Aan de hand van de conclusies uit dit onderzoek, heeft de onderzoeker enkele aanbevelingen voor de ING.
Het is voor de ING zeer belangrijk om starters een ondernemingsplan te laten maken. Op die manier blijkt al snel of een persoon die in de startblokken staat om een bedrijf op te richten, ook serieus een onderneming wil beginnen. Daarnaast kan een verkoper/adviseur van één van de ondernemersteams van de ING zien wat de ondernemer kan en wil aan de hand van achter-grondgegevens en doelstellingen die naar voren komen uit een goed beschreven onderne-mingsplan. Op die manier kan ook een scheiding worden gemaakt tussen de starters die de potentie hebben om een snelle groeier te worden en de ‘doorsnee’ starter. De aanbeveling naar de ING toe is dat iedere starter die bij de bank voor advies en financiering langs komt, aange-zet moet worden om een ondernemingsplan te schrijven met daaraan toegevoegd een gedegen financieel plan. De ING kan aan de hand van het plan een schifting maken in het aantal star-ters en tijd steken in de potentiële snelle groeier.
Naast de aanbeveling om starters aan te sporen tot het schrijven van een ondernemingsplan, zijn de resultaten van dit onderzoek ook goed te gebruiken bij gesprekken tussen advi-seurs/verkopers van de ING en de starters. De adviseur/verkoper kan ingaan op de in dit rap-port onderzochte starterskenmerken en vragen in hoeverre een starter aan deze kenmerken voldoet of kan gaan voldoen. Er zal naar concrete voorbeelden aan de starter gevraagd moeten worden, zodat hij of zij aan kan geven in welke mate aan de kenmerken wordt voldaan. De kenmerken kunnen bijvoorbeeld op een aftekenlijst aangegeven worden die de verko-per/adviseur bij langs gaat. Tot slot kan dan de conclusie worden opgemaakt of uit het ge-sprek blijkt dat de starter een potentiële snelle groeier is of een gewone ‘doorsnee’ starter.
De resultaten van de onderzochte starterskenmerken kunnen ook gebruikt worden voor de starterswebsite van de ING. Het kan een actieve rol spelen in het huidige startersbeleid van ING Retail. Er kan bijvoorbeeld een invulschema met de starterskenmerken op de website getoond worden. De aankomende starters kunnen vragen omtrent deze kenmerken invullen, zodoende ze er zelf achter komen of ze geschikt zijn voor ondernemerschap en wat voor
on-dernemer ze zullen zijn. Het resultaat van deze test kan als gespreksstof dienen zodra een star-ter een ondernemersteam van ING bezoekt.
De onderzoeker heeft ook een aanbeveling voor verder onderzoek betreffende het onderwerp van kenmerken die invloed hebben op het succes van startende ondernemers. De ING zou in tegenstelling tot het succes van een starter (snelle groei) ook kunnen onderzoeken waarom bedrijven falen. Hiermee kan deels voorkomen worden dat de ING kredieten verstrekt die nooit afgelost zullen worden door vroegtijdige beëindiging van bedrijven. Mocht uit zo’n on-derzoek blijken dat er kenmerken zijn die duidelijk wijzen op een (sterk) verhoogde kans op falen, kunnen starters hierop gewezen worden. De verkoper/adviseur ven een ondernemers-team van de ING kan een beginnend ondernemer adviseren om niet te beginnen of een starter informeren dat hij of zij over enkele kenmerken beschikt die negatieve invloed hebben. Zo-doende kan de ondernemer de kans krijgen om kenmerken die de kans op falen verhogen te werken, teneinde alsnog succesvol te worden.
8.2 Slotwoord
Ik hoop dat ik door het uitvoeren van dit onderzoek duidelijk antwoord heb gegeven op de onderzoeksvragen. Misschien heb ik u als lezer een nieuwe, verfrissende blik gegeven op de kenmerken die kunnen leiden tot succesvol ondernemerschap. Ik wil ING Retail bij deze suc-ces wensen met het toepassen van de uitkomsten uit dit rapport in het startersbeleid van de ING. Het onderwerp starterskenmerken biedt daarnaast nog voldoende basis voor verder on-derzoek.
Literatuurlijst
Baarda, D.B. & Goede, M.P.M. de, (2001), Basisboek Methoden en Technieken, Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van onderzoek, Derde herziene druk, Groningen: Stenfert Kroese. ISBN 90-207-3030-4
Bangma, K.L. & Timmermans, N.G.L. (2008), Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid, peri-ode 1987-2007, EIM, Zoetermeer
Bangma, K.L. (2007), Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid, periode 1987-2006, EIM, Zoetermeer
Bijvoet, C.C. (2005), Ondernemerschap en inburgering, ING Economisch Bureau
Blok, M.J.C. & Gelderen, M. van, (2004), “Succes- en risicofactoren in de opstartfase van een onderneming”, MAB, ISSN 0924-6304, p.185-193
Bontje, J.C.B. (1993), Ondernemersboek, doe-het-zelf methode voor doorlichten en plannen maken in middelgrote en kleine bedrijven, Alphen aan den Rijn: Samson.
