ZO KUNNEN MIJN OUDERS ALTIJD WETEN WAAR IK BEN
B. KINDEREN EN JONGEREN OVER GEZAG
B.4. Conflicten over gezag en gezagsuitoefening
B.4.2. Conflicten over gezag en gezagsuitoefening in de schoolcontext Waarom ontstaan er conflicten?
Ook op school wordt het gezag van leerkrachten en directie aanvaard maar ontstaan er regelmatig conflicten. De oorzaak van het conflict kan erg verschillend zijn. Maar evenals thuis, gaat het niet zozeer over het 'wat', maar over het 'hoe'. Waarover leerkrachten al dan niet beslissen lijkt minder belangrijk dan de manier waarop ze gezag uitoefenen. De volgende citaten gaan dieper in op de autoritaire en de onredelijke gezagsuitoefening.
De autoritaire uitoefening van gezag
Een autoritaire gezagsuitoefening, wordt vooral door de jongeren vanaf 15 jaar moeilijk aanvaard. Om gezag te aanvaarden is wederzijds respect en een mogelijkheid om de eigen mening te uiten nodig.
De leerkrachten die vinden zich zo het van het. Ze kijken zo op u neer. Ze spelen de baas. Daar kan ik ook niet tegen. En ze geven zo veel kritiek!
Jongen, 2e graad TSO
Leerkrachten kunnen soms zo neerbuigend en uit de hoogte doen en als ze zo iets bevelen dan heb ik al iets van 'Kom zeg'. Maar tegenover een leerkracht of iemand van het secretariaat die echt lief is en nooit echt onvriendelijk heeft gedaan, dan doe ik dat ook niet.
Meisje, 3e graad ASO
Als leerkrachten laten zien 'Ik ben hier de baas', dan ga ik ook meer zeggen van 'Ja, dan doe ik het net niet'. Het is toch zo als zij vriendelijk doen tegen ons dan gaan wij ook vriendelijk doen tegen hen. Zo is dat. Velen denken hier dat die boze aanpak, dat ze dan veel meer gedaan krijgen, maar dat is helemaal niet waar.
Meisje, 3e graad ASO
Ik kwam van de winkel en er stond een mevrouw in de gang, en meestal gaan we langs binnen omdat ze zeggen van 'jullie mogen dat, want jullie…' en dan zegt ze zo van 'Hela, naar waar gaan jullie?' en ik zeg:
'Wij komen van de Wereldwinkel.', 'Ja, ge moet niet zo frank zijn, ze'. Als ze dat zei, dan ohh, dan kreeg ik het. Als zij eerst met een frank gezicht afkwam! Dan ben ik gewoon voortgegaan en ik heb er niets meer tegen gezegd. Daar kan ik echt niet tegen, als zij zo eerst frank doen en jij moet beleefd blijven dan heb ik zoiets van… dat klopt niet.
Meisje, 3e graad ASO
Onredelijkheid
De beslissingen van leerkrachten en directie kunnen volgens de kinderen en jongeren buiten proportie zijn en niet in overeenstemming met wat nodig is voor de goede gang van zaken.
Sommige dingen wat ze beslissen vind ik fout want soms moeten we binnen blijven en het regent gewoon niet, het is alleen bewolkt. Dat vind ik soms wel minder leuk, want het is niet eens aan het regenen of misschien een heel klein beetje en dan mogen we niet eens naar buiten.
Jongen, 5e leerjaar LO
De juf, die beslist wanneer dat wij in de leeshoek mogen zitten en soms is dat wel niet tof. Omdat we dan juist zo heel lang in de leeshoek willen zitten en dan moeten we eruit.
Meisje, 5e leerjaar LO
Soms overdrijven ze teveel met hun regels. Als je beslist naar school te gaan, dan moét je élke dag naar school gaan. Pff.
Meisje (Roma), 1e graad BSO
Meneer L. is ook soms kwaad, en ik weet niet waarom. Als we zo sporten en we zijn handbal aan het doen en ie sjot hem heel hard, of als je zo gaat zwemmen en ge zwemt te traag, dan moet je aan de kant zitten en je bent nog maar juist bezig.
Jongen, 1e graad TSO
Als we niets mogen zeggen en als we op ons stoelleke moeten blijven zitten en als ge op één rij moet lopen, lijk kleine kinders, dat is overdreven.
Jongen, 2e graad TSO
Ik gewoon aan het gapen en ik was vergeten om mijn hand voor mijn mond te doen en dan is die daar een kwartier op ingegaan, een kwartier omdat ik gaapte! En dat ging dan niet meer dat ik mijn hand niet voor mijn mond hield, maar ook al over het feit dat ik gaapte in haar les en ik vond dat zo vreselijk.
Meisje, 3e graad ASO
De regels op school die zijn er een beetje aan het over gaan. Eerst laten iets toe en dan weer ineens is het terug extra streng.
