Vraag nr. 182 van 25 april 2003
van mevrouw SONJA BECQ
Luchthavenakkoord – Milieu- en gezondheid Door de beslissing tot concentratie van de nacht-vluchten over de Noordrand groeit de ongerust-heid over de gevolgen van deze beslissing voor de gezondheid van de omwonenden. Meestal wordt er verwezen naar de hinder wegens geluidsoverlast, maar meer en meer wordt ook aandacht geschon-ken aan de luchtpollutie.
Inzake geluidsoverlast bestaan er verschillende on-derzoeken die verwijzen naar de gevolgen op het vlak van slaapstoornissen, s t r e s s, hypertensie en ge-h o o r s c ge-h a d e. Deze onderzoeken kwamen reeds aan bod in de Commissie voor We l z i j n , Vo l k s g e z o n d-heid en Gelijke Kansen (cfr. 18/11/1999 – vragen om uitleg van de heer Eloi Glorieux en mevrouw Sonja Becq ; Handelingen Commissievergadering n r. 3 5 , b l z . 1 e. v. ) . Terwijl Agalev op dat moment bijkomend onderzoek vroeg, stelde de minister dat er reeds voldoende onderzoek bestaat dat de schadelijke effecten van geluidsoverlast aantoont. Op grond daarvan besloot de minister dat het niet wenselijk is vliegroutes te concentreren, maar dat spreiding een betere denkpiste is.
Toch werd inmiddels opnieuw een inventaris ge-maakt van een bestaand onderzoek dat zich hoofd-zakelijk concentreert op de lawaaioverlast. De ove-rige aspecten komen veel minder aan bod. N o c h-tans bestaan er, aldus betrokken artsen, diverse on-derzoeken over de negatieve gevolgen van kerosi-ne en de luchtpollutie op de gezondheid van de o m w o n e n d e n . "Door de grote verspreiding (wind) en de vluchtige substanties is de lokale pollutie door vliegtuigen moeilijk objectief te meten. To c h komen de chemicaliën terug naar de bodem als een streek op geringe hoogte wordt overvlogen, dat wil zeggen dat beneden het inversiepunt ... c h e m i s c h e pollutie veel meer invloed heeft op de globale mor-taliteit dan de achtergrondpollutie, en verantwoor-delijk is voor een verdubbeling van de globale m o r t a l i t e i t " . Ook de doorgedreven isolatie zou schadelijke gevolgen hebben voor de gezondheid. 1. Wat is de invloed van factoren als densiteit,
grootte of hoogte van de uitstoot van kerosine (en spreiding die ermee gepaard gaat), en zijn er nog andere factoren die een rol spelen ?
2. Is er, in het algemeen, reeds voldoende onder-zoek gedaan om de relatie tussen vliegtuigver-keer en luchtvervuiling aan te tonen ?
Zo ja, kan op grond hiervan gesteld worden welke de gevolgen zijn van het luchthavenak-koord en de concentratie van vliegverkeer voor de gezondheid van de omwonenden, of zijn de gevolgen van luchtvervuiling minder erg dan die van lawaaioverlast, vermits hierover minder on-derzoek beschikbaar lijkt ?
3. Indien tot op heden onvoldoende onderzoeks-gegevens voorhanden zijn, worden er dan op korte termijn, in het licht van de beslissingen die omtrent vliegtuigverkeer dringend genomen moeten worden, wetenschappelijke onderzoeks-gegevens verzameld, teneinde op een weten-schappelijke wijze de randvoorwaarden en de gezondheidsimplicaties van het huidige of toe-komstige luchthavenakkoord aan te tonen ? 4. Om welke redenen werd nooit een MER-r a
p-port opgesteld naar aanleiding van het gesloten luchthavenakkoord (MER : m i l i e u e f f e c t r a p-port) ?
NB. Deze vraag werd gesteld aan de ministers Vo-gels (vraag nr. 182) en Dua (nr. 163).
