/ V
INDISCH GENOO'rSCHAP
VERGADERING
VA~
22 OCTOBER 1912.
Blz. )- 23.
De be teekenis van de voorgenomen onderwijs-reorganisaties in het oostelijk deel
van den Ned.-Indischen archipel.
'S·GRAVENHAGE
MA.RTINUS NIJHOFF 1912
-
Voor de leden van het Indisch
Genootschap is aan het gebou :w
(van Gal enstraat 14) de 4
doOpgaaf
van Aanwinsten van de Ko l onial e
b i b l iotheek verkrijgbaar.
INDISC H G ENOOTSC HAP.
A (qem eene V e",q{tdel'illg 'Unn 22 October /9 / 2.
"ool'zilte]': tie heel' dl',
t:.
11. Kielair,..De boteekenla van do voorgenomen onderwijs.reorgo.nitlatio8 in het oostelijk doel va.n den Ned.-Indischon archipol.
Oe \'ourr.ltlcr: Bij den aanlang rail ,lit .~eizocn hccl ik U allt,u wi'lk,lltl. Hl'! lil ('<.'11 \'(']'blijdetHI v.lQrte,·keu, tbr l'cl'\l~ ,h'ze l'PI-':11.' lIiult'I"
n'r:!;t<It'rin:: Ztl() druk i~ U;:>zocllr. :'Ilo!!.' llat \'OOI'I~kl'll nÎN Il\'dl"i":!I'u.
,'11 onze \\,']'kZ;I:lrHlh'd,'u hij \'o,lj'lllul'iug' slrt'kk"1l lul bl'I'''t'del'iu!! 11t'1'
h,'lan::eu van 0111.1' klllonj~lI!
De 1I0tutt'll \'au h", \'C'I'harlllo'ldi' in tie r"l'i!:c 1"'n..'.],j,'I'ÎU!! """tl,'u :..'1'1"1.1'11 en p'Ol'dgl'keur,l.
De \'ourr.lllu ,h'('11 1I1.-d,>, dat ,lOOI' JWI 1 ... ~luur lOl 11',ll'u IHU It", (:CIlOOI;<sch;l11 ~,ün IWllut'lIId ,1(' h('('I'en ,I. C. \'an ,I('n Hl'It, C, {: ijl'<
jUl1iUI', Ch, ,\, lIonidl, Il, 0, SlilolJt', W, 10', ,1(' Va,ln,'s 1',111 BI'al.,'1
Ihl~'$, Int', 1/, h K tlt' \\';1:11, allen 11' 's'(;I'av"lIha!:'\' "n ,11" 11. Il, 'J'j'>"nk \\ïllinl. 11' 1)10\"'111('/',
Aal! lie 'w,lt· ilj de b('hlilldelin~ \';111 1t"1 Nul"I'II<'rl': D,> fJ('hd:('lIi.~ 1'(11/
de 1'OOl'f1CIIOIIICll olldCJ'wiJINwryallis{/liM ill lid oosfelijk
ti""
/,(11/ rf"1/Scd,·lmlischm (ll'clliJld,
D,' h\'l'I' Inl', J, (;. filelslrll, [),lIn('s "11 hl'cI','n! IIel "nd""II"11" d.1t il.
,I.' ,'('1' 1.111 hdJI)oI'1I 11(',1(>11 '1I','ud ill dir {:j>llO"",'h"IJ ill J'> lt'idcll. j~ "1'
"1'11, Ilaal'l'all (It! h,\h,UI,I('lill~ bij nitsll·k UCI·;1.11· 1001'1 1_' IIlwoI,·u \','1"
tI'ocheltl dllt!l' 111' pulilit'l., \\';LI ik !I,tal>vlll all,·J·I'er ... t Ilji OPIII\>I'I..I'II. i~
,lil. lhL! hel IIlijn 1'''I,lI'llellh'!I is tI"1.e a;ltl:{('I,':!!'ulll'i,1 enkel ('11 all''''11 1.ak,'lijk fto 101'11'111,1('1"11, I", 1'.111 .'11,;,> I\;U'lijlcu1.l' ,'U I'an iedt'I'IU'Oi:I"lIIll1l.1,
z'uIII,'1' dil"·t.:t \"'L'hall,1 lIIt't tI!, :I\':!UUlCflICII, ,Ij,: 01111"1' ,Iell il1\'!t/l'tI I'.LII
,I.'u ~dl,I()I"lijd ilJ K"II"L'tUIt! \'(ww "11 1t':!I'1I ti" 1"'f'\I~ "'llIhal1!.:Î!!'~' I',~fl"
,'dit·" ziju :101II~l'IO"nl.
:,:,.1 lid
",U
!!,'lllkl."1IU
'~'III' 1"hl"lI'lIill:! I,' !!I'I"II \:111 ,I .. 1t.·I_"·I.. .. lIi~del' l'OOl'grnolllrn l'eol'gani~lîën, dan dil'lI ik aan Ir v:longen mei hrl
~child{'l'('n I'an den Iot'stand. wtt:lriu hr! ontlf'I'wij'l in de genoemde
!!('d<-rl!l'n \'an 01lY,f' kololliên vel'keel'de, ten einde daarna U te dO('IJ If.ieu. in h()('l'cr I'n in welke opzichten el' vl'rMldel'În~ If.al wOI'den .[te' hracht, indien de aanhnngi,~re plauurn tol, nih'oering- kOUlen en wat ,':lJl die I'el':\mlrl'ing mng wOl'den I'{'rwacht. Dmll'om brg-in ik Hlet hN weel', g{'I'{'1\ van d('n indruk I dien ik bij Pen bezOf'k aan alle gewesl{'u, waanuIl het hier Jlllat., n:un{'lijk de ruid('nfil!n lIIenado, Amboina, Tl'rnate en Onderhoorigh("den, .. .oomede 'l'imol' en Onderlloori!!'heden, \'an IIN,
Jnland~h onderwijs g{'kregen heb, Die indruk is groott'ndeels gegrond op ste!Sl'11l1atigt' wRa1'llemiuA' en bestudeering, VOOI' een dPe! echter ook op ml'(!I' uitslnitPnll 1}I"Iangstellende besûhouwing-; drze laatste el'enwl'l kon dool' vel'schillende omsllmdigheden nog nl uitvoel'ig zijn, na:u'tot!
tIus hel vol~endr,
'EI' wa~, naar lipt \'el'haal, dat IIlÜ gedaau wel'rl, luidl, Dames en Rel'I'en, voor I'euige jaren ,'en assisteut-rl'sidenl geslf'ld 01"1'1' een zebied, dltt in Iwc sdliltprrude tijd!)e!'k \'1\n flclie in onr.e koloni~n, dat. nog' 1.00 kOl'I, nchle!' fins ligt, ik hedoel in de !IP!'Îodr d,'[' lantll"oogd[j van det) (;(lU\'E'rnE'UI'-(:Pllet'llill \':m Ileutsz, jUbl was 01Ieuue!t'7d, wa:u' IlI't Nederlandsch g"zal: lItl'ttl'rdaad WilS UP!!MlndVf'~1 le,!!"enovel' het sdlijn- g'""1.ag \':ln I'oorheen, Die ambtenaar, be7.Îf'ld met !lel \'tIJ'ig verlangen lIPt aan ?,iju r.ûr,zell toel'P!'Ï['Ouwde ~,'ebil'd vooruit t(' hrengen 1'11 he- i::"eeremll' ook de hoofden uit de meest ndLll'rlijke Slt'eken te ,Ioen kennis maken ruet uitingen en I'ool"tbl'engselen vfln (j{' "re~te["srhe be- sdl1\l'inp, '1I'!!aniSt'cnlt' op ~,ijne standplnaL~ eene trntoonstt'lIing vall lI'eel\\,('l'k, 1i'lllubouw\'oorlbl'eug'selen en \'CI'sdLillendl' iudllstl'ieele pl'oduuten en dep de bl'{lol'!de hoofden, in ImIJne jll'imitiel'e samcnlcl'ing nog tie ware oudstrtJ I'n Yool'.'!"angC'I's \'an het I'olk, op om dt'~,e te komen zien, HÜ mi'laklf' \'an de geleuenheid I'an hun l.er.oek ~ebruik hen (I' Ilol'n kennis maken lIIet l'en stoomschip, met. wale1'leidingen, dit' ondel' zijn inl'loed W31'en aangelezd en del'gelijke, kUI'IOI" hij beoogde hen "nu hunne I'('ÎS z~lI'eel IIloj!e!ijk te IMen o!I'!lekf>n, En na afloop daan'nn dl'oe;t hij uilstpkl'nll gC'ûen mijns inziens dl'lI betn,kken ondcr-
ardcelilt!:!'~chel op Olll, ~,ollder e('nig stpiselmnti:.r ondel~l.oek \'1111 bestuurs- wI'ge in te sl('lIcll
(Ir
Ie laten ll1t'j'ken, van \\'a:lI' Iie b{'langsfelllnj!kwam, ililithtin7"n in t,> \1 inlt('tI , W(IL op ti.' IlooldclI wel dell Itlc('st('lI illlll'uk had gemankt, ('11 Wanl'Ol'el' zij, op hlUlnt' woonpl:lafSen tel'l1!:!' g,·kf'(·l'cI, \\'t'! Iwt Ittl'e\l Ie \'f>J't{'Urll haddcu gehad,
Hrt ant'\{)oll'd InOCl wel geschikt ~,ijll #"wl"'-1 0111 dVII gl'OOl:<ten enlhllu"iast 11' Oltlnllchtt'l"eU, De ltIer ... t fl'npp:lllll' Mken !()(:h bll'kl'lI \'00.)1' ti.' hoofden in kWI'~le tr zijn gewt'e...! h<'l feil, d~t zij 01' reis hadden
I!'e~.i('n een :1(11) In('l l'en lanj!c staart, w('lke tlil'rSOOI'[ in hun laml niet lOOl'koml t dnt 011 de afdeelill!l'shoofdlllllals 1'('11 Mpi oetan 33n een lOU\\
11<\11 grll'uen "IJ dnt ren det' f~uropee"che Ilalll<'$, die ~,ij hadden gezien,
<,en bij~,\lndcl' hool{e stem, ,. I"ogl'lstem", naar zij het noemden, had g('hnd, Slechts eén II('z' hnofd('n had nog meel' t\, I'Cl'lel1t'lI, 1111\1\1' dan ook Inf't tie hijl'f)f~gin!:!', Ib! hij, nu hij 1.1){) iel~ had kunnen zien, rustig- kOIl
.,
.,
1!3an ~tel·\·en. Ilij had n:l.Inelijk, tCI'\\'ijl hij zijn heele 11.'\'en had g'i'1.Îcn, dar het walel' nil31" belIetien stl'f)OIIH!(', bij de Hollalltlrrll een inl'ichtillg oJl~ell1el'kt. waaruit het 113:U' oo\'en !iel), De man meendl' een fonlC'Îu.
