RAPPORT VAN BEVINDINGEN
Onderzoek naar de kwaliteitsverbetering bij De Klimop
Plaats : Almere
BRIN-nummer : 24FT
Onderzoeksnummer : 125330 Datum schoolbezoek : 16 februari 2012 Rapport vastgesteld te Utrecht op 14 mei 2012
Inhoud
1 Inleiding 5
2 Bevindingen 7
3 Toezichtarrangement 13
1 Inleiding
De Inspectie van het Onderwijs heeft op 16 februari 2012 een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd op SBO De Klimop te Almere.
Daarbij is gekeken naar de kwaliteit van het onderwijs en naar naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende.
Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 3 en 4 november 2008 stelde de inspectie tekortkomingen vast in het onderwijsleerproces en de naleving van wettelijke vereisten op De Klimop. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 9 april 2009. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. In november 2010 heeft de inspectie een onderzoek gedaan naar de kwaliteitsverbetering en geconstateerd dat de school nog steeds zwak was. Om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven en de kwaliteit van het onderwijs weer voldoende is, heeft de inspectie nu een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering uitgevoerd.
Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke
voorschriften en de wettelijke voorschriften waarover na het vorige kwaliteitsonderzoek afspraken zijn gemaakt.
Toezichthistorie
Uit het kwaliteitsonderzoek dat door de inspectie is uitgevoerd in november 2008, kwam naar voren dat op belangrijke onderdelen de kwaliteit van het onderwijs op De Klimop tekort schoot. De school werkte nog niet met
ontwikkelingsperspectieven voor alle leerlingen, op basis waarvan het onderwijs gepland kon worden. Het onderwijs was tevens onvoldoende afgestemd op de verschillen in ontwikkeling die tussen de leerlingen bestaat. Ook de
leerlingenzorg werd niet voldoende planmatig uitgevoerd. Tot slot was de kwaliteitszorg grotendeels onvoldoende.
In het onderzoek naar de kwaliteitsverbetering van november 2010 werden wel verbeteringen geconstateerd, maar oordeelde de inspectie dat
ontwikkelingsperspectieven nog steeds ontbraken. Het traject van intensief toezicht is om die reden toen gehandhaafd.
Onderzoeksopzet
Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten:
• Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie.
• Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan.
• Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland.
• Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn.
• Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie- activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd, of tijdens het bezoek ter inzage heeft klaargelegd.
Onderzoek naar kwaliteitsverbetering De Klimop | 16 February 2012
pagina 6 van 13
• Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats op de locatie Buiten in de groepen Pimpernel, Ridderspoor, Ratelaar en Weegbree en op de locatie Stad in de groepen Distel, Lisdodde, Sleutelbloem en Goudsbloem.
• Gesprekken met de directie en de intern begeleiders over de kwaliteit van de indicatoren.
• Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bestuur, na afloop van het schoolbezoek.
Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: Opbrengsten, Leerstofaanbod, Leertijd, Didactisch handelen, Afstemming, Begeleiding, Leerlingenzorg en Kwaliteitszorg.
Toezichtkader
De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl.
Opbouw rapport
In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de
onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer.
2 Bevindingen
2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel
In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit
onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid.
De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2011. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn
gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is.
Legenda:
1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed
5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten)
Daarnaast heeft de inspectie enkele controles uitgevoerd op bepaalde standaard gecontroleerde wettelijke voorschriften. Of de school nu wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'.
Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten
1 2 3 4 5
1.1 * (SBO) De resultaten van de leerlingen aan het eind van de speciale basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht.
z
Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod
1 2 3 4
2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te
bereiken doelstellingen. z
2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met
het niveau van leerjaar 8. z
2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar
aan. z
2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand.
z
Kwaliteitsaspect 3 Tijd
1 2 3 4
3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande
onderwijstijd. z
Onderzoek naar kwaliteitsverbetering De Klimop | 16 February 2012
pagina 8 van 13
Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen
1 2 3 4
5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. z 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. z 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. z Kwaliteitsaspect 6 Afstemming
1 2 3 4
6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op
verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. z
6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in
ontwikkeling tussen de leerlingen. z
6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen
in ontwikkeling tussen de leerlingen. z
6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in
ontwikkeling tussen de leerlingen. z
Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding
1 2 3 4
7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de
prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. z
7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in
de ontwikkeling van de leerlingen. z
7.3 * (SBO) De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een
ontwikkelingsperspectief vast. z
7.4 * (SBO) De school volgt of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding
hiervan beredeneerde keuzen. z
Kwaliteitsaspect 8 Zorg
1 2 3 4
8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig
hebben. z
8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt
de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. z
8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. z
8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. z Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg
1 2 3 4
9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar
leerlingenpopulatie. z
9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. z 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. z 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. z 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. z 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de
gerealiseerde onderwijskwaliteit. z
Naleving wet- en regelgeving
ja nee NT1A De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16,
lid 2 en 3, WPO). z
NT1B In de schoolgids is informatie opgenomen over een of meer standaard
gecontroleerde onderdelen (art. 13 WPO). z
NT2A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16,
lid 1 en 3, WPO). z
NT2B In het schoolplan is informatie opgenomen over een of meer standaard
gecontroleerde onderdelen (art. 12 WPO). z
NT3A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid
3, WPO). z
NT3B In het zorgplan is informatie opgenomen over een of meer standaard
gecontroleerde onderdelen (art. 19, lid 2, WPO). z
NT4A Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). z NT4B Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). z
2.2 Beschouwing Algemeen beeld
De kwaliteit van het onderwijs op sbo De Klimop is sinds het vorige onderzoek verbeterd en wordt door de inspectie nu als voldoende beoordeeld. Het
afgelopen jaar is er op school hard gewerkt om het onderwijs meer plannend te organiseren. In een eigen traject van schoolontwikkeling heeft De Klimop een format voor een ontwikkelingsperspectief opgesteld dat past bij De Klimop en aansluit bij hun eerdere werkwijzen. Door dit zelf te ontwikkelen en niet een bestaande werkwijze aan te schaffen heeft het traject relatief lang geduurd, maar is het vooral een Klimop-eigen systeem geworden. Leraren geven aan dat ze door te werken met dit ontwikkelingsperspectief de leerlingen scherper in beeld hebben, waardoor het onderwijs nauwgezetter afgestemd kan worden op hun onderwijsbehoeften. De volgende stap in de schoolontwikkeling is het ontwikkelingsperspectief als beginsituatie te hanteren bij het opstellen van groepsplannen en binnen de leerlingenzorg voor die leerlingen die extra zorg nodig hebben. Met het eventueel aanpassen van de ontwikkelingsperspectieven of uitstroomprognoses moet op De Klimop nog ervaring worden opgedaan.
Daarop is beleid nodig en moeten de afspraken die hieruit voortvloeien worden vastgelegd.
Het afgelopen jaar is veel tijd en energie gaan zitten in het uitwerken van het ontwikkelingsperspectief. Ook is een inhaalslag gemaakt door voor alle
leerlingen een dergelijk ontwikkelingsperspectief op te stellen. Desondanks heeft De Klimop op de belangrijke onderdelen van het onderwijsleerproces haar kwaliteit weten te behouden. Nieuwe ontwikkelingen worden op de Klimop zorgvuldig ingevoerd om de bestaande kwaliteit te waarborgen. De Klimop heeft enkele kritische verbeterpunten opgepakt, zoals efficiënt omgaan met de
onderwijstijd.
De doorgaande lijn in het aanbod voor begrijpend lezen is ook structureel aangepakt, maar dat heeft nog niet geleid tot een voldoende oordeel. De school heeft meer tijd nodig om deze lijn volledig uit te werken.
