J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven · dbnl

vertelling uit het Drentsche boerenleven

J.H. Bergmans-Beins

bron

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven. Kluwer, Deventer 1933

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/berg063bloe01_01/colofon.php

© 2017 dbnl / erven J.H. Bergmans-Beins

I.

Het regelmatig getik van de ‘haarhamer’ op de zeis klonk in den stillen zomeravond.

Een oogenblik is het stil, om dan weer in dezelfde eentonige cadans op te klinken.

Wiecher Luten is achter in den ‘hof’ bezig de ‘zwa te haren’. Op het gras zittend, het ‘haarspit’ tot aan het dwarslatje in den grond gedreven, den scherpen kant van de zeis er op, tikt hij voorzichtig met den breeden hamer op de zeis. Telkens houdt hij even op en probeert de scherpte op zijn hand. Is de snee scherp genoeg, dan wordt de zeis een eindje verlegd en tikt weer de hamer op het staal. Die noodzakelijke pauzes geven Wiecher gelegenheid om z'n oogen over de wijde vlakte te laten gaan.

Vlak bij is de weg, waar hij juist over heen ziet; dan een oud walletje, kleine verhooging met struiken. Daar achter de groene weiden met grazend vee, zacht afhellend naar het Hunzedal. Het stroompje, dat niet te zien is, dan nog een streepje groen, hier en daar wat boschjes en dan... de heide. De groote, bruine, paarse, roode, groene heide. Alle kleuren heeft ze, die heide. De heide... die verre, oneindige vlakte, die met de lucht schijnt samen te vallen, daar ver in 't verschiet. Wiecher ziet er zoo graag naar. 't Is net een schilderij, zegt zijn moeder, maar Wiecher vindt het veel mooier dan een schilderij. Dit verre gezicht met zijn afwisseling van kleuren en vormen, wat heeft hij het lief. Hij zou er uren naar kunnen zien, als zijn werk het maar toeliet.

Daarom zoekt hij voor z'n stille werkjes, die aan geen plaats gebonden zijn, altijd weer dit kleine

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

heuveltje uit aan 't eind van de grooten, groenen appelhof, vlak bij den ouden oven.

Hier is alles nog, zooals het vroeger was; hier leeft alles voor Wiecher en droomt hij z'n toekomstdroom. Even komt er een weeke trek om z'n stoeren mond - even;

als z'n oogen naar links dwalen, als ze glijden over de groene vlakte, over het grazend vee. Dat alles bijna zoover het oog gaat, is ‘eigen goed’. En Wiecher, zoo gehecht aan zijn stee, aan zijn huis en hof; hij voelt het telkens weer: hij zou niet weg kunnen gaan van alles, wat hem zoo dierbaar is. Van dat alles, wat hem eenmaal, nog ver weg naar hij hoopt, zal toebehooren.

Met een schok ontwaakt hij uit zijn droomen en hervat zijn werk. Bijna is het klaar. Dan staat hij op en neemt zijn gereedschap mee naar huis.

Hij gaat om het ouderwetsche huis heen en door de zijdeur, die van de ‘geut’ naar buiten voert, binnen. Op de geut worden emmers, potten en pannen geborgen. Hier is de pomp, die voor het gemak van het gezin is gemaakt, zonder daarom den ouden put buiten dienst te stellen. Er is een deur naar de schuur en een naar de keuken.

Wiecher gaat naar de ‘deel’ en hangt zijn gereedschap op. In het midden is de groote dorschvloer, die tot de groote deuren gaat. Deze ‘baander’ wordt gebruikt voor het inrijden van hooi en koren. Ook bij begrafenis en huwelijk, ‘groeve en wasschup’, komen ze geheel open.

Aan weerszijden zijn de stallen, waar 's winters aan de eene zijde de koeien en kalveren staan. Aan den anderen kant is de paardestal en zijn de varkenshokken. Aan die zijde is ook een gangetje met een buitendeur, aansluitend bij den scheidingsmuur tusschen ‘deel’ en ‘keuken’. Deze muur, waarin de deur naar de keuken in het midden is, bestaat nog int vlechtwerk, aangestreken met leem en later

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

gewit. Het is een oud huis, dat reeds meer dan twee eeuwen den invloed van weer en wind heeft doorstaan. Goed onderhouden en steeds met liefde bewoond, ziet het er nog hecht en sterk uit en kan nog jaren daar staan, als een voorbeeld van den ouden bouwtrant.

Wanneer Wiecher z'n gereedschap geborgen heeft, gaat hij naar de keuken. Als Wiecher binnenkomt, wil zijn vader juist de pijp aansteken. Met een smal,

dubbelgevouwen reepje papier tusschen de tang, keert hij zich halverwege om.

‘He'j de zwa scharp,’ vraagt hij en als Wiecher bevestigend antwoordt, laat hij er op volgen: ‘Ku 'w op Roelfien reek'n' of moe'j d'r nog hen?’

‘Nou, mij dunkt, dat 't wal vaast is, moar ik kan nog wel eev'n deur 't steegien loop'n. 'k Wol geern vroô hen, dan kun ij mij teeg'n da'k 't doan heb, noa komm'n.’

‘He'j nog lang wark?’

‘Joa. 't Zit er dik op, 't is mooi gres, wal 'n voor of veer meer as vleden joar.’

‘Dat zal best oetkomm'n as ij tenminste meer jongbiest opzett'n wilt.’

‘Dat wol ik wal geern, vaoder. Wij hebt er wal plaos veur en 'k mag geern vee lien, veul goed laand en 'n koppel vee. Jonge joa, daor mag 'k wal over.’

‘Daorum kroep ij zeker ok zoo wied achter in d'hof um 't vee en 't laand te zien,’

zegt de oude man en hij houdt het papiertje aan de kolen, die op den haard liggen.

Dan steekt hij met het vlammende papier z'n pijp aan en kijkt naar Wiecher.

Weer glijdt er een zachte trek om Wiechers mond en als hij zegt: ‘Jao, daor mag ik geern wezen; dat is veur mij het mooiste gezicht, dat er is, dat en de heide’, lachen zijn oogen.

‘Onwieze jong,’ zegt zijn vader, ‘daor gao'j zitten en kiekt naor 'n aold wallegien.

't Vee ku'j op stal

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

wal zien. 'k Wol d'r gien voet um dwars zett'n.’

‘Ik wal,’ zegt Wiecher, ‘en moeder dan?’ vraagt hij en ziet zijn moeder aan.

‘Ik ok wal,’ zegt moeder Fennechien, ‘ik mag 't ok geern zien en op dat wallegien Haarm, daor bluit zömmers zuk' mooi' bloem'n.’

Harm begint te lachen. ‘Toe maor ij beid', kiek ij maor naor 't wallegien en naor 't vee en naor aal 't aner, 't is aal van jow. Wil ij nog hen Rieksen hoes of gao j' hen bedde,’ vraagt hij daarna.

‘Mij dunkt,’ zegt Fennechien, ‘dat Wiecher nog maor ev'n hengaon mus.’

‘Goed,’ zegt Wiecher en gaat over de deel naar buiten, het steegje door naar

‘Rieksen hoes’.

Het steegje is een smal kronkelend weggetje tusschen een wal en een stuk heg.

Hier groeit de winde, die zich behaagziek slingert om de struiken van de heg. Wilde rozen groeien er door heen en overal komen de roze roode bloemen te voorschijn.

Zoet geuren ze in den zachten zomeravond.

Wiecher loopt langzaam, z'n oog waart over alles en vol welbehagen ademt hij de geuren van bloem en kruid in. Om den hoek van 't wegje komt hem een meisje tegen en beiden lachen, als zij zoo onverwacht tegenover elkaar staan.

‘Das ja singeleer,’ zegt Wiecher, ‘ik wol krek hen jow hoes en heuren is of ij wal um 't heuien denkt.’

‘Jao wal, heur,’ zegt het meisje, ‘ik denk er wal um, ik wol hen jow hoes.’

Nu lachen beiden weer en er ligt een zekere verstandhouding in hun lach, een weten van hechte vriendschap, van kalme genegenheid.

‘Dan gao 'k maor weer hen hoes,’ zegt Wiecher, ‘maor eerst za'k dij 'n stukkien weerum brengen.

't Is al zoo laot, wat dunkt dij, Roelfien?’

Roelfien lacht. ‘Jao,’ zegt ze, ‘dat was wal neudig

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

van hier hen oes hoes. Hoe wied zult wezen, wal honderd tree?’

‘Jao wal. Wal honderd, wacht is... wal twee'j honderd en tien tree.’

‘Niks d'r van, lang niet.’

‘Zu'w is meet'n?’ vraagt Wiecher en hij kijkt Roelfien aan. Even aarzelt ze en dan zegt ze: ‘Joa maor, waorum niet?’

Roelfien neemt gewone stappen, maar Wiecher zet zijn voeten vlak achter elkaar en meet zoo den weg af. Als hij dicht bij Roelfies woning is gekomen, heeft hij tweehonderd voeten gemeten en dan neemt hij groote stappen en doet de rest in tien schreden.

‘Ziezoo,’ zegt hij, ‘dat heb 'k wunnen, krek twee'jhonderd en tien. Jammer, da'w niet wed hebt.’

‘'t Zal wal zoo wezen,’ zegt Roelfien, die voor hem is aangekomen, ‘ik heb lang gien twee'jhonderd en ij hebt kibbeld, want voeten zint gien treên. Dat had ik niet van jow verwacht, Wiecher.’

Wiecher kijkt haar aan en zegt: ‘Kaanst van mij alles verwachten.’

‘D'r zit verdiepings in,’ zegt Roelfien.