[ntlnSlde, '1l001l1schip, watel'leidingen, hel was allu a.r\n de ho.Jfdcn
n)()I'}lijj!eg3111l.
Elke verzl'lijking, mijn!' HreN'n, ,i.":l.:lt m:l1Ik, m:l31' dil! in het I~g
hondend,', durf ik als mijn :I1gemeellf'n indruk \'alL hN Int:l1ul>J\:h OIL- del'wijs in het duo]' mij geuoelnd gebiell te g('\'I'1l I dat TIliddf'!,'u l'U hedOl'}illgpu eenel'1.ijd1 I('!:,eno\'(~r' de 1·\..""ullal"l1 :wllel7.ijds zoo QII!!I'\','{'1' in dezelfde vprhouding stonden ab herg(,(,11 hl'flOgl1 werd liJN hN hl''I.Vl'k dcl' ZOIleVj'n betloelut' hooiden n/m .Ie (lrlledin~rghoofllllla:lIs ,'u tl:llgt'U,', wat zij PI' alg hun illlh'uk van wpdel'qarf.'ll, Gaan we na, wal mct ,lu d:l:ll' a,l1Iwe;dgl' undel'\\'ij~illl'ichlingen ig blll'rikr, dau i~ dal :.1<:11ig- in gepullll deel!', wal men bedIWld heeft lol SII11\[1 h' hl'l'n!:CII,
Ik dit'u deze lIÎUIIl'.1l1k, gl'oml~l.1g \'001' een deel \':111 mijn \'!'I',I~'I'
hetoog , VGiW U le mot i \'eel'cn,
Hel onderwijs in heL gelL()(.'llide gebied \\'(wdt, met uilzolllierillg ,'all t'nkclc illl'ichtil1gen I'!)()I' \'oot'tgeu~t onderwijs als de kwepk~("hull>n \ Gil!' ond<'I'\\'ij1.crs Ie .0\ 1l1boÎlm, f\~ 'Voloal1 eu '1'0111011011 cu tie hOHlilt·n~du.i<,1 Ie 'l'olldl1uo, l.oomede de )Ienatlusthe ~chool, tie Amhonsche bUI'gen'chOflI rn tie Sal)al'O('asdu~ school, gegel'en aau Gou\'eI'IH.'IHI'nt~~cll\lleu tll'l"
(w('('l1p klll.'I.~e en g~ullsidieenlt' scholen, welke practisch ,lp e\'ellbetlocld,' ÛO\l\'el'neU1ent80ntll.'l'\vil~illrichtillg zool'ccl rnogi'lijk ht'bbrn na Ie I'olgen, '''elnu, tle1.<' oL'gauisalie knn niet I'oldoeu aan hel!!'een de rna~tI~ch.l]lpij tlanl' l>ehoe(t en tlat om \'el'schillende redenen,
7.al I\{'t olldel"\l'Üs ziju docl hereikl'n, dat is, zal het Iie maat~,'h;l]Jllli, tie geheele lI:unenlevillg ontwikkelen en er toe m<,tle\\"erk"11 0111 ha:!!' in hllar gehl'el \'OOI'Uit Ii' hrengen, dan dient het dif! kf'lIni'i I.' !tr\'cn,
wn;U',lall d.> s:ul\culel'ing VU.'I' h.'! (iHt!O;'ulolik bO;'h'u:fle hl't'rr: IIrl IIIUl'!
:r.idL ,lilllll:ls!lI'n, llee lIIilg ni.'1 alleen enkele ).!ToI'IIen d,'I' !o(>rulkin~
dienpn, he~ llIag integelllicel geen oogenlilik uit het OO~ ledi,'zell, d,\!
het glmt om ht'l I'olk in zün geheel, dat ~peci.1le eisdl!'n \";111 ~'nla'lt' I!I'OP])<'11 dOOI' SIWlcinle indt:hliugeu moelen wordelI bel'I"Ctli)!II, lil' Ilh:-,', meene ol'g'J.nisatie moet 'I.[jn I!eoouwd op de al!!ClIlct'IIC Iwhocfrl'lI, Ue! onderwijJl IIIQ('l I'cnlel' ~,0()dani7 ziju, d,\! hel Illldcl'IIC! \ •• Ik IIUpulHÎl' bn zijn, dit \1'lft.lJ"d hh'I' gCUOIIIl'll in den zin, dal Ilt't wcrkt'lijk i~
I'Qlk~1.aak, Z,l-I. dat gcen afl/lau.l tus.'!chell dc llIa:lt~clla!ll,ij \'11 dc ~dL.11I1 be~taat, IImal" ,lat men tie school loeit all! iet~ lt:ltuUI'lijk>l, al~ it'I~, dat bÜ h,'1 I('reu 11;11I"luÎt, 11.1.1.'i1l !,'"cheel IhuÎ~ IwhO''I"I, ZII '\lel! Hlij missdlicn anl\\"ooniE,-u, dal dit 11.'1 ideaal ma;!" zün, \\;I:t"lliLal' 111\'11 iUI.:lk.' h.'l olL,jel"\lij~ Uloet ~tL"è\'en, Inaar tbt IllCIi \'ootal in prirnith'\'c 1:I,lIIl1'n·
Iplingen 111~ I'ele OUZ"1" kolonWn, \\"<l:U' IJLI'U lid rllHh.'I'\lij~ nu!! 1IL00't le"l'en "'{lOn/tel'tn, ja, 1.1'1r~ l'ed,ll nVI! Icer'l'u ");'SES, IIN "ILII'";!"l'lÜI..
kali hcn:ikclI, dan k,UJ ik hil'rll':!t.'11 Ol' zich zt'lf uif deu :I,H',I tlt'l" z,L.Lk nief Icel :IIlIlI'Oercu: ik ~I('I d:III"li.'~i'UO\"l'I' l'1"uwel ,Ic oplut'l"kiu!l:, ,l.ll h('l O]l!!'t.'I\(I111t'1I 111."1.11;1.11' 1I1~'chli ",'11 I',-Jeu h' Ull'''I' VOl'mt '1111 iu h.'1 IM.)!!' I,' h"U.j,'II, lILt I"/)()m' (Ilwr ,I,> 1I000IzllJ.-rh)kenrii:{' !U~,h,'11
,t"
I\dll,,,1en de maatHchapllij bestaande klMe niet, g'l'ooter 11'01'(11. !Z<'llIaakt dan die dooI' de omslandigheden 1111 eemnaa! mod ~,ijn, dat. vooml du,~ oudel' eene zoodanige 8.1meI11e\'ing met bijzomlel'en el'll:lt naar het. ideattl wOl'de
ge~tl'eefd, IllImers hoe meel' men daal' zich HIel het ondenl'ijs eigen kan maken, hoe spoediger 1I1ell el' de voordeelelI vnu zalleel'en inzien, het zal kuunen lI'aanleel'l'n en het zalleel'en beschouwen nh iels, dal, zOt':lls ik het bo\'en uitdrukte, in liet leven Ihlli~ bf'hoort,
1)(' organisatie, zooals zij nog in hoofdzaken is, tOt, dit jaar zelfs in het, bedoelde gehied overal l'I,t'!, - eerst tie bij de Indische begl'\loting 'lOOI' \{l12 behandelde reorganisatil.'vool'Slelien \'oor de i\linnha.s.~a en tie Saugi- ('1\ 'ralaudeilanden lJl'engen in het s)'steem lI'ijziging - kan :lan de ('v{'nbedoelde eischell niet voldoen, Haal' kleven de volgende ge, breken Mn:
Eerstens i~ 1.ij a[s organis:ltie \'eel Ie weÎllig elastisch en ~t,1at ats zoodallig t,e \'ee[ LllÎlen ~lc ~alllcntednz,
Teil '/'I/;ccde is zij \'.'el te dUlll' 0111 binnen zet[~ maar arzienbal'en tijd
he~ omlel'wijs \'001' de geheele IIHIilIScllU]l]lij. zoft\'C(!1 Hlogelijk alle lugen olll\'unende, te kunnen zijn,
7'eu Derde houdt zij te weinig of niet aunpass!n~ aan tlell trap I'an ontwikkeling, tmll denken en \'o\'len van Iie maatllch<llll)ij, waal'onder zii Inorl wel'ken, in het oog,
I )ezl' ol/l11el'kingen geven nalum'lijk een algelllcerll'n indruk weel'.
