BESLUIT
Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandsemededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.
Nummer: 647 / RDM-Wilton Fijenoord
1. Op 24 april 1998 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen waarin is medegedeeld dat RDM Holding N.V. en de Stichting WFH het voornemen hebben een concentratie als bedoeld in artikel 27 van de Mededingingswet aan te gaan. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 80 van 28 april 1998. Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen.
I. DE PARTIJEN
2. RDM Holding N.V. (hierna: RDM) is een naamloze vennootschap naar het recht van de Nederlandse Antillen. Zij is de moederonderneming van: RDM Technology Holding B.V., RDM Technology B.V., RDM Submarines B.V., De Rotterdamse Droogdok Maatschappij B.V., de B.V. Nederlandse Verenigde Scheepsbouwbureau's en ESF Rotterdam B.V.
De activiteiten van de RDM Groep zijn: onderhoud, reparatie en nieuwbouw van onderzeeboten; revisie en verbetering van artillerie en de productie van mechanische onderdelen voor radarinstallaties, lucht- en ruimtevaart en stoom- en gasturbines; scheepsengineering en design.
3. Wilton Fijenoord Holding B.V. (hierna: Wilton Fijenoord) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. De aandelen van Wilton Fijenoord Holding B.V. worden gehouden door de Stichting WFH. Wilton Fijenoord is de moedermaatschappij van: Dok- en Werk Maatschappij Wilton Fijenoord B.V., Verolme Botlek B.V.;Verolme Scheepswerf (Shipyard) Heusden B.V. en Vervako Heusden B.V.
De Wilton Fijenoord Groep is actief op het gebied van scheepsreparatie, scheepsnieuwbouw en offshore.
II. DE GEMELDE OPERATIE
4. Op grond van het concept van de akte tot verkoop en levering van aandelen op naam (d.d. 24 april 1998) zal RDM het gehele geplaatste aandelenkapitaal van Wilton Fijenoord verkrijgen van de Stichting WFH voor NLG 1,- onder gelijktijdige storting van NLG 40 miljoen in contanten ter versterking van het eigen vermogen van Wilton Fijenoord.
III. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT
onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 4, omschreven transactie leidt er toe dat RDM uitsluitende zeggenschap verwerft in Wilton Fijenoord.
6. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde operatie binnen het toepassingsbereik van de
Mededingingswet valt.
IV. BEOORDELING A. Relevante markten
Relevante productmarkten
7. Partijen hebben zes productmarkten geïdentificeerd. Deze markten zijn: 1. de offshore markt
2. de markt voor specialty ships
3. de reparatiemarkt voor de scheepsbouwindustrie 4. de markt voor (conventionele) onderzeeboten 5. de markt voor defensieprojecten
6. engineering (1) de offshore markt
8. De offshoremarkt betreft de markt voor bouw, ombouw en verbouw van olieboorplatforms. Wilton Fijenoord is via Verolme Botlek op deze markt actief, met name als ombouwwerf voor de olieplatforms. RDM is op deze markt niet actief.
(2) de markt voor specialty ships
9. Tot de markt voor specialty ships wordt gerekend de markt voor bagger- en chemicaliënschepen. Volgens partijen wordt de markt voor specialty ships gekarakteriseerd door hoogwaardige technologie en hoge kwaliteitseisen. Voorts zijn de investeringen vele malen hoger dan voor andere schepen, zoals olietankers, bulkschepen en containerschepen. Zo moet voor chemicaliënschepen gebruik worden gemaakt van hoogwaardig roestvrij staal en moeten baggerschepen bestand zijn tegen zwaar
materieel. Het staal dat gebruikt wordt voor dit type schepen heeft een hogere treksterkte, waardoor het zwaarder kan worden belast. Voorts vereist het verwerken, lassen en snijden een speciale technologie, kennis en opleiding. Specialty ships zijn ook aanmerkelijk duurder en kennen andere concurrentievoorwaarden. Op deze markt is Wilton Fijenoord via Verolme Scheepswerf Heusden actief. In het verleden heeft RDM Submarines een enkele maal sectiebouw (werkzaamheden aan een stuk van de romp, i.c. laswerkzaamheden) verricht in de 'jobbing markt' (dat wil zeggen: de markt voor tijdelijke werkzaamheden; een werf wendt zich hiertoe op een moment dat het zelf geen orders heeft). Volgens partijen is op de markt voor specialty ships geen sprake van overlappende activiteiten.