‘O,’ is 't antwoord, ‘dat is nijmoedsch, dat heurt tegenwoordig zoo.’

‘Daor heb ik 't aans niet groot op, ik hol 't met 't aolde, dat is bekend en daor zin wij an gehecht.’

‘Jao, hè,’ zegt Wiecher en z'n stem heeft plotseling een weeken klank, ‘jao, hè, Roelfien, doar denk wij geliek over, recht oet, van verdiepings hol' wij niet.’

Roelfien geeft geen antwoord. Ze zijn haar woning genaderd en Wicher wisselt een paar woorden met Rieks Frieling en Annechien, zijn vrouw. ‘Dan reek'n wij d'r op,’ zegt hij.

‘Goed,’ zegt Rieks, kwan volk, dan gao wij hen bedd'. 't Is mörgen vroô dag.’

‘Zoo denk ik er ok over,’ is Wiechers antwoord, hij loopt het weggetje terug naar huis.

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

II.

Als Roelfien den volgenden morgen in ‘Luten hoes’ komt, is de mand met eet- en drinkwaren al gereed. De oude boer is klaar om te vertrekken en als Roelfien de mand opneemt, zegt vrouw Fennechien ‘'k Hebb' er maor war riekelk in daon, wa'j te veul hebt, brengt maor weer met.’

‘Goed heur, Fennechien! Wil Haarm ok in 't laand bliev'n, of giet hie um middag hen hoes?’

‘'t Was wal zoo goed as hie maor in hoes kwaamp, de dag wordt anders laank genog.’

‘Och,’ zegt de boer, ‘ik kan ok wal in hoes komm'n, as Fennechien dat dunkt.

Maor d'r zit en dikke snee op, as wij 't nao 't zweelen tegen d'aovend in kleine opperties hebben wilt, zin ik er nog wal neudig.’

‘Dat moe'j dan maor is zien. As 't er zoo bij stiet, is 't ok beter da'j d'r blieft.’

Bedaard stappen Harm en Roelfien naar 't hooiland, waar Wiecher hen wacht.

Met krachtige armzwaaien haalt hij de zeis door door het gras. Nu en dan even

‘strieken’ om de snee scherp te houden, dan weer naarstig doorwerkend, is hij bijna aan 't eind als zijn vader en Roelfien beginnen het gras over het land uit te spreiden.

Steeds doorwerkend, vorderen ze vrij snel. En als Wiecher de laatste streken heeft gedaan, komt hij hen helpen. Om tien uur wordt koffie gedronken en een snee ‘stoet’

gebruikt, dan wordt er tot twaalf uur gewerkt. In de middagschaft eten ze de door moeder Fennechien gebakken pannekoeken; rusten wat en na verloop van een uur wordt de arbeid hervat. Zoo werken ze door tot tegen den avond. Als het hooi is gekeerd, worden er kleine oppertjes gezet en keeren ze met hun drieën huiswaarts.

Roelfien gaat mee naar Luten huis. Na het avond-

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

eten helpt ze vrouw Fennechien afwasschen en opruimen. Ze is hier zoo bekend, dat haar niets behoeft gezegd te worden.

Luten huis is als haar eigen. Jaren lang komt Roelfien hier helpen en zij komt hier graag. Ze houdt veel van vrouw Fennechien en ook Harm en Wiecher deelen in haar genegenheid. Harm is de baas, daar heeft ze eenig ontzag voor. Ze vindt hem deftig, maar Wiecher beschouwt ze eenigszins als een broer. Roelfien, eenigst kind van een keuterboer, die het in zijn stand goed kan stellen, heeft het nooit aan iets ontbroken.

Vader en moeder behoeden haar als hun liefste goed, ze heeft flink geleerd op school en later al wat er voor haar viel te leeren. Moet vrouw Fennechien een nieuw ‘buissien’

hebben, dan komt Roelfien haar helpen. Bij ziekte en drukke werkzaamheden is Roelfien een gewaardeerde en onmisbare hulp. Vrouw Luten kan niet schoonmaken, er kan niet geslacht worden, als Roelfien niet komt helpen. Zij is er als een dochter in huis, alleen ze is er niet altijd. Allen houden even veel van haar en vinden Roelfiens aanwezigheid, bij alle gebeurtenissen, vanzelfsprekend. Roelfien hoort er bij.

‘As Roelfien mij niet te hulp kwaamp,’ zegt Luten vrouw, ‘dan mussen wij wal boden hebben, maor now doe wij 't met eigen volk.’

Als 't hooien is afgeloopen, helpt Roelfien in den bouw. Wellen en binden kan ze als de beste. Steeds werkt ze met Wiecher samen, die haar hulp, evenals zijn moeder, zeer op prijs stelt. Zelfs de oude boer lijkt het bedrijf zonder Roelfien niet mogelijk.

Harm Luten is een van de rijksten in 't kleine dorp. Veel land, best vee en 'n dikke

‘geldpuut’. Van dienstvolk houdt hij niet, wat met Roelfiens hulp niet kan, wordt uitbesteed. Het ‘peerdewark’ voor Roelfien's ouders werd eerst door hem zelf, later door Wiecher gedaan als tegenwicht voor Roelfien's diensten.

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

Moeder Fennechien ‘bestrikt’ Roelfien, als ze jarig is en is dan niet zuinig. Geld geven kent men van weerskanten niet. ‘Hulp um weerhulp en de geldpuut blif hiel.’

't Hooien is gauw gedaan; bij mooi weer komt het vlug in huis. Dan volgt het korenmaaien, de ‘bouw’. Wiecher maait en Roelfien en Harm Luten helpen. Harm moet ‘wellen’ en Roelfien ‘bindt’. Vlak achter Wiecher die met forsche slagen het gele koren doet vallen, komt zijn vader en haalt met de welhaak een bundel koren bijeen. Telkens laat hij zoo'n bundel liggen, die door Roelfien achtereenvolgens wordt gebonden.

Alles laat men liggen tot de akker is afgewerkt. Dan worden er ‘hokken’ gezet, acht tot twaalf schooven, met den halmenkant naar boven bij elkaar gezet, vormen een hok.

Als alles in hokken staat, gaan ze met hun drieën naar huis om te eten en als Roelfien weggaat, loopt Wiecher een eindje mee. ‘'k Wil nog is eev'n in 't laand zien,’

zegt hij.

‘Gaot maor hen,’ zegt zijn vader, ‘d' aol wal is er nog, maor de roozies hebt bluien daon.’

‘Daor gao ik er niet um hen, vaoder. Ik wol maor eem is rondkieken en zien, dat Roelfien goed over komp.

't Is 'n hiel en n' in d' aovend.’

Allen lachen om het idee, dat Roelfien naar huis gebracht moet worden. Zij zelf vindt het volkomen overbodig net als de anderen, maar Harm zegt: ‘As ij bang zint, dat zie verdweulen zal, dan moej met gaon, want wat mussen wij en Rieksen wal zunner Roelfien.’

Op den hoek van 't weggetje zegt Roelfien: ‘Ij wilt zeker nog hen 't vee, dan gao ik maor over 'd hof.’

‘Och, loop maor 'tree met, 't is hier zoo mooi in 't steegien. Kiek is over 't laand, aal die bossies en

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

wallegies. Zöts die barkenboompies wal, mooi wit hè, tusken dat gruun. En kiek is wat is d' locht mooi. En hiele roo weerschien van d' zun, krek tusken die bossies deur. Kiek 't unnerste stukkien liekt wal gold.’

‘Jao,’ zegt Roelfien, ‘het liekt mooi, dat moe'k zekgen, maor as ij zoo aan 't waark zint, dan denk ij daor niet um. IJ meugt er geern naor kieken, hè?’

‘Jao, dat mag ik. O, wicht, ik weet gien mooier stee as dit steegien. En dan dat diekien op naor d' Walmaot. Jong, daor is 't ok zoo mooi, daor kiek ij krek op d' heid' en die begunt now met 'n dag of wat zoo mooi te bluuien, dan is 't net en klied van sang. Hest er nooit um 'daacht?’

‘Och nee, maor ik zal d'r toch is naor kieken as 'k er langs kom. Wij hebt oes koenen in d' Walmaot.’

‘Dan most ze is 'n keer henbrengen. O, 's mörgens dan is 't er zoo mooi, as 't dauwt hef, is 't krek of d'r glinsterende sterregies tusschen 't gres zit. Hest daor wal is um dacht?’

‘Jao, dat heb 'k wal zien, dat liekt zoo mooi as de zun er op schient, krek as zu'n kristal, dat wij as kinner hadden um deur te kieken, daor kwamm'n dan allerlei kleuren in.’

‘Krek,’ zegt Wiecher, ‘maor dit is nog veul mooier.’

‘Wat heb ij daor toch 'n boel wil an, an zuks.’

‘Jonge jà, dat verveelt mij nooit. Ik mag 's wintersaovends zoo geern naor de sterren kieken, dat zint aalmaol lochties, die op je pad schient. As 't vrös, dan kan 't er zoo helder van weez'n.’

‘Dat mag ik ok wal geern en dan loopn in d' maoneschien; locht' maon is ok mooi.’

‘Dat is 't,’ zegt Wiecher.

‘Wij mussen maor umkeeren,’ zegt Roelfien, ‘wij komt nog op d' heid' terecht en dan kun je vaoder wal geliek kriegen, dat wij an 't dwaolen komt.’

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

‘Met 'n beiden is dat toch zoo slim niet. Wij zullen 't hoes wal weer vinnen, daor zin 'k niet bang veur.’

‘Maor 't zul wal mooi laot worden. Laow' maor liever hen hoes gaon, ik bin d'r gauw.’

‘'t Mag ok wal 't beste weez'n, zegt Wiecher, dan maor tot mörgen van neis in d' bouw.’

