Conclusie en aanbevelingen tweede deelvraag

7.3.1 Conclusie

Stichting de Stem werkt niet vanuit één methodiek, maar vanuit een begeleidingsvisie waarin het geloof in God centraal staat.

Het grootste gedeelte van de behandeling bestaat uit het opdoen van werkervaring. In de praktijk blijkt dat gasten zich in de middag veelal vervelen, vanwege het gebrek aan voldoende werk. Dit heeft invloed op de motivatie en eigenwaarde van de gasten. Ook blijkt dat er in de avonden en weekenden regelmatig geen begeleiding aanwezig is, waardoor gasten verleid kunnen worden tot acties waarvoor zij niet in behandeling zijn gekomen.

Stichting de Stem bevat twee afdelingen, genoemd de basisafdeling en de resocialisatieafdeling. De basisafdeling bevat verschillende onderdelen. Uit onderzoek blijkt dat deze afdelingen binnen de basisafdeling niet voldoende op elkaar aansluiten, vanwege het gebrek aan goede communicatie en afstemming.

Het zorgplan dat is opgesteld is nog niet volledig geïmplementeerd. Met het behandelplan wordt sinds kort gewerkt door de psycholoog. De doelen in het behandelplan worden veelal abstract geformuleerd en niet structureel geëvalueerd, wat ervoor zorgt dat gasten aangeven moeite te hebben met doelgericht werken. Uit observatie blijkt dat er op geen enkele wijze structureel wordt geëvalueerd met betrekking tot het individuele behandelprogramma van de gasten.

Iedere ochtend wordt er een training aangeboden, wat varieert van Bijbelstudies tot

Hoe ziet het bestaande behandelaanbod op de basisafdeling van Stichting de Stem er uit en hoe wordt dit vertaald naar de praktijksituatie?

- Welke methodiek wordt toegepast door de begeleiding? - Hoe ziet de weekindeling van de gasten er uit?

- Wat houden de verschillende afdelingen in en op welke wijze sluiten de afdelingen aan op elkaar?

- Hoe wordt het zorgplan en behandelplan vertaald naar de praktijksituatie?

- Op welke wijze wordt het behandelprogramma van de individuele cliënt bijgehouden en op welke wijze vindt er eventuele bijsturing plaats?

trainingsmodules. Veelal wordt er gebruik gemaakt van het wat oudere lesmateriaal en blijft het implementeren van nieuw lesmateriaal achterwege. Hoe deze trainingen in de praktijk worden uitgevoerd, is afhankelijk van de kennis en voorbereiding van de medewerker die deze training geeft. Het merendeel van de medewerkers heeft geen opleiding gevolgd. Uit observatie is gebleken dat een aantal trainingen vooral consumerend zijn en er weinig interactie plaats vindt. Zowel gasten als medewerkers zien de trainingen als goed en leerrijk, maar geven tevens aan het nut in te zien van meer trainingen die diepgaand van aard zijn.

7.3.2 Aanbevelingen Implementatie methodiek

Uit het onderzoek blijkt dat er door Stichting de Stem geen gebruik wordt gemaakt van één vaststaande methodiek. Het gebruik van een methodiek kan de eenduidige aanpak bevorderen. Daarnaast kan een methodiek helpend zijn bij het stapsgewijs begeleiden van de gasten naar een zelfstandig en drugsvrij leven. Een optie zal kunnen zijn om de twaalf stappen methode (Emmelkamp & Vedel, 2006, p. 78) te implementeren, welke beschreven is in hoofdstuk vier. De twaalf stappen methode is een goede manier om bewust bezig te zijn met de stappen die een gast doormaakt. Het is daarbij van belang dat de gast dit met anderen deelt. Een aanrader is om bijvoorbeeld iedere maandagochtend een stap te behandelen, zodat de gasten weten wat de stappen inhouden en daarmee de komende week aan de slag kunnen. De gasten kunnen aan elkaar vertellen hoe het met hen gaat en kunnen dit evalueren. Als de twaalf stappen methode goed geïmplementeerd is, is het verweven in de gehele behandeling.

