Jacob van Maerlant, Philip Utenbroecke, Lodewijk van Velthem
Editie Matthias de Vries en Eelco Verwijs
bron
Jacob van Maerlant, Lodewijk van Velthem en Philip Utenbroecke, Spieghel historiael. Deel 3.
Partie III en IV (ed. Matthias de Vries en Eelco Verwijs). E.J. Brill, Leiden 1863
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/maer002mvri03_01/colofon.php
© 2010 dbnl
Jacob van Maerlant's Spiegel Historiael.
III partie. VII boek.
+Fol. 171. b.
+
Vanden sevenden bouc.
Hoe Mauricius ende Fokas keyser worden. I.
+Vinc. B. XXIII. c. I.
+Tyberius die keyser hevet vernomen, Dat hem sijn sterfdach es comen, Daer ic die redene hier voren af liet;
Omme dat hi kerstijn was, hi riet, 5 Hoe trike na hem soude staen,
Entie kerstine niet tegaen,
Ende vercoos eenen onder sijn diet, Die bi namen Mauricius hiet;
Dien kende hi goet int gevecht, 10 Ende int kerstijn ghelove gerecht.
Dien ghiste hi naer sine doot Te makene keyser ende here groot.
+Vinc. O. van vs. 13-56.
+Desen Tyberius ghevel, Dat hier te vertelne es wel:
15 Hi drouch grote ontfarmechede Up ons Heren aerme lede, So dat hi der keysere scat Sere minderde omme dat;
Maer sijn wijf, die wreet was sere, 20 Die rampeneerde haren here,
Waeromme hi den scat verdade,
+Fol. 171. c.
+Dies trike mochte hebben scade, Alst hem quame teenegher noot;
Doe sprac hi met miltheden groot:
25 ‘Vrouwe! mi en schelt niet te sere;
Ic ghetrouwe an onsen Here, Dat ons nemmermeer, te gere stat, Te onser noot gebreket scat;
Maer van dat onse Here ghevet, 30 Daer mede, die wile datmen levet,
Laet ons daer mede de aerme versien, Dat ons daer boven goet moete gescien.’
Eens ghinc hi wandelen met payse In eenen sinen ouden pallayse, 35 Ende hevet in sijn pavement
Eenen steen gecruust ghekent.
Doe sprac hi: ‘Dit nes niet goet, Dat dit tekijn leghet onder voet, Dat ele kerstijn die gelovet, 40 Vor hem draghet in sijn hovet
Ende in sine borst ghescreven.’
Die steen wart daer uut gheheven;
Ende alsemen henen dede dien, So wart daer onder ghesien 45 Eenen anderen steen ghelijc das,
Ghecruust alse die eerste was;
Dien dedi utedoen mede.
Doen vant hi ter selver stede Eenen derden ter selver stont, 50 Daer occ mede een cruce an stont;
Dien hiet hi upbreken mede;
Doe vant hi daer ter selver stede Eenen ongetalliken scat.
Doe gaf hi mildelike dat,
55 Ende sprac ter keyserinnen: ‘Vrouwe!
Troost van Gode dats al trouwe.’
+Vinc. B. XXIII. c. 1.
+Dese, eer hi dede sinen ende, Eenen getrouwen ridder hi kende, Van Capadocien gheboren, 60 Dien wi Mauricius noemen horen,
Vromech, stout, ghetrouwe ende goet.
Te hem dat hine roepen doet;
Siere dochter hi hem behiet, Die bi namen Constantie hiet, 65 Ghepareert sere chierlike,
Ende seide: ‘Nem mijn keyserrike, Met derre maget ende plegere wale;
God gheve u gheluc tallen male, Ende hout in dinen zinne mede 70 Ghevouch ende gherechtechede;
Dit sijn die chierlijcste ghewaden, Daer hem keyser met moge begaden.’
Met desen worde endde hi tleven, Ende hevet den gheest upghegheven.
+Vinc. B. XXIII. c. 1.
+
Wat in Mauricius tiden gevel. II.
Mauricius clede men up dien dach,1) Also men doe die keysers plach, Ende hi ghinc ter heren ringhe, Alse betaemde te sulken dinghe.
5 Daer riepmen hem ende zanc lof, Also men pleghet in keysers hof;
+Fol. 171. d.
+Ende hi ginc den heren deelen Van ghiften ende van juweelen.
Mauricius, scrijft ons Zegebrecht, 10 Die ontfinc die crone recht
Int jaer Gods C waerven vive Ende LXXXIIII, ende was inden live Keyser XXI jaer,
Dus so vintmen vor waer.
15 Dese was goet kerstijn man, Ende nutte den rike nochtan;
Want in sinen tiden die Hunen Die wilden upt rike stunen, Die Averre tien tiden hieten;
20 Des begonstem verdrieten, Ende dwancse so met here, Dat hem niet en halp die were, Sine moesten in hant gaen Ende hem bliven onderdaen.
25 In desen tiden leestmen mede, Dat te Tours indie stede,
Daermen broot brac, bloet uut ran, Daert menech mensce sach an.
In Mauricius eerste jaer 30 Worden die Persiene swaer
1) Vinc. Tunc Mauricius purpura indutus et dyademate coronatus ad circum processit.
Up Ermenie; roof ende brant Stichten si al dore tlant;
Maer ene kerke lieten si gheel, Want siere ane niet een deel 35 Met viere gewinnen en conden:
Want soe was in ouden stonden Ghemaect Gode teeren te waren, In deere der XLVIII maertelaren Die Lucinus2)doden dede, 40 Om te crankene tkerstijnhede.
In Mauricius ander jaer So quam eene plage zwaer Tantyochen in die stede, Alse ghi hier sult horen mede:
45 Een portre was in die stat, So milde dat hi selden at, Hine hadde aerme I of meer, Oft andere gasten geheer Te sire herbergen, te sire spise.
50 Dese ginc eens in deser wise Al toten avonde eer hi at, Ende ginc soeken in die stat, Oft hi ieweren vinden conde Aerme ofte gast tier stonde, 55 Die met hem hadde gheten dan.
Doe vant hi enen ouden man, Mids in die stat, wit hebbende ane, Ende II mettem inden stane.
Hi sprac: ‘Here! coemt met mi, 60 Ende alse sulc alse tonsen si,
Dat neemt.’ Die ghene antwerden dan:
2) Vinc. Licinius.
‘En vermochtstut niet, goet man!
Met ons sente Symeoene
Die stat verbidden van mesdoene, 65 Dat soe niet en blive in dit leet?’1)
Doe scuddi sijn linijn cleet,
+Fol. 171. e.
+Dat hi hadde in die hant, Uptie halve stat te hant, Entie heelt daer bedaerf:
70 Huse sonken, volc dat staerf, Ende voer in afgronde.
Doe wildi ter selver stonde Up dander heelt scudden sijn cleet;
Maer sinen gesellen sceent leet, 75 Ende wonnent cume metter bede
Dat hi dander heelt vermede.
Ende hi troeste den goeden man, Diet metten ogen sach an, Ende brochtene uten vare, 80 Want sijn huus behouden ware;
Ende si daden danen den keer Ende men sachse nemmermeer.
+Vinc. B. XXIII. c. 2. †
+
Van sent Gontramme van Orlieins. III.
In des keysers ander jaer2) Ghesciede ene miracle claer Coninc Gontram van Orlieins, Die heilech was in sijn gepeins, 5 Die coninc Cylprics broeder was,
Daermen hier te voren af las.
Hem gheviel in desen tiden, Dat hi eens soude riden
Up enen woch, daer hem an quam 10 Een vaec, die hem de vaert benam.
Neder beetti vandien paerde, Ende ginc liggen uptie aerde Slapen in sijns ridders scoot, Bi eere beken die daer vloet.
15 Mettien die ridder daer ter stont Siet lopen uut sijns heren mont, Indier manieren, in dier gebare, Een dierkijn, alst een weselkijn ware, Ende es gelopen toter beken,
20 Die neven hem daer quam gestreken,
1) Vinc. Non poteras, o homo dei! cum vestro Simeone hanc urbem salvare, ne subverteretur?
2) Vinc. Anno quoque Mauricii III. Guntrannus Francorum rex in venando fessus, dum in gremio armigeri sui dormiret, juxta rivum aque, vidit armiger ex eius ore parvum animal exire. Cui volenti transire rivum nec valenti, armiger gladio trans rivum posito viam ei eundi et redeundi paravit. Quo iterum in os eius intrante, rex experrectus est, et stupefactus dixit se per somnium per pontem ferreum transisse, et sub quodam monte multos thesauros vidisse;
ubi cum rex perrexisset secundum fidem somnii, multos thesauros invenit eosque acceptos sancte ecclesie usibus delegavit.
Die hem was alte wijt;
Want en mochte te ghere tijt Niet over, ende was in dier gebare Alse oft gherne over ware.
25 Hi die dit sach ende bekende, Wilde hier af weten dende, Ende ontrac sinen here den scoot, Ende leide onder hem sijn sorcoot, Ende leide over die beke sijn zwaert.
30 Dat weselkijn liep dare waert, Ende liep over an dander zide;
Ende alst ghemert hadde een ghetide, Quaemt weder over tswert gelopen Ende liep in sconinx mont open, 35 Daer die ghene al toesach.
Die coninc ontwaecte daer hi lach, Ende versuchte ende sprac mede:
‘Mi hevet gedroemt wonderlichede:
Mi dochte nu, al daer ic lach, 40 Dat ic eene riviere sach,
Daer ic over wilde liden;
Doe en saghic indien tiden Brugge ne ghene; daer na ic sach
+Fol. 171. f.