Op dl' (!(!ne ~clLoo[, Ol) éelle cntegode \'nn scholen mag de eene eens meel', tie andcre eens mintlel' I'an toepassing zijn, maal' in den gl-ond gelden ze VI)"1' alle. 're hunllel' toelichting moet ik een weinig uit- l'Of'rig zijn,
De centralisatie, wa:ll'oveJ' in Indii' bij zool'ele lakken I'an diell~t
!!,eklaugd wordt, de neigill/! om alle3 te [;Iten uitgaan van, Ie dCK'u behal'tigen dOOl' de bUl'eaux te Bata\'Ïa, heeft, 1.irh lItellig niet. het minilt geopenbaard bij llen ('pzrt Viln IIH Inlandsch Ollllel'wijs,
'Vat hel GOll\'et'nelllen!,"Üllllenvij~ betreft, wOI'(1I de aandachtige wam"
ll('lllel' dadelijk gelL'nffen dool' de enOl'1Il gel'ingc male, waarin Mll
1)laat~elijke ol'g,lUen invllll'd i~ toegekend. Ueen ;:eweste[ijk ofp[atltile[ijk
besTuuJ'~hooltl, geen Illaatselijke schoolcoll1lflis,~ie heeft op de benoeminI!, hl't onts[ag, 11(' \'(>J'I)laat.~ing of de he\'''l',lpring I'IH! hpt Jnland~ch pel'sone('1 M,' scholen iets tt' l.egp-clI; tllPI] kan lerzakl' illll'iseel'en, LIlaat' :lau lh/aria is de I)csli~sing . .fit IIl'en in ge\'at \'all el'lIstig;' IIlistll'agillg klJl in h{'t ,!!ewes/ tot sdLO!'sing wOl'den O\'t'l'geguAu, <Ie schoolcommissir kan slechts Verlll:ln(!n. Dit is ten zet'I'sre te betrem'en, wan! het otl(I(>I'wij~
bt'zit in \'001 sterkere Ula!e dan ~.Htllllige andet'(' .rieTl~rakken r.'IJ niet technische. illZl'meen LJla;ltschapllelijke zijde, Om een \'oul'bet'ld te 1l0elllen:
als het op een postkanlofw WCJ'kZilme pel'soneel el'gen9 in v{'rhantl met dl' locale (llilstandigheden nir! bijzondrt, op zijne plaats is, is dit lang niet zou ('I'g, ;lls W:llllleel' d.· ontlel-wijzel's el'grllS niet hll()l'en, oltltlat tie lila'st~n dO"l' hunnen tu'beid \Iadl'[ijk uwel' 0[1 lIe ~eheelt' sameillevin;.:- inw(>I'kt'lI,
Niet llll'('l' hf!\'OI'!!tlhritl dan tie jlla!lf~('lijkf' nlltn,'itrilen h('zit de In'
-SI'CGtCU1' ol AdjlHwI"lnsJ!clltclH' I'all (llIdl'nl'ii~r tut wiens rC~SOl'l IwL
;.:-ehird hehool't, 'l'l'uuwen.s deze ~."u ook lIie! I\C :Ian~e\l'('zen autorireit
~.Ün om te "el'kl'ijgen, dat met. plalll..'lelijkc toestalIllen l· ... kening gehouden
"'et'd; in heUl, nis regel EUI'olleesch onde,'wijzcl' \':111 het Inlandseh onderwijs I'an het'komst, heelt men meel' te zien de bellal·tigel· I'au de andere, ondel'll'ijskumlig,tecllllische zijde \'all het otltlerll'ijs; dat i~ zijn tenein.
J<;,'enmin als op het pel'soneel heeft eenige 1)I:l:ll..'wlijko Ol el'lu:id d(' be:slissing ovel' de leerstof, welke op tlt' scholcn zal 1I'01'dcli ondCI'\\'{,Zcll, Dezc is I':lsigelegd in beschikkingen I'an dl'll l)ireCIl'U!' van OIHlcl'lI'ij.~,
En nu weet ik als amhleu(l.:u' n:ttu\H'lijk wel, tI:t1 1I1('U terzake wel het adl'ies I'an de p\a:use1ijkt' ambtenaren z:11 hebben ingt'wonueu, ma:!!' ook dat die adl'iezen, l'OOI'ZOOI'CI' I'au lIiet,desklllldigc (in t[eu zin \'all teeh·
llisc1I,olldel'wijskundige) Iltnutcnal'en afkomstig, teg-enol'er beschouwin!!'en
\'an wel'desk\lll1ligen, het wOOl'd iu dcnr.eifl.lfll z.in genot11('u, "I'tl ZW:ll'cn
~tl'ijd Ie l'ocrt'1l IlehlJen en - och, dat ligt ook 1.00 1"001' ile hand -
~Iecills bij bijzonder kral;hlige lIl'gumenleel'iug heL kuunen I\·j nnen. fo:n juist
\'001' Nedel'1andsth,[ndit! met zijne reeds binnen dl; grenzp.II van fen
gewe::lt zoo dikwijls hemelsbl'eed I'au elknn.lci" l"eI'8dlill('lI<lc toestnndCIl en II'appeli \',111 besdl<\\'ing, is het I'an zoo bij~.onller gl·Ot'rt ucl:lllg, ja, is het reil hrpa:lld!' eist:h, dat omlrl'ilt:hch! wOI·d.' !!"'maakt, dat niet
;;l'llf'el :\'eI'St:hi!lr'ndc clemerlll'lI U\'el' ,:':11 kalll \1"H'ilel1 gesGIJlll'ell. :tj('kl'I', de brdoelin~ i~ wel gord geweest, Het r'eglclUclit LcpaalL b. I'" d:tl.
Inlaml.;;che ondel'wijzers hij \'ool'keul' zullen wurden I,' I\'('rk gest,'ld in het gewest \'all hel'kolLLst. 8et I'oolsdu'ift heelt kennelijk Ilc ut'doeling
tIC! ruik oll.lcl'\\"ijzeI'S uit eigen kring te gel'en, ~nheid tusscheu school
cn lllaatschallJlij Ie bevorderen. Doch ht,t is lang niet gfnoeg. Neem een gewest b,l', Amboina, Hoe enorlll is niet hct \,('N:hil illl!eschaliu!!'
t\l~sthen den heIl'Otl('I' dt'" Oeliassel'S l'1l den inbool'1iu:;- I'an h('t rlak t1a3l'n3ailt gelegen t slechts dvu)' eene smalle ZCt·~tl·aaT el' 1':111 !!'l'~cheidcn
Boeroe, um \'an tie Kei" 'I'anilllba,' en Aroe,eilanden nog niet Ie sprt'ken.
De school I'an tie eel'illbedoelde bevolking kal! nipt die lat! Ik LII'I'etle zijn, de \'alufI,u'heid \'001' omwikkeling loOI)t te ze~'r uiteet!,
MfiM' det'gdijke I'eeh'uldige ondcl'Schcidingen iu de hall.[ te 11'I'rken, er UIlaI' te stl'el'en lIie lot hUil l'echt t(' laten kOluwn, is I\U juist lJict Itct rUI·t I'an centrale adllLillistl'aties, integ('n([('el, Ilt't "00l' d,' hlln'allx zool'eel gemakkelük('r, misschicn ook hiel'om alle i:,'roote adltlilli.~II·;ltits
keuHlel'kcnde geu('l'alisccrcil ligt meel' in hunll('n aar',1 cu het is niet Ie ontkennen, dat in Netlel'land~ch,Indië inzak,' dc leel'lIlol Ilel' Itllilntl~t:ht'
st:llOleu !Ie ;HlIlIJ:l.ssiu!." aan plaaht,rijke 100'stallllcn l.Ulg' niet I er !::1'1I0Cg
i~ gegaan. IJ:l;!!' ~.ÜtL ~\rt'\..en, 11':1:11' UWII 1·'/lJrl\topi:..' 1.111 11., so.:llool lIi"1 I"t~t'l :lIldel's mag lerll'adlten, dan dal zij dl! IWg'I'iIlJlt!!I ill'dc Cl! tudlt :lau de la'dingen inpl'l'llt en Ilf'n l'o)lll' het 0IHlCIlIt'1! I':ln I'ellig~' t II'Jug".I el"!lI\'lIt:lÎl'e k!'nnis ;!c~dlikt lu:lakl, hen lecrt iels \lil hunne olllg-"I'in:!
lI'aal' It' nClIIeli en 7.Îdl \':\l! hum\(' b," indîll:.! I·C\..CII~1'11:t]) Ie p'\"'Il, 11';1;11'
liet IIl1'e.~t OCIlIOthli;.::e lel"l"lll'ogl'am Il',g ti:I.~CO z;\\ 1Jl:lk.'1I ('n IIWII lll't l'I'III'Olllli;:; 1':111 d,' ftillstandi;.::hmiell Illuct 1:lkl! ilfhallgcn, hoclet'l krnlli~
';
111('11 de lecrlillgcll kan hijLI'cngen. Van Cf'U prog'I':III1, dat in ieder geval naast lezen en schrijven nog hel rekenen met de \'iel' hoofdl'egels in het tit'mallig stelsel om\'ilt, kan dM!' niet er'nstig 91ll'ake zijn. Dat stelsel - het is weel' een typiRCh \'oOl'heeld - lI"ol'llt nooit genoemd, ma.'tr' Cl' zijn SfJ'ckcn, Wa.'l.l' men nauwelijkl'l tot tien kan tellen en waal' dus het stelsel, als zoo natuurlijk ondersteld, reeds op zÎuh ~.elf een gt'oote stap \'oOJ'uit verg!. gen \'olk~chool k,w tlu~ de 8(:hool, die 1.00 i(.'1S cisdit , daat' zeker niet zijn.
Ik kan thaus niet verder hiel'op inglUlll, tna~l" het z:ll U duidelijk zijn, dat hiel' in den gt'ond V001' algemeene regelingen geen plaats i~.