‘Laot wij 't daor maor op anhollen.’

Roelfien gaat een binnenpaadje langs en Wiecher keert naar huis terug. Als hij in den appelhof is gekomen, staat hij bij den ouden oven stil en kijkt over 't land.

‘Wat is 't hier toch mooi,’ zegt hij hardop. ‘'k Hoop dat ik hier al mien leev'n bliev'n mag.’

Als hij thuis komt, zijn z'n ouders reeds gaan slapen. Wiecher sluit behoedzaam de deur, om dan ook zijn bed op te zoeken. Nog lang ligt hij wakker en denkt over Roelfien, tot wie hij zich hoe langer hoe meer voelt aangetrokken. Als Roelfien er is, lijkt het hem of er licht in huis komt. Haar stem is als muziek voor hem en als het een enkele keer gebeurt, dat ze bij haar werk zingt, staat hij altijd te luisteren. Ze zingt zoo graag de oude liederen, die van geslacht op geslacht zijn overgegaan en Wiecher hoort ze zoo graag. Hij is altijd blij, als er werk is waarbij Roelfien moet helpen en steeds is hij bereid om te gaan vragen of er op haar gerekend kan worden.

III.

Als de rogge droog is, rijdt Wiecher de volle wagens naar huis.

Evenals bij het hooien, worden de wagens door Roelfien volgepakt.

‘Zie kan best laa'n,’ zegt Harm, ‘ij huuft niet bang te wezen, dat 't voor je schief giet. Zie zet ze zoo mooi op en zoo vaast. Ja, Roelfien is en fikse

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

boerin, wat dat angiet, dan kan ik 't wal oet heur zien. Die Roelfien krig, wordt er niet met bedrögen.’

En Wiecher, die dit hoort, is het er volkomen mee eens. Dat is taal naar zijn hart.

Wie Roelfien prijst, komt Wiecher in 't gevlei. Hij rijdt de zware wagens naar huis en als alles binnen is, trakteert vrouw Fennechien. ‘'t Kan er wal op bestaon,’ zegt ze. ‘'t Is aal mooi inkomm'n en 't liekt best.’

‘Nou moet wij maor is 'n dag of wat stil likg'n,’ zegt Harm, ‘eer wij met d' eerappels begunt. As Rieks is 'n dag of wat helpen kun, dan was' wij d'r gaauw deur.’

‘Dat liekt mij best toe. Wat zeg, Roelfien, zul dien vaoder 't wachten kunnen?’

‘Och, dat dacht ik wal, wij hebt niet veul erpels van 't jaor, dat kunt vaoder en ik in 'n goeie week wal doen en dan mag dat wal gien bezwaor weez'n. Dat mag wal kunnen.’

‘Dan moet wij d'r vot maor vastegheid van maoken en as wij die wiedste akker dan is oetbesteedt, wat dunkt je doar van, Wiecher?’

‘Mij best, ik zin d'r wal veur.’

‘As Wicher dan vot met Roelfien leup, dan hadden wij daodliek bescheid,’ zegt Fennechien.

Als Roelfien naar huis gaat. loopt Wiecher met haar mee. ‘Wij gaot niet weer oet kuiern,’ zegt Roelfien, ‘ik kan 't vanaovend niet wachten.’

‘Dan laoter maor is,’ zegt Wiecher, ‘wij wilt hopen, dat er meer daog komt as vandaog, dan gao wij maor deur 't steegien liek op je hoes an.’

Rieks Frieling en Annechien zijn buiten en als zij Wiecher en Roelfien zien aankomen, zegt Annechien: ‘Daor komt Roelfien ok an en Wiecher is d'r bij, wat zul die will'n.’

‘Dat kun wij gauw gewaar worden.’

Als Wiecher zijn boodschap doet, zegt Rieks: ‘Dat zal wal lös loop'n, as ij tenminste zoolaank

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

wachten kunt tot wij oez' erpels d'r oet hebt. Wij hebt vroô riepen.’

‘O, dat kan wal, wij hebt de vroggen op 't nij laand en dat laot wij krabb'n, as ij oes maor toe de veurstukken helpt.’

‘'t Zal gebeur'n, zekgt maor as ij 't er an toe hebt. Wij begunt aner week met oes iegen en mij dunkt, in 'n goeie week heb wij ze d'r wal oet.’

‘Dan haol ik ze je daodliek bij hoes,’ zegt Wicher, ‘dan kun ij ze oetzueken, as d' anern d'r oet zint.’

Wiecher blijft nog een oogenblik praten.

‘As Wiecher nog wat praot'n wil,’ zegt Annechien, ‘mussen wij in hoes gaon.’

‘Dat ik niet langer bliev'n wil, za'k niet zekgen, maor 't is anstonds bedtied en 'k wil je niet van 't bedd' hollen. Ik gao maor hen hoes.’

‘Zooas ij wilt, de dag is ok laank genoeg west, wij heb de slaop almaol wal verdiend,’ zegt Annechien. ‘Kwan volk, dan mot 't maor wez'n.’

Wiecher loopt het steegje door om door den appelhof naar huis te gaan. Hij loopt langzaam. Als hij over het hekje wil stappen, komt hij Jan Gerken tegen, die het paard naar de wei wil brengen. Ze blijven even staan en Wiecher vraagt naar den stand van den bouw.

‘Och,’ zegt Jan, ‘nog 'n paor daog dan zin wij d'r deur. 't Komp mooi in, haost gien drup regen en 'n goed verbouw, veul beter as verleden jaor.’

‘Dat zeg elk. Wij hebt vleden jaor ok gien best korenjaor had. 't Is veur verscheiden maor goed, dat de rokg zoo dreug is, now kunt ze daodliek hen d' meul gaon, paartie zult wal verlet hebb'n.’

‘Dat kun wal weez'n, met 'n groot hoesholl'n is bakkersstoet ok 'n rij eten’.

‘Maor de bakker mot ok leev'n.’

‘Daor he'j geliek an. Gao'j 'n stukkien met of wollen ij al hen bedd'.’

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

‘Nee, zun haost heb ik niet. Ik was eem hen Rieksen west, maor Annechien had 't wal an 't bedd' toe en doe wol ik heur d'r niet of hollen.’

Samen loopen ze den weg af naar de weilanden, waar Jan z'n paard brengt. Over het hek geleund, blijven ze een poosje praten. Als de boerderij is afgehandeld, brengt Jan de ‘marken en de wichter’ in 't gesprek. Met een goeie week is het jaarmarkt in het dorp, die met een kermis gepaard gaat. Zondags te voren is 't ‘flikkerties-aovend’, dan wandelt de dorpsjeugd, ‘het jonkvolk’ op straat en worden er afspraakjes gemaakt om samen kermis te vieren.

‘He'j d'r ook nog wat bij,’ zegt Jan, ‘ankomm' Zöndag, of schaf ij je d'r of.’

‘Nee, heur, ik heb d'r niet zooveul belang bij, moar d'r ofschaffen? Jonge, nee, dat niet, men kan 't ja nooit weten, wat je veur de voeten löp?’

‘De wichter wordt dun, jong, wij moet er mank, as wij wat wilt, daor zint van Meitied verscheiden weggaon.’

‘Wollen ij die dan had hebb'n? Dan mussen ij eerder west hebb'n.’

‘Nee, dat niet, maor ik wol maor zekgen, dat 't koppeltien, waor wij oet kiezen moet, aal jaor kleiner wordt.’

‘D'r komt aal jaor ok wellent bij, dan kies wij daor oet.’

‘Ja, maor aal holt is gien timmerholt. 't Is je toch niet net geliek waor ij bij anholt?’

‘Lang niet, maor d'r is nog gien ien weggaon, die ik holl'n wilt hadd', ij dan wal?

Och, dat weet ik zoo krek niet, d'r zint wal wellent, daor ik 'n greep op doen wol, maor ij kunt elk toch niet nem'n.’

‘IJ woll'n maor zeggen, dat zie je niet liek doen kunnen, of dat zie je niet hebb'n woll'n.’

‘Aalbeid',’ zegt Jan, ‘d'r is wal ien, die ik wal

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

liên mag en die mij ook wal liek doen kan, moar daor heb ik gien kaans bij en daor ik wal kaans bij hebb'n zul, daor heb ik gien zin an.’

Wiecher kijkt hem aan en zegt: ‘Sinao, daor griept wal meer mis op. Die hef wat aners in 't zin.’

‘Dat dunkt mij ok, maor ik kan mij niet begriepen wel dat dan wez'n kan, weet ij 't?’

‘Nee, ik niet, maor d'r is wat bij, dat gleuf ik wal.’

‘Ik daacht ij meugen 't wal weetn, zie is ja kammeraod met Roelfien en daor wark ij 'n boel met en dan wordt er nog wal is wat verteld.’

‘Dat is wal zoo, maor Roelfien sprek er nooit van en ik vraog er niet nao.’

‘'t Kun 's mangs te pas komm', ik wol 't wal geern is weetn, want as zie aners wat op 't oog hef dan loop ik er niet langer achter an. 't Wordt er voor je zölf niet beter van.’

Een oogenblik staan ze over het land te kijken en zwijgen, dan vraagt Jan: ‘Heb ij ok wal is nusterij en prakkezaosies?’

‘Nee, heur, ik prakkezeer wal is, maor niet um zwaorigheid. IJ dan wal, waor prakkezeer ij dan over? Mij dunkt, ij hadden 't wal vlak.’

‘Vlak! Vlak! Dat moe'j zoo niet zekgen, dat liekt misschien mooier as 't is. Ik zit dik met Sinao in de kop.’

