vir vir

J 0 A N N E S 3 U R G.

1086 - 1920.

c1eur l -,-, o ,rv_,,,_TTrl"-P._T_-', _{VJ..:.J , .._. ..} -::--_{__} A (-:::> ~ ._., r1 ) -,.: ti'(l ( .<:: A ) .l • • 0 .'.LC:...J • .J., .. t • ' _ ... J....:.J ~e ..., a • •

t n Proe.fsl-:rif inge1e,:rer as p,edee1 te1Pr:e vervt..l11ing

van die

veroistes vir die graad

van

Doctor Ecl.ncationis van die

---- . _{un1vers1 e1 van} ' t . t _~UlG--; . " A""' _£r i 1 _~a, an.n dio

Potchefstroomse Universitei ts~-wlleg-J vir C .~-I. 0.

Proeoto~: Prof. dr. J. Chris. Coetzee.

van ::n:r opvoedin"; geniet het, is 'n belangstelling in clie ges1::iedenis v2.n c1ie stad in ~-ly aange\·ra~·:lwr. Interessant

~:ras di t vir my OP1 as seun ge s~:iedJr.1:mdic;e plel::l;::e soos die

ou J:mise en ge boue, ou 1:1ynhope en sl:::a~te in en in c1ie nabyheid van Johannesburg te besoe::.:. Die romantiel:: wat om die stad, \·rat so l~ort bestaan, geueef is, het my so geboei dat e1_{~ meer van die agtergronc1 1vou '.reet.}

As student is die geleentheid my aangebied om baie van die ou geboue wat selfs voor die Anglo-Doere-oor1og

as s~_cole gedien het, te besigtig. Tydens my studiejare

aan die Universiteit van dio Wihratersrand, het e!;: die geslr.ied:mndic;e a;;tergrond van die omge\ving deur middel van \v.fle prof. Leo ::Touche, toe hy besig \vas met navorsings\verJ\: om vas te stel '.de \ver!::li;:: die gaud op die Wi tvra tersr2.nd ontdeJ;: het, intiem leer ~:en. Veel is oor die gebeurtenis gesJo:·:;n.-re, maar die er:fenis van die stad op opvoedlumdige gebied is nie 11ac;espoor l1ie. ::Jui ten artiJmls '\vat hier en daar na die s;:ole en inric;tings van vervloe dae vervrJs, is daar nil's oor die onder1rerp geslr.ryf nie. Die vinnig-groeiende stad !con moontlil: in sy lcort bestaan nie alles ter boel: le nie. Vyf-en-dertig jaar na die goudvelde gepro1dameer is, het die G0udstad 'n universi tei t gel:::ry en myns insiens \vas daar 1 _{n leemte in die ge skiedenis van die}

stad, wa t die ondervrysonb:Til;:keling betref. Die verhandeling is dus tn paging om in die leemte te voorsien, en is die

resultaat van jarelange navorsinc; en bespreldng met persone vrat belang in die onder\verp stel.

nou da t die taalc vol tooi is, wil ek graag my dank ui tspreek aan die gene wa t my behulpsa2!~1 1.ras. Allereers '~:Til e~;: my vrou en my ouers bedanl;: vir hulle aanmoediging en

bystand. Sander my vrou, wat gehelp het met die af\·rerking, sou die studie omnoontlil{ vanjaar voltooi lwn word.

Wac.rdevolle hulp is verleen deur eerH. W. Palmer van die Anglikaanse Kerk, G.A.C. Kusch}::e (voormalige Direkteur van Ondervrys, Transvaal) 1v2.t my op die spoor van inligting i.v.m. die Duitse s~:ool c;ebring het, mev. H. NcKay

(afgetrede hoof van Jie Malvern-Wesskool en voormalige lid van die Witwatersrand-Sentraal Skoolraad),

D,E,

Etheredge

(Jeppe High Jchool for Boys) en my hoof, J,F.E. Havinga. Die personele van die argie,,re van die Tra.nsvae.l, Ned. Herv. of r}eref. Ker~:: en Johannesburg liun.isipaliteit het my van vraarclevolle hulp voorsien. In besonder my

innige danl:: aan nmr. F.J. Nel, dr. Pretorius en me j , 0 Gil vie •

Die personole vo.n die bibliotee\( van die Trans-.J<;..a.~;~

vo.0J.sc OncJ.or•.'rysdepartemeDt,,... Openb9.re Bibliot8e~"::,;- v.o.i'Z

Joho.nnesbur3;dGD.bbins-c-,fdelinc.-; van die biblioteel( van die Universiteit vo.n die ';Jit-vratersrc:u~.d-;t::-het rn.oeite gedoen om s tof vir !·W te l:.:ry-. Hy besondere dank 22n !'1ej. G,J. Dougherty ·Hnt vasr,estel het uat oor die onder·,rerp van my verhandelin;:;: :c;es1;:ryf is.

