tussen heteroseksualiteit en homoseksualiteit. Enerzijds plaatst het homoseksualiteit voorop, aangezien Rudi overweegt om voor Jonas te gaan en Veronique los te laten, terwijl hij dit voor een andere vrouw niet zou doen. Anderzijds duidt het op de verschillen tussen heteroseksualiteit en homoseksualiteit, aangezien hij de situatie als ‘anders’

beschouwt.

Monogame relaties

Wanneer Zjef en Rudi voor het eerst met elkaar naar bed zijn geweest, omdat Rudi zijn eerste keer wou beleven met iemand die hij goed kent, hoopt Zjef dat er nog andere keren zullen volgen. Rudi maakt hem echter meteen duidelijk dat hij zich niet wil binden aan Zjef, dat het maar gewoon om eens te proberen was. Later, wanneer Zjef en Rudi een koppel vormen, bedriegt Rudi hem met Joachim. Wanneer Zjef dit te weten komt, is hij in alle staten. Hij confronteert Rudi hiermee en beëindigt hun relatie (of toch voor even). Hierdoor is duidelijk dat Zjef een monogame relatie belangrijk vindt, terwijl Rudi er minder belang aan hecht. Langs de ene kant zien we dus Zjef, die traditionele waarden van monogamie belangrijk vindt. Langs de andere kant is er Rudi, die zichzelf deze waarden niet toeschrijft.

Seks in beeld

Het moment waarop Rudi en Zjef voor het eerst met elkaar naar bed gaan, wordt niet in beeld gebracht. We zien Zjef wel van de trap komen terwijl hij zijn T-shirt nog even goed steekt (figuur 23), maar de bedscène zelf werd niet getoond. Later, wanneer Rudi en Joachim de lakens delen, zien we hen wel samen in bed. Rudi gooit zichzelf op het bed waarna Joachim hem bespringt (figuur 24). Daar eindigt de scène ook. Hoewel er dus geen expliciete beelden getoond werden, kunnen we wel stellen dat de seksuele relatie tussen twee homoseksuele personages hier toch vrij pertinent in beeld te zien is. Een seksuele scène tussen twee heteroseksuele personages zou waarschijnlijk immers geen explicietere beelden getoond hebben, denkende aan het mogelijke jongere kijkerspubliek.

Figuur 23: Zjef trekt zijn T-shirt goed Figuur 24: Rudi en Joachim in bed

53

2.4 De mediacontext

Uit onze literatuurstudie blijkt dat VRT groot belang hecht aan diversiteit in haar beeldvorming. Zo wil het actuele thema’s, zoals seksuele oriëntatie, representeren en dit met aandacht voor een genuanceerde beeldvorming. De verhaallijnen van Franky en Tibo in Thuis kunnen we hier dus perfect in kaderen. Beide personages zijn homoseksueel en moeten dus bijdragen aan het representeren van actuele thema’s. Verder wil het ook een zo groot mogelijk publiek aanspreken, aangezien het een omroep voor het volk is. Dit kunnen we linken aan de heteronormativiteit die we in de soap Thuis kunnen vaststellen. De homoseksuele hoofdpersonages worden op een mannelijke manier voorgesteld. Ze gedragen zich zeker niet vrouwelijk, ze beoefenen een mannelijk beroep, hebben mannelijke hobby’s... De makers van Thuis laten op die manier immers een ‘aanvaardbare’

vorm van homoseksualiteit zien. Men zou kunnen veronderstellen dat de makers van Thuis het grotendeels heteroseksuele publiek immers niet voor de voeten wil lopen.

Ook MEDIALAAN (voorheen VMMa), moederbedrijf van VTM, wil zich maatschappelijk engageren, wat tot uiting komt door het representeren van enkele homoseksuele personages in Familie. Het voornaamste doel van MEDIALAAN is het aanspreken van een zo groot mogelijk publiek, aangezien hun kijkcijfers samenhangen met de commerciële inkomsten die ze kunnen verwerven.

Adverteerders zijn doorgaans immers meer geïnteresseerd in een platform met een groot bereik.