Sport

Sport is een belangrijke activiteit, wat zorgt voor ontspanning door inspanning.

Ontspanningstechnieken kunnen goed worden gebruikt om cliënten te helpen zichzelf te kalmeren wanneer zij worden geconfronteerd met stressvolle situaties die hen kunnen aanzetten tot middelenmisbruik (Velasquez, 2006, p.41) Daarnaast draagt sport bij aan lichamelijk herstel en biedt het leermomenten tot samenspelen, eventuele ontlading van energie, omgaan met spelregels, grenzen en frustraties. Uit interviews en observaties is gebleken dat sportmomenten regelmatig niet doorgaan. Het is aan te bevelen om meer structuur aan te brengen in het organiseren van de sportmomenten, om de gasten de positieve effecten hiervan te laten ervaren. Men kan direct starten met het hervatten hiervan.

Bespreking van nieuwe aanmelding in team

Het is aan te raden een aanmelding de eerstvolgende vergadering te bespreken, zodat iedereen weet wie deze persoon is en er een eenduidig plan gemaakt kan worden.

Uit observaties blijkt dat wanneer een nieuwe gast is opgenomen, niet alle medewerkers op de hoogte zijn van de achtergrond en hulpvraag van de gast. Om de eenduidige aanpak van de medewerkers te bevorderen, is het van belang dat iedereen op de hoogte is van de situatie van de cliënt. Zo ervaart de gast ook dat hij vanuit een team benaderd word. Hier kan vanaf de eerst volgende aanmelding mee gestart worden.

Aanpassing rapportagesysteem

Een nieuw rapportagesysteem kan helpen de communicatie en afstemming onderling te verbeteren. Uit interviews en observaties blijkt dat er niet voldoende gebruik wordt gemaakt van het huidige rapportagesysteem. Doordat het huidige rapportagesysteem niet optimaal benut wordt, neemt de miscommunicatie onderling toe. Het is belangrijk dat alle medewerkers op de hoogte zijn van alle zaken, het zorgt voor efficiëntie en consequente handelingen richting de gasten. Het is van belang dat alle zaken, zoals gesprekken of gedragingen, vermeld worden, zodat alle medewerkers op één lijn zitten met betrekking tot de benadering richting de gasten. Zoals beschreven in hoofdstuk vijf zijn er, volgens M. Heerink (2007), verschillende functies van rapportage, te weten: informatieoverdracht, tijdig signaleren van problemen en overzicht van het verloop van het verblijf van de cliënt.

Een voorstel voor een nieuw rapportagesysteem zal hieronder beschreven worden. Een optie is om een dagrapportage te maken wat een duidelijk overzicht biedt wat er die dag heeft plaatsgevonden. In bijlage tien is als voorbeeld een format opgenomen van de dagrapportage. Te denken valt bijvoorbeeld aan gesprekken, ziekte, agressiviteit en vorderingen in het groeiproces. Bijzonderheden dienen gelijk vermeld te worden in de rapportage zodat iedereen hiervan op de hoogte is. In de dagrapportage kan men kort vermelden wat er gaande is. De uitgewerkte versie kan verwerkt worden bij de persoonlijke rapportage van de gasten, die achter de dagrapportage is opgenomen. Maandelijks kan de persoonlijke rapportage in het dossier van de gast toegevoegd worden. Het is raadzaam dat dit een vaste taak van een medewerker wordt, om verwarring te voorkomen. Tevens is het gewenst dat deze persoon zicht houdt op de kwaliteit en de volledigheid van de rapportages. Het is van belang dat alle medewerkers voor de aanvang van het werk kijken in de dagrapportage of er

bijzonderheden zijn. In een vergadering waarbij alle medewerkers aanwezig zijn kan besproken worden of een nieuw rapportagesysteem geïmplementeerd kan worden. Van belang is dat alle medewerkers op de hoogte zijn van het systeem en weten hoe hiermee om te gaan. Na drie maanden is een evaluatiemoment gewenst.

