Wat de rol van Henk Wolzak in de hierboven beschreven campagnes was is onduidelijk. Vladimir Boekovski zelf beschouwt Henk Wolzak tot op de dag van vandaag als één van de belangrijkste activisten die zich voor zijn vrijlating inzette. Ook Nico Scheepmaker dicht hem een belangrijke rol toe binnen de campagne voor de vrijlating van de Russische dissident. Wat valt er precies over Wolzak zijn activiteiten ten behoeve van de vrijlating van Boekovski te achterhalen?
Henk Wolzak was de leidende figuur achter het Comité Redt Vladimir Boekovski. Waarschijnlijk richtte hij de organisatie eind 1973 op naar aanleiding van berichten over Boekovski’s verslechterende gezondheidstoestand. Het eerste wapenfeit van het comité was de organisatie van een demonstratie voor Boekovski’s vrijlating op het plein voor de Russische ambassade in Den Haag 138 ‘Belangstelling voor Verkijks interviews’, Het Vrije Volk 22 september 1976, p. 13; ‘Nederlandse delegatie sprak over Boekovski’, De Tijd 28 mei 1974, p. 7; ‘Steun regering voor vrijlating van Boekovski’, De Tijd 27 maart 1974, p. 6; ‘Universiteit Leiden vraag hulp Kennedy’, Limburgsch Dagblad 16 augustus 1974, p. 3; ‘Vondeling: buitenlandse krant was in Leningrad niet te krijgen’, Leeuwarder Courant 23 augustus 1976, p. 4.
op vrijdag 29 maart. In verschillende kranten waren oproepen gedaan tot deelname. Ook Amnesty International riep Nederlanders op om zich op 29 maart richting de Russische ambassade te bewegen. Nico Scheepmaker probeerde tenslotte onder Leidse studenten animo voor de demonstratie te scheppen.139
De opkomst op 29 maart was uiteindelijk ondanks alle aandacht gering. Op de foto van de demonstratie die de volgende dag op de voorpagina van De Tijd prijkte, valt hooguit een twintigtal demonstranten waar te nemen. De delegatie bestond uit een handjevol demonstranten, waaronder Henk Wolzak, Nico Scheepmaker en hun echtgenotes. Ook Rabbijn Soetendorp was aanwezig. Verder waren er enkele studenten uit Amsterdam en eentje uit Leiden vertegenwoordigd. Dat deze Leidse student door Nico Scheepmaker in een column apart vermeld wordt, geeft aan hoe laag de opkomst was. Scheepmakers schreef hierover later grappend dat “[m]en … [kon] zeggen dat Leiden als één man achter Boekovski stond.”140Het moet echter enigszins teleurstellend geweest zijn dat er geen
vertegenwoordigers van de universiteit bij de demonstratie aanwezig waren.141
De demonstratie had verder nog een bijzondere gast. Ene Gertrudis Hartman was vanuit Smalle Ee, een dorpje in de buurt van Drachten, naar Den Haag gekomen met haar internationaal succesvolle springpaard Vladimir Boekovski. Door het dier naar Boekovski te vernoemen hoopte Hartman aandacht voor zijn zaak te creëren. Tevens werd de helft van het door het paard behaalde prijzengeld geïnvesteerd in de goede zaak; acties voor de vrijlating van Vladimir Boekovski. Zodra Boekovski in vrijheid gesteld zou worden, kon hij het paard bij Hartman in Smalle Ee in ontvangst komen nemen, zo beloofde zij. Tijdens de demonstratie bood Hartman de Sovjetambassadeur een stamboom van haar paard aan. Op de achterzijde van de stamboom was in het Russisch een verzoek tot genade voor Vladimir Boekovski geschreven. Geen van de werknemers van de ambassade wilde het document in ontvangst nemen.142
Tijdens de Koude Oorlog kon iedere demonstratie op een tegendemonstratie rekenen. Dat gold ook voor de demonstratie voor de Sovjetambassade op 29 maart 1974. Behalve de demonstranten die zich voor de bevrijding van Vladimir Boekovski uitspraken, had zich ook een klein groepje communisten op het plein voor de Sovjetambassade verzameld. Het drietal bestond uit het beruchte communistische echtpaar Luttikhuizen en een oud-communistische verzetsstrijder. 139 Nico Scheepmaker, ‘Russische dissidenten in de jaren zeventig’, p. 2; Wolzak en Crijnen,‘Geïnterneerde Sovjetdissident in acuut levensgevaar‘, p. 9;‘A.I.: zieke Boekowski moet vrij’, p. 6; ‘Geschenk uit Smalle Ee voor opstandige Russische schrijver’, Leeuwarder Courant 16 april 1974, p. 7.