De positieve beoordeling van de kwaliteit van het onderwijs houdt in dat de inspectie het geïntensiveerde toezicht op De Klimop beëindigt en overgaat tot het basistoezicht.
Hieronder volgt een toelichting op het oordeel.
Toelichting Opbrengsten
De Inspectie van het Onderwijs is op dit moment nog niet in staat om op basis van de ontwikkelingsperspectieven te beoordelen of de leeropbrengsten in lijn zijn met de mogelijkheden van de leerlingen. Zij geeft dan ook geen oordeel over de resultaten (indicator 1.1). Wel merkt de inspectie op dat de uitstroom van de leerlingen lijkt te passen bij de kenmerken van de leerlingen (gebaseerd op de uitstroomgegevens van 2011 en de voorlopige uitstroomgegevens van 2012).
Leerstofaanbod
Het leerstofaanbod dat De Klimop gebruikt is modern en eigentijds en komt voldoende tegemoet aan de kerndoelen. Daar waar mogelijk wordt het aanbod aangeboden tot en met het niveau van groep 8. Het aanbod maakt afstemming mogelijk en er is ook voldoende aandacht voor de taalontwikkeling van de
Onderzoek naar kwaliteitsverbetering De Klimop | 16 February 2012
pagina 10 van 13
ontbreken van een doorgaande lijn voor begrijpend lezen. Daar werkt de school wel aan. Samen met een externe instantie werkt de school het aanbod voor begrijpend lezen uit in een concrete leerlijn, maar versterkt ook de
leerkrachtvaardigheden op dit gebied, zodat in alle groepen straks sprake is van een vergelijkbare aanpak. Deze manier van werken is naar de planning van de school pas eind dit schooljaar geïmplementeerd en om die reden beoordeelt de inspectie de doorgaande lijn nu nog als onvoldoende.
Onderwijsleerproces
Uit de geobserveerde lessen komt naar voren dat leraren de leerstof voldoende duidelijk uitleggen en de leerlingen op een taakgerichte manier bij de lessen betrekken. De leraren stemmen het onderwijs af op de ontwikkeling van de leerlingen, zowel wat betreft de instructie als het verwerken van de leerstof. Ook wordt onderwijstijd ingezet om afstemming op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen mogelijk te maken. In verschillende niveaus of
groepsdoorbrekend wordt het onderwijs georganiseerd. Daarbij is het
groepsplan samen met de dagplanning en het logboek het instrument waar de leraren een en ander plannen en vastleggen. Met name op dit laatste punt heeft de school het afgelopen jaar verbeteringen doorgevoerd, zodat leraren op een uniforme wijze werken.
Volgen van leerlingen
Voor het volgen van de leerlingen gebruikt de school een dekkend systeem van cognitieve toetsen. De toets voor spelling is verouderd, maar vanaf dit
schooljaar gaat de school daarvoor een nieuwe versie inzetten. De school hanteert echter geen instrument om de ontwikkeling van de diverse sociale competenties van de leerlingen in kaart te brengen. Het volgen van de sociale ontwikkeling vindt nu plaats op basis van observaties van leraren. Om die reden beoordeelt de inspectie indicator 7.2 als onvoldoende.
Ontwikkelingsperspectief en leerlingenzorg
De Klimop heeft vanuit het verleden een werkwijze gehanteerd waarbij de beginsituatie van een leerling nauwkeurig werd beschreven en waarbij handelingsadviezen werden vastgelegd. Bij de implementatie van het nieuwe ontwikkelingsperspectief heeft de school gezorgd voor het verbinden van de verschillende stappen met elkaar. In het aangepaste format 'beeldvorming, handelingsplannen en ontwikkelingsperspectief' wordt de informatie gebruikt die de school heeft van een leerling bij instroom en gekoppeld aan de prognose die de school voor de leerling stelt. Voor de jonge leerlingen stelt de school de prognose vast in percentage leerrendementsverwachting, terwijl voor de oudere leerlingen daaraan het uitstroomniveau naar de VO school wordt toegevoegd.