Efficiënt vergaderen

Efficiënt vergaderen voorkomt dat zaken herhaaldelijk besproken worden. Uit observaties blijkt dat vergaderingen veelal een dagdeel in beslag nemen en verlopen in discussies. Het is aan te bevelen een agenda op te stellen en hier consequent mee aan het werk te gaan. Dit proces kan bevordert worden door een voorzitter aan te stellen die de agenda en de tijd bewaakt. Deze agenda kan er als volgt uit zien:

- opening

- vaststellen van agenda - mededelingen

- notulen vorige vergadering - te bespreken punten - rondvraag

Het is van belang dat de voorzitter een belangrijke rol inneemt en discussies afkapt (Hindle, 2002). Hetzelfde geldt voor zaken die geen betrekking hebben tot het te bespreken punt. Vooraf kunnen alle deelnemers aangeven wat zij willen bespreken. Mochten er tussendoor nieuwe zaken naar voren komen, dan kan dit bij de rondvraag besproken worden. Een goed rapportagesysteem zal bijdragen tot een efficiënte vergadering, zodat er geen onnodige dingen besproken worden in een vergadering. Een ander voorstel is dat er tijdens de gastenbespreking alleen gasten besproken worden waarbij bijzonderheden zijn. Voor andere zaken of mededelingen rondom gasten moet het

rapportagesysteem voldoende zijn. Ook is het van belang dat het verschil tussen de vergadering duidelijk blijft, dus op maandag een teamvergadering en op donderdag een gastenbespreking. Alleen in crisissituaties kan hiervan afgeweken worden. De rol van de voorzitter is om dit te bewaken, eveneens als de tijd. Het is mogelijk om binnen twee uur te vergaderen. Wanneer men dit vooraf weet kan men hier ook naar toe werken.

Implementatie zorgplan

Uit observaties is gebleken dat het zorgplan nog niet volledig is geïmplementeerd. Het is raadzaam om dit prioriteit te geven, zodat gasten doelgericht te werk kunnen gaan. Het implementeren van het

zorgplan vergt veel tijd. Het is aan te raden om de gasten te verdelen onder de werknemers. Zo zijn alle werknemers verantwoordelijk voor een aantal zorgplannen. Het is ook belangrijk dat ieder deel van het zorgplan op de juiste afdeling terecht komt en dat dit vloeiend op elkaar overloopt. Tevens is het ook van belang dat een ieder op de hoogte is van het zorgplan. Het is raadzaam om twee weken na aanmelding een zorgplan opgesteld te hebben, zodat er gelijk overzicht is van hetgeen bereikt moet worden. Maandelijkse evaluatie zorgt voor duidelijkheid en inzicht in het individuele behandelprogramma. Wanneer op deze manier te werk zal worden gegaan, kunnen binnen een maand alle zorgplannen geïmplementeerd zijn.

Behandelplan: Probleem-Doel-Actie

Uit onderzoek is gebleken dat het voor de gasten moeilijk om doelgericht te werken, mede doordat de doelen in het behandelplan voor hen niet concreet zijn. Vooral het behandelplan is van groot belang voor het individuele proces. Net als bij het oplossen van problemen zijn clienten vaak niet in staat met succes doelen vast te stellen en deze vervolgens te bereiken door bepaalde stappen te nemen (Velasquez, 2006, p. 41) Doormiddel van het behandelplan kan er gezocht worden naar maatwerk, om samen met de gast op zoek te gaan naar het antwoord op zijn probleem, bezien vanuit zijn achtergrond en jeugd. Met als doel om het leven weer op de rails te krijgen. Het behandelplan dient als leidraad te zijn gedurende de gehele behandeling. Het is daarom van belang dat het behandelplan voor de gasten duidelijk en concreet is, zodat zij hier doelgericht mee kunnen werken. Doelgericht werken kan bereikt worden door een plan op te stellen waarin de gast aangeeft wat het probleem voor hem is, welk doel hij wil bereiken en welke acties hij hiervoor gaat ondernemen. Tijdens de voorbereiding van dit onderzoek is een bezoek gebracht aan verslavingskliniek de Wending van het Leger des Heils in Nederland, waar gewerkt wordt met het Probleem-Doel-Actie model.