140 Nico Scheepmaker, ‘Handboeien’, Nieuwsblad van het Noorden 22 december 1976, p. 9.
141 Crijnen en Wolzak, ‘Professor Sacharov uit Moskou: Arrestatie ex-secretaris overleden patriarch Alexes’, p. 7; Nico Scheepmaker, ‘Handboeien’, Nieuwsblad van het Noorden 22 december 1976, p. 9 ;‘Boekovski moet vrij!’, De Tijd 30 maart 1974, p. 1.
142 Crijnen en Wolzak, ‘Professor Sacharov uit Moskou’, p. 7; Fisher, ‘Het droeve leven van Nina Ivanovna’, p. 16; Nico Scheepmaker, ‘Handboeien’, p. 9; ‘Geschenk uit Smalle Ee’, p. 7; Interview met Irina Grivnina, Antwerpen, 19 mei 2014; Interview met Robert van Voren, Hollandsche Rading, 19 juli 2014.
Mevrouw en meneer Luttikhuizen verkondigden in de jaren 1970 regelmatig in de media dat alle Nederlandse commotie rondom de dissidentenbeweging niets dan kapitalistische laster was. De drie communisten hadden via de columns van Nico Scheepmaker lucht gekregen van de demonstratie. Zij trokken op 29 maart naar Den Haag om Wolzak en de zijnen voor de Sovjetambassade van een communistisch weerwoord te voorzien. Op de borden van de demonstranten aan het ene kant van het plein viel te lezen: “Boekovski vrij!” en “Wij eisen vrijlating van Vladimir Boekovski!”. Op de borden aan de andere kant van het plein prijkten leuzen als: “In de Sovjet Unie krijgt de contrarevolutie geen kans!” en “Als oud verzetsstrijders zeggen wij u: de Sovjet Unie is een rechtsstaat”. Een column die Nico Scheepmaker naar aanleiding van Boekovski’s vrijlating in december 1976 schreef, leidde enkele jaren na de demonstratie nog tot een confrontatie met mevrouw Luttikhuizen. Scheepmaker beweerde dat het echtpaar in 1974 tot de Sovjetambassade was toegelaten, waar de overige demonstranten toegang tot de ambassade was geweigerd. Dit was volgens mevrouw Luttikhuizen een grove leugen. In een brief aan het NvhN haalde zij vilein uit naar Scheepmaker en de overige demonstranten. Zelfs het springpaard Vladimir Boekovski bleef niet gespaard. Volgens Luttikhuizen was de berijder niet in staat geweest om het dier in bedwang te houden en had het tijdens de demonstratie een trap tegen een geparkeerde Fiat geleverd. Scheepmaker erkende uiteindelijk zijn fout.143
Het lijkt erop dat demonstratie van 29 maart 1974 niet alleen het eerste, maar ook het enige wapenfeit van Comité Redt Vladimir Boekovski was. Achter de schermen zal Henk Wolzak waarschijnlijk op andere fronten wel degelijk een belangrijke rol gespeeld hebben in de campagne voor Boekovski’s vrijlating, maar hoe groot die rol was valt moeilijk te achterhalen. Ondanks het feit dat de opkomst voor de Sovjet ambassade op 29 maart niet groot was, werd de demonstratie toch als een succes gezien. Zij had opnieuw aandacht voor Boekovksi’s zaak in Nederland geschapen. De confrontatie met de Sovjet ambassadeur was verder een geslaagde aanpak. Moskou zal ongetwijfeld binnen korte tijd van de demonstratie voor de Sovjet ambassade in Den Haag vernomen hebben. Het zou echter nog ruim anderhalf jaar duren voordat die vrijlating daadwerkelijk tot stand kwam.