Decenlt'alisati(' Z()\l hiet' de leuze moeten zijn,
VOO], de bijzondere. gesnhsidieet'de scholen gelden de aangegeven uP- zw;trrn, \'oon;oo\'er het Ilet'Solleel uclrefr, niet. J n keuze en \'(:I'pla.at~ing,
in ollt!;lag zijn 7.ij in hooFd~,akel1 nij, uehoudens eenige beperking,
"OOI'ZOOl'el' het weren V<lll doOI' het Ondel'\I'ijSlOcûcht ongesuhikt geoordeeld
Ilel'~olleel betrelt. VOOI'ZOOI'CI' de leerstof aangaat, zijn evenwel ook zij geuondell op ~el'aal' niet voor subsidieering in aanmel'king te komen aan in eene algemeene regeling nedel'gelegde minimum-ei.'!(;hen, die in lloofdzaa\.. tie minimum,leel'stof 1'001' de tweede klasse scholen I'·eel'gel'eu, Ook hun is dus belet zich geheel flllll te passen aan hetgeen de plaat.se- lijke loestlludru cisdten, I;;n aangeûen de7.elfde ambtenat'en ,'nn de
inslh~clie 1'1ln orHler'wijs op heide catogol'iën HUl sûholen toezicht llOUIlen) kan het niet rer'wondel'cn, dat het feitelijk strel'en \'IUl de ge~uusidicel'de
scholen steeds is geweest imitatie zoo'·eel mogelijk van de tweede kl,l$se school van het GouI·erncmenr, dat vak zij hebben geleden oudel' de
!'Stlll'ke centl'alis:ttie,
Als instelliug, zoo fOrlll\lleerdc ik het tweede gedeelte \'un mijn <:Cl'ste uezw:tal' vel'lIet·, staat de ~chool in ha,'e tegenll'ool'dige organisalie te
\'eel buiten de samellledng,
Oool'glllliseel'd [lIs één diensUHk met eeM gecentl'a!i!'See,'de inrichting, is her Inlandsdl Gou\'el'nernenlsonderwijs niet geSl.:hikt om belangstelling I'an de I'olksol'g'anen Ol) Ie \l'ekken, Het is en blijft \'001' ileu eene zaak V;ln het alles regelende, alles beheel'Schende, machtig Gouvernement, gelijk ook het bestnul' , het leget' , de bela.~ling\'ol'del·jng en alJel'lei Uilde!'€! uic! bc,Zl'cpcu dill!:!'ell, De ondcl'I\'ijzCI·S, volmaakt onafhankelijk
\'au t1~ J)l:l.al~elijl(e autOl'ileiten til I',lll d~ openhal'e meellillg in de plaats, W'lar· zij hun :ll'llCid \'C!'I'iuhtell, van eldel's trczondell. behocvcn verwijde- j·jul; tU'~cheli hen en hun medcbc\l'onel',~ niet ZOOZ('{:J' te n-eezcn; zoolang hun chd slet;hts met hun wel'k tevreden is cn zij dOOl' hUil gedl':tg geen 7.()(l(lanigell aanstoot geren. dat er cell min of meer Jliluliek s(;handaal hel gel·olg \';ll\ is, of \'OOt' het minst I:.'l'n~ige ldildllen o\'el' bep:talde t'"i!en worden in;;cdicnd, uIlhocl'en zij 1'001' hunne positie en vooruit- zidltcll !liet ul'Yotll'gd fe zijn; wat hunne tnedctl1ll';er~ I'Cl'clcr QVer hCIl (kllkCII en (,f zij !tIet heli hel7.ij pel'soonlijk het1.ij I·OOl· ... oorêj' hun wel·k
aan~aat te\'l'cden 1'ÜIt, kan hun koud laten. Plaatselijke adat ,ondel' het I'olk bestaande weh,tlegelijkheidsbegt'Îppcn, kUllncn zij wllder'l'eel gC\':t:H'
n~getwen. ollul,lt zij zich urgallcn welen en voelen ,'v\)I'al I'au het hoogere, centl'ale ge:tag, Noch hun wel'k, noch hunne JXI~ilie st..'\aL omlel' den lnl'loed vnn wien ook
w.1'
plaatse, En degene, die hun werk moet bcool'deelen, de Inspe~teur I'an Ondel'wijil, is onder\\'ijzel' \'lIlI herkom~t en tet;hni.!Ch-otlllet'wijskundige leidel' dool' 1,ijn \I'el'k; hiel'tlool' zijn I)tlk de vndel'WÜZel'll nl geneigd het meest aan de lecIJni~t;he zijde vall hUil 1,'Ik aandacht te wijllen J niet tI,tarbuiten Ie zien,:'Ilen zal b('gl'ijpeu. daL zulk een toestand niel b('I'ol'tlel'lijk ill aan hel, tloclt bCl'lChoulI'en "au hel ond('I'wijs werkelijk als \olkszaak. daL tlaureutegen vel'wUdel'ing tus~<:hen school en tna:ttschappij t'/' dool' in do Ilnnd wordt gewerkL
ne padicu!iet'e ilcllOlen 1,ijll eL' ill dit. ojlzicht. wl'rkelijk betel' aan lOl!.
Staande onder de leilling llIeeslal vall hulPl't'edikel'il of zeudeliugen , een enkele lOaal vall een bestuUL'SlllIIblenalLl', kortom van lJel',~Onen, wien hef el' onl Ie doen i.'l ook op IlIIdel'o wijze I'at op de bCI'olking 1(' k l'ijg~n, kan het onderwijzend j)er~onetl niet zonder 1t~1 lLal' 1'001' 1,ijne positie 1.idl zoodo.llig gedr'ngen, dnt die andel'e aarll'akingrll tlwt ti..:
bevolking Ilaal'dool' gev:uH' loopen of ilJ nadeeligrll zin beïnl'1oed II,Wll!'II, Elke afwijking in die I'icbling valt 0IJ, Uvor' de met'rdeL't, ook op andel' gebied IiggellIle aanl'akingen bcmerkt de leider spoedigel' mindcl'
I!('well~cht ojlll'etleil nUl het, ollllel'wijzend IICI':iOlIeel: door de ~I''-'Olt're
I'ertl'ouwelijkheid komt men el' eer'rlN' IOC het bem mede te det-len, En, tlit niet hel Illinst, in ,'cic gel'allen is lil' ontlerllijzN' ook 1.1'11 degenl', die Ol) :mdel' gebied leidel' I'all de w't hem d('lclfde plaats beIHlU('ude ],t'I'olking wil zijn; bij is dus Iliel'dOtIl' wel gedwongen zich in hare oogen wel\'oegelijk Ie gedragl'Il en geen aanstoot Ic gelen, lIij kan uiel ne;!eeL'Cn wat mell darll' IJenkt en I'oelt" En ollwillekeul'Ï!:' wel'kt dit ler'ug °11 zijn ftrheid in de school. 'fegenol'el' of liev"l' lIa1\:;1 tien invloelj ,'an Iten Inspecleur' van Ondent'iji op het ledmisch gebied WIII zijn wet'k slaat hiel' een altijll th)()I'wel'kerule en daardoor zeel' kl'adlliL'e in\loed
\'all dc omge\'ing en van zijn leider Ol' het, atulel"e ~ebied ,'an 1,ijn al'heirl.
VOOI'ZUOI'el" nieL dl' I'eed,~ zoo SIraks door mij genGeImie, nll-'emeen 01[111 lle geilubsitlieel'de iluholen fZ'e.iTelde ei.~uhell dit belemmeren, wo)l'dt dan ()(Ik hiel' veel innij."er n:ml'akiug tUS>J<:hen Sd1001 ell sltilienleviu!:, tot sl1llid gelll'1lt"hT dan bij tie scholen I'all het OOIlI'el'nemenL
Mant' al kali lIlen in de bijzondere sdlolen lIitzonllel'ingell cOlIstaICI'L'PI\, (Ie g'1'Ondslag Ilel' ol'ganisalie is I'cl'kcr!'d, In stede van alm te stllréll op een wal'c vvlksschool, wel'kt zij l'I'I'wijdel"ing I\lssóhen school I!Il maat.'lchall!lij in dt' hmul.
Als tweede lJedcllking j,!.lf ik mijne lIIet'uin;!, tlat (It' bt'sl3antle ol'gani"
~alie Ie duur is om hinnen zells TII,'1al' afzienl13I'eu tijd het ondel'wijs ,"oor de ~eheele tIlllatschajlpij, zoo\'eel mogelijk alle 1,Igen olll,'aucndt', Ie kunuPII 11"01"<1('11, Heeth eenige jaren grleden becijfl!l'lle de heel' Clllijn tie 1.0~tt'lI I art tie Illtaud~dl,' G OIlIl'I'u('lIlent,,"\:bOtlI op OIl!tt"'ceL':!:J 1:111,1,'11 pel' I~'rlill;; pel' jaar, \lit I.:ijfel' toont dp 1)1~lklisdw onll1ogcJijkllt'id :mu om OOil I:lllg' tlku II'I!:! tI! kmll!'n tot al:!"III~'t!:1I 1"lksOIl!lt'T'II'ij~, II!!I
;lantJI killtlt'l'~'II. dat 1',>01' het OIIT I'an:!en I all tllld',(,lI"ijii in onze kulullii.'n
'in ,Ianlllel'kilig 1.ou kUUlCIi en dal ua I'el'lllop rMl I'Cllig(> Ju'en, Ilank 1.ij het, geleillelijk llIeeL' cn meel' ol>cnleggen run al:hll'dijke slI'('ken, hiel' en d,'I:II', ook dool' de 9thool lIal kunnen wOl'den bel'eikt, kun op l!rond
\'(111 de bl'volkinstijferli op wrl vijf millioeu wOl'(len ge.~teld, Men 1.al in1.ien, dat een .'11,;\1001 lI1et onkosten van 25 gulden pel' leerling hij wIk een gelal 1'001' de tegenwoordi~e Indi~dll~ staatsLegl'ooting niet te drt1g<"n 1.ou 1.ijn en dat, 1.oolang de fimUl(;icele dl'aa~kL'acht I'all de helasting- plichtigen niH lot het IIljn~tens tienl'otuJigr vall het tegenwool'dig als zoodanig <I:lllj.'ellowell hedr'ag i.~ geste,(:'en, h('t cijfel' eenvourlij.' pr;lktis.'h niet ul'uikbaar is, Nu wil ik dadelijk opmer'kell, dat men wel is 11':\111',
l'oOl'al hiel' te lande, geneigd is die lin<llwieele dl'nilghacllt, althans I'oon,oovel' de Huitenber.iltingen betreft, te laag aau te sla.'ln, 1';1l dit i~ rel'klaal'bam', da.'lr het indm'd:uH! moeilijk I'alt r.ieh in te denken in eene sallll'nleriu,!!, waar' luen bij lange na niet alle kl':'Idlteu inS!/ant om zou !!,oed IUIlj.'elijk in 1.ijn onderhoud te l'oOl'1,ien en waar' alle bekcmle behoeften berl'Nligend lIijn na betr'ekkelijk gel'illge in9panniu,!.", 1.O\)dat dus eene bclastin~ niet besla)!' le!!'t 011 een deel I'an het genoten inkomen, m;l.1II' alleen dwingt tot eenigcn IIIN!I'del'('n ar'brid tot l'erj.'I'ootin;.r daal'l'nn, :'II:WI' 1.elfs al neem ik (lat in aaullIel'kiu;!, llan kan ik 1'001' afzienbarl'n lijll g~('n fhwndeele I'uimle ontdekken VOOr eell \'olk80ndenl'ij~, dilt.