In het Probleem-Doel-Actie (PDA) model wordt beschreven wat het probleem is, welk doel men voor ogen heeft en welke acties men gaat ondernemen om dit doel te bereiken. Door dit per levensgebied te inventariseren leert de gast kijken naar het probleem, maar ook naar het doel: wat wil je bereiken, hoe zie je je einddoel voor je. Bij het doel is het belangrijk positief te formuleren als zijnde behaald. Het doel moet echter ook haalbaar zijn, zodat er via kleine stappen het doel bereikt kan worden. Door de acties eraan te koppelen gaat men in concrete stappen aan hun doelen werken. Belangrijk is hierbij de acties meetbaar te maken, zodat men ook na verloop dingen kan afstrepen.

Levensgebieden waaraan gedacht kan worden zijn: de verslaving, dagbesteding, sociale vaardigheden, zingeving, psychische gesteldheid, sociale relaties/samenlevingsverband.

De PDA’s kunnen daarnaast ook dienen als leidraad voor de trainingen, met name de groepsgesprekken. Gasten kunnen niet alleen veel leren van andere gasten (ervaringsdeskundigen), maar ook kunnen elkaar steunen, adviseren en aanspreken op hun gedrag en probleem. Bij het bespreken van hun PDA kunnen de gasten aan de anderen vertellen hoe het met ze gaat, waar ze tegen aan lopen, wat hen heeft geholpen, wat ze nodig hebben van de anderen, etc. Het is van belang dat een gast zijn PDA regelmatig bespreekt om het effect te vergroten. Nieuwe gasten kunnen in de startfase een PDA maken en dit bespreken in één van de volgende groepsgesprekken. Het is dan belangrijk dat het op papier staat en dat de gasten dit altijd bij zich hebben. Op deze manier kunnen zij dit ook gebruiken bij andere lessen en kan dit door de trainers gebruikt worden om de trainingen persoonlijk te maken.

Meer werkzaamheden

Om gasten een goede werkrehabilitatie te kunnen bieden, is voldoende werk noodzakelijk. Paul Emmelkamp en Ellen Vedel (2006) beschrijven het belang van beroepsvaardigheidstraining, omdat veel verslaafden de noodzakelijke beroepsvaardigheden missen. Uit dit onderzoek blijkt dat de gasten zich in de middaguren veelal vervelen, waardoor er eenzaamheid, ontevredenheid en trek naar andere zaken kunnen ontstaan. Het creëren van voldoende werk is daarom een belangrijke voorwaarde om de gasten discipline, regelmaat en structuur te bieden. Daarnaast doen zij zo ervaring op met werkzaamheden. Als zij voldoende te doen hebben zullen zij hun daginvulling als nuttig ervaren, wat leidt tot het ontwikkelen van meer zelfvertrouwen. Een voorbeeld van meer werk creëren kan zijn om de moestuin op te knappen, door bijvoorbeeld geld vrij te maken om de grond te verhogen. In de moestuin kan groente verbouwd worden wat eventueel weer verkocht kan worden.

Structuur en beoordeling werkervaring

Om de motivatie van de gasten te vergroten is het raadzaam om gasten verantwoordelijk te maken voor weektaken. Op dit moment worden de taken per dag verdeeld. Wanneer gasten per week een taak krijgen toebedeeld kunnen zij zich hierop voorbereiden en een plan uitzetten om deze taak te volbrengen. Wanneer deze taak is afgerond zal dit de eigenwaarde van de gasten kunnen vergroten, doordat zij effect zien van hun werkzaamheden. Weektaken zijn overigens ook makkelijker te beoordelen dan dagtaken. Op deze manier kunnen gasten beoordeeld worden op het volbrengen

van een grotere taak en op hun vaardigheden. Hieronder volgen een aantal zaken waar gasten op beoordeeld kunnen worden:

- houd zich aan werktijden - motivatie - neemt initiatief - werkkwaliteit - verantwoordelijkheidsgevoel - doorzettingsvermogen - samenwerken

