BESLUIT
Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.
Zaaknummer 1333/CSM-Leaf I. MELDING
1. Op 29 april 1999 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat CSM N.V. voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over de Leaf-divisie van de Finse Huhtamki-groep. Van de melding is mededeling gedaan in
Staatscourant 84 van 4 mei 1999. Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht.
Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen.
II. PARTIJEN
2. CSM (hierna:CSM) is een beursgenoteerde naamloze vennootschap naar Nederlands recht. [ ] [1].
3. CSM is actief op het gebied van de ontwikkeling, productie, verkoop en distributie van suiker, bakkerij-ingredinten, levensmiddelen, melkzuur en suikerwerk. De gemelde concentratie heeft betrekking op de activiteiten van CSM op het gebied van suikerwerk. In de suikerwerksector is CSM met twee werkmaatschappijen actief: Malm (Zweden) en Red Band Venco B.V., gevestigd te Roosendaal.
4. Leaf (hierna:Leaf) is de suikerwerkdivisie van de Huhtamki-groep, een multinationale onderneming op het gebied van voedselverpakkingen en suikerwerk, gevestigd te Finland. De Leaf-divisie bestaat uit 42 ondernemingen gevestigd in Nederland, Belgi, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Itali, Zweden, Noorwegen, Finland, Denemarken, Wit- Rusland en verschillende Aziatische landen.Op een niet-relevante uitzondering na, houdt Huhtamki Oyj alle aandelen in genoemde 42 ondernemingen, waaronder Leaf Holland B.V..
5. Leaf is actief op het gebied van de ontwikkeling, productie, verkoop en distributie van suikerwerk, waaronder met name kauwgom.
III. DE GEMELDE OPERATIE
6. De gemelde operatie betreft een gemengde activa/aandelen-transactie als beschreven in de concept-Purchase agreement tussen CSM en Huhtamki Oyj
(hierna: de Overeenkomst). In essentie worden de aandelen in de Leaf- dochtervennootschappen en de assets van de suikerwerkdivisie door Huhtamki aan CSM overgedragen.
IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 7. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27,
onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 6, omschreven transactie leidt er toe dat CSM de zeggenschap verwerft over de gehele suikerwerkdivisie van Huhtamki.
8. Betrokken ondernemingen, in de zin van het Besluit vaststelling formulieren Mededingingswet (Staatscourant 1 van 2 januari 1998), zijn CSM en Leaf.
9. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt.
V. BEOORDELING
A. Relevante markten Relevante productmarkt(en)
Opvatting van partijen
10. In de suikerwerksector produceert en verkoopt CSM uitsluitend [2] snoep, waaronder met name drop, winegums, toffees en pepermunt. Bekende merken van CSM in Nederland zijn Red Band, Venco, King en Rang.
11. Leaf is in Nederland actief in de suikerwerksector met de ontwikkeling, productie en verkoop van kauwgom en snoep, te weten keelpastilles en pepermunt. Bekende merken van Leaf in Nederland zijn bijvoorbeeld Sportlife, XyliFresh en Lakrisal.
12. De activiteiten van partijen overlappen in Nederland op het gebied van suikerwerk. Blijkens de door partijen overgelegde stukken afkomstig van de branchevereniging voor Snacks en Zoetwaren (SSZ), is de suikerwerksector te onderscheiden van de chocoladesector, de biscuitsector en de sector hartige versnaperingen. In navolging van de door de meeste fabrikanten gehanteerde indeling onderscheidt SSZ binnen de suikerwerksector de navolgende negen segmenten:
1) kauwgom; 2) drop; 3) pepermunt en dragees; 4) gomartikelen; 5) keelverzorgers;
6) kauwbonbons en toffees; 7) zuurtjes, drups en lollies; 8) spekken en schuim; en
9) overig.
13. Partijen hebben aangegeven dat CSM, indien de onder punt 12 genoemde indeling in segmenten wordt gehanteerd, in Nederland actief is in alle
segmenten behalve kauwgom (1) en spekken (8). Leaf is in Nederland alleen in de segmenten kauwgom (1), pepermunt (3) en keelverzorgers (5) actief.