Bosma, N., Praag, M. van, & Wit, G. de, (2000), Determinants of Successful Entrepre-neurship, EIM, Zoetermeer
Bruins, A., Coul, J. op de, Stigter, H.W. & Uxem, F.W. van, (2000), Wat bepaalt het succes van een starter?, EIM, Zoetermeer
Bruins, A. (2002), Netwerkgedrag van startende ondernemers, EIM, Zoetermeer Bruins, A. (2003), Stimuleren van vrouwelijk ondernemerschap, EIM, Zoetermeer Bruins, A. (2004), Starten in de recessie, EIM, Zoetermeer
CBS, (2007), Het Nederlandse ondernemingsklimaat in cijfers, Centraal Bureau voor de Sta-tistiek, Voorburg
Cooper, D.R. & Schindler, P.S. (2006), Business research methods, ninth edition, Mc Graw-Hill international edition
Damink, E. (2001), Financiers en gefailleerde ondernemers, ING Economisch Bureau & Mi-nisterie van Economische Zaken
Dirks, F., Hospers, P., Schutjens, V. & Stam, E. (2002), De meerwaarde van een team start-up?, RZO, Den Haag
Dollinger, M.J. (2003), Entrepreneurship, Strategies and Resources, third edition, 5, p.126-176, Pearson Education International
Driessen, M. & Zwart, P. (2006), “De E-Scan Ondernemerstest ter beoordeling van onderne-merschap”, Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, juli/aug., p. 382-391
Gelderen, M.W. van, Bosma, N., Thurik, R. (2001), Setting up a business in the Netherlands. EIM, Zoetermeer
Gumpert, D.E. (1997), Çreating a succesfull businessplan’, in: Bygrave, W.D., The portable MBA in entrepreneurship, New York: John Wiley and Sons.
Hessels, J., Bosma, N. & Wennekers, S. (2005), Global Entrepreneurship Monitor 2004, EIM, Zoetermeer
Kamm, J.B., Shuman, J.C., Seeger, J.A. & Nurick, A.J. (1990), Entrepreneurial teams in new venture creation: a research agenda.
Kramer, P. (2007), “Poolse starters in Nederland: mooie kans of groot gevaar?”, Maandblad MKB-adviseur, oktober.
Kroese, G.J., Woudenbergh, G. van, (2001), Meer ruimte voor het maken van fouten, ING Economisch Bureau & Ministerie van Economische Zaken.
Meteren, V.M. van, Peek, M.J.P.M. (1998), Ondernemers op herhaling, ING Economisch Bureau
Nandram, S.S. & Samson, K.J. (2000), Succesvol ondernemen: eerder een kwestie van karak-ter dan van kennis, Universiteit Nijenrode, Breukelen
Praag, M. van, (1996), Determinants of Succesful Entrepreneurship, Tinbergen Institute, Amsterdam
Praag, C.M. van, (1999), ‘Some classic views on entrepreneurship’, in: De Economist 147, n.3 p.311-335.
Reynolds, P.D., Bygrave, W.D., Autio, E. & Hay, M. (2002), Global Entrepreneurship Moni-tor, Executive Report, London Business School
Snel, D. & Meijaard, J. (2006), Met ervaring aan de start, EIM, Zoetermeer Snel, D. & Bruins, A. (2004), Oudere versus jongere starters, EIM, Zoetermeer
Suddle, K. & Hessels, S.J.A. (2007), Global Entrepreneurship Monitor 2006, Nederland, EIM, Zoetermeer
Vergert, A. van, Weide, B. van der, (2001), Leereffecten van een faillissement, ING Econo-misch Bureau & Ministerie van EconoEcono-mische Zaken
Wennekes, W. (2001), De succesvolle ondernemer, ondernemers vertellen over succes en falen, Ministerie van Economische Zaken, Den Haag
WRR, (1996), Start-, slaag- en faalfactoren van hoger opgeleide startende ondernemers, Den Haag: Sdu Uitgevers
Zwart, P.S. (2003), ‘Een winnend ondernemingsplan’, in: Risseeuw, P. & Thurik, R., Hand-boek Ondernemers & Adviseurs: Management en Economie van het Midden- en Kleinbedrijf, 13, p.249-263, Deventer: Kluwer
Internetadressen
www.cbs.nl www.eim.nl www.hba.nl www.kvk.nl www.minez.nl www.vandale.nlBijlage 1. Starters
Tabel B1.1 Starters en startende bedrijven en groei per jaar in %
Starters 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Aantal starters 70.346 64.131 59.007 58.131 69.906 80.650 90.113 Groei per jaar -8,8% -8,0% -1,5% 20,3% 15,4% 11,7% Aantal startende bedrijven 63.700 58.900 54.500 54.000 65.000 75.000 85.000 Groei per jaar -7,5% -7,5% -0,9% 20,4% 15,4% 13,3%
Bron: KvK, 2007
Tabel B1.2 Starters en groei per jaar in %
Starters 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Aantal starters 53.790 47.280 42.600 40.630 48.280 55.360 61.870 Groei per jaar -12,1% -9,9% -4,6% 18,8% 14,7% 11,8%
Bron: EIM, 2007
Tabel B1.3 Startende bedrijven en groei per jaar in %
Startende bedrijven 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Totaal 36.000 35.000 32.800 31.000 33.400 40.100 42.800 Groei per jaar -2,8% -6,3% -5,5% 7,7% 20,1% 6,7%
Bron: CBS, 2007
Tabel B1.4 Aantal starters per sector*
Sector 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Industrie 2.910 2.270 2.020 1.880 2.180 2.520 2.890 Bouw 9.240 8.990 7.280 5.780 7.340 10.630 14.460 Groothandel 4.950 4.220 4.030 4.260 4.940 4.770 4.490 Detailhandel 5.270 4.900 4.970 5.530 6.740 7.550 7.400 Horeca 2.050 1.840 1.790 1.900 2.110 2.270 2.110 Autosector 870 870 880 920 1.080 1.200 1.300 Transport en communicatie 2.500 2.690 1.820 1.770 2.160 2.270 2.410 Dienstverlening 26.010 21.510 19.820 18.590 21.730 24.140 26.810 Totaal 53.790 47.280 42.600 40.630 48.280 55.360 61.870 Bron: EIM en KvK, 2007
*) De tabel bevat niet de sectoren landbouw, visserij en delfstoffenwinning. Dit zijn tevens sectoren waar weinig starters voorkomen.