Die se::::."et~_,_ris van die Wihvatersrc:md-Sentraal

Skoolrao.d, m:'1r.

r.G.

Hossm::-vr, het my gehelp en het moeite gedoen om s1_{_coolr.?.<.::.daangeleenthode a8.n my duidolik to nP.o.~;:.}

Sy per.soncol !1.et my ooJ;:: baie hulp verleen en aan hulle ook

my danJ':,

Aan clie Transvo..al.se Onder'.'J".ITSdep0.rtement en die Nasionale :l2.ad vir Sosictle Navorsing 1vil ok oo:;: ''1Y dank oorbring vir die studievel'lof en beurs wat onderskeidelik

aan my toe~~est:::~c:'cn i.s.

~:Iov. L. Schooman, '\~Til o:-: bodo.nk vir die mooi te wat

;.;:,.A. Vente:L"' '.12.t dit taanrt:u.J.~~ig nae;osie·1, het.

Aan >:'ly prorcwtor, prof o clr. J. Chr. Coetzee WC?.t

my ;_'.angemooc1ig l'lot, my -ran advies en leiding r:;edien het,

!3onc~er sy ge sonde

sou c1io verh:.1.:nc'1.elin:~ nie voltooi km1 \vOl"'cl ni3.

:Jost;J.etnde perscne VT'.S slo;:;s i:nstru.mente in die

hand van die A1IIlo.r;ti~o van 1'lie e~: nr.T e..:fhanklP: vool. J:.iot die nodic;e

~iddele is ek goso~n o~ sodoen~e die lffir~ te voltooi.

Aan Ho~ al die osr.

Joh2.nnos:J1..U"'g, l'Jo-;rember 1~ ;:;'0.

In1eiding.

1llli.9..:Q12 •

Afde1ing A.

Eerste_ Opvoed1U1lli'iige Pogiggs in ::-:-ohan-:1esl::mrg, 1886- 182.5:.

Hoofstul\:

:t.

xiii

Johannesburg_ 1,8,86_- 1920 '· ,dj._e Historiese Agtergrond. 1 1. Die Korns van die Eerste Eewoners

(a) Die Voorgeskiedenis (b) Aan1~ van P1ase

(c) Le\,re op c~ie P1c.se van die Baanbrekers 2. Die Ontdekldne; van Gaud

1 1 1 2

4

(a) Invloed van ,~~ie OntdekJdnz van Diamante

4

(b) GouJ op die vii tvm tersra_nd 6

(c) Die Eerste Kampe 8

( d \ Frokla:rJas i.e vo_n die Goudve1de 9

(e) .'Tohc:mne~:otmre;, 4 Oktober 1086 10

3~ Die Grooi van die Bevolking (a) DiP -JelHei'S

(b) Aanvr::_a[' na Si::o1e

4.

Die Ontldl:keling van 1lm'1isipale Beheer (a) Die Delwerskomitee

(b) Die Gesondheidskomitee

( c:) <Tohannesbur[J;i..Stadsr2_ad

5.

.Johc:mno sbui'g ,'J.s Dorp

(a) Voorsnoed 1836 - 1389

(b) De9re~sie

1839 -

1892

(c) lT1Fie Hyntegniek en Verbeterde Geldtoestande

6. Die Uitlanderstrewe na Regte (a) Die ₁₁Natj_onal Union"

(b) nCcYmcil of Education", Witwatersrand (c) •Jcrlog

7.

Na-oorlogse Groei

(a) Grater Johannesburg 1S)02 (b) D:ic 'vJ:~rnh:dryf (c) ')nc':.8r\rys 12 12 13

14

14

15

15

16 16

19

20 21 22 22 22 23 23

~~

Hoofstuk II.

1.

Onder't·JYSvmtgm:Jing van die Tyd. (a) Wet No.

1

van

1882

(b) Voordole van die Wetgewing (c) Werk van S.J. du Toit

25

25

25

27

28

2. Slwle

₂₉

3.

(a) Voor die Proklamasie van die Goudvelde

29

(i) Kliprivier

29

(ii) Oog van Kliprivier

30

( ) Hisgunt

31

(b) die Proklamasie

( i) D Skool in Ferreil"c:tsJ:amp ( ii) Eersto Skool in Joh2clll1G sb~U'p; Ywer van Kerke

(a) Rooms-K2 tolieke Ker!;:

(b)

(i) Die 11Convent School11

( ) ₁₁MEtrist 3rother 1 s College 11

Die (i) (ii) (iii) (iv) (v) (vi) (vii) likaanse Ker~;: 11 • H.'.lry1s Collegs11

uSt. H<:~ry' s High ScrJ.Ool for Girls II

11 • H.::~ry 1 s ~1igh Sc!.1ool for 11

11 • Eiclnol 1 s College it

DiE:J 11Perservero.nce" Slwol

nSt. Cyprj.an' s School" Opvoed''Undige Work van oerw. J.T. Darra~h

(c) Die Hollandse Kerke

( i) Goe;.;el"mentskool, Joh2..nne sburg ( ) Gc;rnformeerde Kerl:s~:ool

(e) \•Jesloyaanso Kerk

32

32

33

35

~~

4o

42

44

lr7

48

50

51

55

55

56

58

59

60

60

4.

