3. Situering van de wijzigingen aan het stelsel van scheiding van goederen
3.4. Afschaffing van het stelsel van zuivere scheiding van goederen
Is een hervorming van het stelsel van scheiding van goederen voldoende? Of zou het beter zijn dat het stelsel wordt afgeschaft? Dit is een vraag waar er in de rechtsleer al enige tijd veel discussie over bestaat.286
Sommige auteurs, waaronder VERBEKE, vinden dat het stelsel van zuivere scheiding van goederen zou moeten worden afgeschaft. Volgens hen zou een deelname in de vermogensopbouw een verplichting moeten worden. Het uitgangspunt van deze redenering is dat het huwelijk een economische associatie/
1390
joint-venture is waarbinnen de echtgenoten samen een vermogen opbouwen. Deze bijdrage kan op verschillende manieren gebeuren, onder andere door inkomsten voort te brengen uit een beroepsactiviteit of door mee te werken aan het beroep van de andere echtgenoot, maar ook door te
282 C. CASTELEIN, “Scheiding van goederen”, Vormingsdag erfrecht en huwelijksvermogensrecht 4 mei 2018, randnr.22.
283 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Vernieuwd huwelijksvermogensrecht”, Not.Fisc.M. 2018, 347. 284 Art. 1469, $3 BW; H. CASMAN, “Nieuw huwelijksvermogensrecht”, NJW 2018, 773.
285 C. CASTELEIN, “Scheiding van goederen”, Vormingsdag erfrecht en huwelijksvermogensrecht 4 mei 2018, randnr.48.; C. DECLERCK, “De hervorming van het huwelijksvermogensrecht. Commentaar bij de wet van 22 juli 2018” T.Fam. 2018, 251.; S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Vernieuwd huwelijksvermogensrecht”, Not.Fisc.M. 2018, 352.
zorgen voor het huishouden en de kinderen. Elke partner draagt bij tot de opbouw van het vermogen op zijn eigen manier en er wordt vanuit gegaan dat deze bijdragen gelijkwaardig zijn.287 De meesten kiezen
voor een stelsel van scheiding van goederen om zo beschermd te worden tegen de beroepsschulden en de schuldeisers. Zij realiseren zich echter niet dat ze hierdoor veel solidariteit verliezen indien er geen schulden, maar aanwinsten ontstaan tijdens het huwelijk. Ook zijn er echtgenoten die uit liefde kiezen voor het stelsel van zuivere scheiding van goederen. Deze zijn bereid om een deel van hun vermogensopbouw op te offeren, bijvoorbeeld om voor de kinderen te zorgen terwijl de andere partner
1400
een carrière uitbouwt. Dit kan leiden tot onbillijke gevolgen. Deze echtgenoten moeten dan ook beschermd worden.288 VERBEKE is daarom van oordeel dat in het stelsel van scheiding van goederen een
minimumvermogen moet worden verdeeld tussen de echtgenoten. Het is namelijk een gemeenschappelijke keuze geweest dat bijvoorbeeld één echtgenoot zijn of haar carrière zou opgeven om voor de kinderen te zorgen. Hij gaat wel akkoord met het vaststellen van een maximumgrens voor het bedrag dat gedeeld wordt. Alles wat boven die grens wordt verdiend, behoort toe aan het eigen vermogen. VERBEKE zou zelfs nog een stap verder willen gaan. Hij is voorstander van een uniform geïntegreerd relatievermogen dat zowel automatisch van toepassing is op gehuwden, wettelijk samenwonenden en zelfs na drie of vijf jaar op feitelijk samenwonenden.289 De enige voorwaarde is dat
er sprake moet zijn van een duurzame en intieme relatie. Een bedenking die hierbij echter gemaakt wordt,
1410
is dat niet alle mensen die een intieme relatie hebben, ook een economische joint-venture willen. Zo is in de huidige maatschappij een tweede huwelijk niet meer uitzonderlijk. Deze mensen hebben reeds een vermogen opgebouwd of hebben al kinderen uit een vorige relatie, waardoor ze in hun nieuwe relatie hun vermogens liever gescheiden houden.290