I:!:. !lel' !eeJ'ling- of 1.elt's nl;l,U' de helfL dier SOIiI UHI): kosten, En al Z()U IlH:1I mij (lus VHII dl' 1.ijde \'lm olldel'\\'ijsmmmcl1 Ie gelUoet "O('I'ell, Ilat goon l!oed ondel'wijs hencdeu een del'grlijkrll prij$ is te I'PI'k1'ij!!Cn, dali 1.ou ik el' eenl'oudi:,:: 011 willen antwo(lI'Ilen, wat 1'001' Jal'!1 pl'akti~dl
I'eed~ i!eantwoor'd is: 'Vat dan? 'ViII gij dan lIie/$ doen? Moel, dan de
5dlOOl
of
aan Uwe ledlllische eischen beantwoorden ,',f achler'wege blijven?011 den ingeslagen, eerst kortelings l'el'lMen weg VOOrt Ie willen gaan, 1,011 mijns inr.iens getuigen van oone angstwekkende zelfmisleiding, I'an een neiging om 1.ondel' met de werkelijkheid te willen I'ekening houden, 1.ich atlel'iei wen.<;chen te scheppen, van gelJli.~ aan jll'aktisch inÛtht. NimmCl' kan dit een ge1.ond staatsbeleid zijn, men moet J'ekenen met de werkelijk bestaande tot"slanden, zidl stell(,11 op den bodem van de- feiten, Dan komt lIl('n tot pmktisdte l'e.~u1tafell,
~:n ware het Jin no,!.!', dat de tegenwool'dige ilcholen dOOI' ha!'e Ol'g;l.·
ui$l!ie en illl'ichtiug wel'kelijk boren lof \'i'Thel'''n waren, dali kon Illell lIog tilt oJl 1.ekel'e hoogle met den wesland nede hebbelI, !'.laar' afgc' suheiden I'~II\' helgeen ik J'ecds boven :wnl'oel'de, kleelt aan haal' het gelll'ek - Cl! hicl'Illede kom ik tot het in tic tlet'de Jlla.'ll~ genoemde 10\'1.1\':1:11' d;lt de school in Iwt Oosten I'HII d('11 At'(;hipel It' weinig of niet aalJj!,lssill!{ aan ,Jenken <'11 I'oelen en mln cI('fI tl':II) van ontwikkeling van de llla"II.~{:happij, wa3J'0lidel' zij moet IH'J'kell, in het oog hOlldt.
Eli lu;t is HlOl' het uiteell1.etten van de urdenkillgen \lit dellen hooft!e.
dat ik thans eenigc oogenblikken UWe <tant!;\l:ht I'l'aag,
Wij 1.ijn in het algemeen )!'enei;td, l>all1es en Ueel'en, het I'CI'\I'CI'\'CIl I'an kennis 1.onder IIleel' als iers nuttigs te h<"schouwcn, als iets, 11'1):11"
dO(II' wij den strijd om het I!c~taan I'el'g<"tnakkclijken, het levelI I'oller',
"
mCf'1' wa:wd maken. Als gill"olg \'au die hescholl\\ing k\ltncn wij cl'lil.:hl.
toe het bijbrengen \':1.11 1.00 groot mogelijke kelluis (l:lll zoo bJ'(!N]
mo;.:-elijken kring als een Ilesidcl':ltuUl op ûch zelf Ie he~cllOI1\\'('n. Nu lIlogc het w]'tlicht. ,'OOI' Ollze samenleving waal' zijn, dat \">I'[l\(,(,l'del'ing 1"t1l1 kennis ook \·t'I·ll1eeJ·del'În~ \':l.II lc\'ensgenot hctt'ckeut I"nOl' iell.'I', ,I ic II3<"u' verwerft - ik kan hiel' tel'l'.ak{' 1;'('(,11 QOl'dt!el uitslJI'ckeu 111:1:11' ,!all komt dit !(lch alleen ,lool'dat twee faerol'cn \'cl"\'uld zijn I cel'stf'US dat die kennis ~teeds kan vinden aanwending in !lmlige ddltillg, nuttig \'001' de samenleving en hf't individu, (1.11 haal' Vel'\I'erft, 1'1\ in de tweede plaats, dal de nootlige w:l:ll'ho!j!('!1 hesla..'l.n. dat die kennis in hel algemeen genomen, ook I\'c!'kelijk in nuttige ri"hUn,!! zal won/cil aan;:ewend. Zijn deze rom'wam'den nit'! \'{'I'vultl, danlwf'ft hel hijll1'engcn
\'~1II kennis niet alleen g'ecn zin, mam' kan 1.elfs ge\'narlijk ~.ijn; lIwn
komt er dan (>('1' mee a;;htel'uit dun \'oOJ·ui!.
Ik ;.:-af ~.(\() straks 1'ccds (!enige \'oot'he('lden, 11 :lal'll1t kan Llij).."Il, .In!
de onder\lijsorgllnis:ltie ;dGlI :Jan de l'olksuntwikkt'lillg nier l'old'J!'IJj],' aanpast rpeds dUOlr ha!'e Jeentof, ILcc!';!ele;!d, ,'OOrzo,Wt'z' dll miui ulUm~l"f belr'dl, in e('l1e algt'lIlcenr 1'1';!,'ling, nipt heJ'ck'!Ild (lP d,' uikl'~tl!"I'il1!!:"
untwikkeling Ilcl' la:I!..'~l ~Illand,' staullnClI,
Ik knn "I' ilO!!: efln en antlt'1' l,ijl'o!.';!,'n, 111'\ 1· ... !..'leul'·nl "11 d,' lnl:Hld~,'I,,' .~c1\\,len bClat Ilc hcp:lling, ,lat ').11, d:I:lI'. \1:1:11' ti .. ,'ig-I'II 1:1:11 1':111 h"1 ,,,Ik ongcsdlikt WOl"\! i!'~'I\I'dechl ,lIJ] h"1 ontlo.:l'\\'ij~ in I,· :.rCI',·n, "I :11..;
Cl' g ... " h'Nboekjes in hesturrll, het ondel'\lijs ~~II wordelI !..'C!!'·I·"II ill
hf't l\!alt'isdl. "'elk l'en huirl'ng-ewoon 1.wal'C ,'iso.:h ~t.'lr hit'l' hel l'r~l"lm'ut Mln dc lt'C'.l'1il:!.'en, o!ld('J'\l'ij~ l'ok"11 in ecne II·Ct·IIItJe tHitl ,'u tllen h,', u"uke, dat ,lil' eis<;ll wor'dl. l!estcJtI aall do.: rnl'.'~L achlêl'lij1.l' SI;IUItIlCn,
Î1IlI""\',; die Ulrt de 1llin~t bt'k"u,lt' ,,( nlin~r outwi1.k,'hh· ta;ll.
Ik 1.a~ 'J'ol·,uljrr-.iongenljt'S UI,·t t'cn kh'edint:: !lid \,('1.·l 111(','1' ,hw l'l'1l t"ulI'tje om hun rnidd"1 sommcn uil!'l'kl'uen llld tîCIIlI~'dig" ,'11 ,-,e\\"IIo' II!'('uk"n in Ilell1.clftien \,U·III. Ik kou "IHI!('J'ken hue zij jllnsd"'lI\\'i!l!!~' oll,I"I'II'ij~ ,.gi.'1I0lt'U" ;l1.i ik Jllij zoo mag uirdI'lLld"m n\·,·]' di"j"'U ('n \">VJ·\\·Cl1',·n. die zij iu hUlJ olll!..'el·ing lliuI1I1CI' 7Ci':i"11 !t:ltlll"Il, "1 zouden ~,ÎI'll.
nat
,>v!. in de hoogel' ontwikk"ldc ,,11'(')..1'11 Iie da:u' t" 1'(']'W('l'ki'll J'·CI·,rof, di.' O\' .. ril-:'cn~ niet allo.: rcl' bon'U d" 1Ilil1Î1t1uu,,('î.~dll'll ~I;I.lt,'U :dlt'en UlI'L a:ll'ill'ük~kundc Van het !..'I'II'C~l en J'ckcn,'u IIlet li"lIllcl'ii;!,' en ;t"WOnt· lu'cu 1; .. 11 i~ aan!.!,·I'u 111, !l11g' hOI"'1I Ilel hel'alt in;:sl CJ'UW!!,'II
\':111 ,kn l!eulilhldd('11 I ... el'lin!! \':Ilr, kan uit I'cl· ... chillellllè l't-irell \tlijk"II.
111 ,10' fIl,'lwwit' van tOt'1îdltinr:- Lij 1[(' Imlisch.' ol>gnJoting VO"I' lu·t ,Iio.'n~tjaal' ):1)'2 littdt men O.m. aall!:'l'tl'd'l'rul, ho,' in lt)Oti hij '1'11
1,,'zOt'k ;I;\n ~1,· "lin.lhas~:1 lil> heer C"liju '·OI1~t.I(,·c!'lI,', daL !I,' l.ill,],ol'ru ,JI' I:lg"jv s,.]wl,·u 11: 1;lng- l!1·~.ockcn. d;lr her {I('rll ::cltl:'UlIIII/,e;d II'U·~.
indi"ll zij el' tielj jaar dOOI'lwudll,'n 1'11 ..1;11 hel :111"1'111111'1 Jnlll'hl 1"Th;J'l.,·H 1'1' :il.~ lt·l'l'liH!.!'·u 1·"I\\'a~~I'11 jUlIgens t.- li1ll1,·u. Ik \I;ti z,·It· in dl' !!, ..