Meisje, 3e graad ASO
Onverdiende berisping of straf
Kinderen en jongeren vertellen dat straffen soms onverdiend zijn. In de klas wordt er regelmatig iemand uitgepikt die moet boeten voor het gedrag van een ander. Een straf kan ook onverdiend zijn wanneer de leerkracht onlogisch handelt, zoals bij deze jongen:
Maar één keer hadden we eens een scheldwoord geleerd en de meester vroeg wat dat was, en ik zei het en toen verstond hij mij niet en toen zei ik het nog eens en toen zei hij, D. aan bord terwijl hij gewoon zelf iets vroeg.
Jongen, 5e leerjaar LO
Soms als heel de klas lacht, en dan pikt de leraar er één uit en is het al zijn fout.
Jongen, 1e graad TSO
Een vriend van mij, die is zo een beetje van smoren en drugs en zo van die dingen. Op school is dat nu met die graffiti en nu zitten ze dat op hem te steken. Hij moet naar de directeur gaan, maar hij heeft daar helemaal niets mee te maken. Die heeft dat nog nooit gedaan. Ja, het kan altijd zijn dat die dat niet geloven omdat die zo een beeld van u hebben, maar je hebt eigenlijk echt niets gedaan'.
Meisje, 2e graad ASO
Als ze zo één ding over u zegt , dan kunnen ze al een slechte indruk over u krijgen, terwijl jij het misschien maar ene keer was en dan niet meer. Dan later dan gaan ze de hele tijd op u pikeren terwijl dat jij het niet was.
Meisje, 2e graad ASO
Iedereen zit te praten en plots zo, gij zegt zo één iets, één woord. Straf. Ja, dat gebeurt veel.
Meisje, 2e graad TSO
In de klas bijvoorbeeld als de leerkracht met zijn rug naar de klas staat en hij draait hem om omdat hij bijvoorbeeld iets ziet passeren, dat ie direct zegt van, 'Gij hebt zoveel bladzijden straf', dat het in feite dien voor u is of dien achter u.
Jongen, 3e graad BSO
Verloop van conflicten in de schoolcontext
Uit de gesprekken met de kinderen en jongeren valt het op dat er een groot verschil is tussen het verloop van conflicten die zich thuis afspelen en deze in de klas of school.
Leerlingen gaan wel met de leerkracht, directie of anderen in discussie, maar ze hebben te weinig macht om hun gelijk te halen. Meestal eindigt een uit de hand gelopen discussie in straf.
Ge verheft uw stem, hé. Dus als er iets gezegd is, en het staat u niet aan, of ge vindt dat ge gelijk hebt, dan de leerkracht of weet ik niet wie begint dan zo te reageren van 'Nee, dat is geen waar en… ' en je begint nog meer en dan kwader en dan ja, op den duur draait ge uw rug om en loopt ge gewoon weg en achteraf komt ge dan wel terug om sorry te zeggen of om het te zeggen op een rustige manier.
Jongen, 2e graad TSO
Maar de relatie tussen leerkracht en leerling is zoveel onpersoonlijker dan tussen kind en ouder, dat een zelfde reactie voor veel kinderen en jongeren niet mogelijk is.
Ik kan niet goed boos worden op mensen dat ik niet zo goed ken, want dan begin ik te huilen.
Meisje, 2e graad ASO
Andere jongeren kunnen wel hun mening uiten.
Ik heb nog nooit op school uitgevlogen tegen een leerkracht of zo, als er iets mij niet aanstaat dan wordt dat gezegd, maar ik ga niet zo beginnen uitvliegen.
Meisje, 2e graad TSO
Zich schikken naar het gezag
De meeste kinderen en jongeren getuigen dat zij bij een conflict niet of nauwelijks tegen het gezag van een leerkracht op kunnen. De mogelijkheid dat het conflict in hun nadeel kan escaleren en tot straf kan leiden, doet kinderen en jongeren besluiten zich bij de beslissing van een leerkracht neer te leggen.
Dan zeg ik 'Dat is fout' en hij [de meester]: 'Dat is niet fout'. ‘Dat is fout', 'Dat is niet fout'. En dan moest ik naar het bord omdat hij zei van dat is onbeleefd. En als je aan bord zijt, ja dan durf je niets meer te zeggen, hé. Want dan komt er nog meer bij.
Jongen, 5e leerjaar LO
We zeggen zo tegen de meester gewoon iets dat in mijn ogen totaal niet onbeleefd is. We zeiden:
'Meester, wanneer gaan we nog eens dat project voort doen?' en hij zo van 'Ja zeg, jullie doen wel onbeleefd, hé'. Maar ik vond dat totaal niet onbeleefd. Dan zei ik zo, alleen in mijn eigen, van dat is toch niet onbeleefd, want ik ga niet zo hardop zeggen 'Hela'.
Jongen, 5e leerjaar LO
De directrice gaat u ook niet helpen. Zij gaat ook niets doen tegen die leerkrachten, nee. Ze gaat gewoon tegen haar iets zeggen, maar wij gaan de schuld krijgen. Sowieso.