Andere auteurs, waaronder BUYSSENS, vinden juist dat het stelsel van scheiding van goederen behouden dient te blijven. Hij is namelijk van oordeel dat het opleggen van een correctie ook kan leiden tot onrechtvaardigheden. Een ander tegenargument is de contractvrijheid: de echtgenoten kunnen namelijk hun huwelijk regelen naar gelang hun eigen noden. Ook mag men er niet automatisch van uitgaan dat een partner die thuisblijft zich automatisch gaat verarmen, dat deze sowieso zijn beroepscarrière heeft stopgezet, en dat de andere echtgenoot enkel met zijn of haar carrière bezig was en niet met het
1420
287 C. CASTELEIN, “Eigendomsrecht, eigendomsbewijs en eigendomsverschuivingen in het stelsel van scheiding van goederen: hoe zuiver is de scheiding van goederen nog?” in N. CARETTE en R. BARBAIX, Tendensen van het vermogensrecht 2018, Antwerpen, Intersentia, 2018, (83) 87.; F. BUYSSENS, “Scheiding van goederen: een goed of slecht huwelijksvermogensstelsel?”, T.Fam. 2015, 45-46.
288 H. CASMAN, “Nieuw huwelijksvermogensrecht”, NJW 2018, 772-773.
289 A. KEEREMAN, “Een consequenter en meer solidair huwelijksvermogensrecht”, Juristenkrant 2018, 8-9.
290 F. BUYSSENS, “Scheiding van goederen: een goed of slecht huwelijksvermogensstelsel?”, T.Fam. 2015, 45-46 en 50.
huishouden. Deze situaties kunnen zich natuurlijk wel voordoen, maar er mag niet automatisch worden vanuit gegaan.291
Het afschaffen van het stelsel van zuivere scheiding van goederen lijkt ook mij geen goed idee. Voor sommige koppels zal dit stelsel nog steeds het beste aansluiten bij hun noden. Indien dit het geval is, moeten deze koppels, na kennis genomen te hebben van de voor- en nadelen, dus ook de kans krijgen om te kunnen kiezen voor dit stelsel. Natuurlijk is de hervorming van het huwelijksvermogensstelsel en het invoeren van het stelsel van scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten een goede zaak. Hierdoor kunnen de mensen de gevolgen van de zuivere scheiding van goederen uitschakelen indien zij dit wensen. Ook worden ze nu eerst heel goed ingelicht door de notaris voor ze hun keuze maken.
Conclusie
1430
De wet van 22 juli 2018 heeft het Burgerlijk Wetboek en dan voornamelijk het huwelijksvermogensrecht nieuw leven in geblazen. Door deze hervorming zijn de huwelijksstelsels beter afgestemd op de recente maatschappelijke ontwikkelingen. De wetswijziging is zowel van toepassing op het wettelijk stelsel als op het stelsel van scheiding van goederen. In het kader van dit werkstuk was binnen het wettelijk stelsel de wijziging van het statuut van de beroepsgoederen de belangrijkste verandering, aangezien dit een impact heeft op de preferentiële toewijzing in het stelsel van scheiding van goederen. Binnen het stelsel van scheiding van goederen vinden er verscheidene veranderingen plaats, waaronder enkele praktische wijzigingen. Daarnaast wil men meer solidariteit invoeren in dit stelsel, dit kan op twee manieren. Enerzijds worden enkele regels van het wettelijk stelsel verplaatst naar de algemene regels. Hierdoor zijn deze van toepassing op alle huwelijksstelsels en dus ook op het stelsel van scheiding van goederen. Dit
1440
wil zeggen dat de preferentiële toewijzing van de gezinswoning en de beroepsgoederen, de heling, de huwelijksvoordelen en het instaatserfrecht van de langstlevende echtgenoot nu ook gelden voor goederen die zich in een onverdeeldheid bevinden. Deze wijziging heeft voor meer solidariteit gezorgd doordat bepaalde voordelen binnen het wettelijk stelsel nu ook van toepassing zijn op het stelsel van scheiding van goederen. Hierdoor is er meer overeenstemming tussen beide stelsels.