1'·!.'I·nlt,·itl 1',)1>1' dc I·,·~i,kllli,· .'\1111 .... illll "1IL','n1'1' h,'lulr,lll r.' ("<lllS!;I\,"'j"'1l ,." I",z"d" h.n ,"'!Il' ~,·h.~,I. ,lito ~,'oI"I'! ,III!!'·\'·,'I' \ijfli"l1 j,,;u- h"-I"'1I1
'"
en no~ lIilllmel' ('eH k('l'Iing had afgelen'rd, die tien gf'het'len t:Ul'llU~
V:ln vi(>!' jmu' mei .!!!wd #"c\"ol:! h.vl llrgp!l)o)pclI. Tudl waren da:u' b. \', tIIei<;jt'~ "';ln lift SI'hoolhank(·n gehuwd rn l.alen Cl' nagenueg \'olwnssf'1I U1amlt'll als It-el'lillg. ,,'as dit het sterkste v(lol'beeld, 011 ande!'!' !lCh,)lt'll
ber~ikten niet meer dan 10 lot :;10 pel'(:CnI van dt- Il'el'1illgl'lI ti" hoogf're klawn. Als :tlgemeen VCl'Dam ik van Mn ontlrI'\I"Üsinspecli'ur', UW! wit'n ik 0l) wf'I'kelijk hllOg'st ann.!!enarne Wij1 .... nlOt;ht samellw(>rken, de kladll,
I
men \'illdt in de mf'lIlorie \'all toelichting, die ik 1.00 ('I'cn a3nhaalde, tl.,an':ln f't'n \\'I!t'I'klank ook \'an den l\Iinahassa en tie S:lngil" en 'I'alaud- ('ilanden, dlltw de opmerking I dat d(' leertijd W'I' dag ook W:lIU' het 1cPl'lJl:IU tOl zijn redlt komt te lang i~l, dat,'Ir
niet til' geh~,I{' leel'slof wOl'dt \'C!'I\'{'I'kt,')r
dal men el' d(l(lr ondel'l'elxleelinl!' van de klassrt\in :lfdeelingPtl (1(' school als lip! w:ne \'en!uhbel! rl! er 11.' lang Ol'el' dOPt,
In 'l'j(nOI' leidden dl' dan I' l)l'st.aand(' Gou\'e!'neltlent~~,'h()len, \'O'II'~"lO\ N'
~,e nirt bellaald kwijlll'ud zijn, ,!!'elijk die te \\'ningallor op het ('H:IIIII :-;oemha, aau gelijke plI\'t'lell als in de :md(>I',' lJe1l0elllllr geweslpII, Op IH'L eiland HOli, waRl' ik eenige jan'rl grl(',!('n ,Ie .!!I'Qllte meenil'l'heid .],'1' sdllliell hezodtt, wa:'! l'cpds hij oppel'\'I:d .. kige 1I'l\o'II'nrtning 411)vallend .1.' g,'ringr \'t'I'houding van IH!1 aantal leel'liu,!!'en del' IHlogere khLSSPIi
te~~ILOI't'!' dat dl'!' I:t!!'er.', \'001' de bijzondel'P scholen, zooals die Il'g.'n- 11(\(mlig hCSI:lnn, is dl' 100'slam! l'olkomell dC"l.elfde, men kan pr Ih'I,
;!eëii'll-hte Ipet'I)!-ogl'mll onmogplijk binnen TIOnnalt'lI lijd \'erwel'kpll.
Ik voor IIlij kan uit hrt al,!!'emf'eue I'an dit I"'!'~chijnsel ook 1'(lIl!' ti.' IlIl'C.'!t ont\\'ikkl'lde slt'ekt'n I'all hel gebied, wam'l'oot' ik hed.'n :1\'01111
UIl., :landru'ht I'I"-"'g, slechts de ~"I'olgu,-,kkin;..r rnaken, dnt men PJ' 1'1101' het ondel'll'ijs vau thans niet rij I) ir-, dat dit zich Uii'L aansluit bij ,Ie tltll:ltlldlHllllij, gelijk die daal' beSlaat, ~~n Jt<lC zou hel audl,t,!! knuul'Jt'~
Y .. ltl:ll.~ de memOl'Îe \"aU lot'lichliug bij de Iudi~clll' begNlOting wIn 191~
het uildrukt cn tOo.;h gin~ het Ila:u' alleen ore!' !Ie Minall:ls§:I eu ,Ir San~ir- ril 'I'alandeilanden - de sl"llt1lell !Iel' 2" kJ:l8St' :te\'en Ct'n nndel'\\ijs, tl:tt in menig Ol)zicllt \'OOt' den !-!{'Wtlllcn Ililatl(lel'l,\'e!'llodigi~,
~ll, tllen kali el' Ibm ooI.: hiel' en (laai' I.:indet'en, dir hun gclll'ele lrl'Cu ::;-cell :lilden' wOrleis 7.ulleu zi.'u dan die zij in ht't t'''!fch vinden, I"ipr-
kanl8'\(!rlt'I~ \lit gewlkn zien 11'ekken. n Vool'llllmelijk", zoo ga;)1 ti"
bedoelde t"elliorie \'erder, "gt'hlt dit (n,1. die uvrrbo,lige leet'~tol) 1'0111' tlie stl'ck.'It, 11':1:11' ~,OO goC!{1 :lJ.~ g.'clI 1'.,!'kC,'I· is \'11 g.'cn handt,! ol nij\"'I'lu'id l'OUI'kvllIl, 11':1:11' !log z{'t'!' J!l'imÎtil:1'1' l:l1l(lbollll'loe~t:uhl(,1I
ue-
~LI;tn .'U \11\'11 :I.('lf.'! ilO!." hct 1I0Ill:ldculnlHlhulI\\ IL'I'en iu !tt'duurt·iuK lu'elf", :\i." mindet' I'chter ""0l' ~tl'ekcn, zoo zou ik Cl' "Ü willeul'oegen, waal' mcn, al bl'l!II~t 11I{'11 eeuige !lleeI1!C!'C s..:hoolkenlli1 bij, il,'~,e kelluis njl't in ,'Conomi-:.ch !tutti!!.' ridltin;: kan aanwendetl, z()ilals J'ij "i'(ll'oi'('111 oj) het cilawl A luLon en op de ûeliaSS('I'S, Ol) die \\'rinit!' \!'lIcht bare .'il;llIll.'tl HWf hunue !!"'I'illgr natuul'lijke hulllbJ1l11nrll, Waill' UIen 0l) uitel',t J!~
makk,'lijke lIijzr iu 7.Ün d:lgelijk~dt ollllt'l'holid \'(ltll"J.iM dOt.!, d.' ~a~tI .'tt d.' \'i~chl'an,!!'st, W!1.'lr meTl, ond,'I' tien invloed vau het Cht'islcmlOll1 Ît'I.i 1)('~('hnaf\le!' dllll cidel'!! zich door dl' 1;\11111111' VflU ecu wCÎlli,!!' uuueJ('u
•
IJ
en kla]I[i\!l's n;nigc weelde kan \"t)I'S\.;lt;ltrcn, ;o;il1ltlCl' daL tc \',']"\\:\,,;),1"11 is, (lal die Gultul'es OOiT tot gl'OOlcn bltlCi of uitbreiding kunnen kOIiIl-I1, ook daal' zorkt die kennis te vCI'geef~ een uitweg:. ~Il het 1.01.1 belrrul'cns- waardige ~.oeken naar eeu haantje dOOL' tie IIWestim, dil' de school uwt goed gevolg vel'lieten, zoo dikwijls verklaal'(j als geurillakel'ij of als
~.ucht om gemakkelijk ,mIL den kost te komen, \'iud! mijnsirw.iensstdli;:
ook rOOI' een 70ed deel zijn ool'za.'l.k in de otllstandü!11rid, dat m~'l1 cic
\'cl'krc!!CIl kennis in de gewone 1tl:lalschappij uiet nuttig kan aallwe1llle1l, kOI,torn, hiPt'ju, dat dc j!cwone rnaatsc!lappij \'001' ha:\!' nog niet I'ÜP i.~.
En hl't is hiel' een SOQt'C wisselwcl'kiu)!, Imut deg('ue, dit' .Iie pI'3k1i~\l11
ollbruild,Ku'e k(,lUlb verwierf CR b('hiehl, \'Q{!I~ zÎçh dieulcngcl'olg(' ook in de eigen sallli'lIleving lIiel meel' thuis,
Ik Jnlaudsçlle .'<chool, dOOl' OIlÛel'll'ijslIt:l.nllen I:t'leill, lahoreel'l a:1lI O\'CI'Schlltling \'an intellectlleelt' kennis, \'tm sch,)olk('nnis, ~[ell lieert n:tg('lilaakte Jo:lH'Ollel'.~che scholen tot ~ttl!ld gebt'adl", maal' ~,kh niet Ic voren de I'l'aag gesu'ld, wat de mo.atschappÜ, \\'.'l'll'undet' 111('11 die sdwlcn hrao.;ht, noodi!!' had, Ua,al'dool' is !nen h,' gl'oote \\'a:1I'Ile gaan llcchten aan het hijlJl'engl'n \'all ('en zekc1'e hocl'eellieid I"u,tte kenni:<, gelijk lllt'1l Ilat doet in 011706 sallll'lllevin;.r, kennis ltil' LH on~ in l'el'L:md staat md den I!eheelen oJ,~,et van ons lel'en, hiaat' Ila:lr lIug ni,'I, )I,'u had zjç]t Lij de I'\'geling van het (Onderwijs veel Ineel' ,[~II tot nu tu,' het gel':ll was moeten 11]:lalsen op h"t st:llId[l1l1l1 t dat 1I1f'1I de m:l:lt-<o.;h:l['I,ij wilde gel'en, waT zij "11 den tt':lI' 1':111 Olilwikkelill!!, w;ml'oll zij litaat, noodift hall, aallpassitl;t aal! haal' Il'l'en, :lau 11:11'6 tlagilltleeliu!!, :l:In de middelen waarup zij iu h:l<.1r lel'eusondct'houtl I'()ol'~.id, had h,'t I)\WI I'an llitgan~ ItIONen zijn, :'Ilen 113.d mee)' 1I10elt'u ht'l}()g"l1 it'ls I/ij 11' Lt'cngen, Waal'UnO)' de leel'liu!!en in Ill't tlal:eJijklich le\'~'n e,'u 1'001"
1IIJ1'Oll)! hadtl(,ll hOYI'l1 ;\lIllcl'en, Zoo deden, toen hU "n~ het ontlcl'wij,.