Ook in de soap Familie stellen we vast dat het heteronormatieve discours vervat zit. Dit zou verklaard kunnen worden doordat de zender haar heteroseksuele publiek niet wil schofferen.

54

CONCLUSIE

In deze masterproef wilden we te weten komen op welke manier homoseksuele personages in de Vlaamse soaps Thuis en Familie gerepresenteerd worden. Zo wilden we nagaan of deze personages op een stereotiepe manier worden afgebeeld of er net tegen de gebruikelijke stereotypen wordt ingegaan. We wilden onderzoeken of deze soaps heteronormativiteit in stand houden of deze net trachten te ondermijnen. Daarbij hadden we oog voor het coming-out proces en de mediacontext waarin de twee soaps tot stand komen. We selecteerden verschillende afleveringen waarin de homoseksualiteit van de onderzochte personages duidelijk aan bod kwam en deelden deze vervolgens op in verschillende segmenten die onze uiteindelijke onderzoekseenheden uitmaakten.

Zowel in Thuis als in Familie kunnen we verschillende stereotiepe beelden over homoseksualiteit vaststellen. In Thuis zijn dit vooral de nevenpersonages Max en Regie die zich op een uiterst stereotiepe manier gedragen. Dit is te merken aan hun uiterlijk, hun manier van praten en wandelen alsook de dingen die zij zeggen. Deze twee personages willen er immers steevast goed uitzien, gedragen zich op een vrouwelijke manier en zijn duidelijk geïnteresseerd in casual seks zonder zich emotioneel te binden. Ook in Familie komen we verschillende stereotiepe representaties tegen. Zo is Rudi modeontwerper, een beroep dat vaak geassocieerd wordt met homoseksualiteit en vrouwelijkheid. Zjef wordt dan weer afgebeeld als een sociaal ongemakkelijk persoon. Hoewel hij erg geliefd is door de andere personages, wordt het idee gewekt dat hij wat vreemd en anders is dan de rest. Daarnaast wordt ook het nevenpersonage Joachim vrij stereotiep voorgesteld.

Naast de stereotiepe representaties zijn er ook elementen die deze stereotypen tegengaan. Deze vinden we vooral terug in Thuis, namelijk bij de personages Franky en Tibo. Zij worden immers op een eerder mannelijke manier afgebeeld, in tegenstelling tot de vrouwelijke representaties van de nevenpersonages Max en Regie. De mannelijkheid van Franky wordt benadrukt door zijn beroep (loodgieter), hobby’s (playstation, mountainbiken) en de manier waarop hij zich gedraagt. Franky wordt dan ook vaak tegenover de stereotiepe personages Max en Regie geplaatst. Op die manier lijkt Franky veel meer te voldoen aan de heteronorm waardoor hij door het grotendeels heteroseksuele publiek als mannelijker kan worden beschouwd. Tibo is verpleger in het ziekenhuis, een job waar veel moed voor nodig is. Daarnaast rijdt hij graag rond met zijn motor. Deze zaken zorgen ervoor dat beide homoseksuele personages worden voorgesteld als ‘echte mannen’. Hoewel dit op het eerste zicht lijkt op een manier om homoseksualiteit ‘onschadelijk’ te maken, kan het volgens Nelson (1985)

55 ook aanzien worden als een manier om heteronormatieve waarden en normen aan te kaarten. Het publiek moet zich immers eerst kunnen identificeren met het personage. Pas daarna kan men overgaan tot het representeren van meer gevarieerd homopersoonlijkheden. In de onderzochte afleveringen van Familie kunnen we echter geen elementen terugvinden die duiden op een ontkrachting van de stereotypen die over homoseksualiteit heersen.