Anderzijds is er ook een wettelijke omkadering gekomen voor de bedingen die aan het stelsel van scheiding van goederen kunnen worden toegevoegd. Op deze manier kunnen de gevolgen van de zuivere scheiding van goederen worden gemilderd. Zo is er ten eerste een wettelijke omkadering voorzien voor
291 C. CASTELEIN, “Eigendomsrecht, eigendomsbewijs en eigendomsverschuivingen in het stelsel van scheiding van goederen: hoe zuiver is de scheiding van goederen nog?” in N. CARETTE en R. BARBAIX, Tendensen van het vermogensrecht 2018, Antwerpen, Intersentia, 2018, (83) 87.; F. BUYSSENS, “Scheiding van goederen: een goed of slecht huwelijksvermogensstelsel?”, T.Fam. 2015, 52.; H. CASMAN, “Nieuw huwelijksvermogensrecht”, NJW 2018, 772-773.
het stelsel van scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten. Dit stelsel verhoogt de solidariteit omdat geen van beide echtgenoten achterblijft met lege handen: ze hebben sowieso recht op
1450
een deel van de aanwinsten. Het grote nadeel van dit nieuwe stelsel is de fiscale impact wanneer de meest vermogende het eerst komt te overlijden. Doordat de verrekenschuld niet langer gezien wordt als een aftrekbaar passiefbestanddeel van de nalatenschap, zorgt dit voor een verhoging van de erfbelasting en verhoogt ook het risico op dubbele belasting. De gevolgen van een zuivere scheiding van goederen kunnen ten tweede ook nog gemilderd worden door de billijkheidscorrectie. Hierbij heeft de minst verdienende echtgenoot recht op een vergoeding indien de omstandigheden onvoorzien en ongunstig gewijzigd zijn. Door het stelsel van scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten en de billijkheidscorrectie werd ook de informatieplicht van de notaris versterkt.
Mijn inziens is de wetgever geslaagd in zijn doelstellingen. Enerzijds is er een verduidelijking van het wettelijk stelsel gekomen. Door de wijzigingen is er nu een duidelijker onderscheid tussen wat tot het
1460
eigen vermogen behoort en wat tot het gemeenschappelijk vermogen behoort. Anderzijds is ook binnen het stelsel van scheiding van goederen de doelstelling behaald. Door de opwaardering van enkele regels uit het wettelijk stelsel, door de verrekening van aanwinsten en door de billijkheidscorrectie is er meer solidariteit aanwezig in het stelsel van scheiding van goederen. Daarnaast heeft de wetgever ook voorzien in een wettelijke omkadering van de bedingen die de gevolgen van de zuivere scheiding van goederen kunnen milderen.