- zorg voor gereedschap - omgaan met kritiek - omgaan met compliment - houdt zich aan huisregels

Aanbieden van meer trainingen

Uit het onderzoek is gebleken dat meer trainingen gewenst zijn. Een voorstel is om op een extra moment trainingen aan te bieden. Vanuit de literatuurstudie wordt gezien dat verschillende thema’s van belang zijn tijdens de behandeling aan drugsverslaafden, welke beschreven zijn in hoofdstuk vier. Helemaal tijdens de eerste maanden van de behandeling, is het van groot belang dat er voldoende trainingen geboden worden. Een optie kan zijn om een extra moment voor training in het programma op te nemen, bijvoorbeeld van drie uur tot half vijf ’s middags. Na een aantal maanden gaan de gasten extern werken. Zij missen daarom de middagtraining. Het is daarom belangrijk dat er in de eerste maanden sowieso voldoende training is. Een optie is om twee keer in de week de extra training niet ’s middags maar ’s avonds te laten zijn. Op deze manier kunnen de gasten die extern werken ook meer trainingen volgen. Binnen een maand kan er een schema opgesteld worden waarin duidelijk vermeld wordt welke training door welke medewerker gegeven gaat worden, waarna dit schema kan worden uitgevoerd in de praktijk.

Implementatie groepssessies

Vanuit literatuur en ervaringsverhalen blijkt dat groepssessies erg waardevol zijn. In groepsgesprekken worden thema’s op het gebied van de verslaving met elkaar besproken. Er is dan sprake van interactie tussen de gasten en de medewerkers. Gasten kunnen ook van elkaar leren en

elkaar helpen en ondersteunen. Zij leren zichzelf kwetsbaar op te stellen, over hun problemen te praten en stil te staan bij hun grenzen, frustraties en moeilijkheden. Ook leren ze respect te hebben voor elkaar en schept het een band (Berk, 2005). In een groepssessie kunnen meerdere doelen samen gepakt worden. De bespreking van de PDA’s kunnen ook vorm krijgen tijdens de groepssessies. Voorbeelden van onderwerpen die besproken kunnen worden tijdens de groepssessies kunnen gehaald worden uit het vernieuwde lesmateriaal dat van Stichting de Hoop uit Nederland is ontvangen. In dit lesmateriaal staan opdrachten beschreven die behandeld kunnen worden tijdens de groepssessies. Dit bevordert tevens de interactie onderling. Het invoeren van groepsessies heeft voorbereiding nodig. Lesmateriaal moet aanwezig zijn en er moet duidelijk zijn welke medewerkers deze sessies kunnen leiden. Wanneer dit duidelijk is, kunnen groepssessies geïmplementeerd worden.

Implementatie creatieve therapie

Het invoeren van creatieve therapie is waardevol. Creatieve therapie is een positieve en

inspirerende manier om problemen te lijf te gaan (Nijmanting, 2008). Gasten die moeite hebben met het verwoorden van hun gevoelens en problemen kunnen het in deze therapie meer beeldend maken. Op die manier kan er laagdrempelig een gesprek aangegaan worden met de gasten. Creatieve therapie kan ook dienen als een uitlaatklep, om op een ontspannen manier met elkaar om te gaan. Er zijn veel manieren en mogelijkheden waarmee men zich op een creatieve manier kan uitdrukken. Creativiteit is het vermogen om iets te scheppen, te creëren. Dat kan op vele manieren, in beeld, in muziek, in stem enzovoort. Doordat verslaving vaak veel in het leven kapot maakt en het veel van de tijd en interesses heeft geëist, is de creatieve kant vaak niet of onvoldoende ontwikkeld of uitgedaagd. Soms moeten deze herontdekt worden. In het vernieuwde lesmateriaal van Stichting De Hoop uit Nederland worden verschillende handreikingen gedaan voor het uitvoeren van creatieve therapie. Dit zou een plekje kunnen krijgen in het trainingsprogramma van Stichting de Stem.