(3) reparatiemarkt voor scheepsbouwindustrie
10. De reparatiemarkt voor scheepsbouwindustrie betreft
olietankers. De reden dat reparatiewerkzaamheden aan olieboorplatforms en/of onderzeeboten niet tot deze markt worden gerekend is omdat de leverancier van onderzeeboten ook de reparatiewerkzaamheden verricht en reparatiewerkzaamheden aan een olieboorplatform ter plekke plaatsvinden of in een speciale reparatiewerf voor offshore-platforms. Wilton Fijenoord is via Dok- en Werkmaatschappij Wilton Fijenoord B.V. en Verolme Botlek B.V. op de markt voor reparatiewerkzaamheden actief. RDM verricht enkel reparatiewerkzaamheden aan onderzeeboten en is niet actief op de markt voor reparatiewerkzaamheden aan gewone schepen.
(4) de markt voor (conventionele) onderzeeboten
11. De markt voor onderzeeboten omvat volgens partijen zowel nieuwbouw, reparatie en onderhoud van onderzeeboten. Hierbij dient een onderscheid te worden gemaakt tussen conventionele onderzeeboten en nucleaire onderzeeboten. Nucleaire onderzeeboten vormen, gezien de afwijkende technologie, materiaal en kennis een aparte relevante productmarkt. Op grond van politieke overwegingen worden in Nederland geen nucleaire onderzeeboten ontworpen en gebouwd. Nucleaire onderzeeboten worden in de Verenigde Staten van Amerika, Rusland, China, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk voor eigen gebruik ontworpen en gebouwd en uit strategische overwegingen niet geëxporteerd. Deze markt speelt derhalve geen rol in het onderhavige geval.
RDM verricht (via RDM Submarines B.V.) activiteiten met betrekking tot de reparatie en het onderhoud van onderzeeboten. Zij beschikt daartoe ook over een speciale schepenlift. Van de ca. 500 onderzeeboten wereldwijd zijn er 6 (waarvan 4 in de Walrusklasse) door RDM Submarines B.V. ontworpen en gebouwd. Wilton Fijenoord heeft in 1988 twee onderzeeboten (onderzeeboten uit de Zwaardvisklasse) aan Taiwan geleverd. Zij levert voor deze twee boten enkel nog reserve-onderdelen en after sales services. Wilton Fijenoord beschikt , aldus partijen, nog wel over enige kennis met betrekking tot onderzeeboten, maar is in deze markt al enige tijd niet meer actief. De nog aanwezige kennis is onvoldoende om weer actief op de markt te worden. De kennis heeft alleen betrekking op onderzeeboten uit de verouderde Zwaardvisklasse. Kennis over de Walrusklasse is niet
aanwezig. Terwijl ook de benodigde mankracht, engineering en materieel niet aanwezig zijn om nog actief te worden in deze sector. Derhalve is geen sprake van overlappende activiteiten op deze markt.
(5) de markt voor defensieprojecten
12. In de markt voor defensieprojecten gaat het om het upgraden,
reviseren, bouwen en ombouwen van militaire systemen. RDM is (via RDM Technology B.V.) actief . Wilton Fijenoord verricht geen activiteiten op deze markt.
(6) engineering
13. Deze markt is onder te verdelen in de marinemarkt, de civiele markt en de offshore markt. RDM is via B.V. Nederlandse Verenigde
Scheepsbouwbureau's (hierna: Nevesbu) actief op het gebied van
Verolme (Shipyard) Heusden B.V. over een eigen engineering afdeling. Deze engineers opereren niet zelfstandig op de markt en verrichten geen activiteiten voor derden.