Gesteund op dit onderzoek ben ik het meest voorstander van het stelsel van scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten. Het is het perfecte mechanisme om de eigen vermogens, inclusief de schulden, gescheiden te houden en toch enige solidariteit in te bouwen voor de andere echtgenoot. Indien men zich in een situatie bevindt waarin één van de echtgenoten minder carrière maakt om voor de
1470
kinderen te zorgen of waarin één van de echtgenoten de andere helpt bij zijn beroep, is dit stelsel zeker aan te raden. Op deze manier is het namelijk mogelijk om de voordelen van het wettelijk stelsel te combineren met de voordelen van het stelsel van zuivere scheiding van goederen, terwijl de zwaarste nadelen van de zuivere scheiding van goederen worden vermeden. Indien er niet gekozen wordt voor het stelsel van scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten vind ik de billijkheidscorrectie een goede alternatieve oplossing. Persoonlijk zou ik opteren voor het wettelijk stelsel, aangezien ik van oordeel ben dat het stelsel van scheiding van goederen maar op zijn plaats is in bepaalde omstandigheden zoals in het geval van een nieuw samengesteld gezin of indien één van de echtgenoten een zelfstandig beroep uitoefent. Ook worden in het wettelijk stelsel de nadelige fiscale gevolgen vermeden. Het afschaffen van het stelsel van zuivere scheiding van goederen, waarvoor VERBEKE pleit,292 vind ik te
1480
vergaand. De echtgenoten die wensen te huwen onder het stelsel van zuivere scheiding van goederen moeten hier naar mijn inziens nog steeds de kans toe krijgen, nadat deze goed geïnformeerd zijn over de voor- en nadelen van alle alternatieve mogelijkheden.
Op papier ziet deze hervorming er heel mooi uit, maar is dit ook het geval in de praktijk? Ondanks het behalen van de doelstellingen wordt er volgens Griet De Ren in de praktijk nog maar heel weinig gekozen voor het stelsel van scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten. Dit komt enerzijds doordat de wettelijke omkadering van het nieuwe model moeilijk uitvoerbaar is en anderzijds door de nadelige fiscale gevolgen. Daarentegen vermeldt Griet De Ren dat de billijkheidscorrectie wel vaak wordt opgenomen in een huwelijkscontract.293 Of het aantal huwelijken is gestegen en of het stelsel
van scheiding van goederen aantrekkelijker is geworden door de hervorming, is nog niet helemaal
1490
duidelijk. Het is afwachten naar de cijfers van 2019 vooraleer er hiernaar verder onderzoek kan worden gedaan. Desalniettemin moet er ook nog verder onderzocht worden of er een oplossing bestaat om de nadelige fiscale gevolgen te vermijden en op die manier de wetgever te helpen om het stelsel van scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten aan te moedigen.
293 Telefoongesprek met De Ren Griet, notarieel medewerker bij notaris Wylleman-Vandekere te Sleidinge op 13 december 2018.
Bibliografie
Wetgeving
Wetgeving
Burgerlijk Wetboek van 21 maart 1804, BS 3 september 1807.
Vlaamse Codex Fiscaliteit van 13 december 2013, BS 23 december 2013. Grondwet van 7 februari 1831 Gecoördineerde Grondwet, BS 17 februari 1994.
Parlementaire voorbereiding
Wetsvoorstel tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat het huwelijksvermogensrecht betreft en tot wijziging van diverse andere bepalingen ter zake, Parl.St. Kamer, 2017 nr. 54-2484/001, 125.
Wetsontwerp tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek en diverse andere bepalingen wat het huwelijksvermogensrecht betreft en tot wijziging van de wet van 31 juli 2017 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de erfenissen en de giften betreft en tot wijziging van diverse bepalingen ter zake, Parl.St. Kamer, 2017, nr.54-2848/012, 31.
Rechtspraak
GwH. 7 maart 2013, nr. 28/2013
GwH. 17 mei 2018, nr 58/2018
GwH. 10 juli 2019, nr. 109/2019
Cass. 30 maart 2018, T.Not. 2019-119, 130, noot L. JANSSENS.
Brussel 17 september 2013, nr. 2012/AR/233, onuitg. aangehaald door C. Declerck & N. Delang, “Overzicht van rechtspraak (2012-17). Recht van preferentiële toewijzing na echtscheiding (art. 1447 BW), T.Fam. 2018, 138.
Brussel 29 oktober 2013, nr. 2012/AR/1485, onuitg. aangehaald door C. Declerck & N. Delang, “Overzicht van rechtspraak (2012-17). Recht van preferentiële toewijzing na echtscheiding (art. 1447 BW), T.Fam. 2018, 138.