‘Daor huef ij toch gien moezennusten um hebb'n, as ij zooveul um heur geeft, dat ij d'r niet zunner kunt, dan moe'j deurzetten en aners moe'j d'r daodliek van ofzien.

IJ weet toch wal, wat of ij wilt. 't Is je eerste meid toch niet. Mij dunkt, ij weet er genog van.’

‘Zullen ij zoo doen?’ vraagt Jan.

‘Gewis! Ien van beid'; of 'n aner. Maor gien nusties, as 't mienens is, dan moe'j ekge of rukge weet'n.’

‘As ik ok maor zoo kun as ij, maor ik zit er aait

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

met te mieren. Ik mag dat wicht gloepend' geern lièn, maor zoo kört an, dat wee 'k niet, dat giet mij rad genog.’

‘Ik denk zoo,’ zegt Wicher, ‘as ij heur zoo geern lièn meugt, dat ij heur zunner 't ien of 't aner hebben wilt, dan moe'j toepakken, aans blieft maor in hoes. Zie kan um jow wal 'n man krieg'n, leuf dat maor van mij.’

‘Zunner 't ien of 't aner, dat is wat veul gezegd. Ik heb liever, dat zie nog 'n buusstuver met brengt. Maor daor zit hum de kneep niet, man! Ik zin bang, dat er 'n aner achter heer zit, die meer kaans hef.’

‘En daorum loop ij d'r um toe, as de kat um de hiete brij! 'k Wol je wiezer hebb'n, a'j niet waogt, dan win ij niet. Sinao zal zun scheitlaars zien ankomm'n!’

Jan zucht. 't Lijkt hem niet heel voordeelig toe. Kordaatheid is nu juist niet z'n grootste sieraad. Hij moet zeker zijn van zijn zaak, anders waagt hij het niet.

Wiecher ziet nog eens rond en begint dan den weg op te gaan. Jan volgt hem en zonder verder iets te zeggen, gaan ze naar huis.

In het steegje gekomen, stapt Wiecher over het hekje en gaat den hof door, terwijl Jan Gerken nog eens over het gesprek nadenkend, het steegje door gaat in de richting van zijn woning!

Wiecher ziet hem een oogenblik na, voor hij in huis gaat. ‘Jan mus maor wat beter van anpakk'n weet'n,’ denkt hij. Hij, Wiecher, zou zooveel tijd niet noodig hebben om tot een besluit te komen. Nee, hoor, hij kan wel wachten, als 't noodig is, maar als 't eenmaal zoo ver is, dan maakt hij gedaan werk. ‘'k Gleuf nog nooit, dat Jan Sinao krig, dan mot hie al hiel wat drokker wodd'n.’

Langzaam is Wicher het huis genaderd en gaat omzichtig naar binnen, onderwijl het hoofd nog eens schuddend over de besluiteloosheid van zijn vriend.

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

IV.

Roelfien loopt het smalle weggetje op, dat van de straat leidt naar haar huis. Ze is naar den winkel geweest en heeft lang moeten wachten, 't begint al te schemeren als ze terug gaat.

Ze stapt vlug door en juist als ze om den hoek is, ziet ze Wiecher, die van den anderen kant het steegje door komt.

Wiecher is met een paar stappen naast haar. ‘Hè,’ zegt Roelfien, ‘daor schrik ik ja van, da'j daor zoo onverwaacht ankomt. Ik had hiel'ndal niet zien, dat ij dat wassen.’

‘Schrikst van mij? Foj, Roelfien, zin ik dan zoo vrumd veur dij, das van mij schrikken most? Ik dacht dat wij 'n kanner beter verstunnen.’

‘Now ja, zoo mien ik 't ok niet, maor ik had je niet zien en ik was er heel niet op verdaacht.’

‘Doe most altied op mij verdaacht weez'n,’ zegt Wiecher, ‘aaltied wicht. Ik denk aaltied an dij en ik verwaacht dij overal waor ik zin.’

‘Aach, mal jong, ij dreumt.’

‘Dat kan wal zoo weezn, maor dan allien van Roelfien.’

‘Dan is je dreum ok niet laank en kun ij d'r gaauw met vot.’

‘Most niet zekgen, het is 'n dreum die aaltied duurt en nooit op holt.’

‘Slaop ij dan almaor deur,’ vraagt Roelfien en kijkt Wiecher aan. Ze weet niet recht wat er van te denken. Zou Wiecher dat nu meenen of was het maar een praatje om met haar op te loopen.

Wiecher lacht. ‘Nee, slaopen niet, tenminste, dat hoop ik niet. Maor dreumen wal, o, wicht, het is zun mooie dreum en 't mooiste is, dat mien dreum nog wal is

oetkomm'n kan.’

‘Dan is dat wal en dreum zoo as er weinig zint,’

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

zegt Roelfien, ‘mien dreumen zint nog nooit oetkomm', al wassen zie ok nog zoo mooi.’

‘Hest dan wal is muite daon, dat dien dreum oetkomm' zul?’

‘Nee, hoe kan dat now; a'j d' sloap oet hebt, is je dreum ok oet, daor kun ij zölf niks an doen.’

‘IJ kunt toch perbeeren,’ houdt Wiecher vol, ‘a'j wakker zint ku'j ok wal dreumen en as ij dan doet wat ij dreumt, dan komt de dreum toch wieder.’

Roelfien kijkt wantrouwig naar Wiecher, die maar lacht. Wiecher, vindt ze, is in den laatsten tijd heel anders dan vroeger. Overal komt ze hem tegen. Hij schijnt altijd te wezen, waar Roelfien langs gaat. Als ze bij zijn moeder komt naaien, komt Wiecher telkens in de keuken en bij 't naar huis gaan, mist het bijna nooit, dat ze Wiecher op haar pad ziet. Dan loopt hij met haar mee en vertelt van alles, van de boeken, die hij leest, van het vee en het land. De meeste bloemen en vogels kent hij en Roelfien is een gretige toehoorster. Ze loopt graag met Wiecher, hij weet zooveel dunkt haar.

Zoo ontstaat er een hechte vriendschap, die bij Wiecher snel aangroeit tot een groote liefde voor het knappe, zachte meisje, dat zoo flink is in haar werk. Zijn moeder houdtvan haar, als van haar eigen dochter en ook zijn vader is haar goed gezind. En Wiecher droomt zijn mooie droom overal waar hij gaat. Hij is zoo overtuigd van den gelukkigen afloop, dat hij zijn toekomst als een breede weg vol geluk voor zich ziet, een weg die naar wijde verten in helderen zonneschijn voert, verten vol met alles wat hij lief heeft, met bloemen en boomen, met weiden en vee, begrensd door paarse heide, onder een wolkeloozen hemel.

Roelfien koestert zich in die liefde, maar ze begrijpt haar niet. Ze houdt o zooveel van Wiecher. Hij is altijd als een oudere broer voor haar geweest, dien ze noode zou missen. Van Wiecher leert ze de natuur

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

liefhebben, het landschap waardeeren, dat hij zelf zoozeer bemint. Maar dat het liefde is, waardoor ze naar Wiecher wordt getrokken, dat weet ze niet. Ze geeft zich geen rekenschap van de blijdschap waarmee ze Wiecher ziet komen, dat de keuken haar leeg en donker lijkt, als Wiecher er niet is. Als ze 's avonds blijft naaien of een avond komt om vrouw Fennechien ‘gezelschap te hollen’, dan voelt ze zich zoo thuis in de bekende keuken, waar het licht van de hanglamp over de tafel schijnt en kleine lichtvlekken toovert op de blanke tinnen koffiepot, op de kopjes die op tafel staan.

Langs den wand glijdt haar blik en ze voelt zich een met alles wat daar is. De mooie kabinetten naast de deur, de gebloemde schotels op den schoorsteen, daaronder het vuur, waarboven de blinkende koperen ketel met water suist. Dan dwaalt haar blik naar Wiecher, die in de eene hoek van den haard zit tegenover z'n vader en even ontmoeten haar oogen de zijne. Een lach glijdt over zijn ernstig gezicht en Roelfien is blij om die lach, die haar zoo dicht bij hem brengt en lacht hem toe met haar oogen.

Dan verdwijnt Wiecher en als Roelfien naar huis gaat, wacht hij haar op en loopt met haar mede. Stil loopen ze naast elkaar voort. Roelfien tevreden, dat Wiecher naast haar gaat; Wiecher, geduldig wachtend, waar hij overtuigd is, dat geen ander Roelfien's gedachten inneemt.

Langzaam loopen ze nu samen het pad af en blijven voor de ‘baander’ van Rieks Frieling's huis staan. Roelfien is de droomerij van Wiecher nog altijd niet helder en als Wiecher zijn hand op haar schouder legt en vraagt: ‘Dreumst now nooit is van mij, Roelfien, en hoopst dan niet, dat dien dreum oetkomm' zal?’ voelt ze een schok door zich heengaan en zacht zegt ze: ‘Och, Wiecher, as ij dat mient; jao, dan dreum ik ok wal is, maor vaoder zeg altijd: dreu-

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

men is bedrog en daorum perbeer ik dan gaauw wakker te worden.’

‘Dizze dreum kaanst gerust wieder dreumen,’ zegt Wiecher, ‘dit is geen bedrog wicht, dit is de eerlieke waorheid en nog veul mooier als wij ooit denken kunt.’

Roelfien geeft geen antwoord en als Wiecher haar hand tusschen de zijne neemt, trekt zij die niet terug, ze zou het niet kunnen en als hij haar kust, nu wetend, dat zij van hem is, geeft zij hem zijn kus voorzichtig terug. Dan keert zij zich haastig om en gaat in huis.