be;!'on, de (lat"Jchit'gCh,'lcll ook. ~l(l{;ht.':l 1(lIl,L~ dÎt'n 11l'!! knil IlWIl kOllU'1l tot hc! iloel: celie Sdl"ol, di\oll' lid I'olk hegl'cp,'n ,'U gcw:Jal'tleel'd, tot cellc ware volks.~c11001. SlechTS laugs dil'u \\'\'g o;lk, ui,'t lall,!!,'; dicil \';111 het Lijbl'engel! van Ulet hef, da;!clijksche !t'I'CII ni"t in \'Crhautl ;!,'IiI':lchh', min or nWPl' theol'eTisdl(, kuntlighelleu, kali loen kOlnell tot l'oPI'uit!!:tug' I'au de sillIIenlel'ing,
Het is hil'r de fout bij zool'cd maa!l't'gclt:1l in Imli;:' !!'("'lJl:lakl: Uil'U 11:1111 l.e l']! gl'i.ll\d van ahstl':lo.;h' I,Ctlt'neel'ÎlIg "I' omdaT l.e eld,'l's 111I1l1H:
deugdelijkheid had,len bewezen, llteu stoud niet lIIl" dl' !Iu'orie up den iJollern dcl' ]ll'akiijk, 0l) dieu van ,Ic feiten,
El'gel' no;: dan 4lat, Zü niet die kt/mis !Laf, \\a;1I',I:I.1I de lua:tt"dl:II'I'ij behodte had t atht ik lId, dat cl., srllool, .'I1,t::daal ti.' ill dl' 1I",,'st ontwikkeld., de('[(,11 I',UI (Ie Oos!('lijke ;.','\\'(",tcn 1':1\1 tien Al'l'hipO'I Ih, daal' in ho"filzakclI vuurl,ul!l('Jl(le i:,ul\'ct'll"IIl,'nt~~d\,1tJ1 z"" 11,'ini;:-1I!\,('it~,
d"t'd, li~'\'el' "I' zuu lI'eiui!! Ol' lli'I','kt'II'[ \\;1" zkh ,1;,11 1(' I',I",S\'U ;"'11 11"
,h'lIkll'ij1.~' en ;1;111 lId \,'C\cn I;IU Iiel I'ul I. , H, fUrillukep[e []j,'1' ,1.'1' lt'
~\o'lh'lI ('is,'h 'I.ot! ~ll':lk,.; in ,li"I' l'U":.;'è, ,br '!In kl'lIl1i~ 11;t:IJ'd,' t~, <1'1\'11 lIel,h\'II. "" ,)" noo(Hz,' 1I':I,ll'h"I'~,'n IIlI)dCIl ZUil, tlat ,li.' 1,('Ultis IU lll't
;,1::\')01',,'11 1llJtLiu z<ll 1I{)I',"'11 :1;IIlU"I\'t'II'1. WeillIl , \':t1l d"ze 1\';L;lJ"lu)rUI'II,
12
!!'clegen in het karakj('l', in de moreele j,:TtJl1(blag'('Il, den Illen~ch ei,t.::t'lI, nam de~,e school geen notitie, dit vielhuiten 1111:\1', Zij hield zich in dat opzicht nHl(\l' al le \"cel op den achtergrond,
I':;laat men een blik op de Inlalldscllc ~atnenle\"ing van het dOOl' wij hedoeld gedeelte ,'an den Arl.lhiIlCI, dan treft het, hoe, behalve enkele kleinere kdngen, waal' men tot den Islam is overgegaan, de bevolking' d<lal' ûf nog heidensch Îs
or
tot het Chl'Î~tendom i~ o\'ergegaan, i\laal' ook \'001' deze !nalste streken moet men in mlntuerking nemen, wat\'001' de heidenst;he sfl'Cken geldt, dat het Chl'istendom el' is of wordt gehouwd op het eigena<lrdi,!!'e l\Ialeh;ch,Polynesische heidendom en dat het niet achter zich heeft eene gesclliedeuÎs van meel' dali dllizclldj;ll'cn, 1,00:11$ hier te lande, zoodat in het volk de bcginselen lang niet 1,00 diep hroben kunnen doorlh-ingen ab hiel' wel het geval is geweest.
Da:ll'fnede is dus ouk de CI\l'i~lelijke mOl'aal lang niet y,oo diep in den rneTlSdl gewor'tcld als hiel' bij de mresten onzei', al is he~ misschien niet altijd lrf'I\'US!, het grval is, Men is el' lIiet :JI~ het w<lr'e I'an dool,tl'l'kken, denk I en I'oelt niet van zelf in de lijn rla,u'van, En nu is \":11\ hel animistische Maleisch,Polynesische heidendom dit. eell del' eigenaardig, heden, dat het i~ gegrondvest in de faUlilie en de \'OOI'OIl<lel':>, De adat, daar'op gegl'ond, de inzichten aangaande wat hehoorlijk is cn wat nit'l, hlij\'cu dll~ bepel'kt binnen den hing ,'all de larnilie en den starlI, de
IIlcns~hen IIlet de7.elfde voorouders en schieten te kort, zoodl';~ IOe1l ontdekt, dat el' buiten die wereld nog een geheel andere i.'J, Brengt uien nu iemand, wiens gansche moraal, l'OOl7,oovcr daarvan in dit geval sprake kan ~,ijn, in dat heidendum hr gegl'ondl'est, plotscliu;.' cene hoeveelheid krnllis hij, die he\l1 de oogeu opent 1'001' zaken, hem noegel' onbekend, cu hem fOI het bfsef doet kOUH!Ii, dat el' meel' is dan wat de \'OOI'Olldel's hebbfll geweten, dan !ltaat hij, hoe get'Îng dat 1I11'61'dcI'C (>n die 111Cf'rdeJ'e kcnnis ook is, daartel!enOI'el' weel'loos, in dien zin, dat het hem v<ln nergens blijkt, welk g-ehruik van die kennis tI' maken behoorlijk is, welk niet. Hoe meel'dere kennis hem onder die omstandigheden i~ bij!!ehradlt, hoe e-eval\rlükel' dit 7.ijn knil, Maal' al
i.~ het lI'l'iui:r, men kweekt unel'enwio.;htige mcnschen, indil'idnen 1'001' wil' °11 hcpaallh' punlen eell moreele gl"Ondslag untbl'eekt. Met de \'Cl"
stalll!P1ijkc ontwikkeling lIloct zedelijke g'epaard g:lall cn gelükeu Il'ed houdf'l1: in plaats \";In de te kOl't scliictclIlle 1'11 gelcidelijk wegl'allcude wf'l'ddl)('sch(lnwilig \':m h(>t )laleisch'PQ1I!lC~i~o.;hf' animisme, moet ieh ill1(lel'S g-1'\'O!Hil'n worden,
liet is niet tI' ontl,cnncn, dat in dit O\IÛt;hl ill hel algemeen genomen de bijzondel'e ~o.;holcn IIIC(,\' lll'bben ~ed;lln dali die I'all hel ûou\'(>rnemcul.
)I('i.'~tal uitg','[!'aan vall dl' ~,('lIdillg t)f 1\" k"I'k, ~teJtel\ 'I.ij de zedfllijkc, iUllnrr's tI~ gf\1l~tlil'II"lbe \'OI'ulÎllg' \',IU M ll'('rliu,!!'t'n l'l'cn hoO!! ah dc
\'\'I',~ltUH],olilke, tl'l'lI'ijl a1te g",]sdÎt'n.-;hllldcl'\\'ij~ UI' (1(' ûIllll'eI'UCIII\'ulsschuli.'n lel'h"rten was, Gam'ne el'].."11 ik, d"t ook "11 :!ollllnil:\'" Goul'ernemenlss<"1lolcn de ~,c<leliike vOl'min!! nÎl't wel'tl \'l'I'lI'aa!"\oo~d, maal' :lIs tI'I('1 knu men lll'zll'aadijk volhouden dat zij ook daal" \I'er(! bfschollWd, EI' Wo1l'~ll
]
.,
"(iOU\'Cl'lIcmtlltSllndel'\\'ij1.t'l"lJ die Cl' ePII et!I' io stelden I.IQk in Ih~/.(' hunne lcel'lingen ,'001' 111 gaan, maar stelselmatig ge!lthiedde het hi!'L' zekr.' niet, nl1l bo\'en kwam I-'1'CII leidin!!, en ik !Jen er uiet geheel :ekCf' win t dat tIcl'geiijke st.'l]lllell \'au den ondenvij'f.er van de zijde nUl het St'hooltOO'l.lcht of \'an de in de plaatS(>lijke Sl.:hooICOlluniSilies 1.iltin;.."
hebbend!' :tlllhtl'lHl1'cn \\el IIteed~ gaarne werden ;e-t.ien. )!('I) heelt, zou
i~ mijn indruk, de "'(,I~tandelijke ontwikkeling' :llthanll ft' zeel' op den voorgrond doen blij\'cn, zidl om de zedelijke te weinig bekollll1lcl'd.