Waer eene yserine brugge lach,+ 45 Daer ic over ginc te hant.
Mettien eenen berch ic vant Daer bi, daer ic in ginc te hant, Daer ic dor groten scat in vant, Meer dan coninc ware betame.’
50 Sijn vrient hort dese wort bequame, Ende lijede wat hi hadde ghesien, Doe hi sliep een stic vordien.
Doe hiet die coninc Gontram Dien berch graven ende vernam 55 Aldaer onghetelden scat.
Die aerme lieden gevoelden dat Entie kerken van sinen rike, Die hi maken dede chierlike.
+Vinc. B. XXIII. c. 2.
+
Coninc Cylprics doot. IIII.
Int vierde jaer sekerlike Dat Mauricius ontfinc trike, Wart die coninc Cylpric vermort, Alse u vertellen sullen dese wort.
5
+Vinc. B. XXII. c. 131.
+Vredegont, dat mordadege wijf, Hadde een onghetrouwe lijf.
Scone was soe van allen leden, Maer soe plach sulker dorperheden, Dat soe speelde boven haren man;1) 10 Want soe eenen lief gewan,
Die Landrijc bi namen hiet, Een stout2), die hoghen raet riet;
Daer omme dede soe sinen wille Vredegont, heimelike ende stille.
15 Voer eenen daghe, up enen nacht, Quam coninc Cylpric van ere jacht Ghereden, een deelkijn eere Dan men wiste van sinen kere, Tote Parijs in sine zale.
20 Vredegont stoet ten selven male In hare camere rechts alleene,3) Ende maecte haer anscijn reene Met watre heimelijc ghenouch.
Die coninc quam daer, diese slouch 25 In spellijcheden, daer soe stoop,
Alse die stille daer in sloop.
Des coninx ghedochte hare cleene, Ende waent dat Landrijc si alleene, Ende sprac: ‘Landrijc! twi doestu dat?’
30 Doe sach soe omme ter selver stat, Ende alsoe versach haren here, Wart soe tonghemake sere.
Cylpric balch met groter cracht, Ende so4)weder uutwaert ter jacht, 35 Alse die van moede en weet waer.
Vredegont dede halen naer Landrike, ende en heelde hem niet Soene seidem hoet daer es gesciet,
1) Vinc. Erat autem Fredigundis regina pulcra et ingeniosa nimis, atque adultera.
2) Vinc. Vir efficax atque strenuus. - Verg. zot, nar, dwaas, vrek enz., alle adj. als subst. staande.
3) Vinc. Illa faciem suam erat abluens aqua in ipsa camera, et rex retro veniens eam in nates suas fuste percussit.
4) Wellicht vlo of tooch te lezen?
Ende seide: ‘Laet ons dat vorsorgen;
40 Men sal ons ontliven morgen, Of wi moetent aventuren.’
Landrijc sprac: ‘Ter quader uren Waest dat mine ogen u ie sagen;’
Ende hi weende mede met claghen:
45
+Fol. 172. a.
‘In weet wat doen nu bi tiden,’+ Sprac hi: ‘ic sie an elker ziden Al ondeert ent qualike vaert.’5) Soe sprac: ‘En wes niet vervaert:
Wildi den raet doen, dien ic sal geven, 50 So behouden wi dat leven.
Tavont spade, in die nacht, Alse mijn here coemt vander jacht, So sullen wi van onsen lieden Een deel bidden ende mieden, 55 Ende doene vermorderne recht,
Ende roepen: ‘Coninc Hyldebrecht Van Oesterike, Segebrechts sone, Hevet ghedaen doen dat gone.’
Alse hi doot es blijft ons trike 60 Met Lottarise sekerlike,
Minen kinde, dat na den vader Sijn rike moet bliven algader.’
Nu was dat kint, daer wi af spreken, Nemmeer out dan XVI weken, 65 Alse die moeder dese wort
Visierde ende dese sware mort, Die saen daer na wart vulbracht.
Cylpric quam spade in die nacht, Ende wart des avonds spade,
5) Vinc. Ignoro enim quid agere debeamus, quia comprimunt me undique angustie.
70 Aldus bi sijns wijfs rade,
Vermort van diere toe waren gemiet.
Si riepen: ‘Wach! wats ons gesciet?
Die coninc Hildebrecht heef met eniven Sinen oem gedaen ontliven.’
75 Men reet achter ende vort, Wie gedaen hadde sulke mort, Maer men mochter niemene vinden;
Doe en wisten si hem wies bewinden, Dan wederkeren met sere
80 Ende beweenen haren here.
+Vinc. B. XXIII. c. 2.
+Cylpric was te Sissoen begraven Eerlike met vele haven,
Entie Fransoyse hebben verheven, Naer des coninx Cylprics leven, 85 Lotarise daer met gewout,
Die maer IIII maent en was out, Inden rike, die daer naer Regneerde XLIIII jaer.
+Vinc. B. XXII. c. 130 f.
+Nu hadde tusscen Cylperike 90 Ende Hildebrechte van Oesterike
Orloghe gheweest lange stont:
Dat dede dese felle Vredegont Ende Brunilt, dat felle wijf.
+Vinc. B. XXIII. c. 2. f. en c. 3. i.
+Alse Hildebrecht siet hoe sijn lijf1) 95 Sijn oem aldus heeft verloren,
Entie Fransoysen hebben vercoren Clotarise te coninge, sijn kint, Ende hi oec mede ondervint, Dat Landrijc mede es altemale 100 Die vorder drussate vander zale,
Waest hem leet ende dochte, Hoe hi den vader wreken mochte, Die te Dorneke, vor de port, Verradenlike was vermort;
105
+Fol. 172. b.
+Maer sente Gontram sijn oem en wilde Hem niet helpen metten scilde;
Doch so dede hi swaren spronc Up Lotarijs den neve jonc.
Ene plaghe van Rome. V.
+Vinc. B. XXIII. c. 8. m.
In Mauricius sevende jaer+ So viel water also swaer In Ytalen ende in Toscane, Dat die lieden waren in wane, 5 Dat die lovie soude vergaen
1) Vinc. c. 2. Itaque Fredegundis viro suo Hilperico ingeniose perempto, ipsa cum Lothario rege parvulo suo, et Landrico, quem majorem domus palacii elegerunt, in regno resedit;
Franci quoque praedictum Lotharium regem super se in regno statuunt.
C. 3. Audiens vero Hildebertus, rex Austrasiorum, filius Sigiberti omnia hec, hostem collegit.
Nam defuncto Guntranno, patruele suo, regnum Burgundie ipse acceperat.
Ende metter werelt ware gedaen;
Ende was so grote sterfte ende plage, Dat noit man in ne ghenen dage No en ghedochte noch en sach.
10 Een groot drake quam up dien dach, Ghelijc oft een balke2)ware, In die Tybere al openbare, Te Rome vlotende dor de stat, Ende oec mede quam naer dat 15 Serpente ende gevenijnde diere,
Nedervlotende bi dier riviere, Die de stroem drouch in de zee, Daer si noch daden scade mee:
Want die vissche storven daer af, 20 Die de zee stinkende uutgaf
Ende warpse doot up tlant.
Daer af so wart altehant
Van serpenten, van visscen mede, Ontreint die lucht ontrent de stede, 25 Datter menech omme bleef doot.
+Vinc. B. XXIII. c. 9.
Die riviere was so groot,+ Dat soe ginc ter selver ure Te Rome boven de mure, Ende velde menech ghesate.
30 Die huse bleven upter strate Ydel staende, groot ende cleene, Datter tfolc uut staerf al rene.
In dese sware plaghe groot Bleef die paues Pelagius doot.
35 Ende want die kerke en conde genesen, Dat si soude sonder paues wesen, So coren papen ende tfolc gemene
2) Vinc. in modum valide trabis.
Al van Rome, groot ende cleene, Gregoriuse, daer ghi die wort 40 Hier te voren af hebt gehort,
Diere jegen stont al dorentore.
Die keyser lovede die core.
Alst also verre comen was, Dat menne wijen soude dor das 45 Dat het recht was ende zede,
Dedi ten volke eene bede Ende sprac hem een sermoen:
Dat si prosessien souden doen Ende Gode bidden vordie plaghe.
50 Telker stont, bi nachte, bi daghe, So viel tfolc, bi drien, bi tween, Nochtan dat haer ne gheen Vor die doot wee en besief;
Ende alse die levende den doden uphief, 55 Bleef hi dicken up die stede
+Fol. 172. c.
+Liggende daer selve mede.
Dese prosessie ende letanie Dede Gregorius die vrie Vor die plaghe ons Heren doen, 60 Ende sprac den volke een sermoen;
Ende doe tfolc lach in die bede Voer die plaghe, daer ter stede, Blevenre LXXX menschen doot, Eer God die plage wederboot 65 Ende gaf den Roemscen volke vrede,
Dor des goets Gregorius bede.
Noch dragemen crucen vor die plage Alle jare in sente Maerx daghe.
+Vinc. B. XXIII. c. 9.
+
Van Sente Gregoriuse. VI.
Alse Gregorius sijn sermoen ende, So verginc die zware scende
Vander jammerliker plage.
Gregorius leide sine laghe, 5 Hoe dat hi ontlopen mochte,
Dat menne niet te pauese brochte.
Nu en conste hi met gere cracht, Want die porten, dach ende nacht, Behoet waren om die dinghe, 10 Dat hi danen niet ontginghe;
Doch dat hi coemanne dies gebat, Dat sine leiden in een vat, Ende henen voeren ute Rome, Omme dat mer te min up gome.
15 Dus verloes menne III daghe, Tote dat tfolc dede sine claghe Ende sine bede tonsen Here, Dat hise aldaer bekere,
Onthier ende men versach, 20 Bi tekenen, waer hi verloren lach:
Want eene columme scone Die sceen snachts uten trone Up hem, aldaer hi lach.
Een heilech hermite sach
25 Indie colummen dingele met scaren Upwaert ende nederwaert varen.
Aldaer wart hi doe vonden Ende ghewijt ten selven stonden Paues te Rome in die stede, 30
+Vinc. B. XXIII. c. 23.
Daer hijt met groter salichede+ Paues in sat XIII jaer1) Ende VI maent harde naer.
+Vinc. B. XXIII. c. 8.
In Mauricius VIIIste jaer+ Regneerde in Persen over waer 35 Hormisda, die sinen2)here scende
Ende alse een dief mede blende.
Doe quam een Cosdroe sijn sone, Den vader vermorde die ghone Ende vlo te Mauricius saen, 40 Ten keyser, die hem heeft gedaen
Snellike hulpe met sire cracht, Dat hi gewan met groter macht Sijns vader erve, ende hi al dat XXXVII jaer besat.
45
+Vinc. B. XXIII. c. 10.
Int tiende jaer dat mogendelike+ Mauricius ontfinc dat rike,
1) Vinc. Cum autem sedisset beatus Gregorius annis XIII., anno Domini DC. VI. migravit ad Dominum.
2) Lees: dien sijn. Vinc. Anno sequenti Hormisdam, regem Persarum a Persis excecatum, filius eius Cosdroe occidit et ad Mauricium imperatorem confugit, eiusque virtute Persas debellans, regnum Persarum accepit et annis XXXVIII regnavit.
+Fol. 172. d.
+So gheviel int lant van Gallen, Dat eenen dorpere soude gevallen In enen bossch te houwene hout.
50 Hem quamen ane met gewout So vele vliegen, dat hi daer in Algader verloos sinen zin, Omtrent twee jaer achter een.
Daer naer hi een becgaert sceen,1) 55 Ende wart een waersagre mare;
Daer naer wart hi een toverare, Ende daer naer bewant hi hem das Dat hi die zieke ghenas,
Ende wilde datmen seide mare 60 Dat hi selve Cristus ware;
Ende geboot oec selve ende woude, Datmenne anebeden soude;
Ende die dat oec wederstonden, Dedi slaen ende wonden;
65 Want hi hadde menegen man, Die hem gherne volgeden an.
Also dat een goet kerstijn man Hier omme hem aventurde dan
Ende slougene, om dat hi vanden quaden 70 Al die werelt wilde ontladen.
Dus worden si des ghilers quite.
Dies hem hilden an sine vite, Worden gejaget harentare Ende bleven onwert alle jare.
75 Int jaer daer na so wart vonden Bi Jherusalem tien stonden Ons Heren roc al sonder naet (Dat indie ewangelie staet,
Die men hem afdede ende wech drouch, 80 Doe menne an de cruce slouch),
In eene port, die heet Saphat, Bi Jherusalem der stat.
Dien dede daer vinden doen Een Juede, ende hiet Symoen, 85 In een scone maerberijn vat.
Die brochten te hant in de stat Drie bisscoppe met groter vrohede, Ende leidene daer ter stede, Daer men anebede met eren 90 Dat cruce Jhesus ons Heren.
Tien tiden leefde sekerlike
Gauweric2), die bisscop van Camerike.
+Vinc. B. XXIII. c. 10.
Sente Gontrams doot. VII.
+Int XIIste jaer dat ontfinc te lone
1) Vinc. Deinde sub religionis habitu exhibebat se pseudoprophetam, deinde magum.
2) Vinc. Gauthericus.
Mauricius die keyser crone, So ontfingen die Wester Goten, Die al nochtoe met haren roten3) 5 Tlant van Spaengen doe besaten,
Onse gelove te haren baten;
Want haer coninc Ricaret Ontseide der heidine wet, Ende hevet eenen seent gheset, 10 Indie stede te Tolet,
Daer LXII bisscoppe quamen, Die dit recht te bescedene namen.
Daer was verwaten ende gesteken dane
+Fol. 172. e.
Die valsche wet van Arriane,+ 15 Ende oec emmermeer verdreven,
Entie kerstine wet verheven.
Tien selven tiden, alse wijt horen, Wart te Constantinobele geboren Een viervoette kint indie stede, 20 Ende een ander wonder mede:
Met II hoveden een kint.
Also alsemen merct ende vint, So mach merre bi bedieden Mesfal, daert gesciet van lieden.
25 Int naeste jaer vanden Lumbaerden Agiolf4)quam met vele swaerden Voer Rome, alse een groot here, Updat hi die stede ontere;
Maer die coninginne Teudelinde,
3) Vinc. Anno sequenti Richaredus, rex Wisigothorum, sinodo LXII. episcoporum apud Tholetum congregata, ibique Arriana heresi abdicata et anathemizata, se cum tota Wisigothorum gente confirmat in fide Catholica.
4) Vinc. Agilulfus.
30 Die sente Gregoriuse minde, Maecte vrientscap ende vrede Tusscen haren man entie stede.
Tien tiden voeren die Lumbaerde Destruweren metten zwaerde
35 Dien berch Cassijn1), die heilege stede, Die sente Benedictus maken dede, Ende daer hi selve lach begraven, Ende roveden thuus van alder haven Ende lieten die persone te live.
40 Doe vloen die moenken alse keytive Te Romewaert, ende droegen bescreven Haer reghele, die hem was gegeven,
Ende haers wijns mate, ende sbroets gewichte, Also alst sente Benedictus stichte.
45 Tien tiden minderde gheheel Der zonnen rinc een derdendeel, Van smorgens toten middaghe:
Dit was ene selsiene plaghe.
+Vinc. B. XXIII. c. 10. †
+In Mauricius XIIIIde jaer 50 So staerf, lesen wi vor waer2), Die heileghe coninc Gontram, Die tfierendeel te deele nam Van Vrancrike, alst es bescreven, Naer sijns vader Clotaris leven, 55 Ende liet sijn rike Hyldebrechte,
Die in Oesterike drouch van rechte, Naer sinen vader, die coninc crone, Die te Dorneke staerf inder hone;
Want Cylprics sijns broeder sone, 60 Die jonge Lotaris, was de ghone,
Die II broeders deel besat:
Dies gaf hi Hildebrechte dat.
Grote erve ende al sinen scat Gaf hi Gode, omme dat 65 Dat hi sijn erve name dare,
Ende hi te sinen rike vare.
Meneghe miracle hi dede God dor sine heilechede, Alsemen noch lesen hort 70 Te Orliens indie port.
+Vinc. B. XXIII. c. 3.
Vanden coninc Hildebrechte. VIII.
+Nu es Hyldebrecht worden rike, Want hi Borgoenyen ende Oesterike
+Fol. 172. f.
Beede besit alse here groot,+ Ende wille wreken sijns vader doot 5 Uptie coninghinne Vredegonde,
1) Vinc. In montem Cassinum.
2) Vinc. Anno sequenti Guntrannus rex sanctitate clarus dormit in Cristo. Regnum eius cessit fratrueli suo Hildeberto.
Die Vrankerike hilt tier stonde Met Lottarise haren sone.
Groot ridderscap versaemde de gone Van Borgoenyen, van Vrankelant, 10 Van Ardenne, van Brabant,
Ende quam dor Tsampaengen getogen, Tlant bernen ende orloghen,
Dat daer lach omtrent Sissoen.
Hem holpen sere in dit doen 15 Wintijn ende Gondebaut3),
Die lantsheren, in dit assaut, Die de maerken hilden vanden rike.
Die mare es comen tote Landrike Ende Vredegonden, der coninghinnen, 20 Dat doester Vranken dit wilden winnen,
Metten coninc Hildebrechte, Ende Vrancrike al met gevechte.
Haer here versaemde soe te hant;
Vredegont met milder hant 25 Gaf juweelen ende groten scat
(Soe hadde in haer hant een gat), Ende hevet die Fransoyse getroost Jegen there, dat quam van Oest, Ende vant eenen nutten raet, 30 Alse die conste menige mordaet:
‘Wi sullen,’ seit soe, ‘bi nachte upstaen Ende doen met viere vor ons gaen, Ende voeren telgren in onse hande Van bomen jegen onse viande, 35 Ende an onse paerden bellen;
Dus so sullen wise bedwellen, Hare wachters, diese hoeden;
Dus en sullen si niet gevroeden, Wat si horen ofte sien;
3) Vinc. Cum Gundebaldo et Wintrione.
40 Ende maget ons also ghescien, Dat wise in de dageraet begaen, Si sullen vor ons wiken saen.’
Dese raet dochte goet den heren, Want siere alle hem an keren,
45 So dat bi vorworden, an beeden ziden, Dach was gemaect dat men sal striden Bi Sissoen, in een dorpkijn,
Dat Tronsia heet in Latijn.
Snachts eer die wijch es gesciet, 50 Also alse Vredegont riet,
Es dat here upgestaen, Ende hebben also ghedaen, Alse hier voren es bescreven.
Vredegont voer daer beneven;
55 Lotarise haren jongen sone Voeredse inden scoot de ghone, Ende sijn ten anderen waerts comen.
Alst die sciltwachte heeft vernomen Van Hildebrechte, berch ende dale 60 Met telgen bevaen altemale,
Ende si die bellen horden clinken, Ne wisten si waer omme dinken
+Fol. 173. a.
+Ende seiden: ‘Ghistren upten dach, Wanic, dat ginder niemen en sach 65 Altoes staen en gheen hout.
Wanen coemter nu een wout?’
Doe louch dander ende hilt sijn spot Ende seide: ‘So helpe mi God, Nu machmen weten, dats in scine, 70 Dattu dronken waers van wine
Ghisternavont, dies dulstu noch!
Ende du macht selve horen doch, Dat onse paerde daer ander heiden Gaen an ghenen bossce weiden:
75 Hare bellen hordmen clinken.’
Mettien begonden die sterren sinken, Entie dageraet verclaerde.
Die Fransoyse traken de swaerde Ende maecten een zwaer gedinge 80 Up Borgoenyen, up Oesterlinge;
Want sise begingen upten bedde.
Menech liet daer swaren wedde, Want daer blevenre vele doot.
Gondebaut vlo ende ontscoot 85 Ende sijn gheselle Wintrioen.
Daer bleef menech Borgenyoen.
Landerijc ende Vredegont Jagedense ter selver stont Al tote Riemen indie stede.
90 Tsampaengen dorriden si mede, Ende sijn ghekeert tote Sissoen Met groten rove na dit doen.
+Vinc. B. XXIII. c. 3.
Van Sente Columbane. IX.
+Hyldebrecht keerde te lande, Sijn was die scade ente scande.
Twee sonen haddi, horen wi lyen, Den outsten bi siere amien, 5 Die Tydebrecht bi namen hiet.
Die joncste was so gewonnen niet:
Dien haddi bider coninghinnen, Die hiet Diederic, alse wijt kinnen.
Doe wart hi te rade das,
10 Den joncsten sone, die edel was, Dat hine met Brunilden sire moeder, Die wisere was dan tkint ende vroeder, In Borgoenyen senden soude,
Ende hi die crone daer dragen woude 15 Int rike, dat hem ane quam
Van sinen heiligen oem Gontram.
Ende alse Hyldebrecht naden vader Here ende coninc beede te gader Hadde gheweest XX jaer, 20 Staerf hi ende wart aldaer
In Oesterike te Mets begraven, In sine stat rike van haven.
Tydebrecht sijn sone bejaget, Die es diet ane hem draghet 25 Osterike ende Vranken lant, Ende wart coninc altehant.
+Vinc. B. XXIII. c. 4.
Diederic, die coninc was+ In Borgoenyen, alsict las,
+Fol. 173. b.
Hier voren, eer de vader staerf,+ 30 Was dies blide menech waerf,
Dat in sijn lant was sente Columbaen, Die in sijn lant hadde ontfaen Segebrecht, alse hi van Yrlant quam.
Maer Columbaen die maectene gram,
35 Want dat hi hem lachterde sere, Dat hi coninc ware ende here, Ende hi geen getrouwet wijf ontfinge Ende met amien ommeghinghe.
Doe seide die coninc, hi wilts afstaen, 40 Ende sinen raet doen ende ontfaen
Wettachtich wijf, ende houden hem vroeder.
Hier omme balch die ouder moeder Brunilt uptien Columbaen,
Want soe vrucht, sonder waen, 45 Name hi wijf teere coninginne, So worde hare macht dan dinne;
Want soe wilde dat wel mecken, Hi soudse boven hare trecken.
Eens quam soe aldaer gegaen, 50 Daer was sente Columbaen,
Ende brachte haers neven bastaerde Daer gheleet met groter waerde.
‘Wat wiltu,’ sprac hi, ‘dus ghinder?’
Soe sprac: ‘Het sijns sconinx kinder, 55 Die saltu benedien,
Dat si te bet sullen ghedyen.’
‘Neen,’ sprac hi, ‘hore dat sekerlike, Haer negheen ghedijet ten rike;
Si sijn van bastaerdien geboren, 60 Bidi so hebben sijt verloren.’
Hier omme so balch Brunilt saen Ende hiet die kindere henen gaen, Ende wart erre ende wedermoet Jegen den ghenen, die was goet.
65
+Vinc. B. XXIII. c. 5. †
+Entie coninc Diederic Hilt hem so onsuverlic Met amien so openbare, Dattem eene lettre sware Sendde sente Columbaen:
70 Wat evelmoede hi soude ontfaen Van Gode, en ware dat hi der zonde Ontbore ende hiere afstonde.
Hier omme wart Brunilt vererret Ende heeftene mede verwerret 75 Jegen den coninc Diederike,
So dat soe hem onhovescelike Sijn lant verboot al openbare, Ende sprac: ‘Neghenen maertelare Sone willic di maken niet.
80 Vare woch ende dijn ghediet,
Ende rume mijn lant, dit moestu doen.’
Doe quam hi te Besensoen, Daer hi uten kaerker dede Vele gevangenre liede mede, 85 Die uten kaerker daer ontfloen,
Daermen hem niet en mochte doen.
+Vinc. B. XXIII. c. 11. f.
Dese miracle ende andre mede+ Leest men dat sente Columbaen dede, Ende maecte cloestre vele ende goet.
90
+Fol. 173. c.
Maer Zegebrecht ons te wetene doet,+ Dat hi was een simpel man;
Ende hi hem niene hilt daer an Paschen te houdene bider mane;
Maer dat hijt hilt in eenen stane 95 Van Aprille uptie seste kalende,
Want hire negene regele af kende.
Hi voerseide eer sijn sterven Dat Diederics rike soude bederven.
+Vinc. B. XXIII. c. 11.
Hoe Ingelant kerstijn wart. X.
+Int jaer dat sente Gontram staerf, Gheboot die paues ende verwaerf Boden, die hi in Ingelant sende, Ende wilde datmen bekende 5 Dat kerstijnlijc gelove daer,
Dat hi over so menech jaer Hier te voren, eer hi paues was, Selve bestont, alsemen eerst las;
Ende sendder in die stede sijn 10 Eenen moenc, hiet Augustijn, Ende mettem twee andere man:
Eenen Mellijc1)ende eenen Jan, Die predeken souden ende castijen Ende hem Gode doen belijen.
15
+Vinc. O. van vs. 15-24.
Vergelijkevenwel Vinc. B.
XVII. c. 6. f.
Want doe dinghelsche quamen int lant+ Ende si dwongen an hare hant
Bertaengen, ende danen verdreven Die Bertoene hare neven,
In Wales, in Bartaengen clene,
1) Vinc. Mellitus.
20 Doe waren si heidijn al ghemene Dinghelschen liede ende gewassen Uut Germanien, uut Nedersassen, Dat wi Vrieselant nu noemen.
+Vinc. B. XXIII. c. 11.
+Nu sijn daer dese heren comen 25 Van den paues van Rome gesent,
Omme te makene bekent Dat ghelove, dat nie en waert Ghepredect in haren aert;
Ende God die gaf hem gratie mede1), 30 Miracle ende zalichede,
Dat si, niet binnen vele jaren, Vele coningen die waren Onder dinghelsche castijeden so, Dat si kerstijn worden doe.
35
+Vinc. O. van vs. 35-41.
+Want doe dingelsche tlant besaten, Elc geslachte nam tsire baten Een deel des lants, dat hem gevel, Ende elc geslachte also wel Maecte sinen coninc mede, 40 In sijn lant, in sine stede:
Dus waren vele coningen daer.
+Vinc. B. XXIII. c. 11.
+Augustijn quam den lande naer Ende mettem sine ghesellen, Daer ghi mi eerst af horet tellen, 45 Ende sendde sine boden voren,
Of dingelsche Gods wort wilden horen, So dat mense int lant ontfinc,
Omme te proevene hare dinc.
+Vinc. B. XXIII. c. 12.
+Cantelberghe was doe berecht 50 Met eenen coninc, hiet Edelbrecht;
+Fol. 173. d.
Vinc. O. van vs. 51-74
+Ende alse hi vernam de mare2) Twi dat volc daer comen ware, So antwordi, alse een edel man, Daer heidijn gelove lach an,
55 Ende seide: hine mochte niet so saen Uut sinen ghelove ghaen,
Noch sine Gode begheven, Die hi hadde al sijn leven In sijn Inghelsch geanebeet;
60 Doch wildi dat si sijn bevreet, Die daer quamen om predicade, Dattem niemene en scade,
Ende spreken daer si willen Gods wort.
Hi wille datmense gerne hort 65 Ende mense vordere hovescelike,
Omme dat si so menech rike Dorevaren hebben, eer si te samen Toten Ingelschen daer quamen, Om hem dalre beste te leerne 70 Ende te God te bekeerne.
1) Vinc. Quibus Deus tantam faciendorum miraculorum gratiam contulit, ut verbum Dei, quod ore praedicabant, signorum efficacia confirmarent.
2) Vinc. Anno sequenti Edelbertus rex Anglorum, qui Cantuarii vocantur, praedicante Augustino cum gente sua baptizatur.
Aldus dedi ende anders niet, Dan hi seide ende behiet, Dat wie so vrede hebben woude In sijn lant dat selve houde.
+Vinc. B. XXIII. c. 12.
Vanden selven. XI.
+Ten naesten jare Edelbrecht Wart horende ende gelovede echt An die vraye kerstine wet, Ende hevet hem daer toe geset 5 Met al sinen volke saen,
Dat hi doepsel heeft ontfaen, Dat woende in sijn conincrike, Te Cantelbergen ende in die wike.
Maer dandere lande ter Ombren waert 10 Waren noch al ombewaert
Van kerstijndoeme, horwi tellen (Die waren onder den coninc Ellen Ende onder den coninc Edelnaert3)), Want daer noch niet gepredect waert.
15 Een, van Malmesberge Willem, Een Ingelsch clerc, bewant hem Dat hi screef der Ingelscher jeeste, Alse hise wiste ende verheeste.
Die seghet, dat die Nort Ombre liede 20 Ombedwongen4)sonder miede5)
3) Vinc. Sub regibus Echelfrido et Elle.
4) Lees sijn?
5) Vinc. Annis XCIX. fuere Nordanimbri duces communi habitu contenti sub imperio Cantuaritarum.
Onder die Cantelberchsche heren.
Eerst hilt Ombrelant met eren Engistus broeder een, hiet Orsa1), Naer hem sijn sone Ebusa.
25 Engistus, wille ment ondersoeken, Heet Angius in Walscen boeken, Ende was deerste Ingels, die quam In Bartaenyen, alsict vernam.
Maer doe gheviel daer naer, 30 Alsemen screef ons Heren jaer
VC. XL ende sevene, IX jaer naer Angius levene2), Dat die van Nort Ombre lant Coningen namen in hant, 35 Ende worpen hem uter vogedijen
+Fol. 173. e.
+Vander Cantelberchscher partijen;
Ende wart een coninc die Yda hiet:
Vromeghere en vant men doe niet, Ende naer hem regneerde Elle.
40 In sinen tiden, alsic u telle, So quamen te Rome in die port Dingelsche kindere, daer die wort Gregorius hier te voren af seide, Die theren ende te zalicheit beide 45 Alden Inghelschen ghesciede.
Want al eenlike bi dien diede So quam Gregorius wille vort, Te prediken daer ons Heren wort.
Elle die coninc nochtan
50 Staerf heidijn, daer scade lach an;
Maer sijn sone wart kerstijn man, Want men in sire tijt began Castijen in Nort Ombre lant.
+Vinc. B. XXIII. c. 11. f.
+Dus wart kerstijn, dus eist bewant, 55 Ingelant bi Gregorius den here;
Dies doen hem dingelsche ere Dat sine eeren; - dies es hi bewant Die apostel van Ingelant.
+Vinc. O. van vs. 59-88.
+Eer dingelsche Bertaengen besaten, 60 Hadden die Bertoene langhe gelaten
Theidijnscap ende waren gedoept;
Want alst jaer ons Heren loept Anderalf hondert na sine gebort, Worden si kerstijn, alsemen hort, 65 Ende maecten erdsce bisscoppe twee:
Te Lonnen eenen, ende daer toe mee Eenen anderen te Everwijc,
Ende bisscoppe dies ghelijc Achter lande, daers was te doene.
70 Sider verdreven die Bertoene Dingelsche, die heidijn waren, Ende besaten met haren scaren.
Nu es Bertaengen, alse wijt weten, 1) HS. Otta. Vinc. Occha.
2) Lees: LX. Vinc. Post mortem Hengestii LX.
Van vijfterande volke beseten:
75 Van Bertoenen, die Wales nu houden;
Van Scotten, die dat seggen wouden Dat si uut Egypten quamen;
Van Normannen, die altesamen Van Norweghen, van Denemarke 80 Quamen indie Inghelsche marke;
Van Poitevinen, die na onsen wane Quamen uut Acquitane;
Van Ingelschen, die eerst gewassen Waren uut Neder Sassen.
85 Hier af es die tale ghemanc;
Maer soe heeft den meesten ganc Naer die Vriesen vele te voren, Want dingelsce sijn danen geboren.
+Vinc. B. XXIII. c. 17.
Van dingen die gevielen. XII.
+In keyser Mauricius XVIIste jaer, Alsemen weet over waer,
Wart die moenc Augustijn, Der Ingelscher predicare fijn, 5 Bisscop gewijt van Ingelant;
Ende het wijedene metter hant3)
+Fol. 173. f.
Eucerius die bisscop mede+ Van Arleblanken der stede.
In Mauricius XVIIIste jaer 10 So wart werringe harde zwaer
Tusscen der kerken van Rome der stede Ende van Constantynobele mede;
Want die patriaerc Jan
3) Vinc. Augustinus ab Etherio, Arelatensi Episcopo, consecratur Anglorum Episcopus.
Wildem met crachte trecken an, 15 Dat hi ware in sine tale
Patriaerc universale:
Dat ware, over al kerstijnhede Hooft te sine van elker stede.
Dese werringe began aldus 20 Onder den paues Pelagius,
Die vorden sente Gregorius sat.
Paues Gregorius werde dat, Maer dit bleef in stride groot, Tote dat metter gadoot 25 Jan die selve patriaerke
Staerf wonderlike ende staerke.
Oec gheviel ter selver wile, Dat indie grote riviere Nyle, Die dor Egypten loept dat lant, 30 Datmen daer sach up een zant
Twee dinghen, man ende wijf, Boven gedaen na menscen lijf;
Die sach men toter naffelen bloot.
Ende men sach dit wonder groot 35 Van smaergens toter noene.
Menegen wonderde van dien doene.
+Vinc. B. XXIII. c. 17. †
+Daer naer in dat eerste jaer1) Ontboot Augustijn verre ende naer, Metten bisscoppen van Scollant 40 Ende van Wales, ende maecte te hant
Eenen zeent, omme dat hi woude Dattem dat paepscap helpen soude, Te predekene ende te bekeerne Ente Inghelsche te leerne 45 In die kerstijnlike wet,
Daer si noch crankelike in waren geset.
Maer die Waloysche Bertoene Seiden: ‘Wine hebbens niet te doene;
Wi hebben erve ende maghe 50 Bi hem verloren, dats onse clage,
Ende si hebben onse lant beseten.’
Die Scotten lieten al tselve weten, Dat si hem niet en bewonden Hem te predeken in ghenen stonden.
55 Bisscoppe, papen ende moenke, Clerke ende andere canoenke Seide elc tselve indie antwerde sijn.
Doe sprac die bisscop Augustijn:
‘Omme dat ghi dus sijt onhout 60 Den Ingelschen in haer behout,
Dat gheldi noch metter Gods wrake.
Nu gedinke deser sake!’
+Vinc. B. XXIII. c. 17. f.
In Mauricius XXIste jaer+ So bekeerde, lesen wi vorwaer, 65 Sente Augustijns geselle Meslijt
Doest Ingelsche ter selver tijt,
1) Vinc. Anno sequenti Augustinus Episcopus Anglorum, habita sinodo cum Britonum et Scotorum episcopis, quia sacerdotes et monachos invenit adversarios equitatis, quos noluit habere socios praedicacionis, terruit eos vaticinio future super eos calamitatis.
+Fol. 174. a.
Ende oec haren coninc mede.+ Int selve jaer verloes de stede Van Lonnen dertsche bisscopdoem.
70 Nochtan hevets Cantelbergen roem, Om dat sente Augustijn bi wette Den stoel selve also besette.
Dat hadde vorseit overwaer Merlijn over menech jaer.
+Vinc. B. XXIII. c. 17. f.
Keyser Mauricius doot. XIII.
+Alse Mauricius met eren Here boven anderen heren Te Rome keyser hadde gewesen XXI jaer, alse wi lesen,
5 Wart hi gerovet vanden live, Beede met kinden ende met wive:
+Vinc. O. van vs. 7-18.
Ende hoeter toe quam, hort alclaer.+ Hi was den paues Gregorius swaer, Ende dreghedene an sijn leven,
10 Ende wildene doet hebben ende verdreven.
Int jaer daer hi sijn ende in nam, Tote Rome een man quam, Rechts ghecleet in dier gebare Alse oft een moenc ware;
15 Een zwert drouch hi al naect mede, Ende ghinc mids dor die stede Ende riep: ‘Men sal over waer Mauricius slaen in dit jaer.’
+Vinc. B. XXIII. c. 18.
+Alse dit Mauricius vernam, 20 In berouwe dat hi quam
Van sinen sonden, ende dede Grote penetencie mede,
Ende sendde boden ende mieden Voer hem te biddene heiligen lieden.
25 Maer emmer bat hi tallen stonden, Dat hem hier God sine zonden Ontghelden liete ende ontladen, Ende hem ghinder dade genaden.
Up enen nacht sliep hi ende sach, 30 Daer hi in sijn bedde lach,
Voer hem staen dat beelde ons Heren, Dat tien tiden Gode teeren
Vordie porte des pallays stont, Coperijn, alst menech was cont.
35 Eene stemme riep dit wort:
‘Men bringe ons hare Mauricius vort!’
Doe heeft hem also gedocht, Dat hi gevaen was ende brocht.
Doe seidem (dochtem) dat belde:
40 ‘Waer wiltu dat ic di verghelde Dine mesdaet - ofte hier, So ghinder int heete vier?’
Doe sprac hi aldus keytive:
‘Ghelt mi hier in desen live 45 Mine mesdaet, ende na mine doot
Doe met mi dine genaden groot.’
Doe hiet ons Here daer ter stede Hem ende sijn wijf Constantien mede Ende sijn geslachte, dat mee was, 50 Leveren enen, hiet Focas,
Eenen ridder vander schare.
+Fol. 174. b.
+Naer sine droem so riep hi nare Sinen zwager Philippicus.
Doe sprac hine ane aldus:
55 ‘Weetstu iet die waerheit das, Of enech ridder heet Focas, In onse here, groten of cleenen?’
‘Jaic!’ sprac hi, ‘ic weet eenen.’
Die keyser sprac: ‘Wat manne eist dan?’
60 ‘Het es,’ seit hi, ‘een jonc man, Hoverdich, stout ende coene.’
Ende maectem cont van dien doene, Dat hi in drome hadde gesien, Ende dancte Gode sere mettien, 65 Dat hi hem vorsprac sijn ende.
Indien selven nacht men kende Die comete, die sware sterre, Die emmer es den princen erre, Ende andere tekine, alsic verstoet:
70 Een kint dat was viervoet,
Ende met tween hoofden een ander kint, Also alsemen bescreven vint.
Nu voer die keyser saen met here Up een lant met groter were,
75 Ende verboot roof ende mort.
Nochtan dor al dese wort Ghalt hi qualike haer zout.
Doe quamen die ridders menechfout Ende baden Focas openbare, 80 Dat hi haer hovetman ware,
Want si wildene keyser maken.
Puerperijn si hem antraken, Ende gaven hem des keysers wort.
Alse Mauricius dat verhort, 85 Dattem daventure es onhout,
Es hi ghevloen daer in een wout Bider zee, daer hem tlijf Ende kindere mede ende wijf Fokas selve nemen dede, 90 Ende bleef keyser daer ter stede.
Van Sente Gregoriuse. XIIII.
+Vinc. B. XXIII. c. 104.
Focas bleef keyser met gewelt,+ Dat hi vromelike helt
VIII jaer al achter een.
Teerst dat hi mogende scheen, 5 Croende hi Lentien sijn wijf
Keyserinne tsine al haer lijf.
Int jaer Gods VICende vive Wart hi keyser, daer ic af scrive.
Alse die Persiene horden mare, 10 Dat Mauricius doot ware,
Entie Hunen an dander zide, Ghereeden hem beede ten stride, Deene in Azien, dander in Europen, Ende sijn up troemsce rike gelopen, 15 Die si grote scade daden,
Want sijt sere hebben verladen,
+Vinc. B. XXIII. c. 19.
+Maer eer ic van hem telle meer, So moetic bescriven eer
Van Gregoriuse, den heilegen man, 20 Diet pauescap van Rome gewan,
+Fol. 174. c.
+Sine vite ende sine doot,
Ende menech scoen exempel groot.
Gregorius die mercte das, Dat hi bidi paues was,
25 Dat hi wel leven upheffen soude Ende tquade vellen met gewoude.
Alle costumen ende alle zeden,
Die met ghewelde ende met quaetheden Jegen die kerke waren verheven, 30 Heefti metten banne verdreven.
Sine camere hi verboot Jongelingen, clene ende groot, Ende alle personen seculiere;
Moenke, clerke van goeder maniere, 35 Hi an sinen rade doet.
Die niet en was wijs noch vroet, Die moeste van hem metter vaert.
Teersten dat hi paues waert1), Hevet hi afgedaen dat wort 40 (Wanter fierheden toe behort)
Hovet bisscoppe sinen voersaten;
Daer af wildi hem ghematen, Ende was deerste die hem screef (Domoedege wort, dat staende bleef 45 Ende al noch gheduurt met eeren,
Dat es): knecht der knechte ons Heren.
Sine clederen waren mate Naer sinen omoedeghen state;
Den aermen so was hi hout:
50 Hi voedese ende cleedde, waest cout.
So ongenougelike was hem dat, Dat hi in den paues stoele sat, So gerne ware hi der eeren quite, Dat dinghel seide teenen hermite, 55 Die met hem hadde eene cat
Ende speeldere met daer hi sat:
‘Du heves,’ seiti, ‘meerre feeste Ende meerre genouchte in dese beeste, Dan Gregorius sekerlike
60 In al dat Roemsche keyserike.’
So mate was hi, spreect die vite, Dat daerne die selve hermite Ghemoette in sijns paues gewaden, Ridende eerlike ende met staden, 65 Ende hem nyghen wilde up daerde,
Dat hi eer was vanden paerde, Eer hine mochte eeren weder, Ende neech hem uptie erde neder.
Subdiakene verboot hi mede
1) Vinc. Mox ut papa factus est supersticiosum universalis vocabuli nomen refutavit primusque se servum servorum Dei in epistolis suis nominavit.
70 Huwelijc ende onsuverhede, Ende niemen en wildi hoghere wijen Hine horde seggen ende lijen, Dat hi reine ende suver ware In die ordine al openbare.
Ene miracle van Gods lachame. XV.
+Vinc. B. XXIII. c. 20.
Tote Rome was ene vrouwe+ Edel ende Gode getrouwe, Die die hostien te backene plach, Ende dan upten Zondach 5 So bracht soese ter offerande
+Fol. 174. d.
Den paues van Rome te hande.+ Die quam eens te hem gegaen Ende soude Gode van hem ontfaen, Ende alse hine haer boot, sprac hi dus:
10 ‘Dien lachame Jhesus Cristus Moet di dine zonden vergeven, Ende vromen int euwelike leven.’
Ende soe green, alse hi dit seide.
Mettien die paues nederleide 15 Dat sacrament ende gaefs haer niet.
Mettien hi sinen dyaken hiet Dat houden tote dat al ware Ghemonecht die ander scare.
Ende alst algader was gedaen, 20 Vragede hi der vrouwen saen, Wat haer tlachen brochte ane, Daer soe stoet om Gode tontfane.
‘Mi quam te voren’, seitsi openbare,
‘Dat dat selve broot dat ware, 25 Dat ic metten handen wrochte,
Ende ter offranden brochte;
Ende doe ghijt hiet Gods lachame, Doe green ic omden selven name.’
Gregorius maecte om dit doen 30 Toten volke een sermoen,
Ende bat, dat si Gode baden, Dat hi bi siere genaden Onsen ogen wilde toghen, Hoe dat wijf ware bedrogen.
35 Alse die bede was gedaen Ende hi selve upgestaen1) Ende twijf ende tfolc mede daer, Ende so heven vorden outaer, Dat corporael heefti upgeheven, 40 Ende sach ende alt volc hem beneven
Ende dat selve wijf gemene Een stic vanden vingre cleene Bloedich, ende sprac dus ten wive:
‘Lere hier die waerheit, keytive2)! 45 Dat God sprac: ‘dat ic di geve,
Dat es mijn vleesch, daer ic in leve, Ende mijn bloet, dats warich dranc;’
Maer onse Here, dies hebbe hi danc, Die onser crancheit al was vroet, 50 Met sire macht dit al vuldoet,
Daer hi mensceit ontfinc bi Vander reinre maget vri,
Ende daer hi bi van nieute geboot Alle dinc clene ende groot;
55 Met des heilechs geests gewerke Heeft gereet in deilege kerke Sijn bloet in watre ende in wijn Den lachame ende dbloet sijn.
Nochtan so bliven hem ane 60 Specie, smake ende gedane,
Om onse gelove, om onse bate, Om ons te sterken ter erdescer state.’
Naer dese wort hieti hem allen Up hare knien ter neder vallen,
1) Vinc. Quod cum fuisset oratum, ipse una cum populo et eadem muliere exurrexit, et ad altare cunctis cernentibus et sese ad cernendum celeste spectaculum comprimentibus, corporalem pallam revelavit.
2) Vinc. Disce, inquam, veritati vel modo jam credere contestanti: Panis, quem ego do, caro mea est et sanguis meus vere potus est. Sed praescius conditor noster infirmitatis nostre, ea potestate qua cuncta fecit ex nichilo, et corpus sibi ex carne semper virginis, operante spiritu sancto, fabricavit; panem et vinum aqua mixtum, manente propria specie, in carnem et sanguinem suum, ad catholicam precem ob reparacionem nostram, spiritus sui sanctificatione convertit. - Men zal dan moeten lezen (vs. 56 vlg.):
Heefti gekeert in deilege kerke In broot, in watre enz.
65
+Fol. 174. e.
Dat hi dat heilege sacrament+ Dade den volke sijn bekent, Alst eerst in brode was gedaen:
Om dat die vrouwe mochte ontfaen.
Die bede was te hant gehort;
70 Die vrouwe ontfinc Gode ende vort Bleef soe ende diet anesaghen Te beter alle hare daghen.
+Vinc. O. van vs. 73-98.
Desen paues geviel mede,+ Dat hi teere heileger stede, 75 Dat voer sine tafle saten
XII aerme emmer ende aten Vander spisen, die hi at.
Eens te siere taflen hi sat, Ende merct wie die aerme waren;
80 Doe vant hire XIII inder scaren, Enten eenen ontfangen ane Messelikerhande gedane;
Dien leeddi over ene zide Naer den etene tien ghetide.
85 ‘Sech mi,’ seiti, ‘wie bestu?’
‘Ic bem,’ seit hi, ‘seggic u, Die hier te voren di quam an, Alse een tebroken coepman;
Dien gavestu VI. zwaer, 90 Ende doe gavestu mi daer naer
Eenen selverijn plateel mede:
Hier omme bestu paues ter stede.’
‘Hoe wetstu,’ sprac hi te hem,
‘Dat ic hier omme paues bem?’
95 ‘Om dat ic,’ sprac hi, ‘dinghel si, Die di es met vreden bi.’
Ende alse hine vaste soude besien, So verloes hine mettien.
Ene miracle van Sente Gregoriuse. XVI.
+Vinc B. XXIII. c. 22. †
+Dese Gregorius soude liden, Eer hi paues was tenen tiden, Biden palayse, dat Trayaen, Een heidijn keyser, hadde gedaen 5 Maken, dies es menech jaer.
Doe sach hi bescreven daer1), Hoe hi ene weduwe berechte, Die haren sone in enen gevechte Verloren hadde met ongevalle.
10 Nu waren si hare te machtich alle, Die haren sone hadden gesleghen, Ende en wilden geens rechts plegen.
Die keyser galt hare den sone, Ende hi ontboot vort de gone 15 Die de daet hadden gedaen,
Ende vergaeft hem allen saen, Om dat mens hem sere bat.
Nochtanne was hi daer ter stat Ghereet teenen orloge waert, 20 Ende geseten up sijn paert.
Alse Gregorius sach bescreven Die doget van des keysers leven, Weendi vor hem ende bat,
Ende seide: ‘God! jane spraecstu dat:
25 “Berecht weduwen ende weesen,
+Fol. 174. f.
+Die in sorghen sijn ende in vreesen;
Vergevet, ic sal u vergeven.”
Waer es dit wort nu achterbleven?
Dese berechte ende hi vergaf, 30 Waer es nu sijn loen hier af?’
Dus lach hi vor sente Pieters outaer, Ende bat ende dreef mesbaer Over den heidinen keyser goet, Die storte menechs kerstijns bloet.
35 So lange bat hi daer ter stat, Dat hine uter hellen verbat, Ende hem dingel brochte de mare;
Maer hi scaltene harde sware, Dat hi die boutheit ie gewan
40 Te biddene voer eenen heidinen man, Ende hiet hem [dat hijs] nadien Hem nemmermeer en liete gescien.
+Vinc. O.
Men seghet, dattem om dese bede+ Dingel gaf ene core mede:
1) Vinc. Beatus igitur Gregorius cum quodam tempore ante palacia Trajani transiret, recordatus clementie ejus, ut plenius videlicet superius enarratum est, amarissime cepit flere. - Vergelijk Vinc. B. XI. c.46.
45 Weder hi wilde naer sine doot Twee daghe doghen pine groot In purgatorien, so al sijn lijf Wesen ziec ende keytijf.
Doe coos hi des lachamen plaghe.
50
+Vinc. B. XXIII. c. 24. f.
Vort meer bleef hi al sine daghe+ In torsioene ende in hertvange2), Ende in swaters evels bedwange.
Nochtan screef hi ende dichte Die dinc, daerne God in verlichte, 55 Al sijn lijf tote siere doot.
+Vinc. O.
Sine miltheit was so groot,+
Hi sendde aelmoesen, verre ende bi, Toten berghe van Synay,
Ende sendde den moenken hovescede.
60 Tote Rome in die stede Hilt hi alse in nonnen wise IIIMmageden met sire spise.
Sente Gregorius doot. XVII.
+Vinc. B. XXIII. c. 23.
Alse Gregorius XIII jaer,+ Lettel min, met evele zwaer, Paues hadde gesijn, doe Focas In sinen eersten jare was, 5 Int jaer Gods VICende sesse
Naer Jhesus Cristus gebornesse, Voer hi te Gode naer sine begaerte, Upten XIIsten dach van Maerte.
2) Vinc. Eoque magis mirum est tot eum et tanta condere volumina potuisse, quem omni fere juventutis sue tempore creber viscerum dolor cruciabat; horis atque momentis omnibus fracta stomachi virlute lacessebat; lentis quidem sed tarnen continuis febribus anelabat.
Na hem wart paues Fabiaen.
10 Een hongher tijt hevet bestaen Ytalen naer Gregorius doot, So dat beede dor die noot Aerme moenken ende nonnen Al biddende quamen geronnen:
15 ‘Her paues! die ghene u vorsate, Die ons met sire karitate Hilt, liet ons niet bliven doot.’
Doe sprac hi met onwerden groot:
‘Al ontfinc Gregorius u here 20 Al tfolc dor die werelt ere,
Wine conent al gevoeden niet.’
Aldus hise alle van hem stiet.
+Fol. 175. a.
+Gregorius quam te hem bi nachte Ende hiet, dat hi hem hier af wachte 25 Vanden aermen te verstekene
Ende van achtertale te sprekene;
Maer Fabiaen en gaver niet omme, Ende hilt emmer sijn hant int cromme Entie tonge ghevenijnt.
30 IIII waerven hine also pijnt
Ende gaf hem up thovet enen slach, Dat hiere na levede corten dach.
+Vinc. B. XXIII. c. 24. †
+Hi maecte scrifturen claer:
Jobs bouc, die sere was swaer1), 35 Ontbant hi so wel ende so saen,
Een mate clerc maghene verstaen.
Die bouc, die maecte Ezechiel, Die int beghin ende dachterste deel Hevet utermaten swaer,
40 Dies ontbant hine ende maectene claer.
+Vinc. B. XXIII. c. 25.
+Alse hi ontbant dit sware werc, So sat neffens hem sijn clerc, Die sette in wasse dat hi hem seide, Also datse versciet beide
45 Eene cortine, dat updien dach Deen den anderen niet en sach.
Doe sprac hi entie clerc screef.
Somwile hi lange swigende bleef, Also dat dien clerc oec dochte, 50 Twi hij so lange zwigen mochte,
Ende stac met sire greffien een gat Ende sach scone dinc dor dat:
Waer ene duve up sijn hovet sit, Boven allen duven wit,
55 Met haren becke inden mont Ende hiltene daer lange stont, Ende alsoe sciet van sinen monde,
1) Vinc... conpulsus est, ut librum beati Job multis involutum misteriis enodaret. Quem quomodo juxta literam intelligendus, qualiter ad Cristi et ecclesie sacramenta referendus, quo sensu unicuique fidelium sit aptandus, per XXXV. librorum seriem mira racione perdocuit...
Primam quoque et ultimam Ezechielis partem, que videbantur obscuriores, per omelias XXII, quantum lucis intus habeant, demonstravit.
Gregorius dan spreken begonde, Entie clerc screef dat hi seide.
60 Alse hi dan zweech ende beide Ene stonde dan, lanc ende groot, Enten clerc dat verdroot, So sach hi dort gatekijn echt, Hoe die duve hadde recht 65 Haren bec in sinen mond,
Ende hem selven biddende tier stont, Upwaert met handen ende met ogen.
God, die den clerc dit wilde togen, Deet Gregoriuse weten nadien, 70 Dat die scrivere dit hadde gesien;
Dies was hi droeve utermaten Ende hevet gedreget ende verwaten Den clerc, of hijt bin sinen live Dat vertelle manne of wive, 75 Dat hi van hem ginder sach.
Sidert moestijt up enen dach Seggen bi bedwange zwaer;
Want men te Rome al openbaer Wilde verbernen al sine bouke, 80 Ende gaven hem vele vlouke;
Doe seidi die miracle groot Ende bleef des selves dages doot.
+Fol. 175. b.
Hier naer sullen wijt openbaren,+ Want hier moeten wijt laten varen.
Ene miracle van sinen boeken. XVIII.
+Vinc. B. XXIII. c. 26.
+Sine bouke waren verloren, Die scone sijn ende uutvercoren, In Spaengen, die hi up Jobpe dichte, Met eenen ongevalle lichte.
5 Doe was een coninc daer int lant, Die sendde woch altehant Van Cesar Augusta die stat Den bisscop tote Rome ende bat Den paues, dat hi hem helpen woude, 10 Dat hi die bouke gewinnen soude.
Die paues verste van daghe te dage Die bede ende des bisscops claghe, So dat die bisscop, alsem luste, Eens nachts in die kerke ruste, 15 Die staet in sente Pieters eere;
Aldaer bat hi onsen Here, Dat hine also verre hore, Dat hi die vaert niene verlore.
Mettien sach hi eerlike persone 20 Comen in den monster scone,
Ende emmer twee in ghene schare, Ende gingen te gadere ten outare Van sente Pietren also saen.
Vervaert wart hi in sijn staen.
25 Uut hem allen sach hire twee Te hem comen ende nemmee, Daerne deen af hevet gegroet Ende hem vraget, wat hi daer doet, Ende wie hi ware, ende wanen hi quame.
30 Doe seidi sinen lantsname, Ende wat hi sochte daer int lant.
Metten vingre vander hant So wijsdi hem eene scrijn, Daer die heileghe boeke in sijn.
35 Doe wart die bisscop getroest sere Ende seide vort: ‘Ic biddu, here!
Dattu mi segges mare:
Dese edele prosessie scare Wie si sijn, doet mi verstaen.’
40 Hi sprac: ‘Die ghinder voren gaen Bi handen, dat sijn dapostele ons Heren, Pieter ende Paulus, sonder sceren, Entie hem volgen na desen,
Dat sijn die pauese hebben gewesen 45 In hare stat, deen naden anderen,
Also alse duse sies wanderen.’
Die bisscop wart blide sere Ende seide: ‘Ic bidde di, here!
Dattu mi seges, wie du sijs, 50 Die mi an sprekes in derre wijs.’
‘Ic bem Gregorius, dien du soeken Quames dor sine bouken.’
‘Ay here!’ sprac hi, ‘nu segt mi, Of sente Augustijn met si,
55 Want ic oint die boeke sine Minde, alsic dede die dine.’
Gregorius antworde gaf:
+Fol. 175. c.
‘Sente Augustijn es hoghe hier af+ Boven ons in hoghere stede,1) 60 Ende es vordie drievoudichede,
Daer hi disputeert wel scone Van eenen God in drien persone.’
Hier naer, alse hi dit hevet gheseit, Keert hi ende sijn gheselle ghereit 65 Ten geselscepe enten scaren,
Daer sine gesellen waren.
Doe sach die bisscop, dat si daer Neghen vor sente Pieters outaer, Ende keerden alle in corter ure, 70 Danen si quamen buten der dure.
Des morghens, alst was dach, Seide hi den paues wat hi sach;
Die bouke gaf men in sine hande, Ende hi keerde also te lande.
75 Nu sullen wi u seggen vort Sine exempele ende sine wort, Die hi tellet in waren saken Tote Pietren sinen dyaken, In Dyalogus, weetmen wale, 80 Die spreect van tweerande tale,
Alse een meester ende sijn knecht:
Deen vraget ende dander berecht.
1) Vinc. Beatum Augustinum, excellentissimum virum, de quo loqueris, altior a nobis continet locus.
Van sente Laureinse. XIX.
+Vinc. B. XXIII. c. 54 †
+Constantia, Mauricius wijf, Eer soe ende haer man lieten tlijf, Hadden anden paues gescreven, Dat hi hare wilde gheven
5 Sente Pauwels hooft oft anders iet Van sinen lachame, dat hi gebiet.
Doe screef hi dus der keyserinnen:
‘Of ghijt ghebiet, in dars beginnen;
Want sente Pieter ende Paulus mede 10 Die verlichten so hare stede
Met miraclen, daer si rusten, Dat cume iemene dar gelusten Daer te doene sine ghebede Hine hebbere grote sorge mede.
15 Mijn voersate quam up enen dach Ende souden selve,1)daer hi lach, Tasten bi sente Pieters grave, Dat lach naer XV voete daer ave;
Hem quam een tekijn an so swaer, 20 Dat hi dies hadde groten vaer.
Ic selve - mi gheviel hier ave, Dat ic an sente Pauwels grave Betren soude eene dinc;
Daermen diepe graven ghinc, 25 Alst daer noot was, wart daer vonden
Ghebeente een deel ten selven stonden, Dat besiden sinen grave lach.
Die proefst verboudem updien dach, Dat hise verporde ende hise mede 30 Leggen wilde teere ander stede;
Daer slougene met vreesen groot Up die stede die ghadoot:
Nochtan en waren daer negene
+Fol. 175. d.
+Van des apostels Paulus bene.
35 Mijn voersate wilde oec versieren Sente Laureins graf in goeder manieren, Ende en wiste niet wel de stede, Waer hi lach begraven mede, So datmen grouf ende sochte 40 Ende wart vonden, eermens rochte,
Ende onwetende tgraf ontdaen, Ende alle diet sagen storven saen Binnen X dagen om die dinc, So dattere niet een ontginc.
45
+Vinc. B. XXIII. c. 55 † Wat magic, vrouwe! seggen dan+
Van den apostel, ic sondich man?
Want in dien tiden over waer,
1) Vinc. Denique dum beate recordacionis decessor meus argentum, quod super sacratissimum corpus sancti Petri apostoli erat, longe tamen ab eodem corpore fere quindecim pedibus, mutare voluit, signum ei non parvi terroris apparuit. - Waarschijnlijk dus te lezen:
Ende soude tselver, daer het lach,
Dat si leden die passie zwaer, Quamen te Rome van over mere 50 Kerstine liede van sulken gere,
Dat sise wilden daer over dragen, Om dat si inden lande best lagen, Daer si uut waren geboren.
II milen drougen sise, alswijt horen, 55 Teere steden, alsemen weet,
Die noch Catacumbas heet.
Doe sise danen souden dragen, Quam een weder, daer sijt sagen, Donder, blexeme, diet versciet, 60 Ende vort meer en dorsten si niet
Den apostelen comen naer.
Doe quamen die Romeine daer, Dien God sulker eeren onde, Ende namense ten selven stonde 65 Ende leidense met eren doch
Ter stede daer sij rusten noch.
Sine sudare, daer ghi om baet, Leget up hem also begaet Dat wire niet dorren comen an.
70 Nochtan, vrouwe! so moeti dan Iet van hem hebben nu ter stonden:
Die ketene daermede was gebonden Sente Pauwels, daer men af mach sien Menege miracle gescien,
75 Die sendic u up desen dach, Dat menre af gevilen mach.’
Van sente Pieters slotele een miracle. XX.
+Vinc. B. XXIII. c. 56.
Van sente Pieters slotele mede+ Scrivet teere ander stede
Sente Gregorius dese dinc, Hoet daer mede eens verginc:
5 Een Lumbaert die quamer an, Een ongelovech heidijn man, Diere onwerdelike up siet, Om dat men sente Pieters hiet;
Maer want hine guldijn sach, 10 So hilt hine om sine beiach,
Alse diere iet af maken woude.
Sijn mes trac hi also houde Te proevene daer an wat ware:
Die viant al openbare 15 Ontstakene met sinen spele,
Sodat hi in sine kele
+Fol. 175. e.
+Gheent mes stac van groter noot, Ende viel up die stede doot.
Der Lumbarden coninc Alarit1) 20 Was daer bi ende sach al dit,
Ende menech ander die daer waren, Ende begonden hem sere vervaren;
Hier lach die slotel, hier de man, Niemene en dorster tasten an.
25 Doe was daer een kerstijn Lumbaert, Die sinen zin te Gode waert
Hadde gheset in goeden levene, Ende plach aelmoesene te gevene;
Die hief den slotel vander erde.
30 Alaric met grotre werde Dede eenen anderen maken Van goude ende van dieren saken, Ende sendetse te Rome bede te gader Den paues, den gelovegen vader, 35 Ende screef oec ende ontboot
Gheent wonder ende gene miracle groet.
Vort hort sine exempelen dus Uut sinen bouke Dyalogus.
Van enen heilegen Libertijn. XXI.
+Vinc. B. XXIII. c. 59
+Een heilech man hiet Libartijn, Proofst inden doester sijn In des coninx Totilen tiden, Die Ytalen wilde dorstriden.
5 Eens gheviel daer indien lande, Datter Oester Goten grave Dande2) Daer ter stede soude liden, Aldaer Libertijn soude tiden, Om sine bederve, up een paert.
10 Te hant hire af geworpen waert.
Doe boot hi hem de zweepe mede, 1) Vinc. Autharith.
2) Vinc. Darida.
Aldaer hi tpaert met gaen dede, So lettel quetstene die scade.
Die heileghe man wart te rade, 15 Dat hi viel in siere gebeden.
Die Goten quamen tere steden, Teere rivieren, ende souden liden, Maer niemen en mochte in dien tiden Met sporen no met ghenen dingen 20 Gheent paert in dat water bringen.
Alsi van slane waren moede, Sprac ghinder aldus een vroede:
‘Dit ongeval dat coemt ons an, Om dat wi ghenen heilegen man 25 Sijn paert namen; wi sijn onteert.’
Mettien sijn si weder gekeert Ende vonden den man in sine gebede Aldaer noch ter selver stede:
‘Nem hier,’ seiti, ‘dijn paert ende hoede3).’
30 Hi antworde: ‘Nu vaert met Goede, In hebbe ghene noot vanden paerde.’
Si beetten neder uptie aerde, Ende settene van daer hi lach neder Up sijn paert aldaer weder,
35 Een deelkijn an sinen danc, Ende so henen haren ganc.
Alsi quamen echt ter rivieren,
+Fol. 175. f.
So voeren si over in dier manieren,+ Alse ofse gheen water en lette, 40 Sint datse God ontsette4).
Eens gheviel desen Libertijn, Dat up hem balch die abt sijn
Ende slougene int anscijn metter hant, Ende alse hi anders niene vant
45 Dan enen voetstoel, slouch hine daer mede,
3) Vinc. Surge, tolle caballum tuum.
4) Vinc... ac si alveus aquam minime haberet. Sicque factum est, ut dum servo Dei unus suus caballus redditur, omnes a singulis reciperentur.
So dat hi hem bulen dede Danscijn sere vandien slaghen.
Dander zweech, hine wils gewagen, Ende ginc te sinen bedde saen.
50 Des morgens es hi upgestaen Ende ginc omme verwerven Van Gods huse die bederven.
Edele lieden, die terre stonde
Hem minden ende sijns hadden conde, 55 Vrageden omme sine mesdaet,
Wiene hadde also begaet:
‘Ghister navont,’ sprac hi tien stonden,
‘So scenden mi mine zonden, Dat ic mi quetste dus onsoete 60 Anden stoel onder mine voete.’
Dus ontsculdegede die goede man Den abt ende en looch niet daer an.
Van enen moenc die colen wachte. XXII.
+Vinc. B. XXIII. c. 60.
+In dien selven cloester mede Was een van groter heilechede, Een moenc, die dat hof bewaerde;
Maer een dief van quaden aerde 5 Clam over den tuun ende stal
Der moenke colen in dat dal.
Alse die goede man sijn cruut Vertorden sach ende getrocken uut, So sochti tgat, daer die ghone 10 In te crupene was ghewone.
Mettien hevet hi bekent Inden hove een serpent.
Te hem seidi: ‘Com hare mede!’
Ende alset quam ter selver stede, 15 Daer die dief in plach te gane,
Sprac hi dus den serpente ane:
‘In Jhesus Cristus name, wacht Desen inganc, daeh ende nacht, Ende laet den dief niet comen in.’
20 Gheent serpent, alse oft hadde zin, Ghinc liggen dwers inden pat, Entie moenc weder tsiere stat.
Te middaghe alst tcovent sliep, Haestem die dief ende liep 23 Ten tune ende clam int hof,
Ende alse hi sette den voet of, Siet hi dat dier daer ter stat Liggen dwers daer inden pat, Ende wilde keren ende wart vervaert, 30 Ende alse hi hem haeste, sijn roc waert
Vast anden stake vanden tune.
Nederwaert hinc hem de crune, Onthier ende die moenc quam,