Gecoördineerd antwoord
Alhoewel het niet geheel duidelijk is naar welke nieuwe "inventaris" van gezondheidsproblemen en luchthavens verwezen wordt, gaat het vermoedelijk om de literatuurstudie die uitgevoerd werd door het Steunpunt Milieu en Gezondheid. Deze was al-vast niet bedoeld om nog maar eens duidelijk te stellen dat er mogelijke gezondheidsgevolgen zijn van de exploitatie van luchthavens. Dat is, zoals de Vlaamse volksvertegenwoordiger zelf zegt, i n d e r-daad al voldoende aangetoond. De literatuurstudie werd uitgevoerd om als gestructureerde input te fungeren voor een kosten-batenanalyse van de nachtvluchten van en naar Zaventem. Deze speci-fieke aandacht voor de nachtvluchten, een proble-matiek die inzake gezondheidsbedreiging ook de bevolking erg na aan het hart ligt, impliceert op zich reeds een focus op de geluidsoverlast.
col-lega-minister van Leefmilieu, Vera Dua, d u i d e l i j k aangetoond.
Om de bestaande toestand snel te verbeteren, w e r d daarom gekozen voor een (beperkte) spreiding van de nachtvluchten. Om vluchtroutes mogelijk te maken boven het Brusselse gewest, heeft de Vlaamse minister van Leefmilieu er bij de Brussel-se regering op aangedrongen om hun geluidsnor-men aan te passen. De nachtelijke geluidsnorgeluidsnor-men zijn intussen voor een jaar opgeschort.
Ik heb intussen aan het Steunpunt Milieu en Ge-zondheid de vraag gericht tot de opmaak van een kosten-batenanalyse van de nachtvluchten. B e d o e-ling is om de gezondheidskosten verbonden aan de actuele nachtvluchten in kaart te brengen.
1. De luchtvervuiling veroorzaakt door luchtvaart is complex. Naargelang de hoogte waar de stof-fen worden uitgestoten, treden andere effecten o p. Op grote hoogte wordt het broeikaseffect bijvoorbeeld versterkt. De spreiding van de stoffen die worden uitgestoten, heeft anderzijds ook een invloed. Broeikasgassen hebben een ef-fect op wereldschaal, stikstofoxiden (NOx) en vluchtige organische stoffen (VOS) worden samen met de ozon die ze vormen op regionale schaal verspreid. De emissies die lokaal optre-d e n , kunnen aanleioptre-ding geven tot gezonoptre-dheioptre-ds- gezondheids-effecten en geurhinder. Zowel ozon als stiksto-foxiden en vluchtige organische stoffen kunnen over honderden kilometers afstand getranspor-teerd worden, zodat dit probleem niet per de-finitie groter is dichter bij een luchthaven (zie ook bijlage 1 : broeikaseffect ; regionale proble-men).
Op lokaal niveau kan de luchtvaart geurhinder veroorzaken bij omwonenden van luchthavens (specifieke kerosinegeur) en kan het luchtver-keer door de uitstoot van NOx, VO S, S O2 e n
deeltjes theoretisch leiden tot gezondheidspro-blemen ( S O2 : z w a v e l d i oxide – red.). Tot op
heden kon echter weinig onderscheid gemaakt worden tussen luchtverontreiniging rondom luchthavens en andere stedelijke en industriële locaties.
2. Het steunpunt Milieu en Gezondheid voerde een literatuurstudie uit om de gezondheidsef-fecten van het wonen nabij een luchthaven in kaart te brengen. Hieruit blijkt dat het meeste onderzoek zich toespitst op geluidsproblema-tiek en gerelateerde gezondheidsproblemen.