Andor

62

(a) Skole

(i)

(b) (ii) (iii) (iv) (v) (vi) Skole ( i) (ii) (iii) (iv) (v) (c) Skole

(i)

(ii)

sbur.~{ 110nse~~tariese11 _{S}wol vn.n} s. Coldrey

D 110nsekt:J.rioso" S!:ool van

\>Jilliam Goch

bJo~1nnno sburg Academy"

~resbyteriaanse Skool

11Somerset House"

Joh~:.nnosburg Collee;iateskool van

J::_t,cob Posener in Fordsburg

SL:ool van P.G. Burger iorskool

Slmol van mov. A.S,. Holl van Johannes Buchler

van

c.

Koll tands

Slcool van mov. A. Luxton s Bonaskool

63

63

65

66

68

68

69

70

71

71

72

74

77

77

78

79

(d) Skoal in Ophirton

(e) Sl<:olu in Ferroirasdorp

(i) Sl~ol van

T.

MacLaren

5.

Smnavl'.ttine;

Hoofst,Uli );II.

Die Begip, ,v::,..,ll...Q..t.o Ont_evr_o_degheid mot die OndG}'vf:l's,

79

80

80 81 189l ...

=

...

J8S'S. 84 1. ') ~-D (a) (b) (c) (d) (e) :!Tl1..1:TC

~a)

b) (c)

~cl)

e)

~:f)

_g) I'I"Ln,ro Superintendent ~Coost::.nde voor sy Kame

Prof. r-:bnsvel t Aanvaar sy Nuwe Be trekking J:'ormulering vc.m sy 3eleid.:

'n

Toespraak r;:e;hou op

16

De se1nbor 1891 op .22ardel::ra8.l H2.nsvelt se leid en Idoc.al

=·~o..nsv(~l t so Omr:iddell~JG-'

Onc'ter'J'lS onder die Soeklia

Konsep~·;ot

lflSn

..J

Bohc.ndolL1::; van die \<Jot dour die VolJr.sr2.u.d

Die Ondorvrysvrot No. 8 vn:1 1892 11 s1uitscholon11

Invlcod van r~ie Wotge1·dng

Invload vo.n clio Wet op Johannesburc;

84

2.4

88

89

91 92

94

94

95

97 98 00 / /

99

102 103

(e.) Optrede v:;.n die Onderwysdepe.rterncmt 103

(i) Dio Inspeksie van 1892 103

(ii) uTransvaal Teacher's Association" 106

(b) Slcole (i) (ii) (iii) (iv) (v) (vi) in Johannesbm:-g 1391 - 1895 Sl:ole in Sentraa1-Johannesburg Opvoedingsinstituut

u.Tohe.nnesbu.rg Ptlblic School11

nSt. Augustine's" Onsekt&riese Skoal

"Oxford House School11

Villa Nas:Jau

nCongregational Day School11

nTrue Templnr1_{s School}11

Progymnc>.siu.m van Jan v. Bru::~gen 11Uesleyan Day School''

Sl:ole in Fordsburg

Ned. Eerv. of Geref. Kerkslwol

!:i'ord:JbUr~Y>ePublieke Skoal

:~Select School" van mev. E. Bailie Slmle in I"erreirasdorp

nSelect West End School" van nej. J.P. van 1

_t

_Haa.ff

ol van

B.B.

Reicl Skole in Braanfontein

Spes T:"::on:".sl;:ool

S1:ool van H~J. van As1vegen Sl:ole i:n Je:ppesto1.v.a.

liSt. rEichael t

s

College II

S1:o1e in T"L".rffonte in

S1_{:ole in 'rurffontein en omgevTing}

Publielre Slmol>Turffontein 107 108 108 110 110 113 114 115 116 118 118 123 123 123 126 129 130 130 131 131 131 13 1t-l35 135 137 137 138

(

(vii) Skool in O~Jhirton

Ophirtonskool vc:.n J".H.c. van Nellensteyn

i) Skool in S:royeville

Troyevilleskool van W.K. Four (ix) Skole 3rickstands

Ta}c gersdorp₁ Spes Jona-Skool van J".c. Diehl

(x) Skool in Doornfonte St ':ar-;rt s Co11eP'e11

n • ,.~ ,_,

138

4-.

Invloed vo.n Vletg(nrin[-:

1392

op die Groei van

S~olu

14-5

5.