Rechtsleer
Bijdragen in tijdschriften
AYDOGAN, A., “De hervorming van het huwelijksvermogensrecht”, T.Not. 2018, 668-688.
BUYSSENS, F., “Scheiding van goederen: een goed of slecht huwelijksvermogensstelsel?”, T.Fam. 2015, 45-52.
BUYSSENS, F., “Verrekenbedingen: weten we eigenlijk waar we heen willen?”, T.Fam. 2018, 226-227. CASMAN, H., “Nieuw huwelijksvermogensrecht”, NJW 2018, 762-776.
CASTELEIN, C., “Scheiding van goederen”, Vormingsdag erfrecht en huwelijksvermogensrecht 4 mei
2018, randnr. 68.
DECLERCK, C., “De hervorming van het huwelijksvermogensrecht. Commentaar bij de wet van 22 juli 2018”. T.Fam. 2018, 228-253.
DECLERCK, C., “Koude uitsluiting: hervormen of afschaffen?”, T.Fam. 2012, 30-31.
DECLERCK, C. en DELANG, N., “Overzicht van rechtspraak (2012-17). Recht van preferentiële toewijzing na echtscheiding (art. 1447 BW)”, T.Fam. 2018, 134-142.
DECLERCK, C. en MOSSELMANS, S., “Vereffening en verdeling in vraag gesteld”, Not.Fisc.M. 2012, 166- 198.
KEEREMAN, A., “Een consequenter en meer solidair huwelijksvermogensrecht”, Juristenkrant 2018, 8-9. MOSSELMANS, S., en VAN THIENEN, A., “Vernieuwd huwelijksvermogensrecht”, Not.Fisc.M. 2018, 326- 361.
VASSEUR, R., “Erfrecht voor langstlevende van goederen gescheiden echtgenoot is niet discriminatoir”,
Juristenkrant 2015, 4.
VASSEUR, R., “Vermoeden van eerlijk beheer bij scheiding van goederen strijdig met gelijkheidsbeginsel”, Juristenkrant 2018, 5.
X., “De vierde piste: huwelijksvoordelen met betrekking tot onverdeelde goederen in scheiding van goederen”, Laga, 2019, 8.
Verzamelwerken
BARBAIX, R., “De stelsels van scheiding van goederen na de wet Huwelijksvermogensrecht 2018” in BARBAIX, R. en DU MONGH, J., Actualia huwelijksvermogensrecht 2019, Antwerpen, Intersentia, 2019, 23-43.
CASMAN, H., “Hoofdstuk 3: Model huwelijkscontract scheiding van goederen met wettelijk
verrekenbeding” in CASMAN, H. en VAN LOOCK, M., Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Wolters Kluwer, 2019, 1-18.
CASMAN, H., “Toewijzing bij voorrang (art. 1447 BW) in een stelsel van scheiding van goederen” in VERBEKE, A. en BARBAIX, R., Actuele knelpunten familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2014, 37-40.
CASTELEIN, C., “ Eigendomsrecht, eigendomsbewijs en eigendomsverschuivingen in het stelsel van scheiding van goederen: hoe zuiver is de scheiding van goederen nog?” in CARETTE N. en BARBAIX R.,
Tendensen van het vermogensrecht 2018, Antwerpen, Intersentia, 2018, 83-168.
DU MONGH, J., “Het wettelijk stelsel na de Wet Huwelijksvermogensrecht 2018” in BARBAIX, R. en DU MONGH, J., Actualia huwelijksvermogensrecht 2019, Antwerpen, Intersentia, 2019, 1-21.
DU MONGH, J., “Huwelijksvermogensrecht anno 2018” in R. BARBAIX en J. DU MONGH, Actualia
vermogensrecht , Antwerpen, Intersentia, 2018, 1-23.