Deze prognoses worden vervolgens voor vier vakgebieden vertaald naar een ontwikkelingsverwachting voor één jaar. Deze verwachtingen vormen de basis voor de leraren om de groepsplannen op te stellen. De groepsplannen worden meerdere malen per schooljaar bijgesteld.
Omdat deze werkwijze dit schooljaar op deze manier is geïmplementeerd, hebben leraren nog niet veel ervaring om het nieuwe format als basis te gebruiken voor het opstellen van de groepsplannen of voor het indelen van de verschillende niveaugroepen. Daar zal de school zich dan ook nog verder op moeten ontwikkelen, waarbij vanuit de schoolleiding en de interne begeleiding directe sturing en ondersteuning hard nodig is.
In de gesprekken heeft de inspectie benadrukt de prognoses over de
ontwikkeling van de leerling zo nauwkeurig mogelijk, maar vooral realistisch te laten zijn. De school is vooralsnog terughoudend in het stellen van te hoge prognoses bij instroom, om valse verwachtingen richting de ouders te voorkomen en omdat de aangeleverde informatie niet altijd even accuraat is.
Ook wil de school niet te lage prognoses stellen om een "selffulfilling prophecy"
te vermijden, zoals de directie het aangeeft. De ervaringen die dit jaar (en komende jaren) worden opgedaan met het volgen van de leerlingen afgezet tegen de prognoses, zal de school gebruiken om prognoses eventueel bij te stellen. Of daarmee ook in de komende jaren prognoses van nieuwe leerlingen preciezer kunnen worden zal moeten blijken.
De ontwikkelingsperspectieven gaan ook meer en meer een rol spelen in het uitvoeren van extra zorg. Nu wordt de basiszorg voor een belangrijk deel beschreven in de groepsplannen. Daarnaast hanteert de school ook individuele handelingsplannen. Individuele handelingsplannen worden gemaakt voor sommige leerlingen met gedragsproblemen of cognitieve problemen, maar ook voor leerlingen met een clusterindicatie. In de groepsplannen wordt voor sommige leerlingen aangegeven welke extra zorg gepland is, zowel zorg van preventieve aard om de juiste ontwikkeling te garanderen als ook zorg van curatieve aard om een stagnatie in te lopen.
Kwaliteitszorg
De voldoende beoordelingen binnen het systeem van kwaliteitszorg
(inspectierapport 2010) heeft de school weten te behouden. De inspectie heeft met uitzondering van de evaluatie van de leerresultaten op schoolniveau, voor de andere indicatoren wederom een voldoende beoordeling toegekend aan De Klimop. De directie plant regelmatig evaluaties van de verschillende onderdelen van het onderwijsleerproces. Daarnaast worden enquêtes uitgezet om de eigen kwaliteit te meten en de tevredenheid te peilen onder de leerlingen, de ouders en de leraren. Beoogde schoolontwikkelingen worden op een planmatige manier beschreven en aangestuurd. Ook aan het borgen van de behaalde kwaliteit geeft De Klimop voldoende aandacht. Dit gebeurt door afspraken vast te leggen en daarop regelmatig in besprekingen terug te komen.
Wat betreft de analyse van de leerresultaten op schoolniveau, is de kwaliteitszorg echter onvoldoende. De resultaten op schoolniveau of
groepsniveau worden beperkt geanalyseerd en ook beperkt ingezet om sturing te geven aan ontwikkelingen op schoolniveau. Mede door het invoeren van de huidige werkwijze met ontwikkelingperspectieven verwacht de schoolleiding echter dat gemakkelijker gevolgd kan worden of groepen leerlingen zich naar verwachting ontwikkelen.
3 Toezichtarrangement
Kwaliteit
De Inspectie van het Onderwijs kent aan SBO De Klimop het basisarrangement toe. De kwaliteit van het onderwijs is weer voldoende. Dit betekent dat de school niet langer onder intensief toezicht valt.
Naleving
De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd.