Ontevreclenh<J in J"ohanne;:-;b\.Tg (a) (b) Politie}:::e it~:sie CJntevredenhe van

JJ-)9.'3 - 1G9

1t-1392 - 1893

Uitlanders

6. ₁₁ The Co1..mc of I!~ducation11, iJJih:atersrancl

7.

C. Die

9.

Die

10.

8tir~t:L:v~ vt:m ii Co1.mciJ. of :~due a tio~111

ii.apport van J"oh;1 ~~obinson

Konsti t1..:sie van dio nCouncil of Education11

Volksraadsitting

1895

.son-inv~:tl

van ned. · Ierv. of ref.

- 1,5:P.Z·

E.o.Jt=bv.R

O?:l

.elk

Jl:i.i.~.49L-2.IL~'W':..~

...

:tG.Sl

te_'Lr..Q..<;l.,!? __ t~

ctel lone.-; - lPoc;

~--::.; __ .... ~-~-~----':...L ... ~~

J. Toe :;t::mde n:-:. die Onluste

h ..

..

in Sensus s;eree1 c1(~ur

G(:; soc1c~he idsl.e::omi toe

D

~~?

t

d) e) (:f) J"ohnnnesburgse SJ:eoolraad

18S'7

Voorbereidende ~v'lerk

Benoe~;ing va~1 I1ede

Aanstelling van 1_{n ~~etaris}

Die Tijerstc Verr;·•.cler van die 'lac:c1 !Jots met die Ondor,;rySOHerho vn.n

clio

z •.

H.

r>pre1_{.~in:c: van die J"ohannes'1urgse}

Sl:oolrn.ad die Vo1ksr;-J.ad

14-5

150

155

156

160

164-156

169

171

180

182

125

187

190

202

5.

Werk van die vJi tua tersrandse 11Council of Education"