14. Ten aanzien van de relevante productmarkt stellen partijen het
navolgende. Binnen de suikerwerksector moet in ieder geval de markt voor kauwgom als afzonderlijke relevante productmarkt onderscheiden worden omdat kauwgom, anders dan de overige categorien suikerwerk, geen maagvullende behoefte vervult. Bovendien is de markt voor kauwgom aan de aanbodzijde sterk geconcentreerd en gescheiden van de productie van de overige categorien suikerwerk. In Europa domineren drie grote
kauwgomfabrikanten (naast Leaf: Stimorol en Wrigley), terwijl er voor de overige categorien suikerwerk een groot aantal aanbieders is. Stimorol en Wrigley produceren voorts uitsluitend kauwgom, terwijl ook Leaf in feite zou bestaan uit een conglomeraat van fabrikanten van kauwgom dan wel suikerwerk. In de visie van partijen is dus sprake van twee afzonderlijke relevante productmarkten, te weten de markt voor kauwgom en de markt voor snoep (suikerwerk exclusief kauwgom).
Opvatting derden
15. De belangrijkste concurrenten van partijen zijn op dit punt verdeeld:
enkelen zijn het met partijen eens, anderen zijn van mening dat er sprake is van n markt voor suikerwerk, inclusief kauwgom. De belangrijkste afnemers daarentegen zijn in meerderheid van mening dat de markt voor suikerwerk inderdaad opgesplitst moet worden in twee afzonderlijke markten: n voor kauwgom en n voor snoep. Als redenen hiervoor noemen zij dat kauwgom vooral dient als mondverfrisser.
Beoordeling
16. Voorzover afnemers en concurrenten wijzen op de mondverfrissende functie van kauwgom, pepermunt en keelverzorgers doet zich de vraag voor of er aanleiding is om binnen de markt voor suikerwerk een afzonderlijke
productmarkt te onderscheiden voor zogenaamde mondverfrissers. De nieuwe combinatie CSM/Leaf zou op een zodanige markt een belangrijk
marktaandeel krijgen. Er lijkt echter onvoldoende reden om binnen de suikerwerksector nog een afzonderlijke productmarkt voor mondverfrissers (kauwgom, pepermunt en keelverzorgers) te onderscheiden omdat het gebruikersprofiel voor kauwgom sterk verschilt van dat van pepermunt en
keelverzorgers; kauwgom wordt met name door jongeren gekocht, pepermunt en keelverzorgers juist door ouderen. Daar komt nog bij dat de grenzen tussen de onder punt 12 genoemde suikerwerksegmenten vervagen,
bijvoorbeeld omdat door toevoeging van bepaalde ingredinten aan bestaande snoepjes een keelverzorgend element gegeven wordt en vice versa [3].
Volgens partijen is er voorts sprake van een vergaande aanbodsubstitutie voorzover het gaat om snoep zulks in tegenstelling tot kauwgom waar specifieke know how vereist is.
17. Gelet op de specifieke productkenmerken en het gebruikersprofiel van kauwgom alsmede het feit dat het aanbod van kauwgom in tegenstelling tot het overige suikerwerk geconcentreerd is bij drie grote aanbieders, kan, indien binnen de markt voor suikerwerk een nader onderscheid zou moeten worden gemaakt, in het onderhavige geval een onderscheid gemaakt worden tussen de markt voor kauwgom enerzijds en de markt voor snoep (suikerwerk
exclusief kauwgom) anderzijds. Aangezien CSM in Nederland niet actief is op het gebied is van kauwgom, kunnen derhalve als mogelijke relevante
productmarkten worden beschouwd de markt voor suikerwerk in het algemeen en de markt voor snoep (suikerwerk exclusief kauwgom).
Relevante geografische markt(en)
18. Partijen zijn van mening dat zowel de relevante markt voor snoep (suikerwerk exclusief kauwgom) als de markt voor suikerwerk ten minste Europees is. Zij stellen dat ondanks de mogelijk per land verschillende smaakvoorkeuren de productie en verkoop van verschillende smaken snoep geheel substitueerbaar is en overal in Europa kan worden afgezet. Ook de vraag van de voornaamste afnemers (supermarkten en groothandelaren) is volgens partijen internationaal; zij kopen een aanzienlijk deel van hun snoepvoorraden in buiten Nederland. Ook de omzet van CSM in Nederland bestaat volgens partijen voor een derde deel uit export binnen Europa.
19. Desgevraagd geeft ook de meerderheid van zowel de concurrenten als de afnemers van partijen aan dat de markt voor suikerwerk Europees is. Wel wordt het percentage kauwgom dat wordt ingevoerd hoger geschat dan het percentage ingevoerd snoep. Om die reden zou de markt voor kauwgom in ieder geval Europees zijn, terwijl voor sommige snoepsegmenten (met name drop) geldt dat er wellicht sprake is van een nationale markt.