CERULUS, U., “Kan het recht van preferentiële toewijzing worden uitgeoefend wanneer de gezinswoning zich in blote eigendom in het gemeenschappelijk vermogen bevindt?” in PINTENS, W. en DECLERCK C. (eds.), Patrimonium 2013, Brugge, die Keure, 2013, 147-154.
X., “Afdeling VIbis. Schuldvorderingen die voortkomen uit de toepassing van huwelijksovereenkomsten (Vlaams Gewest)” in DECUPER, J., en RUYSSEVELDT, J., Successierechten 2018-2019, Mechelen, Wolters Kluwer, 2019, 524-527.
Andere bronnen
Online krantenartikelen
BOLLEN, N., “Een op vier trouwt met scheiding van goederen”, De Tijd, 2016,
https://www.tijd.be/netto/budget/een-op-vier-trouwt-met-scheiding-van-goederen/9840296.html BOLLEN, N., “Samen uit, samen thuis. Ook na een echtscheiding”, De Tijd, 2016,
DENDOOVEN, P., “Meer solidariteit bij scheiding”, De Standaard, 2017,
https://www.standaard.be/cnt/dmf20171201_03219341
GEENS, K., BECQ, S., TERWINGEN, R., VERHERSTRAETEN, S. en SCHRYVERS, K., “Meer duidelijkheid en solidariteit voor gehuwden”, CD&V https://www.cdenv.be/actua/meer-duidelijkheid-en-solidariteit- voor-gehuwden/
VAN GEEL, A., DE WULF, L. en VANTHIENEN, C., “Hervorming van het huwelijksvermogensrecht”,
Tiberghein, 2018, https://www.tiberghien.com/nl/1324/hervorming-van-het-huwelijksvermogensrecht
Websites
X., “De bescherming van reservataire erfgenamen”, AG Insurance, 2018,
https://www.aginsurance.be/Retail/nl/pensioen/pensioen/Paginas/als-de-reservataire-gedeelte-niet- gerespecteerd-werden.aspx
X., “Het aantal echtscheidingen blijft stabiel”, STABEL, 2019,
https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/partnerschap/echtscheidingen#figures
X., “Huwelijksvoordelen: een verkrijging onder bezwarende titel”, AXIS, 2020,
http://www.axisfinance.be/nl/huwelijksvoordelen-een-verkrijging-onder-bezwarende-titel-508.htm X., “Manifest”, ENCYCLO, https://www.encyclo.nl/begrip/Manifest
X., “Om niet”, De Financiële Begrippenlijst, 2015, https://www.dfbonline.nl/begrip/13030/om-niet
X., “Onbillijk”, ENCYCLO, https://www.encyclo.nl/begrip/onbillijk
X., “Vlaanderen doet het aantal huwelijken in België stijgen”, STATBEL, 2019,
https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/partnerschap/huwelijken#figures
X., “Verjaring en verjaringstermijnen”, TCM, 2017, https://www.tcm.be/nl/verjaring-en- verjaringstermijn/
X., “Wat is de echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting (E.O.O.)?” Echtscheidingplanners, 2018, https://www.echtscheidingsplanners.be/Blog/Artikel/Id/3/Wat-is-de-echtscheiding-op-grond-van- onherstelbare-ontwrichting-E-O-O
X,. “Wat zijn bloedverwanten en aanverwanten?”, infoteur, 2012, https://mens-en- samenleving.infonu.nl/diversen/94405-wat-zijn-bloedverwanten-en-aanverwanten.html
Telefoongesprekken
Telefoongesprek met Top Katrien, juriste bij Decostere Accountancy op 5 december 2019.
Telefoongesprek met De Ren Griet, notarieel medewerker bij notaris Wylleman-Vandekere te Sleidinge op 13 december 2018.
Bijlagen
Bijlage 1.
Bron: X., “Vlaanderen doet het aantal huwelijken in België stijgen”, STATBEL, 2019, https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/partnerschap/huwelijken#figures