Meisje, 1e graad BSO
Op school zijn dat meestal gewoon discussies. Want op school kunt ge niet echt boos zijn want dan wordt ge toch naar de directeur gestuurd.
Meisje, 2e graad ASO
Als ge niet gehoorzaamt dan geraakt ge nergens. Als ge zo moeilijk doet, en zo bij leerkrachten gaan zeggen van 'Jij moet nu niet zeggen wat ik moet doen', dan… Dat heeft geen zin om dat te zeggen want dat maakt het alleen nog maar moeilijker en dan is dat gewoon belachelijk.
Meisje, 2e graad ASO
We zijn naar die leerkracht geweest, om daarover te klagen, we zijn naar de begeleider geweest, we hebben dat tegen ons leerkrachten zelf gezegd, maar waar kunt ge nog naar toe als er niemand naar u luistert en als er toch geen rekening gehouden wordt? Ja, naar de prefect, maar wat moet ik bij de prefect
gaan zeggen?
Meisje, 3e graad ASO
De leerkracht neemt het gezag
Wanneer er een conflict is tussen leerkracht en leerling, zal de leerkracht dikwijls zijn gezag tonen. Dit kan met boosheid, met terechtwijzingen, soms zelfs met beledigingen of met het klassieke 'Einde discussie'. In ieder geval is het voor kinderen en jongeren om tegen het gezag in te gaan.
Ik had een 'v' geschreven en ik liet dat aan de juf verbeteren en ze zei: 'Dat is een hoofdletter', maar dat was geen hoofdletter en dan kreeg ik ruzie met de juf en dan zegt ze altijd dat ik onbeleefd ben en zo.
Meisje, 5e leerjaar LO
Vroeger had ik zo ruzie met juf B. Ik vond gewoon mijn bundelke niet, en zo zegt die 'Ja, ge gaat later een lange neus krijgen met lang grijs haar'.
Meisje, 5e leerjaar BLO
Ik had eens mijn boterhammen vergeten en vorig jaar belden ze altijd naar uw mama en papa om die boterhammen te brengen, en ik dacht dat dat nog zo was. Ik zei: 'Ik ben mijn boterhammen vergeten, juf' en dan zei ze: 'Ja, wat kan ik daar aan doen?' en dan zei ik: 'Ja, ge kunt toch bellen naar mijn mama.' en dan werd ze keiboos en dan ik: 'Maar ge kunt toch bellen naar mijn mama'. En dan moest ik warm eten, soep, en dat was alles.
Meisje, 5e leerjaar LO
Leerkrachten die doen echt onvriendelijk als ge een discussie wilt doen, bijvoorbeeld D. zegt altijd 'Einde discussie' en dan hebt ge nog niets gezegd, als ge u bijvoorbeeld probeert te verdedigen.
Meisje, 2e graad ASO
Op school vind ik dat ook gewoon oneerlijk als je eens gewoon wil zeggen of uw gelijk wilt halen over een onderwerp, dan is dat zo altijd van: 'Ik heb gelijk en niet anders' en ik vind dat belachelijk. Als ik nu eens gelijk heb, dan kan ik dat niet eens verdedigen!
Meisje, 2e graad ASO
Als je blijft discussiëren, dan is het wel van 'Ga maar naar de graadcoördinator'. Bij mij is dat gebeurd, maar die was er niet, en toen is hij [de leerkracht] nog eens kwaad geworden op mij omdat hij er niet was.
Meisje, 2e graad ASO
Conflicten eindigen op straf
Een discussie tussen leerkrachten en leerlingen mondt dikwijls uit in straf. Zoals een 11-jarig meisje ook stelt:
Als je ruzie hebt met de leerkracht, krijg je straf.
Meisje, 5e leerjaar BLO.
Hieronder geven een aantal voorbeelden van hoe een discussie of ruzie door de leerkracht vaak met straf beëindigd wordt. Ondanks het grote ongenoegen van de leerlingen…
Als we iets verkeerd doen, in de meester zijn ogen, dan moeten we aan bord komen staan en als je drie streepjes hebt, dan krijg je extra huiswerk.
Jongen, 5e leerjaar LO
Onze juf wordt gewoon boos. Dan moeten wij een tekst van Frans overschrijven, en dan roept ze zo en dat is niet leuk. Ik kan ook een heel boos gezicht trekken en dan zegt ze altijd: 'Trekt een ander gezicht', en ze doet zelf.
Meisje, 5e leerjaar LO
Leerkrachten die bijvoorbeeld beloven dat ze een cursus gaan typen en dan 3 weken daarna beweren dat ze dat nooit gezegd hebben en dat je alles moet noteren. Dan ontploft de bom in de klas. Dan begint iedereen te reageren op de leerkracht en ja, van het een komt het andere, ie krijgt dan zijn gedacht niet die leerkracht en hij begint dan streepkes te zetten of straf te geven of hij gooit er dan een paar buiten.
Jongen, 3e graad BSO