1896.- 1899

(a) (b)

~~~

(e)

(f)

Die Onluste in Johannesburg

1896

Werk van die nCouncil of Education" na die Jameson-inval

StreHe van die ₁₁Council of Education" !\apport van die itJi hva tersrandse

11Council of Education"

1896

Die I.:Jit\J"atersre.ndse 11Council of

Education11 _{en die Onder1rysdepartement van}

die

z.A.n.

Die Insamelinc ~an ~ondse deur die \tJi t\va torsrand 11Council of Education11

1898 - 1899

6. Skole in Johanne sburr.; 1[396 -

1899

(a) (b)

(c)

Die Avontuurlike Skole Sto_a ts~:ole Johannesburg

(i) 8taat.skoo1 Eersteklas, Johannesburg J. van :Jruggen

( ii) Staa tskool T1.veede:.das, Joh:::mnesburg H.J. de 1;Jit

(iii) Stac:ttskool Forclsburg -

L.

Thomassen (iv) ,Strnts!::ool Braamfontein

-H. :3choltens

(v) Staatskool VrededOJ.'"'';) ... A.1H. ~bkers (vi) IIospi taalhemvclskool

-r~. Teramerman

(vii) Voorgestelde Staatskool, Bertrams Ander

(i)

(ii) (iii) (iv) (v) (vi) (vii) (viii) (ix) (x) (xi)

(xii)

(xiii)

(xiv)

(xv) (xvi) (xvii) Skole

Die Dui tse SJ:ool, Johannesburg

11St. John's College 11

11iJJesloycu: Day School"

11Joho_nnesburg Pub1ic School"

nJei'lish School11

Die Bul tsiwol onder beheer van die

Z.A ..

S.H.

Ebenhaezerskool, Troyeville Die Verdero Ont,dil::~.:eling van

Spec

Bona

1896 - 1399

Spes Bona-tak, Bricksta~~s

Iuljlie::e s::ool, Tnrffontein

Ophirtons1~ool

'P bl" , ... , 1 ,., d b

-·U ~OL'.O :::Lr:OO ' l:'Or, S, Urg

Eecl. Hcrv. o:,: Geref. Kerks2cocl,

·:T'ordsburg

11Wesleyo.n Grarn.mar School11,

Jeunestown

~~st: ,..11ary~

s Coll_ege '',

~ep::;e

stown

.t laa,.., oJ., Bran,nfontEnn

,,st .. Stephen's School", City and :3uburb8.n

(xviii) Ander l'"i tlandersl::ole

7.

Toestande voor die Oorlog

8.

Samevatting

1. Toestande na die Begin v~n die Oorloe

204

204

207

209

212

217

222

230

230 233

284

249

256

257

257

262

264

266

267

,·s

2o

269

272

275

278

279

280

290

295

299

299

(b) Toestande in Johannesbu~c

(i) Vertre~ van Uit1anders (ii) Ree1ings vir Rus en Orde

(iii) Die inv1oed van die Oor1og op die Sko1e .

(iv) Onderwysers ~ Regeringsdiens (v) Die Heropening van Sko1e

2. 'n Nuvrc Tydporl:: in die Gesl<:iedenis van

301 301 302 303 306 307 Johannesburg 310

(i) Die Oorgawe van Johannesburg 310 (ii) Toestande na die En;'?"el.£-e Komsvo~ .... c\·e~~311

(a) Sargant se Korns 311

(b) Robinson se Ondersoel: 313 3. S<:n" se Opvoedku.nclige Wer~;;: ir:

Joh?J1l•esburc; 315

(i) .Sticting vo.n 'n SJ:oo1 op Vrodedorp 315 (ii) 11C1ove1and Eigh ScJ.1oo1 for Gir1:s11 319

(iii) S1::o1e in 1901 323

L~. Die Ko..mps1:o1e vr.n Jobmnenburg 321~.

(o.) Die Ontsto.an v0.n die Ko."'.lpe

(b) Joha~·:1osl:mr~eKonsentrcts

(c) Die Stigting vc:.n t n SI~ool

!

d) des vir die Stigtin~ van 'n e) Die Ka:mpslmo1 in Johani1esi:mrg f) Die uor1_{~ van die Ka~~-~psl~oo1}

Se.rgant so vlorh tydens di:_; Oor1og

Kar:1ps!mo1

6.

Opvoedint; v.'l.21 die Afril:aner in die Stad 7. Sc:.movo.ttinc

:troofstu:.: VI.

~--,.,...

..

Ond e.r::va:,$ __ ~J§JJIL~9 .... i..~J:i:r9_9 ... 1:11~~-::E.E?.r.J-..O~,

1902, .-- J.9.,Q,Z. 1_. Transvao.1se Onder'.·T'JSdepartement (a) (b) (c) (d) (e) (f)

Opvoeclings•..rer~:: in Johctj.1:1osburg v-oor die

Stigting van 1_{n Onder\~sdepartement}

Stigtinc; van die Transvaalse Onderl.·r.rs-departement

Laer Onder·vrJs Joh2.nnesburg

So::ond~re Oncler-,·r:;rs

Aal1d2 :1::. s so

Departementele Ee1eid teenoor Hoers~o1e 2. HoersJw1e in Joho.nnesburg

(a) 11Johannesburg c'1oo1 for Gir1s11

(b) uianr; Echvard VI Sc:wo111

(c) ₁₁Je._ 1Ii')1 8c~1ool11

(d) "St. Joh:n1 _{s Col1er-:;e} 324

32L:-325

326 327

331

334

338

339

342

J45

346

35lt:

356

3

r:;n --' I

3

359

366

373

378

•

.)o

4.

5.

6.

Die Byc:.rae van d uCouncil of Education" tot die Stigting van Hoer in .Johcmnesburg Norme.allwllege Johannesburg