We stellen vast dat heteronormativiteit in beide soaps zeker aanwezig is. Ondanks het feit dat zowel Thuis als Familie homoseksuele personages in hun verhaallijnen verwerken, zitten deze vervat in een heteronormatief systeem waarbij heteroseksuele waarden en normen naar voren worden geschoven. Zo voelen de personages in zowel Thuis als Familie de verplichting om voor hun omgeving uit de kast te komen. Op die manier lijkt het alsof een coming-out een noodzaak is voor homoseksuelen, je moet immers duidelijk maken dat je niet hetero maar homo bent. In Thuis komt het personage Franky uit de kast voor zijn vrienden en familie. Zo goed als elk personage is hierdoor verrast, wat duidt op het hanteren van heteroseksualiteit als de norm. Hoewel de meeste reacties positief blijken te zijn, zien we dat bepaalde personages het uiterst moeilijk hebben om Franky te aanvaarden. Zij draaien na lange tijd echter wel bij. Hoewel dit wijst op de aanwezigheid van heteronormativiteit, kan dit plot ook beschouwd worden als een spiegel die de makers van de soap de kijker wil voorhouden. Aangezien Franky nu aanvaard wordt door de personages die voordien negatief reageerden op zijn homoseksualiteit, kan dit bijdragen tot het creëren van een toleranter beeld tegenover homoseksuelen. Ook in Familie vinden we hetzelfde stramien terug. Wanneer Zjef en Rudi uitkomen voor hun seksualiteit, reageren de meesten verrast maast positief. We zien minder negatieve reacties dan in Thuis. Hoewel ook hier dus wordt uitgegaan van de heteroseksuele norm, stellen we wel vast dat er een positieve sfeer rond de beide personages hun seksualiteit wordt gecreëerd. Zjef krijgt wel te maken met gaybashing, net zoals Franky en Tibo in Thuis. Ook dit kan aanzien worden als een aanklacht op de manier waarop sommigen in de maatschappij met homoseksualiteit omgaan. Verder stellen we vast dat traditionele heteroseksuele waarden in Thuis veelvuldig aan bod komen. Zo hebben Franky en Tibo een monogame relatie waarbij overspel uit den boze is. Franky vraagt Tibo zelfs ten huwelijk. In Familie ligt dit iets anders. Hoewel Zjef en Rudi een relatie hebben, dragen zij beiden andere waarden uit. Zjef vindt monogamie en trouw belangrijk, terwijl Rudi eerder vrij wil zijn. Hij gaat dan ook vreemd met Joachim zonder dat hij er een groot probleem van maakt. Waar de homoseksuele hoofdpersonages in Thuis dus meer verankerd zitten aan deze traditionele heteroseksuele waarden, zien we dat Familie meer variatie brengt bij haar hoofdpersonages op vlak van homoseksuele identiteiten.

56 De zender Één heeft onder andere als doel een grote diversiteit in zijn programma’s te leggen door actuele thema’s zoals homoseksualiteit in beeld te brengen. Dit verklaart de prominente hoofdrollen die Franky en Tibo verzorgen. Ook VTM wil zich maatschappelijk engageren, waar we het representeren van homoseksuele personages in Familie onder kunnen plaatsen. In beide soaps zien we echter dat heteronormativiteit niet wordt weerhouden. Beide zenders hebben een enorm bereik dankzij hun populariteit. Kijkcijfers zijn dan ook een belangrijke bestaansreden voor zowel de openbare omroep als de commerciële omroep. Dit doet ons vermoeden dat beide soaps het voornamelijk heteroseksuele publiek niet wil schofferen en dus heteroseksuele waarden naar voren schuift.

Algemeen stellen we vast dat de homoseksuele personages in Thuis sterker vervat zitten in het heteronormatieve discours dan deze in Familie. Franky en Tibo worden immers op een vrij heteroseksuele manier afgebeeld, waar dit bij Zjef en Rudi in Familie minder het geval is. Stereotiepe representaties zijn echter zowel in Thuis als Familie vast te stellen, maar dit doet niets af aan het feit

Algemeen stellen we vast dat de homoseksuele personages in Thuis sterker vervat zitten in het heteronormatieve discours dan deze in Familie. Franky en Tibo worden immers op een vrij heteroseksuele manier afgebeeld, waar dit bij Zjef en Rudi in Familie minder het geval is. Stereotiepe representaties zijn echter zowel in Thuis als Familie vast te stellen, maar dit doet niets af aan het feit