Wiecher blijft staan... ‘Roelfien,’ zegt hij stil, ‘ik wus wal das doe ok dreumdest dezölfde dreum...’ dan gaat hij langzaam terug en fluit zacht voor zich heen.

‘Roelfien,’ zegt hij nog eens hardop. ‘O, Roelfien, ik mus laank waachten, maor ik kreeg wat ik wol. Niks zeggen, 't is veuls te mooi, 't komp vanzölf wal oet.’ Hij steekt zijn handen in z'n zakken en begint weer te fluiten; hij stapt over het hekje bij zijn huis en komt de achterdeur binnen.

‘Zin ij doar, Wiecher?’ vraagt zijn moeder en als hij bevestigend antwoordt, ‘je vaoder is d'r nog oetgaon, tebak haolen. Neem ij eem'n aarm vol braand met, 'k heb niks meer an 't vuur en 'k wol 't kovviewaoter over maoken.’

‘Jaowal,’ zegt Wiecher en even later komt hij met de gevraagde turf binnen.

‘Hierzoo, hest genog of za'k nog wat brengen? Lao'k 't turfvat maor eem vol doen, dan hest mörgen vroô ok.’

‘O, da's goed,’ zegt Fennechien.

Als Wiecher terug komt in de keuken, gaat hij bij 't vuur zitten. 't Is bijna geheel donker geworden en de gloed van 't vuur door moeder Fennechien's rappe hand vlug brandend, verlicht spaarzaam de groote keuken.

't Reikt slechts zoo ver als de tafel, die voor de haardplaat staat en de naaste omgeving.

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

Fennechien gaat ook zitten en zij kijkt een oogenblik peinzend in 't vuur en dan naar Wiecher, die heel zachtjes fluit, onderwijl hij met de tang de turven omkeert, wat de vlam hooger doet opgaan en den lichtschijn vergroot. Dan zegt ze: ‘Wat scheelt je, Wiecher? IJ doet ja niks as fluiten. Is er wat?’

Wiecher houdt op en met een stuk turf tusschen de tang, kijkt hij naar zijn moeder.

‘Nee, moeder, mij scheelt niks, ik wus gieniens da'k fluid', wat he'k fluit: Wien Neerlaans bloed, of aners wat?’

‘Toe, Wiecher, zunner scheer mij de gek, as 't Nijjaor was, dan zuk denken, da'j 'n borrel op hebt, maor now, now wee'k niet, wa'k denken moet. IJ kiekt zoo grel.’

Wiecher lacht, hij zet de tang neer, lacht nog eens en dan zegt hij: ‘Och, moeder, ij hebt smanks van die gedachten, waor ij wat bij doen moet; fluiten of grel kieken of zoowat hen, dat is jonkheid, dat verwost weer.’

‘Now,’ zegt zijn moeder, ‘die jonkheid komt bij jow dan niet te vroô.’

‘Is nog nooit gienent te vroô komm',’ zegt Wiecher.

‘As ij trouwen mient, dan zekg ij 't niet goed, te laot mien ij.’

‘Now te loat dan, 't is toch 't zölfde; ienmoal mot 't wezen.’

‘Of denk ij an trouwen,’ vraagt Fennechien.

‘Ok wal is,’ zegt Wiecher.

‘Dat is aans zun wonder niet en now moet ik met je zekgen, niks te vrôo. IJ hebt 't older veur dan en ik en vaoder zullen 't wal geern hebben, dat ij 'n jonge vrouw in hoes haolden.’

‘Ik zal d'r is stief over denken heur, moeder.’

De klink van de keukendeur wordt opgelicht en Harm Luten komt binnen. ‘Zit ij nog in duuster,’ vraagt hij. ‘Fennechien mus 't eten maor klaor

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

maoken en steken 't locht an. 't Is hiel'ndal duuster en 't waoter kookt je over d' ketel.’

Fennechien staat op en Wiecher grijpt het keteldeksel om het hol te leggen. De lamp wordt ontstoken. Wiecher sluit de blinden en vrouw Luten maakt het avondeten gereed. Ze legt het brood met het broodmes op tafel. De kopjes van de middagkoffie staan er nog. Fennechien legt er een mes naast. De boter op een schoteltje staat midden op tafel. Dan doet ze melk in de kopjes en schenkt na een oogenblik in. Harm snijdt het brood. Van de groote ronde ‘eigengebakken stoet’ snijdt hij lange sneden die middendoor gedeeld worden. Het roggebrood, van den bakker, levert bij elke halve snede stoet ‘een heele snede brood’. Fennechien neemt op elke halve snede stoet ook een halve snede brood. Beide worden van boter voorzien en op elkaar gegeten.

‘'t Weer blif nog best,’ zegt Harm, ‘da's mooi veur wel de eerappels er nog niet oet hef en 't vee kan d'r ok van profiteeren, da's veurdielig veur de heuischuur.’

‘Jao, 't wark komp mooi daon; nog 'n klein hoekien en dan he'w de rokge d'r in.

Da's vrôo van 't jaor.’

‘Maor wij hebt ok niet veul eerappels verbouwd bij vleden jaor,’ zegt Fennechien,

‘daor moet ij ok um denken, en dan hebt Rieks zienent met heur beiden hölpen inplaos van Roelfien allien. En Loeks Gerriets zien Albert en Jaantien hebt ok nog 'n mudd' of veer daon. Dat scheelt je aalmaol.’

‘Now,’ zegt Wiecher, ‘dat gelikg op 't erpellaand daor is ok niet veul an. Um mij laot wij z' d'r 't aner jaor aalmaol oetmaoken. Um 't geld hueft 't niet over gaon.’

‘'t Mot toch betaold wodden.’

‘Och, Haarm, dat is veur oes maor 'n kleinegheid.’

‘Zoo, dunkt dij dat,’ vraagt Harm, ‘'n kleinegheid-zoo-now, toe dan maor, 'n kleinegheid,’ bromt

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

hij. ‘Dan is 't nog niet gaauw genog, 't is nog lang gien Sunt Meerten.’

‘Met Sunt Meerten moet ze d'r ok oet weez'n, as 't vrös hij d'r schao van, vaoder.’

Harm geeft geen antwoord. Als hij zijn brood op heeft, neemt hij z'n stoel en gaat in den hoek bij de haard zitten. Daar is de plaats van den boer en Harm begeert geen andere. Daar zaten zijn vader en zijn grootvader. Daar zit Harm zoo lang hij 't bestuur heeft. Dat is de plaats van Wiecher als Harm er niet meer zijn zal. Daarnaast aan de tafel zit moeder Fennechien en zal daar haar leven lang zitten. En als Wiecher eenmaal een jonge vrouw in huis brengt, zal haar plaats aan den anderen kant zijn, waar Wiecher bij 't vuur zit. Zoo is de traditie in ‘Luten hoes’ en daar wordt niet van afgeweken. In werk en bedrijf gaat Harm met zijn tijd mee. In sommige dingen is hij zelfs ‘nijplichtig’, maar zijn familieleven is nog een getrouwe afspiegeling van de gewoonten van zijn voorouders. Eerlijk en getrouw, lang van overleg, zeker in zijn werk, gehecht aan zijn bezit, gelijk zij waren. Vrouw en zoon nemen de grootste plaats in zijn hart in, maar de trots op geërfd bezit staat er dicht bij. Hij huldigt de spreuk: ‘Trouw en bouw met uws gelijk. Arm met arm en rijk met rijk.’ Dat lijkt hem een goede gewoonte toe; niet beneden stand en bezit gaan. ‘As 'n leeuw met 'n moes trouwt, trapt hie hum bij ongeluk dood,’ zegt Harm, ‘dat mot niet, da's mis.’

Harm neemt de tang en zet het vuur terecht. Hij stopt zijn pijp van de meegebrachte tabak. ‘Lieftinck's Krol’ staat op de zak, ‘dat is niet van de goedkoopste,’ zegt hij,

‘maor veul rook ik ok niet.’ Als de pijp gestopt is, krijgt hij het zooeven omgekeerde kooltje tusschen de tang en houdt het aan zijn pijp. Het kooltje komt weer aan 't vuur, de tang in den hoek van den haard. Langzaam rookend kijkt hij

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

naar zijn vrouw, die stoet en brood in de spinde zet; de messen afveegt en in de tafella bergt en verder opruimt. De kopjes komen schoon op tafel, de koffiepot wordt omgespoeld en Fennechien neemt met wat naaiwerk haar plaats in. Als Wiecher zijn pijp neemt, schuift zijn vader hem de tabak toe en reikt hem, als de pijp gestopt is, de tang, waarop Wiecher met een kooltje zijn pijp aansteekt.

Veel wordt er niet gepraat en als de klok negen uur wijst, is het bedtijd. 't Is morgen vroeg dag.

V.

Wat vraag ik toch naar geld of goed, Wanneer tevredenheid

En levenslust en goeden moed M' een bed van rozen spreidt,

zingt Roelfien onder haar werk. 't Is een oud lied, dat moeder haar leerde, maar Roelfien zingt het graag. Toen ze nog een kind was, zong moeder Annechien het met haar 's avonds in de schemering bij 't haardvuur. Daar denkt Roelfien nog vaak aan. Op 't kleine stoeltje gezeten naast moeder, zong ze mee en nog steeds zingt zij het. Het is zoo ‘eerlieks’ vindt ze. Geld en goed, dat is wat dat je elken dag afgenomen kan worden. Levenslust en goede moed is meer waard en Roelfien bezit beide.