1902

Christelik-Nasiona;,t.k Oncler1·rys in Johanneshu.T'fo (a) (b) (c) (d) (e) (f) Algmneen

Jeppestmm Opvoedingsl:nsti b.1.ut

C.~T.O. SJ:ool op Fordsburg

c.n.o.

Skoal van Johannesburg

C.N.O. ol op Turffontein

Onder~;·r,"{Sl:ret van

1907

Priva:J.t .T oho.:1ne s burg

~

a) b) c)

~

d) e)

~~

(h) AlgeEJ.een ".Jevri

nSt.

II

11Parl:tmm Preparatory School"

11St. Jtndre~;·TS Girl's School11

nRoe ·

11Hari 's Collet,e 11

11Convcmt the ~1o1y .L'1amily", Parktm·m

8.

Samovattj_n;: 1. VoorGe 2.

We

3.

b. I • (a) (b) (a) (b) (c) (d) (e)

190'7

Invloed v2.n Lord Solborne se l'<1emorandt:.m OncleJ:\.'YS1Tet Eo.

'25

vcu:1.

1S'07

Ve:"';1ouc1ing met die Onderl:ry-sde Die Voorsiening van Sl;:o1e

(i) Die Ao.ns~:2.f van 13~-::oolpersele ( ) Die Hunr vrm Ge boue

( 1.• il') _{~ .£·i-l..-'~} A 1~1rom·'10;! ~ -··•-L- LlC... Sl' - e

(iv) Voorsie:1.ing vo.n Geboue 3J~olbesoek in die Gebied van Sl:oo1raad

'="Diose Onder':rys

Ci) A'·1bags~:::oo1, Johannesburg

( ii) ICo;~mersie1e Op1e iding (iii) ./o:i."'dsbur~TY\·rerhe iclskool Die Oprigting van Nm,re Hoersko1e

(i) f!Cm±::ercia1 Hir,h Schoo111

(ii) tr:='echnical High School" (iii) 11Farktmm Scho 111

384

3

1"'\("\ 00

338

391

397

~

()0, / ,/

02

4o4

405

405

406

407

408

Lf-07 409

410

410

411 41~ / 416

418

422

422

426

426

430

433

1_+3S

443

4~:-7 1.4n -,- ( )+56 456

457

45G

459

460

6. Kleur ling-Onderuys L1-6Y.

(i) Kleurling Normaalkollege

Y-6-5'

( ii) Kleurlingl::inders in Blanke Skole

Y-66

(iii) Indi~rskool

Y-67

7.

Sameva.ttinr:;

Hoof'stul;__v_II_I,..L

190Y..:::.. 12,~.

1. Opleiding van Ondervzysers

2. Vooroorlogse Bydrae op die Gebied van Tegniese Onder,zys

(a) (b) (c)

Instelling van 'r1 Hynlrursus deur die

uSout~.1 Africa;:] College"

IJor; deur die Z.A.R. o:·,1

'n

HynsJ::::ool o~J te r

Joho.~1nesburgse 3ydrae voo:;." Oorlog

Y-68

470

470

Y-79

Y.Co

3.

l'h-oorlogse St!'e\ve vir tn Ho~r Opvoed1_:tmci

Inrig L.--::'2 ( "· _LJ) \ (c) (ct) (b) (c) (d) (e) (:r) (g) (h) (i) 0:1-tuilcre lins; Oncl.e l ... ·,rys

v~'.n d Gedag vir I-Ioer

:~J l'e D Te ::.:e Onclel"u:;rs}:ornitee~ 1902 " ss~e, 1903 se Te se Institnut Die ste Jare van

Kimberley

Konsti_ t11.s van die Trr'.nsv.'J..alse Tog:,_i?;.;e t i tu.1.::.t

~e§ s v~n die van die _ vaalse Toz;nier3e Insti tnut

Die 'iJoorbereirlende Her]-<: v2.~1 prof.

Sha,.,r le

Joham'lesburg 1

TY r n Inri(~ting vir I·Io~r Onc1ervJ3TS

Opvolgin['; vnn prof. :role Shm·r se Advies Die Tyc"lpor:· van d Or;:>;:::miseerder van die Instituut,

1905

(i) NU\Ie Work

(ii) Die Uitvoerin~ van die Opdra~te

van die Lui tenant-Goe'\·rerneur (iii) Geboue

Verdere Uitbreiding van die Transvaalse Te[;:1iese Instituut

Erkennine; v:c:>..1 c.l.io lvlJ.tri1rulasie-e1:samen van :.Ue Instituut

5.

Transvaalse Uni Vel":-:! itskollege (a)

(b) (c)

Die Ontu11·;:l\:eling van die Gedagte Ve.n

r :i1 univer~;i tei t il1 Johannos~Jurg

Die Organisc1.s vnn n:oer Onc.ler-t·rys

die Tr:".nsvc-~al

:1.2-pport van clio Ho~l" Onc:el"vT.fskoJ:Timissie

1907

(i) Voor en Nadele van die Skema (ii) Aaabevelings 493

Y-93

Y-95

Y-96

5'02 520 521 523 524 526 527

528

532

536

537

538

6.

Die Strevre vllil Vclle Universi tei tstatus (a)

(b)

(c) (d)

Prof. Snape se soe!c aan .Johannesburg Die ::Jeplanning va:;.1, 1 _{n Hasionale}

Uni ver site i t vir Suid-Af'r i~m

Die L:"l..l.U'8~1ce-kor1n1issie

Die Op~i6tinG van Univorsiteite in Suid-Afri?;:a?

1916

Die Voorcestelde \JJets;ewing h ... otes van d ~\l'ihrate:;. ... srand

Die Onh·ri?rlz::elinr. van die Suicl-Af'rikaa:::J..se 31.wol van Nymrese on Tegnologie tot

1_{n Universi~eit ge}

8. Johanne sour;: ~:ry Universiteit

9.

Slot. Dron.~."1elys.

---oooOooo---542

542

5Lf-J

547

51+9

551

553

561

567

57C

HTLEIDING.

-Geen moderne stnd in ons land en moontlik selfs in die 1rereld knn

':n

beter voorbeeld versJ>::af van snelle groei

as Johannesburg nie. Reeds in 1902,

sestien jaar 112. ~ie coudvelde geprokle.meer is, was

Johannesburg een na die ootste stad in die hele vr~reld. _J

uat oppervla:~te betref. Die groei het gevolg op

vooruit-gang in t n bedryf 1...ra t nog vercler rna teriaJ.istie se voorspoed

gebring h.et. ~ier is 'n kosmopolitaanse gemeens~~p

opgebm). uaarin lc;de van die rasse en soorte vax-:.. die ,,,~reld

:Tulle het natuurlil:: probleme gesl:ep, uat tot 'n botsing met die ouer gevestigde bevolking gelei het. Die 1;ots t tot 'n oorlog gelei

vrctt

die toekoms van die Tr2.nsvaal onder 7 _{n vreemcle beheer laat onbvi:::::Jwl}

het.

Joh~nnesburg is dus enig van sy soort. Navorsing

oor sy onts

,

c~n :'loofs8 .. :::1J.clilt~'Ct.ie eerste j e..re, is deeglik gedoen, maar slegs navorsing \vat met gaud en

s:r

ontde!:ldng te doen geh:::Ld t, is tot dusver gedoen. Die vroegste ge sl.::iedenis deur pioniers en ges~:iedskr;srv1ers oorgedra, maar 1.veinig is op opvoed'·J.:mdige gebiect gesJTy;re gevind.

Net ':n :~.rtikcl vmt ~1ier of daar vers::yn het, is iets gomeld oo~ die s!~le vun die stad. Dac.r is geon poginc; ao.~1~~o·,rend. om (:uicleliJ;: ui teo::.1 te sit nie hoe die

opvoedJ<:Lmdir~e inrigtinGs van die ste.d onhvil:kel het van

die klein .s1_{:ool tj ie in d m:ynl:e::.mp totdat Johanne sbnrg die}

hoosste opvoecH:unclige inrigting, 'n u.~."1iversi te it, bekom het.

DiG sJ::ry;.1er het 11om dus ten doel stel or1 kortliks die ontwikJ;:eling van die onderwysaange-leenthede in Joha:1ne sburg na te spoor sever di t moontlik

gedoan k~n word. Die ~;:o:r:1S van 1 _{::.1. bevolldng hat gee is dat} die !dnc"'.ers clarc.E:tl c1io elc.Fnent§r.ste onclerrig mocs geniet. Het die onbd:.:1:eling van die stad is steeds hoer eise gestel. ter s:.:.ole is ver·vrag. Die invloed van die

Ul.tJ~~?e- l·~ v~~ ~t~~~s,ree· 1_Jeve~

--C,..l.L. ... L .l. •. :.;> c .. .:.L. 1.:> c .. c;. ~' •· : ;.::, '

ling binne die poorte. Die aise vir deee;liJ;:e onc"'.erlrJs j_s

al tyd hoer em hoer stel, sodat eindelik na veel stryd c1 hoogste inrigting verl~y is.

Johannesburg se agtergl"Ond v~;rkry is deur besoe};::e aan die Africanamuseum, die stadsgebiede, besoeke aan ou

skoal-geboue, en voorbereidende esHerl:, is daar met navo:;..""sing begin. Die navorsiag het grotendeels in die Argiev:e van die Uniere rins, ~'ed. ~:.:erv. of Ge::L"'ei'. Kerk, Anglikaanse

Ker~."i: e::.1 die Joha:::1.11es:Jurgso :.tunisipali tei t plaasgevind.

Die au nuusblaaie v2.n stad is nageslaan. Die notules van die vJit,ra ter sranc1-Sen traal Skoolraac1 is Vcmaf sy

ont-sta.an nagespoo:c"', asoo:;: ve::L"'SJ.::eie pamflette, arti~:els en a.ncfer bronj.1e .

Na die sto:f nagegaan is, is gevincl da t clae.r t n c1uidelike ontwi:~reling op

onder-vr~rs-gebied plaasgevli1.c het. l1et die groei van Johannesburg hat t n bevolldng ontstae..n \rJa t van alJ_e dele van die w§'rald

a:f'koms tig ·Has • i·Iulle het opvoed~.:u.nclige eise gestel 1-rat \·reens die strange toepassinB: van ~<retge·vrin€ nie ver\vesenlik

kon ~r;ord nie • Die gevolc; vras da t die stryd. om beter

onder1·rys een van die gebiede v;ras, lra2 .. r die uitlander pro-beer het om die RepublieJ.\: te beve,s. Selfs na die oorlog is die vrao..rde van onderU"'J'S besef en daarom is voortgestreilre totdat die ideaal van Johaw~esburg bereik

'n

valle doserende univers·iteit.

Daar is besef dat die groei van onderwysaangeleent-hede/

hec~o in Johanne S~)Ul'g in c"',_rie duidelil:::e tydper~::e val: (a.) Die eerste opvoed~::u..nc~ige pogings v2.n

1826

-Johannesburg, 18<;;6 - 1902 en

(c) dllie opvoec~:;::u.ndige 'lver~:: v2.n clie nm·re Jtegering

Het cli'e ~;::ennis is die verhe..ndeling soos volg inge-dee1;

£1.9..9.,ts ... 't..1.1.t._~ gee ~:oJ."tli!.:::s c~ie ontwiJd;:eling van c~ie Gouclsto.d tyc1ens d.ie perJ.ode van stuc1ie ':reer, om as at;tergrond te dien.

pogings 1m t aange·uend is o:.-:1 c~ie

eerste s~cole in die nuut"'[;estigte dorp _•

1vetgevlinc va:a • Eansvelt gevolg het en die gevolg daarvan.

JiQ.9.:f.§.t,:t.l)\,_IV too~1 die groei van onder'\T.)'Saangeleent:i.1ede aan, tot clie aanvc:mg van die oorlog? en hc.mdel oor die ver-iJeterc:e cnder•:rys rie• .. re wa t aan die ste.d in die vorm. van staatskole toegestaan Oo!:Z: 1-mrd die wer1::: van die iiCouncil of Education" bes;a'y:f.

Hoo:fstul;:

....

-·

....

_{___}

V _...,.. Die oorlog het 'n omwenteling teweeggebring en min onder1•1:/Sfasi1i tei te 1ras in die stac~ ter besld!c>:i.'lg van die jeug gestel.

Jioo].~tuli_)~l gee die cerste paging van die nu-vre Onc1er1·J3'S-c.epartemen·c o:m onderuys die ste..d te konsolideer deu~

goeie geboue te vers!;:af en oo~:: voorsiening vir boer-skole te ~~12.a::. Sl::ole detT die Ai'rikaners opgerig om l:reerstanc1 teen die Engelse invloec1 te bied, -vrord ool\: nagegaan.

Oncler,vys in J'ohannesburg lwm in 1908 onder die beheer vc.m die Wi twatersrand-Sentraal Skoolraad, "'rat

ho!il bey-uer om onc~e:J."i.T.:~S2.<.:11gelecmt~.1ede so snel :noontlil:.:

pl2.2.S bevolldng

aan omn

Die grootste e}.

va::.'l c1ie bevol:di'l3: van 'T'·"'""'_{~.L C~.L.L..} 1SV·=>al l"'eVl .. .,c" _{'Y2..t;>v.t;? 0".}

C::,. - J l.J. ~ .!.~ 1_J

die Witi:atersro..~'lc: en i1oo:rss.Et~:li~: in st2.c: Jo!'lannesourg.

Het v2.n die bied het daar in die

:.:ort tyd va~1 viei·-en-sestic; ja:?.l"' ll.eeJ1·.rat van sy ges,ded.el'lis

.as no. en van

:.~inCers "i'rat oo:.-: na. s~:ool en terug!!.a.a.s.,. is nie

be1.vt.1.s van c-:.ie c:;e _• Ouers neem c~i t

t l1u1 ~:inc~er s 1.10. een van :tl.egering s:~ole

l1ulle ouc~ genoeg _• Nin sef

op c:.ie

eler_1ent&rste onderr t2 besorg.

die s van v.raarde vir onder1.ryser

112.t qoet arbei, om \l88t V8:1 strut.velinge en dae van die stad plaasgevind t,

1 v2.n d zroot

onder~:rys-ste 1 V2.l1 WitFater vorm.

Vir die ouer die ~:.:ennis van die ge s!x::tedenis van

lmn c~ie opvoeding van S'j~"

l:ind \Taarc:eer, as hy 1·1eet watter streue daaragter s~.ruil om goeie s~wle goe geboue met goad opge ide personeel am'l sy ld:nd te ve:;."'si::ai'.

Vi-.c stud.ent dit ook van waarde om te besef die voorreg va~1 hoer erl:~iversitei tsgerieue wat hy

na b:;r sy tt~is te t, nie net die gevolg van blote

;,vild;:eling vms nie, ma2..r van 1 _{n vorige geslag se strewe om}

sac..m te sta.an om die hoogste, die beste gerievTe vir sy kinders te vers:caf, soda t huJle.opleiding hier kon geniet en nie elders daarvoor hoef te nie.

Vir cUe kind is die J:ennis van waarde in soverre dat hy ook be.sef da. t alhoe'.-rel Johan_nesbur•g jon!r is,

ijjt

r n agtergrond op opvoed};:undige gebied het.

besef onder watter omstandighede sy voorgangers, onder

\.1

wic mislden grootouers en hul oers \·m.s, moes sukl;:el om

t n bietj ie ondor~:rys te bekom, sal hy c1ie onclerwys aan hom

vers1_{J.:2.f, meer 1raardeer.}

Ten lae.ste is hier nog 'n

"\(" chf!' ~0~\a::\k~odv:-'le

leemte,gevul in die groot veld van sosiale en opvoed-k.ul1dige s~dedenis van ons land, sodat beter verstaan kan 1-rord dat ons deel van 1_{n opvoeding.stelsel is uat}

met die beste in die v!grelcl kan vergelyk.

Die baanbre~;:ers van ons stad, hetsy Afrikaans· spreiwnrles, hetsy Engelsspre!-;:endes, het pro beer om t n

onder1~rsstelsel vir Johannesburg op te bou sodat die jongste leerling in die grade en die nagraadse student die beste opvoeding kan geniet in goeie geboue, wao.r die nodige leiding tot hul besldlddng gestel 1-rord.