Tabel B1.5 Aandeel starters per sector
Sector 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Industrie 5,4% 4,8% 4,7% 4,6% 4,5% 4,6% 4,7% Bouw 17,2% 19,0% 17,1% 14,2% 15,2% 19,2% 23,4% Groothandel 9,2% 8,9% 9,5% 10,5% 10,2% 8,6% 7,3% Detailhandel 9,8% 10,4% 11,7% 13,6% 14,0% 13,6% 12,0% Horeca 3,8% 3,9% 4,2% 4,7% 4,4% 4,1% 3,4% Autosector 1,6% 1,8% 2,1% 2,3% 2,2% 2,2% 2,1% Transport en communicatie 4,6% 5,7% 4,3% 4,4% 4,5% 4,1% 3,9% Dienstverlening 48,4% 45,5% 46,5% 45,8% 45,0% 43,6% 43,3% Totaal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Bron: EIM en KvK, 2007
Tabel B1.6 Aantal startende bedrijven per provincie Provincie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Groningen 1.692 1.441 1.457 1.574 2.087 2.404 2.711 3.538 Friesland 1.888 1.659 1.495 1.576 2.212 2.681 2.916 4.036 Drenthe 1.326 1.266 1.235 1.394 1.805 2.169 2.292 2.861 Overijssel 3.054 3.059 2.735 3.008 3.735 4.347 4.661 6.885 Flevoland 1.172 1.247 1.213 1.341 1.803 2.314 2.555 3.099 Gelderland 6.520 5.911 5.521 5.800 7.230 8.458 9.701 11.947 Utrecht 5.635 4.772 4.659 4.932 5.611 6.638 7.045 10.111 Noord-Holland 9.929 10.073 9.109 9.924 12.046 12.868 14.671 20.333 Zuid-Holland 11.721 11.267 10.444 10.739 13.353 15.782 17.666 24.710 Zeeland 943 1.023 984 1.086 1.569 1.574 1.740 2.156 Noord-Brabant 7.586 7.319 6.933 7.706 9.734 11.132 13.169 17.128 Limburg 3.461 3.299 3.052 3.455 4.113 4.722 5.352 6.672 Totaal 54.927 52.336 48.837 52.535 65.298 75.089 84.479 113.476 Bron: KvK, 2008
Tabel B1.7 Aandeel startende bedrijven per provincie
Provincie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Groningen 3,1% 2,8% 3,0% 3,0% 3,2% 3,2% 3,2% 3,1% Friesland 3,4% 3,2% 3,1% 3,0% 3,4% 3,6% 3,5% 3,6% Drenthe 2,4% 2,4% 2,5% 2,7% 2,8% 2,9% 2,7% 2,5% Overijssel 5,6% 5,8% 5,6% 5,7% 5,7% 5,8% 5,5% 6,1% Flevoland 2,1% 2,4% 2,5% 2,6% 2,8% 3,1% 3,0% 2,7% Gelderland 11,9% 11,3% 11,3% 11,0% 11,1% 11,3% 11,5% 10,5% Utrecht 10,3% 9,1% 9,5% 9,4% 8,6% 8,8% 8,3% 8,9% Noord-Holland 18,1% 19,2% 18,7% 18,9% 18,4% 17,1% 17,4% 17,9% Zuid-Holland 21,3% 21,5% 21,4% 20,4% 20,4% 21,0% 20,9% 21,8% Zeeland 1,7% 2,0% 2,0% 2,1% 2,4% 2,1% 2,1% 1,9% Noord-Brabant 13,8% 14,0% 14,2% 14,7% 14,9% 14,8% 15,6% 15,1% Limburg 6,3% 6,3% 6,2% 6,6% 6,3% 6,3% 6,3% 5,9% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Bron: KvK, 2008