Ze heeft alles wat ze wenschen kan: een vriendelijk thuis en alles wat daarbij hoort en dan... Wiecher. Ze wist niet, dat het zoo mooi was Wiecher te hebben en als ze goed nagaat, was het altijd Wiecher zoover haar herinnering reikt. Wiecher nam haar mee naar school. Wiecher kwam voor haar op als 't noodig was. Hij leerde haar knikkeren en hoepelen, slootje springen, waar ze o zoo bang voor was. Met Wiecher haalde ze koeien, met Wiecher ging ze aardappels poten, later hooien en alles wat er te doen was. Wiecher was haar

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

eerste ‘jong’ toen ze mee uit spinnen ging. Later kwamen er anderen, die naar haar gunst dongen. Velen waren het; want Roelfien was een knap meisje en in haar tand niet onbemiddeld. Het plaatsje was hun eigen onbezwaard. Dat had vrouw Annechien van een oom geërfd, bij wien ze was groot gebracht.

Rieks had wat geld bespaard. Tweemaal was hij als remplacant gegaan en van dat geld was niets afgenomen, wel was het vermeerderd door spaarzaamheid. Toen de oude oom stierf konden ze op het plaatsje blijven en voor 't geld wat vee koopen en hun boerderijtje uitbreiden. Een deel bleef bewaard voor ‘kwade dagen’. Roelfien was eenig kind en velen lachte, met het meisje, het boerderijtje toe. Roelfien ‘gaf niet veel om jongens’. Ze bleef niet achter, als de gelegenheid er was, maar 't werd nooit vast.

‘'k Heb gien haost,’ zei Roelfien, ‘zoo laank ik vaoder en moeder nog liever heb, mot 't nog maor overgaon.’

In den laatsten tijd was Wiecher in haar gedachten op den voorgrond gekomen, en Roelfien, die voortdurend met hem in aanraking kwam, voelde haar genegenheid dieper worden en na Wiecher's woorden van dien avond weet ze, dat het tot liefde is gegroeid, liefde, oprecht en eerlijk. Maar als ze aan de toekomst denkt, sluipt vrees haar hart binnen. Zal ze wel ooit met Wiecher trouwen? Ze kan zich niet voorstellen, dat Harm en Fennechien daarin zullen toestemmen, al houden ze ook veel van haar.

Ze is niet arm, maar bij 't geen Wiecher wacht, bezit ze niets. Wiecher, die de rijkste van al de jongelui zal zijn.

‘Dat zult ze nooit hebben willen,’ denkt Roelfien, ‘dat wij trouwt. Ik moet er maor niet over denken, dat is 't beste, ik zal 't Wiecher zekgen. Wij moet maor van 'n kanner gaon, dat is beter now, as wanneer 't te laot is; dat wij te wied hen praot zint en niet meer van en kanner ofzien kunt.’

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

Ze voelt zich beklemd en bedroefd. Wiecher is alles voor haar. 't Zal haar zoo zwaar vallen hem op te geven en toch... als ze alles bedenkt, lijkt het haar onvermijdelijk.

Haar zang is verstomd en in gedachten verzonken, doet ze verder haar werk.

Aardappels uitzoeken, eters en poters, dat is een werkje om bij te zingen of te denken.

Haar gedachten hebben het gezang doen zwijgen en werktuigelijk gaat ze voort.

Ze zal vanavond Sina maar eens opzoeken. Die zal haar wel opvroolijken, met haar kan ze alles bepraten; Sina heeft zelf haar pad ook niet vlak, maar die denkt er niet zoo over. ‘As ik 't er an toe heb, dan zal 't van zölf wal trecht komm',’ zegt Sina,

‘daor heb ik now gien zörg over.’

‘'t Is toch wonder,’ denkt Roelfien, ‘doe ik gewoon was met Wiecher, doe had ik gien zwaoregheid en nog maor krek zin wij tot 'n kanner komm' of 't is mis. Now moet ik aal maor d'r over denken, dat Wiecher zoo veul hef en ik zoo weineg. Men zul ja wenschen, dat 't nog maor stil zoo bleev'n was. Nee, dat toch niet. Ik zin wal blied' met Wiecher zien liefd, dat wal, want ik mag hum zoo geern liên. Ik zul hum niet geern weer missen willen... en ik heb hum nog niets iens... nog lang niet, 't zal nog wal 'n dag met 'n Zaoterdag duren, veur wij 'n kanner hebt. Maor dat is niks, ik kan wal wachten, ik heb gien haost en as Wiecher now ok maor geduld hef, dan kan 't ok wal trecht komm'. Fennechien, och, die zal d'r niet veul van zekgen, maor Haarm, dat 's nogal een groothans, maor die hef ok 'n hiel dikke geldpuil. 't Half loeg heurt hum wal en dan nog zooveul d'r boeten. 't Is ok gien wonder, dat hie hoog kik veur zien zeun, die laoter alles kriegen zal.’

't Is Roelfien veel te veel, ze zou met veel minder tevreden zijn. Wiecher alleen is wel voldoende. Het geld is er eenmaal en Wiecher zal 't wel moeten hebben.

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

's Avonds, als 't werk gedaan is, zegt Roelfien: ‘Ik gao eem is naor Sinao, moeder.’

‘Hest wat te praoten?’ vraagt haar moeder, ‘o, die vrijerij, die wet wat.’

‘Vrijerij?’ vraagt Roelfien, ‘waorum mot dat now net vrijerij weez'n, d'r is toch nog wal aans wat te praoten as over jongs en wichter?’

‘O, jaowal, nog genoeg; maor daor gao'j 's aovends 't loeg niet um in. Toe maor, gaot maor hen, vertel maor gaauw an Sinao wel of dij hen hoes braacht hef lesten 's aovends.’

‘Och, moeder, toch,’ zegt Roelfien afwerend, maar ze gaat gauw weg om meerdere vragen te ontkomen.

‘Moeder hef d'r niks van 'zegd, dat zie 't wus,’ denkt ze, ‘zie wet zeker niet dat 't Wiecher was.’

Als Roelfien bij haar vriendin komt, staat Sina buiten.

‘O, dat treft ja best, ik wol krek hen jow hoes,’ zegt Sina, ‘en now komst doe hier, dan zin ik vrij.’

‘Och, ik wol is eem praoten,’ zegt Roelfien en gaat met Sina op de bank zitten.

‘'k Heb d' hiel week niks van dij verneum'n, dat zin ik niet wend.’

‘Nee, maor 't is er ook zoo drok. Wij hebt gaast had en dan mot eerst alles hemmeld worden van veurten en as zie vot zint nog weer.’

‘Dat is zoo, wel hef er west?’

‘Lammechien-meui is d'r west, 't zul zoo laank weez'n en now 't weer nog zoo mooi was, hef vaoder heur haold, vleden Dingsdag en vandaog hef Warmolt heur weer ophaold.’

‘Hest d' vrijer had?’ vraagt Roelfien.

‘Nee heur, dat wordt mien vrijer niet. Ik mag hum best liên, as mien neev', maor dan holt 't op, daor heb ik wal 'n aner toe.’

‘As je volk d'r ok maor zoo over denkt.’

‘Dat zal van zölf wal komm', daor zin ik niet

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

bang veur, as 't tied is, dan zekg ik 't heur en dan zal dat wal klaor wodden. Zin 'k niks bang veur.’

‘Ik dan wal, 'k wol da'k dat ok zekgen duurde.’

‘Waorum hest zwaoregheid, jao stil maor, ik zie 't wal. Ik weet 't ok wal, 'k heb 't al laank daacht, maor umdaast doe niks verteldest, was ik er niet zeker van. Bist met Wiecher in ien schip komm'? Dat hef laank duurt, eer 't zoo wied was. En begunst now daodliek al te grummen, waacht daor maor met dat 'n aner begunt. As ij zoo wilt, he'j nargens wat van. Veur dat 't regent huuf ij gien parreplu opzetten, dat benemp je 't gezicht.’

‘Och,’ zegt Roelfien, ‘doe denkst daor zoo licht over en wallicht is 't ok 't beste, maor ik moet dan aait zoo wied hen denken en dan heb ik wal is nusterij.’

‘Dat is ok zo'n wonder niet, maor daor moe'j over hen stappen en nemen wat er is.

As d' zun schient, moe'j daodliek an gien dunnerbui denken, dan krieg ij 't heui nooit in hoes. Heuien moe'j as d' zun schient en vrijen as de jong je naor 't zin is, zoo denk ik er over. Aal die moezennusten daor lach ik wat um.’

‘'k Gleuv' dast ok wal geliek hest,’ zegt Roelfien, ‘as ij altied zörgt, kom ij ok niet oet de zörg, dat is vaast zoo.’

‘Hol dei daor dan an, dan döst Wiecher en dei zölf de beste dienst. Kwan wist ok met in hoes, dan kun wij 'n kop kovvie drinken, moeder zal 't wal broen hebben.’

Als Roelfien later naar huis terug gaat, is ze vrij wat minder zwaartillend, dan toen ze naar Sina ging. Sina's vroolijke natuur, die niet zorgt voor den tijd, brengt Roelfien altijd weer in evenwicht. Ze komt vroolijker thuis dan ze ging en moeder Annechien, die zich bezorgd maakte over haar kind, denkt dat ze zich vergist heeft, toen ze meende, dat Roelfien

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

meer om Wiecher geeft dan haar gewenscht voorkomt. Wiecher, de rijke boerenzoon, lijkt haar niet de aangewezen persoon voor Roelfien om lief te hebben. Ze zullen nooit toestaan, dat Wiecher trouwt met een meisje, dat niet meer bezit als Roelfien.

Wat voor velen een begeerlijk boerderijtje is, komt voor Wiecher niet in aanmerking.

En dan, Harm is een beste kerel, die wel wat missen kan, maar heel trotsch is op zijn bezit en stand. Zou Wiecher al tot Roelfien overhellen, dan zal zijn vader toch nooit in een huwelijk toestemmen en vrouw Fennechien is zoo gewoon, dat Harm het roer in handen heeft, dat haar stem niet veel zegt, zoo ze er anders over mocht denken.