20. Of er sprake is van ruimere dan nationale markten voor snoep enerzijds en suikerwerk anderzijds kan in het onderhavige geval in het midden blijven omdat dit, zoals hieronder uit punt 21 en 22 blijkt, voor de uiteindelijke beoordeling geen verschil maakt.
B. Gevolgen van de concentratie
21. Het gecombineerde marktaandeel van partijen op de Nederlandse
snoepmarkt bedraagt 17%. Daarvan is naar schatting slechts 1% van Leaf toe te schrijven zodat de toename van het marktaandeel van CSM ten gevolge van de concentratie gering is te noemen. Het gecombineerde marktaandeel van partijen op de Europese snoepmarkt bedraagt volgens de opgave van partijen minder dan 10%. Op de Nederlandse suikerwerkmarkt bedraagt het
marktaandeel van partijen, ook op de nauwst af te bakenen markten - de segmenten pepermunt en keelverzorgers - circa 25%. Op de Europese suikerwerkmarkt ligt het gezamenlijke marktaandeel ver beneden 10%. Op genoemde markten is voorts een groot aantal aanbieders actief waaronder met name Haribo en Van Melle.
22. Gelet op het bovenstaande kan worden geconcludeerd dat er geen reden is om aan te nemen dat door de voorgenomen concentratie op
bovengenoemde mogelijke markten een economische machtspositie zal ontstaan of worden versterkt.
VI. NEVENRESTRICTIES
23. Partijen hebben verzocht om het non-concurrentiebeding als opgenomen in artikel 7.10 van de Overeenkomst als nevenrestrictie aan te merken voorzover ze Nederland betreffen. Krachtens genoemd artikel is het Huhtamki Oyj verboden om
a) gedurende een periode van [ ] [4] na de datum van ondertekening - uiterlijk 31 december 1999 - direct of indirect met CSM of de overgenomen Leaf- ondernemingen te concurreren op het gebied van onderzoek en ontwikkeling, productie, marketing of verkoop van suikerwerk, gom of daaraan gerelateerde producten die op het moment van overdracht door Leaf worden vervaardigd; en
b) gedurende een periode van twee jaar na de datum van ondertekening actief te werven onder bepaalde met name genoemde leidinggevende werknemers van Leaf tenzij CSM het dienstverband heeft beindigd.
24. Ten aanzien van het beding bedoeld onder a) wijzen partijen in het bijzonder op het feit dat de voorgenomen transactie de overdracht omvat van zowel de klantenkring als de know how (met name op het gebied van kauwgom) van Leaf aan CSM. Ten aanzien van het beding onder b) valt op te merken dat dit zich niet uitstrekt tot het in dienst nemen door de verkoper van bedoelde werknemers.
25. Gelet op het voorgaande kan het non-concurrentiebeding bedoeld in punt 23 geacht worden niet verder te gaan dan noodzakelijk is voor de
verwezenlijking van de concentratie.
VI. CONCLUSIE
26. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
27. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de
Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist.
28. Gelet op de overwegingen 23 tot en met 25 is de directeur-generaal van oordeel dat, voorzover de in punt 23 omschreven clausules overeenkomsten vormen als bedoeld in artikel 6 van de Mededingingswet, dat artikel ingevolge artikel 10 van de Mededingingswet, niet geldt voor deze overeenkomsten, voorzover het non-concurrentiebeding het grondgebied van Nederland betreft.
Datum: 11 juni 1999
De directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit, voor deze:
w.g. Drs. R.J.P. Jansen Hoofd Concentratiecontrole
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is
betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam.
[1] vertrouwelijke informatie.
[2] Volgens partijen produceert en verkoopt Malaco (CSM) ook kauwgom in Noorwegen en op zeer beperkte schaal in Zweden, maar is zij in Nederland niet actief op de kauwgommarkt.
[3] Hoestmelange van Red Band zou daarom bijvoorbeeld niet alleen in het segment zuurtjes, maar ook onder de keelverzorgers gerangschikt kunnen worden. Het omgekeerde geldt bijvoorbeeld voor menthos met dropsmaak.
[4] vertrouwelijke informatie; niet langer dan 5 jaar.