Wat de luchtvervuiling betreft, is het niveau van luchtverontreiniging rond een luchthaven ver-gelijkbaar met dat in verstedelijkte en geïndus-trialiseerde gebieden en wordt het grotendeels bepaald door wegverkeer in en rond het vlieg-v e l d . Dit wegvlieg-verkeer is op zich ook gerelateerd aan de luchthaven. Wellicht zijn de gezond-heidseffecten van deze luchtverontreiniging, zowel wat aard als wat incidentie/prevalentie b e t r e f t , vergelijkbaar met die welke in grootste-den of industriegebiegrootste-den waargenomen worgrootste-den en omvatten zij, wat langetermijneffecten bt r e f bt , onder meer longfuncbtievermindering, bt o e-name van luchtwegenaandoeningen en longkan-ker (zie ook bijlage 2).
Het duidelijk aantonen van een relatie tussen de gezondheid van de omwonenden en de lucht-vervuiling door het luchtverkeer is evenwel bij-zonder moeilijk, deels omdat eventuele verschil-len in voorkomen van ziekte en sterfte ten op-zichte van andere regio's vaak niet eenduidig in verband kunnen worden gebracht met de lucht-verontreiniging door het luchtverkeer.
Wat luchtverontreiniging betreft, kan op basis van de literatuur geen éénduidige uitspraak ge-daan worden over de gevolgen van het luchtha-v e n a k k o o r d . Wel luchtha-valt het op dat onderzoek in-zake gezondheidsproblematiek van luchthavens zich vooral toespitst op geluidsemissies. O n d e r-zoek met betrekking tot luchtverontreiniging richt zich vooral naar de problemen op wereld-s c h a a l , waarop de concentratie van vliegtuigen geen invloed heeft, wel de hoeveelheid vliegtui-gen, de afgelegde afstand en het type vliegtuig. 3. Een eerste stap werd reeds gedaan door
uitvoe-ring van de literatuurstudie. Deze literatuurstu-die geeft een beeld van de huidige stand van z a k e n . De door de Vlaamse volksvertegenwoor-diger aangehaalde resultaten komen hierin ech-ter niet naar voor. Graag hadden wij daarom vernomen welke de bron van haar informatie is, opdat ze eveneens zou kunnen worden bestu-d e e r bestu-d . De literatuurstubestu-die is een eerste stap naar een kosten-batenanalyse van de nacht-v l u c h t e n , waarbij de maatschappelijke en eco-nomische "kost" van de gezondheidsschade in beeld worden gebracht. Uiteraard gaat hierbij vooral aandacht naar geluidsoverlast.
gemeenschappelijke indicatorenset te ontwikke-l e n , die enerzijds moet dienen om de huidige ge-zondheidseffecten in te kleuren, en anderzijds om een eerste aanzet te vormen ter monitoring van deze effecten.
Dit onderzoek is onderdeel van het "Program-me of Community action on pollution-related diseases in the context of the framework for ac-tion in the field of public health" (Communau-tair Actieprogramma inzake met de milieuver-ontreiniging samenhangende ziekten binnen het kader van acties op het gebied van de volksge-zondheid).
Het monitoren van milieugezondheidskundige indicatoren in de omgeving van de luchthaven laat toe veranderingen in milieukwaliteit en ge-zondheidstoestand te signaleren. Deze indicato-ren moeten overheden, vliegveldbeheerders en bewonersgroepen in staat stellen om trends in milieubelasting ten gevolge van genomen maat-regelen te volgen, en te evalueren of deze trends met betrekking tot de gezondheid in de gewens-te positieve richting gaan.
4. De MER-plichtige activiteiten zijn voor het Vlaams Gewest vastgelegd in twee besluiten van de Vlaamse regering van 23 maart 1989 (BS 17.05.1989) (BS : B e l g i s ch Staatsblad – red.). Overeenkomstig deze besluiten is het luchtha-venakkoord niet aan de MER-plicht onderwor-pen.
In het kader van het recente decreet inzake mi-lieueffect- en veiligheidsrapportage van 18 de-cember 2002 zal voor de hernieuwing van de milieuvergunning voor de luchthaven Zaventem een milieueffectrapport worden opgesteld. (B i j l a g e 3 : O n d e r zoek bij kinderen rond luch t -haven Schiphol – red.)