En wat dan als eenmaal Roelfien's hart aan Wiecher hangt en zij niet kunnen trouwen, dan zou haar kind ongelukkig worden en dat wil Annechien zoo mogelijk voorkomen.

Ook Roelfien gaan deze dingen door het hoofd en zij meent, dat ze er nooit toe zal besluiten toch met Wiecher te trouwen, tegen den zin van zijn ouders. Ze is er niet zeker van, dat Wiecher het zal opgeven. Is Harm Luten onverzettelijk als hij zich iets vast heeft voorgenomen, Wiecher is zijn zoon en doet in dat opzicht niet voor hem onder. Maar als ze dan bedenkt, hoe ze allen op haar gesteld zijn en haar aanhalen, lijkt het haar toch niet onmogelijk, dat alles wel zal mee vallen. Sina zegt altijd: ‘Niet zörgen veuraf, dan zin ij meui as 't er an toe is en kun ij je niet verweren as 't mot.’

‘Sinao hef geliek,’ zegt Roelfien, ‘niet zörgen veur den tied.’

VI.

Als 't November is, ziet men overal de geslachte varkens op de ladder hangen.

Enkelen slachten wat eerder een klein varkentje,

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

een zg. ‘voorslachter’ en dan nà Nieuwjaar een groot varken. Anderen slachten in November een dik varken en later een vette koe.

Bij Luten wordt omstreeks ‘Sunt Meerten’ geslacht. Als de kinderen met hun lichtjes hebben geloopen, zegt moeder Fennechien:

‘Sunt Meerten hew had; oes Wiecher mot Gerriet Heling maor bespreken, dat wij d' aner week slachten wilt.’

Als de slachter zijn komst heeft vastgesteld, wordt Roelfien gewaarschuwd.

's Morgens al vroeg is de ‘kookpot heet’ en als de slachter komt, helpen de mannen hem met het varken.

Fennechien komt met een emmer en een houten lepel om het bloed op te vangen, dat vertrouwt zij aan geen ander toe.

Behalve Roelfien is er nog een helpster, voornamelijk om het ‘geweide’ schoon te maken: de darmen moeten ‘zulverschoon’ zijn, anders deugen ze niet om er de worsten in te stoppen.

De ‘schierschoonster’ spoelt en schrapt ze tot het water helder is. Dit is een secuur werkje en er zijn maar enkele vrouwen, die uit gaan te ‘schierschoonen’.

Als 't varken dood is, krijgen allen een borrel. Het wordt opengesneden en met den kop naar beneden aan een klein balkje aan de ladder opgehangen. 's Avonds komt Gerrit Heling om het ‘af te houwen’. Het wordt uit elkaar gesneden en spek en hammen komen in het zout.

Er wordt 's avonds warm eten gebruikt, waarin Fennechien een stukje spek van

‘de steek’ doet van het pas geslachte varken.

Nicht Hillechien en Klaas Eling komen op slachtvisite. Klaas om te praten, zijn vrouw om te helpen met snijden voor de worsten. Roelfien blijft ook om te helpen en de slachter om te praten.

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

Den volgenden dag worden de worsten gestopt en bloed- en leverworst gemaakt.

Het door Fennechien ‘geroerde’ bloed vermengt ze met grof roggemeel en stukjes spek en wat zout. Roelfien heeft de katoenen zakjes gekregen en houdt die voor haar op. Elk zakje komt half vol en wordt dan van boven dichtgebonden. Als ze gekookt zijn, is het vol en de worsten, ‘ongeveer 30 à 40 cm lang en een arm dik’, worden 's morgens gegeten. Gebakken in vet of geroosterd, zijn ze een door velen zeer begeerd ontbijt.

Een week na het slachten komt de ‘slachter’ weer in Luten huis, om het spek en de hammen uit het zout te nemen en op te hangen. Als het werk gedaan is en de

‘wiemel’ vol hangt, moet hij nog wat blijven praten.

Vrouw Fennechien tracteert op koffie met koek en Harm laat ‘eens opsteken’. Zoo om het vuur gezeten komen de verhalen los. De slachter is een gezellige prater en men houdt hem graag een poosje.

De kopjes worden volgeschonken en er komt voor ieder een flink stuk koek bij.

Fennechien legt een mes op tafel voor degene die zijn koek wil doorsnijden.

‘Toe volk, ij moet ankriegn,’ noodigt ze, ‘'t is van de nije bakker. Heb ij d'r ok al is wat van holln, Gerriet,’ vraagt ze den slachter.

‘Jao, oes Wemeltien hef er 'n stoet van hollen. 't Leek best, daacht heur. Ik heb hum nog niet pruufd, ik zin d' hiel week oet west.’

‘'t Is maor te hopen, dat 't wat bottern wil. In Braokel zien bakkerij daor zint er al verscheiden kepot gaon.’

‘Dat is waor, maor d'r kwaamp ok wal iegen schuld bij. Eerst giet 't dan goed en kan de broen de haver niet velen en hie overèt zuk.’

‘Dat za'k ok niet zekgen, dat er zoo gienent west

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

zint, maor veul geluk zit er niet in. Nijhof's, Wessels, Holmans, die zint er aalmaol op de flesch gaon. En dat was niet aaldeur iegen schuld. Oes Ootien zee wal ies:

“Daor lig en vluuk op” en men zul haost denken, dat daor wal van an kun weez'n.’

‘Zoowat as hekserij wollen ij zekgen?’ vraagt Fennechien, ‘daor hef 't veul van, maor heksen zint er ja niet meer.’

‘Dat wordt er zegd, maor wel zal je bewiezen, dat 't zoo is. Gleuv' ij d'r nog an, Gerriet?’

‘Gleuv'n, gleuv'n, dat is wat kras, maor ij zult toch met mij zekgen, dat er veul is daor een mensk niet bij kan. En ij wilt toch ok wal met mij zekgen, dat er veul is tusken hemel en eerde, dat wij niet begriepen kunt.’

‘Jao, as ij zoo wilt, dan kan'k je niet tegenspreken, maor aans heksen en spoeken...!’

‘Now en veurloopen dan, wat zekg ij daor dan van.’

‘Die zint er,’ zegt Fennechien, ‘wal vaast. Dat heb 'k zölf beleefd en dat wet oez' Haarm ok.’

‘Doe wij nog niet laank trouwd wassen, heb wij menneg aovend an d' aner kaant van d' ol wal naor de walmaot in 'n lochtien zien en daor hef Letten Jannao heur Albert laoter en hoessien zet, doe hie met heur heerschups Trudao trouwd is en heur olden 't niet liên wollen.’

Harm rookt en zwijgt. Wiecher lacht een beetje en de slachter zegt: ‘Zuk dinger zint er wal meer. Ik weet nog best, dat mien vaoder en Rieks Wever over 't veld komm' zint en doe heurden zie en klok slaon en laoter jaoren is daor ok 'n hoes bouwt, dat hef vaoder vaok zegd. Och, en zoo as met braand, dat is toch meermaolen veurkomm', dat mensken dat veurof zien hebt. Ok ja nog doe Dekens hoes opbraand is. Zie zekgt toch maor vlakoet, dat Ebben jongs 't zien hebt. En hoe vaok hef Ebben Knellies

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

niet verteld, dat hie en liekstaosie tegen kwaamp, doe hie hen 't meras gunk, met 'n zwaart en 'n broen peerd, wat toch nooit daon wordt en doe Bebeng Linao begraoven wuur, doe mussen zie d'r 'n broen peerd bij veurspannen, umdat 't zoo nat was in 't veen en de zwaarte roen de trippen niet unner hebben wol.’

Allen zwijgen na deze verklaringen, tot Fennechien zegt: ‘Koman, lao'k maor 'n borrel inslaon, van aal die spoekerij kun je 't hart wal in d' schoenen zakken.’

‘En daacht moeder dan, dat 't met de borrel weer op zien plaos kwaamp?’ vraagt Wiecher.

‘Dat mussen ij weten, ij leest meer in de boeken as ik.’

‘Döt er niet toe,’ zegt Harm, ‘d' borrel zal d'r wal goed um smaoken en elk mot maor veur zien iegen haart zörgen, dat is vaok stoer genog.’

‘Jao,’ zegt Heling, ‘dat liekt smangs ok wal op hekserij, zoo as paartie mensken heur haart verleuren raokt.’

‘Maor zie kriegt er gewoonliek en aner veur weer,’ zegt Wiecher, ‘dat zie nog veul liever hebt.’

‘Daor heb ij geliek an, maor verscheiden hebt 't er toch stoer met, daor hef je vaoder geliek an.’

‘En as 't maor bij heur zölf bleef, dan was 't nog wat, maor heur aolders hebt er mangs ok met te doen, zooas Fennechien al zee van Letten Albert, wat hebt die aolders van dat wicht er 'n spul met had, um dat te keeren, en wat hef 't geev'n? Niks as naoregheid en zie gaven toch toe in 't lest, dat hadden zie nooit doen moeten.’

‘Waorum niet, vaoder, d'r was ja niks op Albert te zekgen en as zie 'n kanner now geern liên mögen.’

‘Aal gekheid zuk trouwerij, dat brek je toch op; ik zekg maor: “Trouw en bouw met uws gelijk”, dat is 'n waor woord.’

‘Dat weet ik nog niet zoo krek.’

‘Now volk,’ zegt Heling, ‘ik wil maor verloopen, zegen met 't zwien.’

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

‘Wo'j d'r al van deur, zit nog maor ee'm, ij kunt 't nog wal doen.’