14. De opvatting van partijen met betrekking tot bovengenoemde relevante markten kan worden gedeeld.
De offshore markt vormt ten opzichte van de scheepsbouw een aparte markt omdat het andere technologiën en kennis vereist. Olieplatforms hebben ook een geheel andere constructie dan schepen.
Eveneens kan gezegd worden dat binnen de scheepsbouw de bouw van specialty ships, hetgeen een niche markt is, een aparte markt vormt, ten opzichte van schepen, die in series worden gebouwd. De bouw van specialty ships vereist speciale kennis en technologie, terwijl ook voor het aan te wenden materiaal, gezien het doel waarvoor het schip wordt gebruikt, speciale eisen gelden. Dit geldt ook voor de markt voor de bouw van onderzeeboten.
Omdat uit de informatie verstrekt door partijen en andere marktpartijen, blijkt dat geen sprake is van overlap van activiteiten kan een nadere specificering binnen de genoemde productmarkten achterwege blijven. Relevante geografische markten
15. Volgens partijen is de geografische markt met betrekking tot alle bovengenoemde productmarkten wereldwijd. Bij de offshore spelen transportkosten geen rol. Platforms worden wereldwijd versleept, zowel concurrenten als afnemers zijn wereldwijd gevestigd. Hetzelfde geldt voor de specialty ships. Hiervoor wordt wereldwijd offerte gevraagd. Voor wat betreft de reparatiemarkt geldt dat doorgaans een schip niet wordt gerepareerd bij de werf waar het schip gemaakt is maar bij een speciale reparatiewerf. Een nieuwbouwwerf beschikt doorgaans niet over de faciliteiten waarover een reparatiewerf beschikt. Opdrachten aan een reparatiewerf komen als het ware aanwaaien en zijn niet van te voren te plannen. Doorgaans betreft het hier opdrachten van kleine omvang en een korte doorlooptijd. Belangrijke concurrenten van Wilton Fijenoord op deze markt bevinden zich dan ook in Nederland, België, Duitsland, Engeland en Portugal. Indien het om grotere reparaties gaat wordt ook hier werelwijd offerte gevraagd.
Volgens partijen is ook de markt voor conventionele onderzeeboten een wereldmarkt. Afnemers zijn die landen, die zelf geen onderzeeboten bouwen en ontwerpen.
Volgens partijen is de markt voor defensieprojecten tamelijk ondoorzichtig omdat de meeste afnemers uit de publieke sector komen en er een beperking op deze markt is in die zin dat de verkoop van legermateriaal verbonden is aan de toestemming van de oorspronkelijke producent en het exporterende land. Niettemin kan volgens partijen gesproken worden van een wereldmarkt. Zowel concurrenten als afnemers zijn wereldwijd
gevestigd. Ook bij de markt voor engineering gaat het om een wereldmarkt. 16. De opvatting van partijen dat het om wereldmarkten gaat wordt door andere marktpartijen bevestigd. Voor wat betreft de markt voor
conventionele onderzeeboten zou de markt ook nationaal kunnen worden afgebakend, namelijk voor die landen, zoals Nederland, Zweden, Duitsland, Engeland en Rusland, die over een eigen onderzeeboten-industrie
In het onderhavige geval kan echter de afbakening van de geografische markten in het midden blijven.
B. Gevolgen van de concentratie
17. Uit het bovenstaande is gebleken dat geen sprake is van overlappende activiteiten van de bij de concentratie betrokken ondernemingen, noch dat er sprake is van een verticale relatie tussen RDM en Wilton Fijenoord.
VI. CONCLUSIE
18. Na onderzoek van deze melding, is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de slotsom gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
19. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist.
Datum: 12 mei 1998
w.g. A.W. Kist
directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam.
terug