:'Ilen heelt, Wilt er in het denken en voelen van hel "olk ontlwak. niet aangevuld. F~n misSI:hien k{ln meI! bezwaarlijk andCI'S. Het feit, dat 111'1 toeû\:ht hier kwum viln de "~nropt'esch{' slaatsDl'ganisatie, maakte lu,t siriH;; Uid gelll!lkkelükcl' dool' de school ook liet hiel' ontlH'ekemk aUII te \'nl\NI, XaaL' OU'l.C 1::ul'opeestJhe begrippen toch kan llr- Hc::cel'ing g{'i.·n ond"L'scheid lIIeel' Ula.ken tusschcn HaL'c ambtenaren 11':11 gods·
dienstige LLI(l('uing hetl'eft en dus 110k niet wat de :!I'ondsbgon I'OH!' 1LL11!
moraal (Wllg:!:lt, natuul'l[jk :Iltijd l'OOI'1.00VI'I' hunne !/PI·;lltillgo.!l1 uk! 1':111 dicLL a.u·(\ 1.ijn, dilt 'I.Ü het'l.Ü in Iwl algeult','n h('!~.ij oud,'I' ItÜ·,·ondcl'C ,uII:.landi;,.rlle,lrn '1111I.<IO"t gel'cll, G~slcld dus al, IlaL men dil'ceL ook dC1.e leidin;,.r \'tUi 1)\,{'I'lIeill~w"l!e :1<111 111' ~ehilol wiMe dO/'1I gel'('n, d,1II 1.011 Hlell in allel'l"j tIIoeilijkl\l'd"1I I'CI'\'allen hij dc l'l'allg, hOt' 1111'11 hi!'I' de 1I!.0ditte (''()u~Cflllell,ie 1,.'11 kJ'ijgl'n, terwijl Ill'r O\'CI~llIil\('IÜk 1.'1 •• tlL :!L'lIIis ;mll COII<eqUf'lIlie hi"I' lIil't 'Ot'laa,I~lal' is ril cll. rcsultllat OIlIlIOgl·lijk lU.lakt. IIct {:olll'CI'IWmCUl SLa;IL hier' iu l'crb,l1Id IlIl'L lle b"!!Til'llCII, di., in O1l1.e F:UL'OjlC.· .... ·he MIlH.'ulc\·in:! nwt bt'trekking tur '\llIunÎg-e J,ij ,Il'
\'\'("rullillp' clcr' ~I,lahl,lal. În acht re nemen &'1'1'1\7.('11 h(''el'sdICII, \Tijlt,'1 1'001' .Ie "lULlogclijkhrid 0111 '1.,'11" ("\(11" ei~ell Ol'~lllf'n tI! I·OtIL~/.icli in hCI·
g,-ell noodig is,
Dit, 1 )'1111'" "u lIecL'cu, lI'a~ hetgeen ik op .Ie tegt'III\'./Or,li:!l· (l1"g'nllb.lt lp IOlIJ het Inland<dl ,'udel'wij::l in het tI,' ... 1 van den ;ll'chÎI,(,I, 11':1:11'\",,0"
ik Uwe 'IfImladlt VI'()(>g, "'t; ... n heb, IIcr '1.:11 nu mijn laak 1,ijn U tI'
.~ ... hilll"I·en, wat tip hClcckcub tI,'j" rcol':!"lIIis:tliëll is, in hll('I'CI" 'I.[j aan l!lijW' hC1.\\'.II· ... 1I I" 0;"11\0(>( kOItIt'1I en lip welk,- Ilij·!.I'.
Ik lIil hiel" bl'giuu"11 !lIet eerst te \\ÜZl'lI \Ijl .Ie 1"OOI' 11,·'1." ol';:alli~:ttÎe
en hnn I'Cf.:ht brgl'ijjlf'lI 'I.CCI' belangyijk ueginsel, dat blijkell~ de OliP' nÎ::mtie \'all het ~clllccnteondcl'I'IÜS in'l.ake het lulalllische sch,wlwezeu ccni;:e
Jeu'en
;.:-ell'dell aangenomen wcrd, nllllielijk lIit, dat ojl het ).'eLietl I'an hl'1. \'olk8()ndcnl'ij~, dat Is dos dat deel, hetwelk hcoogt do sellool 1'001' de grooto mas~a te 'I.Ün, d~ Rl'geel'ing 'I.cl\'c sl('(:hl1l ~ne nrm·11I'ledig"ltd." Idd.-utle raak 111;"1'1 t.' 1"'1'1'1111"11, m:l.II· ll;ll Iie ei:;enlijkc ,,,ol"1.1,'nill; ;11 d<' 1,ch()CfI,' aan OlldcJ'llij~ hiel' nict van IInl"'IIII\t'ge
;,.r\!.$t;llil"\\, lI"dl lill:lnt i"d, IIOth tI()()!' I1l'g,.nisatil', !lit I'drl'"ip.·, lH.'!·fr tlt' ... Irf'kl.in~ 11111 .. I, htl \101'111 tltJoIU'g':\'tX:l'tI, aan IIH'C mijne!' ~eUl.)('lnd,·
1,,'Z\IIIl't'lI te g,'m"'::1 t" I.olllen, imluer, d!)!)J' .Ie 'lI'gallis:lLic \':'11 hel
\ •• Il.: "'''lId,'I'\\ ij~ un'l' te lal,'l1 :!,111 '1U11"I'C lichamen, in h('\ middell S('I:.!!'n I\dl.e, I.\lInL 1.Ü lol tle"enll11li~:lril' en dom' dl' k,~tell rail .leol·gl\lIj,mri.~
iu 1II)I.,fll'l.;I,11. Ie I,'ggen ujl .Ie hclan:!\iehbemle 1'1a:lhl'1ijkl' lk'\\llkin).",
11
1.00:1.1,. I!élj'!" uet!udiuJ! i.~, bl'cll,:!"t ~.Ü O\.Ik lll\ finallti ... cle gevol;:en voor dell :'taat tOf dragelijke jU'opol'fioM tel'lI~. [';illdelijk wo!'den de abllolutc kosten ook lIIindel' tlan hij CCIlC or~:lnisatie \':l1I Staalilwcge het gel'at zou zijn, O1ndal men door aaupa .. ,:,~in~ aan de plaatselijk bestaande b{'- hoefte aau ondel"\\'ijs en dOOt, de lagere eischell, die cell dOl'PSHl,:hool, rer'gl'lekcn bij ceno GOIlVCl'uemcntsschool stelt, mindet' uitgaven heeft.
De he'l.oldiging dCl' Ondel'\\'ijzCI"l!, die dan in plaau "au Regeerings- autorenaa!', do!']>snota!Je1e \Vonten, dus maatschnppelijk eene geheel IIllllcl'C positie kt'ijgell, ge~hiedt. uecls in amul$\'cldcn, in aalldeelcli in adal- heffingen billneu de dOl'psgerneensclmp, nije woning I a;mdeelen IU geheven schoolgelden, koJ'tom Vel',!.:'1 minder en wOJ'dt daal'naWlt ge- makkelijker opgel!ra\;ht,
Bij de beQ'rooting \'001' het diensfjaru' 1912 weJ'den g-elden aan,zenaagd
\'001' de J'f'OJ'g,1nisarir \'au het lnlandsch onderwijs in de -'Iinaha.~sa en 011 de San,!.!'ir'- rn 'falaudeilanden, tCI'll'ijl bij de ~ullpleloÎl'e IH'!!T()Oting
I'O,H' hct'l,elfdc ja:w ("Cl! ])ost 1I'n.i uitgetrokken in l'cI'baml lIlet eelle
\'OOI'gcnot!H.'n I~.l!'ganisatie, del'ls haast !lIs organisatic tc betitelen I'an heL oml('J'wÜ.~ in de I"e.~illenti(' 'J'imol', rOl))" dc bij'l,ondt'I'heden ral! de I'ool';;estelde l'ef."elingel! ,'el"ool'lo\"e men IUij naar de I.U de hell'ekkelijke
\I eTS\'OOI'SleJlrn behool'ende memol,ies \'an toelit.:hting te vcrwij'l,en; die détails duen I1'Onll"ell8 Wl'illÎg' tOl de i}{-.ziu!;clen nf, en llehJ,ru slecht.'! in
~,oover hep!laltle bCleekcni~ :lIs Cl' uil hlijkl, in hOI'l'el' tIc histol'Î~\;h g\'I\"(ll'(len toeslamI, waal'VOOl' In('11 in tie l\linulwssa en O[) de &wgi, en 'l'al;lUdeilanden ~tond, heeft helet tie beg-in~clrn aanstond.~ in dc pl'aklijk I'olledig dOOl" re I'or!'pn,
Zoowel iu l\(o!ll:ldo als iu 'l'itnol' ligt aall de IOOl'gestelde rCOI'j!anis;ltie do! ;:-edadlfc tru ;:l'ondsl.lg, daL dl' !.1\,{','\le k la~s(' ~dl.lol \';111 het.
(jourernetncnt "OOI' den g'i'WOlleU Inlander te vei't geeft ru tbl VVOI' Ilem kan 1I'01'd('n \'OISfll;Ul met I'en\'oudigel' oudcn\'ij~, 'rerwijt men !lJl de cemma! !!'('lt'g('!1 Illaalseu in tlt' l\linaha~~a Cl! il1 dl' op de ólandcn gelegeu lanll~dlU]Jpell voor' de ~,oons ra.1l hnudcla.'l.I'S en amlCI'en, die eenige meerdere ontwikkeling lloodig hebbeu, uilbr'eiding zal gel'cl1 aan de gelegenheid om 1'{)(wIge'l,et onder'wijs te kl'ijgen, 0, a, <"lok dool' nog een I-ielul scholen van hut t'YIle del' Menatlosehr school, een Nedel"
landS(;he ~ehool met, een I';ur'opeesdlen Ondel'\\'ij~,el' n,HI ht't hoofd, op te rkllten, kan 1'001' TilllCil' lI'''nleu lolst:I,1n mc! ~chol{'n ollgen'er 1',111 het tspe van (Ic tl\CCUI' I..las.~e sl'h,,!.!l UIII in dl' IIl'hol,ne aan Ilndel'lI'ij.'!
1'0,11' hl'tl, die iets meel' Hom1iu helJbl'n dan Iie hl'l'olkiugin Ilil1lrg-1'11c<:l, te \'ool'zien, Omtl'cnt de \'olks!ltlhooJ kOIM niets gedétailleerds l'OI)!'; in de l\lin.lllassa ('11 de Sangil'- en 'l':tlaudeitanden, \I'ol'dt gesprtokCIl I',JIJ cen\'oudige s\;holen, waaruit I'alt 0ll te maken, dal 'I,C minder zullen omvatten dan de Ze klasse school; in ~'imor van scholen, ingeridlr naaI' de helll}ellell tiel' be\'olkitl;! el! naat' het tJIJ{' dCI'Ja\'asche I'olk~s\;holrll, Mell voolt Iliedn het 9tl'e\'en zich aan hel leven \'an 1l{'1 I'olk aan te
I'a~~(m, l<:n iudet'dnad is het dan ook de lJedlleliu)! mil