‘Nee, 't wordt mien tied, Wemeltien zit ok allien.’

Fennechien is van meening, dat Gerriet op één been niet loopen kan en Harm meent, dat er nog 'n handstok bij hoort. Heling laat zich verleiden om ook het ‘halfje’

nog te nemen, maar dan stapt hij op. Roelfien zegt, dat ze zoover met hem wil gaan, maar Fennechien wil haar nog niet laten gaan en Harm zegt: ‘Wiecher zal wal met gaon, huufst niet allien, blief nog maor 'n toerden.’

Roelfien blijft en helpt moeder Fennechien om alles ‘aan kant’ te maken.

VII.

Veel geschiedenissen zijn er nog in 't oude landschap, die van geslacht op geslacht bewaard blijven; die niet in boeken zijn geschreven, maar door overlevering voortleven.

Heksen- en spookgeschiedenissen, ze zijn er genoeg en worden opgehaald en verteld als een los daarheen gesproken woord aanleiding geeft. Gretig worden ze beluisterd, verwerkt en overdacht door jong en oud en velen zijn er, die, zoo ze er al niet aan gelooven, ze toch bewaren als een erfstuk uit oude tijden, als een herinnering aan voorouders, die ze niet vergeten.

Roelfien denkt er over als zij gaat slapen. Voorloopen, voorspooksels, zij kent ze, ook de verhalen, die iedereen kent; maar ze heeft ze altijd aangehoord als iets, dat zoo wat gelijk staat met de sprookjes van Moeder de Gans die ze op school hoorde vertellen. Nu is het haar opeens of er een voorspelling ligt in de op straffen toon gesproken woorden van Harm: ‘Trouw en bouw met uws gelijk’. Ze heeft het Harm Luten wel vaker hooren zeggen, maar 't heeft haar nooit getroffen, als iets wat voor haar be-

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

teekenis kon hebben. En nu willen ze niet uit haar gedachten. Is zij niet bezig deze woorden op zij te schuiven, waar ze toegeeft aan haar liefde voor Wiecher, die zeker haars gelijke niet is. Zal de uitspraak van Wiecher zijn vader ‘dat brek jou op’, bewaarheid worden? Zou het haar ook zoo gaan en zou een huwelijk met Wiecher, dien zij toch zeer zoo lief heeft, haar ‘opbreken’? Steeds meer komt het in haar gedachten, maar ze kàn het niet aannemen. Immers al haar geluk verwacht ze van Wiecher en door Wiecher. Wat zijn haar ouders voor haar, vergeleken bij Wiecher?

Hoe meer zij met hem omgaat, hoe hechter de band wordt, die haar aan hem bindt.

Wiecher opgeven - ze kan het niet meer. En als zij 't hem in 't begin van hun omgang met angstig kloppend hart als iets noodzakelijks voorhield, dan vreesde ze zijn instemming. Nu spreekt ze er eigenlijk niet meer van. Wiecher wil er ook niet van hooren, hij weet maar al te goed, dat ze geen van beiden meer anders kunnen. En waarom? Houden niet zijn ouders van Roelfien als van hun eigen kind en zullen zij hem Wiecher, hun eenig overgeblevene van vele kinderen, het geluk weigeren om wat geld? Neen, Wiecher is overtuigd, dat, als eenmaal de tijd van spreken komt, er niets te vreezen valt. Nu nog niet; het is zoo mooi, dat niemand er van zal weten, dat het alleen tusschen hem en Roelfien is, dat geluk, dat groote geluk, dat al zijn denken inneemt. Roelfien mag vreezen voor moeite en zorgen, Wiecher weet beter; met vreugde zullen ze de jonge vrouw ontvangen, die hun kind gelukkig zal maken.

En Roelfien zorgt en Wiecher droomt voort zijn schoone droom, die hem steeds meer omvangt, die hem opneemt uit z'n werk en hem het hoogste geluk zoo nabij en zoo zeker voortoovert. Niet zoo heel lang meer, denkt hij, neen, dezen winter nog, misschien niet eens, en dan zal hij het zeggen en als dan Mei in

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

't land is, als alles weer nieuw leven krijgt, dan zal er ook nieuw leven en nieuw geluk in Luten oude huis komen.

Dan zal hij Roelfien halen en haar voor altijd bij zich houden, dan zal hun kleine kring vermeerderd worden met een, die leven en geluk zal verspreiden. O, Wiecher verlangt er zoo naar en hij is zoo zeker van wat hij wenscht.

Voor wie gelukkig is, heeft de tijd vleugels. Veel te kort is hij, Wiecher, de tijd met Roelfien doorgebracht en de uren niet in haar gezelschap, snellen om, door de gedachten die hen begeleiden aan de vreugde van het weder samenzijn.

Zoo wordt het winter. Hoe vaker Roelfien bij Luten kwam, aangemoedigd door vader en moeder beiden, hoe meer gelegenheid ze heeft met Wiecher te wezen.

Met Kerstmis er is ‘voorstelling’ door de rederijkerskamer; daar gaat al het jonkvolk heen. Ook Wiecher en Roelfien zijn er, Roelfien in gezelschap van Sina en Wiecher tusschen zijn vrienden.

De bovenzaal van ‘Het Witte Paard’, de oude herberg aan den Brink, leent zich vrij goed voor deze gelegenheid. Al vroeg in den avond komen de bezoekers opdagen.

Als men de breede, donkere trap, slechts spaarzaam verlicht door een olielampje, opklimt, geeft een deur rechtstreeks toegang tot de ‘zaal’.

Dadelijk aan de rechterhand is de deur die naar ‘achter 't tooneel’ leidt. Hier verdwijnen de ‘speulers’ zoo gauw ze boven zijn.

Voor het tooneel hangt het, gordijn driemaal opgebonden met dikke koorden, beschilderde voordoek. Dicht bij het tooneel staan een tiental rijen banken, dat is de tweede rang. Daarna komen de stoelen, waartusschen tafeltjes zijn geplaatst, dat is de eerste rang. Heelemaal achterin staat een reusachtige kolomkachel met een groote turfbak er achter. De

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

bezoekers die er dicht bij zitten, nemen de zorg voor de verwarming op zich.

In den muur tegenover de deur zijn een viertal ramen, waarvoor optrekgordijnen.

Ook aan weerszijden van de kachel is een raam met een neergelaten rolgordijn. In den wand tegenover de vier ramen, is in 't midden ‘de tapkast’. Hier troont de waardin in haar Zondagsche kleeren met oorijzer en kanten muts.

Een groote koffiepot met drie kranen staat op een komfoor te pruttelen, voor degenen, die op de banken gezeten zijn en een ‘lös’ kop koffie bestellen. De vrouwen worden allen van een warme stoof voorzien. Voordat de voorstelling begint, komen op de tafeltjes de koffiepotten met theeblad en toebehooren. Na de pauze verdwijnen deze, om plaats te maken voor ‘'n zeupien’ bij de meesten. Enkelen drinken een glas wijn, maar dat is een uitzondering.

De kleine pauzes worden gevuld door hoornmuziek en gezang van 't publiek.

De zaal loopt spoedig vol en een vroolijk geroezemoes van stemmen klinkt op.

Jongens en meisjes zitten van elkaar gescheiden, eveneens de getrouwde paren.

Een clubje, niet dadelijk meespelende leden der Rederijkerskamer, zit heelemaal achteraan in den hoek. Ze maken allerlei grapjes en voeren het hoogste woord.

Wat naar het midden zit een groep meisjes, waarbij Roelfien en Sina.

‘O, Sinao,’ zegt Roelfien, ‘ik zin er zoo met verlegen, ik duur haost niet met Wiecher gaon en ik kan hum toch ok niet ofzekgen.’

‘Dat zul ok wat wezen,’ zegt Sina, ‘waorum zust hum ofzekgen, heb ij roezie had?’

‘Nee, maor ik duur niet um de praoterij, dan is 't misschien gaauw rond en wat dan?’

‘Dat zal zun vaort niet loopen. Al giest een keer

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

bij Wiecher, daor hueft toch nog gien praot van komm'.’

‘Ik kan 't ok niet laoten,’ zegt Roelfien.

Als het spelen is afgeloopen, komen de leden der Rederijkerskamer op het tooneel te zitten en krijgen de bezoekers ruimte om te dansen. Ze zitten in groepjes bij elkaar en schertsen en zingen als er niet wordt gedanst. Allerlei oude en nieuwe liederen worden gezongen:

Toen ik op Neerlands bergen stond Keek ik het zeegat in,

klinkt het uit een hoek van de zaal. Een oogenblik wordt meegezongen, dan is er een ander, die meer gevoelt voor 't vrouwtje van Stavoren en dan klinkt het door allen meegezongen:

Komt, luistert naar mijn lied, Hetgeen u zal verklaren, Wat eenmaal is geschied Voor meer dan duizend jaren:

Toen 't oud en grijs Stavoren Nog bloeid' op Frieslands grond En van zijn macht deed hooren De heele wereld rond.

Nadat eenige van de talrijke coupletten zijn afgewerkt, is er een die een ‘stukje ten beste’ wil geven. Hij komt op het tooneel en houdt zijn voordracht.

Luid handgeklap getuigt van de instemming van 't publiek. Nu staat er een op en met zijn glas in de hand zingt hij:

Hoe lieflijk is de morgenstond,

Als 't haantje kraait heeft goud in den mond.

Wie had dat ooit gedacht, Dat de liefde, o, ja, de liefde, Mij zoo ver had gebracht.

Dadelijk vallen allen in: ‘Eenentwintig, tweeëntwintig, drie-, vier-, vijf- zes, zevenentwintig, achtentwintig, negenentwintig, dertig’.

J.H. Bergmans-Beins, Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven