De Psalmen Dauidis

(1)

in Nederlandischer sangs-ryme

Jan Utenhove

bron

Jan Utenhove, De Psalmen Dauidis, in Nederlandischer sangs-ryme. Jan Daye, Londen 1566

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/uten003psal01_01/colofon.php

© 2012 dbnl

(2)

DE PSALMEN Dauidis, in Nederlandischer sangs-ryme, door Ian VVtenhoue van Ghentt.

§ Wartoe toegedaen syn de gesangen Marie, Zacharie, Simeonis, mit t’samen den tien geboden ende gebede des Heeren, mit noch anderen.

§ Item, is hier noch voor iegheliken Psalme gesett syn inholdt: ende aent einde een voeghlick ghebedt daroppe:

Altemael to nutte der Gemeynte Christi.

Psal.9.b.12.

Singet den Heere, die to Sion woinet: verkundiget onder den luyden syne daden.

Iacob.5.c.23.

Lydt iemandt onder v die bede. Is iemands goedes moedes, die singe Psalmen.

Ghedruckt to Londen by Ian Daye den 12. Septembris. 1566.

Cum gratia & priuilegio.

Jan Utenhove, De Psalmen Dauidis

(3)

DEM Christliken leser gheluck ende heyl.

GElyck als de vrome ende godtsalige D. Iohannes Vtenhouius, ridderlicker afkumpst wt ouden ende eerliken stamme to Ghentt in Vlaendern, de gantse tydt van ongeuerlick 21. iaren, dat hy vmme de ware religie Iesu Christi, door ongehoirde tyrannie des Romischen Antichristi ende syner strydtheeren wt synen vaderlande ballinck geweest is, alle synen arbeidt daertoe anghewendet heeft, dat hy mit synen gauen hem van Godt gegeuen, Godes Gemeinte dienen, se stichten ende bauwen mochte, So heeft hy dat beneuen anderen hoighprysliken daden ende wercken oock insunderheit bewesen, in den langen ende trauwen arbeide, dien hy angewendet heeft, de psalmen des koninglicken propheten Dauidis, in moeder sprake dichte ende sangs ryme te bringene: 1.Pet 2 9 Apoc.1.6.8: 5.10. Op dat also de Gemeynte Christi (die in Christo den waren, eenighen ende eewichblyuenden priester, door dat Leuitische priesterdum (als Paulus in den brieff tho den Ebreeren duydtliken vthlecht) afgebildet, Heb.2.3.4:

5.6.7.8.9 10 Gala.6 15 Col 2.6: 8: 3.11. sonder enich onderscheidt der personen in allen hueren leden, Gode tot een konincklike priesterdum ghe-

(4)

maket is) in hueren kerckliken thosamenkumpsten (na lofliken bruycke der olden geloiuighen) beneuen der predike des wordes ende gebruycke der Sacramenten, een voeghlike ende stichtighe oeffeninge hadde, niet alleene mit sunderlinger

beweechlickheyt des gemoedes Godt an te roepen, te louen ende te danckene: dan oock, dat sy in de ryke schatten des Geestes (die sich vorneemliken in den Psalmen, so sy verstandtliken gesungen werden, heruoor geuen ende bewysen) ingeleidet werden mochte.

Dewyle hy auer door vele ingeuallen oirsaken ende verhinderinghen dit werck noyt to eenmael heeft vthuoren noch vollenbringhen konnen, heeft hy dat in vorleden iaren to verscheidenmael, ende oock (vth oirsake, als hy selues in etliken synen vorreden bekent, dat de eene dach des anderen meester is) altydt mit etliker

veranderinghe, stuckswyse in drucke vthghegeuen: Heeft auer so langhe syne handt van den vorsechten wercke niet afghehouden, voor dat hy dat ten lesten, mit ouersien der vorheen gedruckeder Psalmen, ende toedoen anderer, die noch te maken waren, gants ende eenformelicken vthghemaeckt heeft. Waer hy oock, etliken to gheualle, etlike worden ende wysen van spreken, die hy sus vorheen in anderen drucken ghe-

(5)

bruycket hadde, naghelaten heeft.

Dewyle auer de Heere, hem dit teghenwordige leuen so lange niet gegunnet heeft, dat hy dit syn werck selues in drucke hadde wt geuen moghen, So hebbe wy dieners der Duydschen Gemeynte to Londen, syne mitbroeders ende mitregerers in derseluen vorseder Ghemeinte, datselue na syner begeerte in hande genomen, ende ten gemeynen besten aller Gemeinten Godes ende vromen, die onser sprake syn, oppet aller correckteste, als ons in onser gelegenheit mœgelick geweest is, in drucke vthgaen laten.

Auer dewyle in den Geminten Godes, dien wy hier eygentlicken mit onsen arbeide te dienen soecken, niet alleene de oeffeninghe der Psalmen is, dan ock Christliker gebeden ende der heylighen Sacramenten Christi, sampt noch anderen noidtwendigen ceremonien ende kerckendiensten, So hebbe wy oock dese, gelyck als sy by ons suslange in bruycke geweest syn, tot den vorseden Psalmen (dier oock een ieder, achter aen, mit eenen voeghliken ende eygenen gebede besloten ende vertziert is) toe drucken laten willen: Op dat alle kerckendieners onser sprake, die suslange mit ons in der kerckenpolitie eenhellich ende eens gheweest syn, een verdich formulier vorhan-

(6)

den hadden, hueren kerckendienst an te dienene: ende oock een ieder, wie hy sy, van onser kercken politie (die, hoewel sy op Godes wordt ghegrondet, ende mit den bruycke der iersten Apostolischen kercken eenformelicken ouer een kumpt, van den wereldtwysen, ende allen Antichristischen volcke (dien edt in hueren verdichteden ende huychelschen Godes diensten alleene vm wterlick geprang ende kostlickheit is) als nieuwe lachlick end spottlick verschimpet ende verspuywet werdt) hieruth ordeelen mochte

Bidden dy derhaluen Christlike leser, Du willest dy desen trauwen arbeidt D.

Iohannis Vtenhouij saligher, ende oock nu den onsen to ghemeynen nutte gedaen, dy geuallen laten, ende denseluen to dynen besten ende ter stichtinge der Gemeinte Christi bruycken.

§ Tho Londen in der Duydschen Ghemeynte, desen, 12. Septembris An. 1566.

Godfridus Wingius.

(7)

Aenwyser.

A

223 AEn Babylons water.

cxxxvii.

77 Alle volcken ghemeyn.

xlvii.

69 Als een heirt haeckt.

xlii.

D. 170.b Danckt doch end looft.

cv,

221.b Danckt den Heer mits

cxxxvi.

74.b Danckt Godt den Heer.

cvi.

193.b Danckt Godt mits dat.

cxviii.

57 De boosheyt der godloisen xxxvi.

86. De dwaes die spreeckt.

liii.

18.b D’erghe dwaes secht.

xiiii.

36. D’erdtryck kompt toe.

xxiiii.

182.b Die Heer die heeft.

cx.

40.b De Heer is myn licht.

xxvii.

29 De Heer verhoore dy:

xx.

190.b De Heere regneert fyn.

xcix.

Desen voorgaenden Psalm salmen singhen in der wyse des derden Psalmes.

30.b De Koninck sal ghewiss.

xxi:

153.b D’Heer regneert

aenghedaen:

xciii.

27 D’Hemels an allen kant:

xix.

158.b Die Heer die regneert.

xcvii.

123 Die Heydens syn, o Heer lxxix.

210 b Die huer betrawen

cxxv.

16.b Doe bystandt, Heer.

xii.

188.b Doe Israel toog h.

cxiiii.

211 b Doe nu de Heer.

cxxvi.

(8)

133,b Du heirder Israels

lxxx,

238 Du hemelschepsel, loof

cxlviii.

140,b Dynen erdryck, Heer.

lxxxv.

(9)

E

239 b Een nieuw ghesanck

cxlix

157 Een nieuwe liedt singet

xcvi

91.b Erbarem dy myner.

lvii

G

178 Gheef lof end danck

cvii

232 Ghelooft sy de Heer

cxliiii

195 b Ghelucksalich mit.

cxix

146 Gods goedtheyden wil

lxxxix

81 Godt der goden Heer

l

78 Godt is de Heer

xlviii

125 Godt is eyghentlick

lxxvi

137 Godt is ghestaen

lxxxii

75 b Godt is onβ toeulucht

xlvi

119 Godt is recht goedt.

lxxiii

5 Godt mynt gherechticheyt.

iiii

143,b Godt om syn woonstede

lxxxvii

107 Godt wil onser ghenadich:

lxvii

43 b Ghy die daer syt in

hoogheyt, xxix

92,b Ghy die syt in den raadt.

lviii

H

148 Heer du bist ons.

xc

22 Heer, hoor na myn

gherechticheit xvii

217 Heer, niets groots is.

cxxxi

217.b Heer, wil Dauids

ghedachtich cxxxii

(10)

13 b Hoe kompt doch Heer

x

17.b Hoe lang vergeetstu.

xiii

139,b Hoe lieflick syn.

lxxxiiii

2 Hoe rasen so de Heydenen.

ii

128.b Hoor doch myn volck.

lxxviii

79.b Hoort doch alle volcken.

xlix

I. 46.b Ick heb in dy ghesett.

xxxi

(11)

64 Ick heb in my gheseyt.

xxxix

114.b Ick heb op dy ghesett

lxxi

291.b Ick lieue den Heer

cxvi

126 Ick riep mit myn.

lxxvii

228 Ick roep ernstlick.

cxli

185,b Ick sal dy, Heer.

cxi

23.b Ick sal dy lieuen.

xviii

12 Ick sal louen den Heer

ix

208 Ick ward verblydt

cxxii

52.b Ick wil steeds den Heer.

xxxiiii

224.b Ick wil wt gantsen herten,

cxxxviii

8 In dynen toorn wil.

vi

104,b Iuechet Gode du erdsche

lxvi

135 Iuechet Godt mit andacht lxxxi

161.b Iuechet in den Heeren

c

K. 156 Kompt, laet ons vro

xcv

L. 108 Laet Godt den Heere

eenmael lxviii

234 b Loof den Heeren, o siele

cxlvi

187.b Looft den Heer, ghy die

syn cxiii

193 Looft den Heere ghy

Heydens cxvii

236.b Looft den Heere, want.

cxlvii

224 Looft Godt in syn

heylighdum.

cl

(12)

Desen voorgaenden Psalmen salmen singhen in der wyse des .32. Psalmes.

M. 74 My kompt te voor een rede.

xlv

32 Myn Godt myn Godt

waerom.

xxii

35 Myn Heere voedt my

xxvii

181.b Myn hert, o Godt end

Heere.

cxiii

37 Myn siel heff ick

xxv

(13)

166 Myn siel, loof den.

ciii

98.b Myn siel siet mit ghedult:

lxii

229.b Mit myn stem tot den.

cxlii.

N. 65 Na dat ick lang op den.

xl.

15.b Na dat ick my op den.

xi.

20.b Neem my o Heer.

xvi.

189.b Niet ons, niet ons.

cxv.

O. 114 O barmhertighe Godt.

lxx

83. O Godt myner ghenadich li.

99.b O Godt myn eewigh God.

lxiii.

9. O Godt myn Heer.

vii.

90 O Godt, wil dy myner.

lvi.

162.b O Heere, dat lof wacht.

lxv.

42.b O Heer, die daer bist

xxviii.

154.b O Heer end Godt.

xciiii

87.b O Heere Godt door dynen.

liiii.

116b.

O Heer Godt, gheef dyne.

lxxii.

9 O Heer, hoed my,

xxvi.

45 O Heer ick, wil hoogh.

xxx,

141.b O Heer neygh tot my.

lxxxvi.

164 O Heer verhoor.

cii.

3.b O Heer, wat grooter.

iii.

19.b O Heer, wie sal in

xv.

230.b O Heer, wil myn ghebedt.

cxliii.

44.b O Heer, wil myn saack.

xxxv.

(14)

233 O myn Godt myn koninck.

cxlv.

183 O myns loofs Godt,

cix

10.b O onse God end Heer.

viii

67.b O wel salich, die daer.

xii

(15)

49 O wel salich, wiens.

xxxii

R

73 Richt my, o Godt.

xliii.

S

1 Salich is die niet.

i

186.b salich is die man

cxii

219 Sie hoe vroylick end goedt.

cxxxiii

220 Sie pryst den Heere mit

cxxxiiii

159 Singt een nieuwe ghesanck.

xcviii

138 Swych doch niet, Heer

lxxxiii

215 Sy hebben my dickmael

cxxix

T

151 T’is voorwaer een groot.

xcii

58.b Tooren dy niet Iosduia.

xxxvii

208.b Tot dy, die woonst in

cxxiii

V

162.b Van goedtheyt end

gherichte ci

50 Verhueght v doch.

xxxiii

94 Verloss my, Godt, van

myn.

lix

6 Verneem myne worden.

v

(16)

W

212.b Waer Godt niet self dat.

cxxvii

85 Wat roemstu, dy du.

lii.

121.b Waerom verstootstu ons?

lxxiiii

206 Wanneer ick was in

tegenspoet cxx

207 Wanneer my kompt.

cxxiiii

209.b Ware Godt ons niet.

cxxiiii

168 Wel aen, myn siel.

ciiii

214 Wel salich is bedeghen.

cxxviii

150 Wie syn vertreck neempt.

xci

88 Wil, o Godt, myn bidden.

lv

(17)

216 Wt dieper noidt schrey.

cxxx

72 Wy hebben Heer ghehoirt.

xliiii

123.b Wy sullen dy vast louen.

lxxv

Ghesanghen.

241 Myn siele maeckt.

241.b Ghelooft sy de Heer.

242.b Nu laetstu dynen knecht.

243 Hef op dyn hert.

244 Wy gheloiuen in eenen.

245 Onse vader, die in.

246 Onse vader in hemelryck.

247.b Ghelooft systu Heer.

248 O Godt die du onse vader.

(18)

Aenwyser des formuliers kerckliken dienstes.

1 De thien gheboden

2 Bekentenisse der sunden

3 Verkundinghe des Bannes, ende

oplossinghe der sunden.

5 Bekentenisse des Gheloiues

5.b Ghebeden voor ende na der predike

16 Andieninghe der H. Doipe

26 Andieninghe des Heeren Auendtmaels

38 Forme openbarer boete

43 Bann of afsnydinghe

48 Wederopneminghe eenes ghebannedes

51.b Eestandes of huywlickes beuestinghe.

59.b Besoeck der krancken.

63 Begrauinghe der dooden.

63 b Huysghebeden.

Cyfertall mit lettertalle daeronder, ter berichtinghe der eenuoldigen.

4 3

2 1

iiii iii

ii i

8 7

6 5

viii vii

vi v

30 20

10 9

xxx xx

x ix

70 60

50 40

lxx lx

l.

lx

100 90

80 c xc

lxxx

(19)

M.

(20)

Errata.

PSalm. 7. Blad. 10: Regel. 16. bekeere. Psa. 9. Blad. 12.b. Regel. 28. Eyscht hy end neempt edt in behoedt. Bla. 13. Regel. 9. heyl door dy. Ps. 12. bla. 17.b. r. 1, boosten.

Ps. 22. bl. 33. r. 2. huld. Ps. 31, blad. 47.b r. 21. pott. Ps 36 bl. 58.b. r. 7. Sullen blyuen veruallen. Ps. 46. bla. 76.b. r. 7. Delge wt. Psa. 53. bl. 87. r. 6. Want. 8.

heeftse. 12. Als Godt sal wederbringen. 13. Syn volck. Psa. 54. bl. 87.b. r. 7. End.

etc. D’Heer is mit den genen, die uw onderholden. bl. 88. r. 8. verlost Ps. 59. bl. 95.

r. 16. End om huerer wyuenklaps will. Psal. 65. bl. 104. r. 8. Hyer vooren Ps. 67. bl.

107.b. r. 7. Godt geue. Ps. 68. bl. 19.b. r. 6. stoot. 8. Mits. bl. 110. r. 66. honden.

Psal. 69. bl. 113. r. 10. vreedsamich. 14. vlien.. Ps. 71. bl. 115. r. 23. Gehouden. Ps.

73. bl. 119.b. r. 17. beter. bl. 120. r. 20. End heb daghlick aenstoot geleen. Psa. 74.

bla. 121.b.13. Delge wt, hu. Ps. 80. bl. 134.b. r. 22. heeft wt goeder aerdt. Ps. 86. r.

21 sy my. Ps. 92. bl. 152.b. r. 2 soet van. 28. verheffen. Ps. 93. bl. 153.b r. 16. D’Heer.

Ps. 94. bl. 155.b. r. 7. du hem. Ps. 96. bl. 157.b. r. 1 aenwijst. Ps.110. bl. 162 r. 9.

daden. Ps. 102. bl. 165. r. 2. tydt. Psa. 103. bla. 167. r. 11. Straffe niet. Ps. 106. bl.

177.b. r. 2. haat. Ps. 113. bl. 188. r. 12. Die den armen Ps. 116. bl. 192. r. 6.

barmhertich sy. Ps. 119. bl 197. r. 12. dyner wett. bl. 198. r. 22. nemen. b. r. 22. G.

Zain. bl. 200.b. r. 20. wraeckst. bla. 203.b r. 2. te vreden bl. 204. r. 22. geboden. bl.

205. r. 9. Sie aen. Ps. 132. bl. 218. r. 12. Diene. Psa. 133. bl. 219.b. r. 13. Welcke.

Ps. 149. bla. 239.b. r. 11. In der. 13. ernstlick. § In den gesangen bl. 242. r 24: d’Aller hooghstens. bla. 245. r. 3. Sitt. bl. 246.b. r. 12. toesey.

In den formulier.

Blad. 2. Reg 12. herten. bla. 8. r. 17. sy da

(21)

na. bl. 12. r. 29. verganckelick. 15. bla. 14. r. 3. vertrauwen. Blad. 16. reg. 23. etliken.

bl. 20.b. r. 22. geboetet. bl. 24.b. r. 28. waerumme. bl. 27. r. 23. lyue ende bloede.

bl. 36.b. r. 1. hebben. blad. 39.b. r. 28. dynen eenichgeboren Sone niet voor de recht:

Bl. 44. r. 7. ende van der gemeinschap. blad. 47. r. 24. oirsake. bla. 49. r. 10. less fol. 40.b. bl. 51. r. 26. les. fol. 41.b.

Dese feylen, die men oock mit groiten aengewendeden vlyte, niet heeft myden konnen, wilt Christlike leser, int beste afnemen: ende so du noch andere vindest, na desen exempel, na propooste ende na den psalmboscke minnerer formate, to uwen besten beteren.

(22)

De Psalmen Dauids.

Beatus vir qui non abijt. Psalme. I.

Dauid segt hier, salich te syne, die daer verwerpen den raedt ende seden der godloosen, ende sich begeuen te erkennen ende na te trachten de Wet des Heeren: ende wederom onsalich, die ter contrarye doen.

SAligh is die niet tot den rade, Der godloosen neemt synen ganck:

Noch staet in der sondaren pade, Niet sitt oock op der spottern banck.

Mer syne lust neemt euen seere In s’Heeren Wet, end dach end nacht

(23)

Daerom tot synen troost end leere Ghedenckt, end deghelicken tracht.

Des’, als een boom by waterbeken Gheplant, die syn vrucht t’syner tydt Ghéeft, sal syn, end daerby gheleken, Gants salich end ghebenedyt.

Een éenich bladt salder niet vallen Uan sulcken boome so gheplant:

Also sal hy, sonder misuallen, Bespoedight syn in allen standt.

Dit sal ghéensins moghen gheschieden Den godloosen die Godt verschuyft:

Mer sy sullen stracks moeten vlieden, Euen als t’kaf voor windt verstuyft.

Daerom sullen die boose knechten In d’ordéel niet konnen bestaen:

Noch de sondaers by den gherechten, Mits dat sy na der boosheyt staen.

Want de Héer kent den wech end d’leuen Der, die na gherechticheyt staen, Mer die de boosheyt hier aenkleuen, Huere wech sal verloren gaen.

Ghebedt.

O Heere Godt, die du ons gheschapen hebst ter ghelucksalicheijt, ende hebst ons ghegheuen dijne heijlighe Wet, die daer is de regel rechtscapen leuens: geef dat wij door dijne ghenade versaken alle lusten des vleesches ende alle boose geselscap, so toenemen mogen

(24)

na den gheest, dat wij altijdt onder dijne bescherminghe een vast vertrauwen hebben, want dijn Sone Christus Iesus verschijnen sal, te onderscheijden de bocken vanden schapen die hij verlost heeft met sijnen bloede.

Amen.

Quare fremuerunt. Psalm.ii.

Dauid verhaelt hoe de vorsten deser werelt Christo ende synen ledematen met huerer gantser macht wederstaen sullen. Mer dat huer bedryf vergheefs sal syn, nademael dat Christus van Gode voor een Koningk beuest is, ia dat sy van Christo verdaen sullen werden, ten sy dat sy sich hem ende synen woorde onderwerpen.

HOe rasen so die Heijdenen te hoop?

End de volcken betrachten ydel dinghen:

De Koninghen der erden rijsen op,

End de princen hueren raed t’samen bringhen.

Om te rotten

(25)

t’samen teghen den Héere:

End hem vyandelick den krygh te doen, End synen Christum van hem ghelieft seere, Sprekende met sulckerley woorden koen.

Laet ons huer banden breken onuerschoont, Ende van ons verwerpen huere stricken:

Mer die daer in den hooghen hemel woont, Die salse wel belachen end verstricken.

D’almachtigh’ Heer sal huer wegen bespotten End sals’ in synen toorn dan spreken aen:

End in syner grimmigheyt, mits huer rotten, Ury antasten end met schricken beuaen.

Ick heb (seyt hy) mynen Koninck ghesett, Naemlick op Sion mynen heylghen berghe:

Ick wil s’Heeren ordeninghe end ghesett

(26)

Uertellen, op dat ick niets en verberge.

Dats dat hy heeft gheseyt tot mynen ooren, Du bist ghewis myn wtuerkoren Soon Ick heb dy ten desen daghe gheboren, Waeran ick heb myn wel gheuallen schoon.

Begheer van my end ick sal gheuen dy Die Heydenen tot erue sonder eynden, Ende dyn rycke sal hem strecken vry Ouer al, ia oock totter werelt eynden.

Du saltse met eenen yseren staue In stucken slaen, so sy dy wederstaen:

End’ als een leemenen pot door straue Bryselen gants dat sy te niete gaen.

Nu dan ghy Koninghen, wilt doch verstaen, Die daer gheseten syt in grooter eeren, Ghy rechters der erden laet v oock raen, Ende latet v deghelicken leeren.

Dienet den Heere vry van herten gronde, om syns toorns wil maeckt dat ghy hem ontsiet End verhueght v van herten end met monde In beuinghe voor hem met aller vliet.

Kust doch eenmael den Sone vriendelick, Dat hy hem niet gantselick en vergramme, Dat ghy vanden weghe niet eewelick Uergaet so hoort tydelicken syn stemme.

Wanneer syn toorn als vuer sal op ontbranden Eermen den seluen wel sal gade slaen.

Och hoe salich sullen in allen standen

(27)

Syn alle, die met vast’ hop’ op hem staen.

Ghebedt.

§ Hemelsche ende almachtighe vader, die du ons ghegeuen ende beuest hebst dijnen eenighgheboren Sone, tot Heere ende Koninck: wil door dyne wijsheijt verstroyen alle raedtslaghen die ouer al teghen hem gheschieen, ende gheuen dat wy dy in rechtschapen vreese dienen moghen, ende eyndelicken dat opperste goedt ghenieten, dat wy verhopen door den seluen dynen Sone onse Heere Iesum Christum. Amen.

Domine quid multiplicati. Psal.iii.

Dauid leert met synen exempel, dat de vyanden der godsalighen in grooten ghetale syn, mer dat mense niet vreesen sal, om der teghenwordiger hulpe Godes willen.

O Heer wat grooter hoop Ryst’er teghen my op, Die hen teghen my steken?

Uele seggen van my, Gods hulp, die hem was by, is van hem

(28)

afgheweken.

Mer du bist, Heer, myn schilt, Die my beschutten wilt, So ick wel heb beseuen.

Du bist d’heerlicheyt myn Die my maeckst te gaen fyn Metten hoofde verheuen.

Ick heb gheroepen seer Met myn stem totten Heer, Dat ick hem niet verberghe, End hy gants onghestoort Heeft my gunstlick verhoort Uan synen heylghen berghe, Ick sal schoon gaen te rust, Ende slapen gherust Sonder vreess van misualle

(29)

Dan sal ick wacker vry Werden. Want d’Heer sal my Behoeden voor den valle.

So my thien duysent mans Schoon anuielen te hans Ringwyss ick wou niet vreesen, Wil dan, o Heer opstaen, Ende my te hulpe staen O myn Heer Godt ghepresen.

Want myn vyanden al, Heefstu gheslaghen wel Hard op huer kinnebacken, End heefst ghebroken daer Den godloosen voorwaer Huer tanden inden backen De ware salicheyt Ende bistandicheyt, Komt Heer van dy alleyne:

Du streckest te ghelyck Op dyn volck ryckelyck Dyn segheninghe reyne.

Ghebedt.

§ O eewighe Godt, die du te beproeuen dat ghelooue ende gheduldt dyner

wtuercorenen, de selue hebst willen onderwerpen menigherleye tribulatien: nademale wy niet bestaen konnen voor so velen vyanden, gheef dat wy also leuen onder dyner beschuttinge, dat de werelt bekenne, du syst onse schildt, door welckes kracht

(30)

wy de ouerwinninge bekomen, ende verachten alle hoocheyt ende macht, ende verhopen salicheyt ende segheninghe van dy alleene door Iesum Christum. Amen.

Cum inuocarem. Psal.iiii.

Dauid in der conspiratie Absalons, roept Godt aen, straft de princen Israel die teghen hem conspireerden, roept de selue tot boete: ende besluyt, dat hy sich wel vindt, daeromme dat hy op Godt vertrauwet.

GOdt mynr gherechtheyt, so wanneere Ick dy aenroepe verhoor my,

Bringh my wt angste int breyd, o Heere, Erbarm mynr na dyn gnade teere, Ende myn ghebet verhoor vry.

Hoe langh sult ghy, o boose lieden, Myn eer soecken

(31)

te niet te doen?

Hoe langh sult ghy aen alle syden So lief hebben die ydelheyden, End na de loghen trachten koen?

Wetet vrylick end slatet gade, Dat die Héer met blyde gheschal Bestemt héeft den Koninck wt gnade:

De Héer sal my kommen te stade, Wannéer ick hem aenroepen sal.

Béeft deghelick ouermits desen.

Ende sondight teghen hem niet.

In uw hert wilt ghedachtich wesen In uw camer met éen stil wesen Sonder my méer t’ andoen verdriet.

Offert daerna met herten goede Den offer der gherechticheyt, Met éenen ghebroken ghemoede, End hoopt op den Héer beyd’ in spoede

(32)

End in allerley teghenheyt.

Uele segghen, wie sal’t doch wesen, Die ons véel goeders sal doen sien?

Daer du dat selue syst ghewesen,

Héer, hef dyns aenschyns licht mits desen Op ons, wy dy staerlick aensien.

Want daerdoor sal ick t’allen stonden Méer vrueghds hebben end blyschap soet, Dan die daer véel koorens opgronden, End by welcken véel wyns beuonden Werdt in allerley oueruloedt.

So dat ick in vrede sal rusten, Ende slapen in sekerheyt, Want du syst edt die my berusten

Doest, Héer, met vroeylickheyt end lusten, End met duerigher vasticheyt.

Ghebedt.

O Heere Godt, die du bist de oorspronck aller gherechticheyt, ende wetest de groote aenslaghen, daermede wy an allen syden bespronghen werden, versteeck onse ghebedt niet, mer maeck dat wy dyne gunste ende goedicheit gheuoelen, Op dat wat

verdruckinghe ons ankomme, wy niet laten te leuen in vrede, vrouwde, ende gherusticheyt des gheestes, verwachtende de eewighe ruste die du dynen kinderen belooft hebst door dynen Sone Iesum Christum. Amen.

Verba mea auribus. Psal.v.

Dauid ballinck na veel lydens van Saul, ende vreese

(33)

noch meer te lyden door de vleyers die omtrent Saul waren doet syn ghebedt tot Godt. Daerna vertroost hy sich seluen wan hy bedenckt dat Godt de godloosen haat, ende den vromen gunstich is.

VErneem doch myn woorden, o Heere, Wil myn betrachten wel verstaen, End myns gheschreys stem mercken aen.

Want ick myn Godt Koninck vol eere, Bidd’ tot dy seere.

S’morghens seer vroech ia voor den daghe, Du salt, o Heer, verhooren my.

Want ick sal my s’morghens voor dy Uoeghen troost wachtend’ op myn klaghe Die my behaghe.

Want du een Godt (niet te verschoonen) Bist, dien de boosheyt niet behaeght,

(34)

Dien oock de godloose mishaeght, Welck hem met Godt niet sal ghewonen Noch by hem wonen.

Gheensins sullen de dwase lieden, Uoor dyn ooghen konnen bestaen:

Want du haets’ alle die begaen End wercken boosheyt t’allen tyden Met een verblyden.

Du salt oock gantslick die daer lieghen, Brenghen tot verderf end in pyn, Die Heer haett die bloetghierigh syn, End die daer altyt met bedrieghen Om te gaen pleghen.

§1 Mer ick, Heer, op dyner ghenaden Ueelheyt eensdeels an my ghedaen, Sal in dyn heyligh huys ingaen, T’anbidden door dyn vreess beraden Sonder verspaden.

O Heer gheef my door dynen seghen, In dyn trauwe gherechticheyt, Om mynr vyanden wil gheleydt, End bereyt my dyn wegh te deghen Uoor all’ afweghen.

Want niet vasts is in hueren monden, Huer hert’ is gaer beueynst, kurt af, Huer kel’ is recht een open graf, Huer tonghe werdt oock t’allen stonden Uol smeeckens vonden.

(35)

Uerdrays’, O God, laetse veruallen Uanden raedslaghen die sy doen.

Uerderfs’ om huere swaer misdoen, Want sy syn oproerigh gheuallen Teghen dy allen.

End laets’ alle vro syn van sinnen, Die hen gaer vertrauwen op dy, Laets’ éewlick met vrueghdstemme vry In dy vroo syn met den, die dynen Naem recht beminnen.

Want du bewyst veel goeds, o Heere, Den gherechten mensche met spoed:

Du salt hem met dyn gunste goedt, Euen als met een schilt end speere, Wesen syn weere.

Ghebedt.

§ O Godt onse koninck ende Salichmaker, na dien wy onse betrauwen op dy alleene ghelecht hebben, dy te aenbidden in Gheest ende waerheyt, veracht niet dat roepen ende ghebedt dyner armen dienaren die daer verweldight ende verdruckt syn door dyne vyanden, ende houd ons altyt onder dyner heyligher bescherminghe, totter tydt toe dat wy vereerlickt syn met onsen hoofde ende Heere Iesu Christo, Amen.

Domine ne in furore. Psalm.vi.

Wy werden hier door Dauids exempel gheleert, hoe wy ons draghen sullen in onsen sieckten ende anderen verdrieten, beyde lyues ende der sielen.

(36)

IN dynen toorn bestraf my niet, o Heere, Casty my niet in dyner gramschap seere, Mer wildy Heer, erbarmen ouer my,

Want ick ben cranck, maeck my van sonden vry.

Maeck my gesondt, want myn beens my begeuen End syn verschreckt, myn siel is daerbeneuen In groot verdriet beswaert end gants onuro, Hoe langh saltu my laten Heer also?

Keer dy tot my, will my aensien, o Heere, Uerloss myn siel end weer in desen keere Myn liiden swaer om dyns naems wille groot, Want wie sal dyns ghedencken inden doot?

Wie salder oock dy dancken inder Helle?

(37)

In mynen sucht gantslick vermoeyt ick quelle, Myn bedde doe ick vloeyen alle nacht, End myn bedtste met myn tranen onsacht.

Myn anghesicht van versuchten end weenen, Is gaer verdrooght end veroudert met eenen, Om der willen aller vyanden myn,

Die my doorgaens quellen met grooter pyn.

Gaet wegh van my alle die boosheyt wercket Want op de stem myns weenens heeft gemercket, Die Heer, end heeft schoon verhoort myn gebedt End my ghegunt al myn begeert end bet.

Dat dan beschaemt all myn vyanden werden End achterwaert verwonnen van my terden Met schanden groot, na dat de Heer so goedt Te mywaert is, end my so vele doet.

Ghebedt.

Heere Godt, die du een recht richter bist, ende de dynen vaderlicken castyest, se te bringhen ter warer boete, maeck door dyne oneyndtlicke goedicheit, dat alle droefsalen beyde na siele ende lijf, die wy lyden voor onse sonden, ons dienen tot castydinghe: ende dat wy in midden derseluen, altydt geuoelen dyne vaderlicke goedicheyt: op dat wy met schaemte onser vyanden, dy louen ende dancken mogen alle de daghen onses leuens door onsen Heere Iesum Christum. Amen.

Domine deus meus. Psalm.vii.

Dauid bidt verlost te werdene vander veruolghinghe Sauls: stelt voor syne onnooselheyt, ende bidt ommet verderf syner vyanden. Singht eyndtlicken, dat sy vergaen sullen

(38)

allen met hueren eyghen swerden, waeruoor hy Godt dancket.

O Godt myn Heer, dy ick vertrauwe Uerloss my doch, na dyner trauwe.

Uan allen den veruolghern myn End van huer handen vry my fyn, Op dat huer hoofdt hem niet vergrype An my, end myn siele niet grype, Als een leeuw, om verschueren gaer Sonder dat

(39)

iemand helpe daer.

Myn Heer myn Godt, so ick bedreuen Hebbe sulks iet als sy voorgheuen, Of so in myn handt eenigh quaedt Beuonden werde metter daedt:

Hebb’ ick vergholden quaedt met quade Den die daer is vol onghenade:

Ia hebb’ ick niet (veruolght ten doodt On oorsaecke) hem verlost wt noodt:

Dat myn vyandt myn siel veruolghe, End dat hy se stracks achteruolghe, Uertrede myn leuen met vliet,

Brengh’ oock myn heerlicheyt tot niet, Ryss op in dynen toorn, o Heere, Sta teghen myn vyanden seere:

Waeck op dat ick werd’ in myn recht Ghestelt, na dyn belofte slecht.

Dat der volcken scharen ontspringhen, End dy, o Heere, dick’ omringhen, End om deser oorsaken wil Dit onder ons te rechten stil.

Daer sal Godt de volcken oordeelen, Ende my dan myn recht wtdeelen.

(40)

Recht my in mynr gherechtigheyt Na mynes herten gheheelheyt.

§1 Eynd de boosheyt der ongherechten End’ onderhoudt fyn den gherechten Gherechtigh Godt, die verklaert werdt Een doorsoecker der nier’ end hert.

Myn schildt, myn gheweer end myn hope Is in Godt, daer op ick verhope,

Die daer beurydst end behoedst fyn Die oprechtigh van herten syn.

God is een rechter der gherechten Welckes saken hy brenght ten rechten, Hy doet oock recht den desghelycks, Die hem daer greetet daghelycks, In dien die my daer soeckt tot schande Hem niet bekeere in rechten stande, D’Heer heeft syn scherp sweerd toebereydt, Synen ghespannen boogh bereydt.

Die Heere heeft hem bereydt alrede Doodighe wapens der onurede, Hy heeft schoon syn pylen bereet Teghen myne vyanden wreedt.

Deess genereert recht’ idelheyden End ontfanght pyn end swaricheyden, Te baren loghens onuerdacht

Anders dan hy hadde ghedacht Hy heft met een moeyelick slauen Een gracht ghedoluen end doorgrauen,

(41)

Mer hy sall vallen inde gracht Die hy voor ander’ heeft bedacht.

T’uerdriet waermede hy oueruallen My woude, sal op syn hoofd vallen, End het quaedt, dat hy so neemt op Sal stracks vallen op synen kop.

Dies sal ick den Heer louen stille Om syner gherechtigheyt wille.

Des hooghsten name ick singhen sal Myn leuen langk met bly gheschal.

Ghebedt.

O Godt eenich ondersoecker der herten, die du wetest, wy werden van onsen vyanden nergent omme veruolght, dan dat wy in geenen anderen hope hebben dan in dy alleene: streck dynen arme wt te verstooren de ghene die ons to onrechte veruolghen:

ende versamelt dyne ghemeynte, die dar verstroyet is door de tirannie der godlosen, ende hoed ons met dyner heyligher bescherminghe door dynen Sone Iesum Christum onsen Salighmaker. Amen.

Domine Dominus noster. Psalm.viii.

Dauid met grooter verwonderinghe, maeckt groot de wonderbare macht des Scheppers aller dinghen, ende de groote goedicheyt die hy heeft willen bruycken totten mensche, den hy hem schier ghelyck ghemaeckt heeft.

O Onse Godt end Heer van grooter

(42)

werde,

Hoe wonderbaer, ia ouer de gantse erde Is dyne naem du heefst seer fyn verhooght Dyn heerlicheyt bouen den hemeln hooght.

Du heefst dyner sterckheyt lof willen gronden Wt der kindern end suyghelinghen monden, End maeckst daerdoor verslaghen end beschaemt, Dyn vyanden end wrekers onbeschaemt.

Als ick aensie end aenschawe alle weghen D’hemels, die daer syn een recht werk van deghen Dynr vingheren, de Maen schynende an breydt End de sterren die du heefst toebereydt.

So seg ick vry verwondert end andachtigh, Wat is de mensch dat du bist sins ghedachtigh?

Of wat is der menschen soon dat du vraegst Na hem? end dat du syner sorghe draegst?

§1 Du heefst hem God byna ghelyck schoone Ghemaeckt, end heefst hem verciert metter krone,

(43)

Der heerlicheyt, end heefst hem ghestelt fyn Ouer alle wercken der handen dyn.

Du heefst synen voeten al onder worpen De schapen ende rinders, end gheworpen Onder hem de dieren, die daer op t’veldt Om huer weyde te soecken fyn ghestelt.

De voghels des luchts met huer klare stemmen, End de visschen des Meers die in breed swemmen End wat in s’Meers weghen fyn wesen heeft, End so wat daer onder dat water sweeft.

O eewigh Godt onss Heer weerdt te vereeren Hoe wonderbaer, end vol allerley eeren Is dyne naem, ouer de weereldt breyd Ia ouer al door dyn wonder verbreydt.

Ghebedt.

§ O eewighe Godt, die du door dyne voorsichtigheyt regierst alle creaturen, wy bidden dy oedmoedlicken, ghelyckerwys het dy ghelieft heeft ons te besoecken door dynen Sone Iesum Christum, ende ons wederomme te stellen in de eere, waer van wy door onser eerster ouderensonde veruallen waren: geef dat wy met erkentenisse dyner weldaden, grootmaken moghen dyne wonderbaerlicke moghentheyt nu ende in eewigheyt, Amen.

Confitebor tibi domine. Psalm.ix.

Dauid geeft Godt danck ouer der bekomen ouerwinninghe, waerinne syn voorneemste vyandt bleef: maect groot de gherechticheyt Godes die de syne in bequamer tydt wreket.

(44)

ICk sal louen den Heere fyn Ia wten gantsen herte myn, ick sal alle dyn wonderwerken Konden datmense magh bemercken, Ick sal in dy verblyden my,

Ander vrueghd wil ick gheen dan dy Alderhooghste, dynen naem singhen Wil ick end my in dy ontspringhen.

Want door dyn kracht myne vyandt Heeft de vlucht ghenomen met schandt, Uan hert’ end ghemoede besweken Uoor dynen aensichte gheweken, Want du, Heer, heefst ghestaen voor my End myn saecke behandelt vry,

Du bist voer my op stoel gheseten Als een recht rechter onuermeten.

Du heefst myn vyanden verdaen, End den godloosen doen vergaen,

(45)

Du heefst huer ghedachtniss doen eynden Uoor eewlick tot der weerelt eynden.

§1 Dyn verwoestinghen, o vyandt, Hebben nu ghenomen een eyndt:

Der steden die du heefst gheschonden, Werdt gheen ghedachtniss meer gheuonden, Mer die Heer die daer bouen is,

Sal eewelick herschen ghewis, Hy heft synen stoel ghestelt koene Om een recht gherichte te doene.

Hy sal daer in gherechtigheyt De weerelt rechten met bescheydt, Aller menschen recht end onrechte, Saeck weghende na allen rechte, De Heer sal een beschutsel syn Des armen in verdriet end pyn, Hy sal hem een toeulucht ghewerden, In syn teghenheden op erden.

Dies sullen verhopen op dy, Die dynen naem bekennen vry, Want du verlaetst gheensins, O Heere Die dy soecken in allen keere.

§2 Singht na behoorlicke ghewoont Den Heere die in Sion woont, Onder alle volcken syn raden

Maeckt kond, end alle syn schoondaden.

Want andachtigh d’onnosel bloedt Eyscht hy end neempt edt in behoedt.

Hy vergheet oock te gheenen tyden

(46)

Des gheroeps der bedruckte lieden.

Erbarm dy mynr Heer, end ansiet, Myn verdruckingh die my gheschiedt Door die my haten end benyden, Uan s’ doods poorten wil my beuryden Op dat ick in Sions besluyt,

Dyn lof verkondighe vry wt,

My verhueghende, recht van deghen, Om dat ick heyl door dy heb kreghen, Die heydens syn selue gheraeckt, In de gracht die se hebben ghemaeckt Huere voet is int d’net ghewerrent, Dat sy my wt hebben ghesperrent.

§3 T’is kenlick dat d’Heer heeft aenuaen Ende sulck een oordeel ghedaen, De godloose is verstrickt met schanden In d’werck syner eyghener handen.

De godloosse sullen vergaen, End ghewislick ter hellen gaen, Ende alle die met een verachten, Godt niet hebben in huer ghedachten.

Mer d’arme slecht in druck end pyn Sal nemmermeer vergheten syn, De hope der die verdruckt werden, Sal nemmermeer idel ghewerden.

Ryss op, o Heer, end sta my by, Dat de mensch de sterckste niet sy, Laet d’ Heydens kommen in t’ gherichte

(47)

Uoor dynen godlicken ansichte.

O onsterflick Heere, wel aen, Iaegh hen een vreese dapper aen, End wil de volcken so ghewennen Dat sy hen voor menschen bekennen.

Ghebedt.

O almachtighe Godt, die du nummer verwerpest die in dy vertrauwen: verhoir dat gheschreye dyner armen dieners, ende laet niet toe, dat de boisaftigen huere boise aenslaghen teghen ons wtuoeren, mer dat sy in huerer listicheyt veruanghen werden:

dat wy alwech oirsake hebben moghen, dynen heylighen name groot te maken, dat dy ghelieft heeft, sulkes ons te openbaren, door Iesum dynen Sone onsen Heere.

Amen.

Domine vt quid recessisti. Psalm.x.

Dese Psalm is een ghebedt teghen die verkeerde schandelicke ende godloose menschen, die door bedroch ende gheweldt de vromen onderdrucken.

HOe komt, o Heer, te deser tyt dat du So verre staest van ons in sulcker noodt?

(48)

End verberghst dyn lieflick anghesicht nu, Daer wy liiden verdrucking end aenstoot?

D’arme vergaet door den moedwille groot Der godloosen: maeck dat sy verstrickt werden In huer boose raden die sy anueerden.

Want de godloose in syn begheerlickeyt Komt, als hem na synen wille gheschiedt:

Den ghierighen hy ghelucksaligh seyt.

Die Godt lastert end schaft op hem gaer niet.

Hy is so prat dat hy sulcks niet en siet,

(49)

Hy denckt oock (end wilt andersins niet achten) Dat Godt niet sy, in all syn booss ghedachten.

Syn weghen steets tot quade ghesterckt syn, Dyn oordeels syn van syn ghedachten wydt, Hy is so groots dat hy met d’blasen syn Denckt syn party te brenghen in’t verdriet.

Hy segt in’t hert, ick sal wanckelen niet, Eewelick sal ick, sonder my t’ontryuen, In spoedigheyt mynen moedwille dryuen.

Syne mondt is vol meyneedigheyt gar, Uol listigheyt end bedrieghelickheyt, Onder syn tong is niet dan boosheyt klaer, End tot quellinghe is deselue bereydt, Hy heeft op t’velt syn laghen toegheleyt, Om d’onnooslen heymlick tem dood te ooghen, Slaende op d’arme voorbygangers die ooghen.

§1 Hy legt laghen heymelick waer hy kan, Euen als een leeuw’ in syn kuyle pleeght, Om aen te grypen den verdruckten man, Als hy hem in syn net ghekreghen heeft.

Hy dwyngt hem wat ende oedmoedelick leeft Op dat een groot deel der ellenden valle Door syne kracht, end gantselick verualle.

Daertoe segt hy in syn herte verkeert, Dat Godt deses alles verghetigh sy, End dat hy syn aensicht heeft afghekeert, Op dat hy t’selue nemmermeer aensie.

Ryss op, o Heer, ende daer in voorsie.

Laet dyn handt sterck eenmael verheuen werden

(50)

End vergheet niet de verdruckten op erden.

Waerom lastert de godloose end ghereert Godt, die daet is goedthertigh sonder gall?

Segghende in t’hert dat Godt hieruan niet weet End hier af gheen ondersoecking doen sal.

Mer du siest wel syn ergheyt ouer all,

Neem de saeck’ aen, dies sullen dy vertrauwen D’ armen, die den weesen bystaest mit trauwen Breeck daer den arm ende de stercheyt bald Des godloosen end verworpenen mans, Wanneer du ouer syn boosheyt doen salt Ondersoeck, so sal hy niet bestaen gants.

De Heer’ is Koningk herschende te hans Ia eewelick, mer de boos’ sullen werden Gaer wthgeroeyt midden wt syner erden.

Du pleegst, o Heer, fyn te verhooren stil Der verdruckten klaghen die sy dy doen, Beuestighende huer hert’ na hueren wil, End verhoorst huer bidden na huer vermoen:

Op dat du de weesen end arme bloen Beschuttest: ende dat de mensche wter erde Niet meer voortan teghen hen krygh anueerde.

Ghebedt.

§ Heere Godt, die du dat verstroeyt is by een versamelen ende in een goede oorden bringhen kanst: wake op, ende hef dyne handt op, neder te werpen den ghenen die sich teghen dy verheft ende veruolght dyne arme geloouighen, op dat na nederslach aller wederspannicheyt

(51)

du bekent werdest de Salighmaker ende beschutter alle der ghener die op dy vertrauwen door dynen Sone Iesum Christum. Amen.

In Domino confido. Psalm.xi.

Dauid beklaeght sich vanden genen die hem veriaeghden wt den gantsen lande Israels: gheeft te kennen dat vertrauwen dat hy op Godt hadde

NA dat ic my op den Heere vertrauwe Hoe kompt dat ghy tot myner siele seght?

Uliegh van uwen bergh’ wt desen onrauwe Als een voghel, dat du maghst rusten slecht, Want sie, de boose hebben hueren boogh ghspannen

(52)

End’ huer pylen an de pese gheleght, In t’ duyster te schieten d’oprechte mannen.

Mer men salse seer haestelick sien sneuen, Daertoe al huer voornemen sien vergaen, Wat heeft doch de gherechtighe bedreuen?

De Heer is in syn paleys wel ghedaen, End eerlick gheseten op synen throone, Uan waer syn ooghen alles ouerslaen,

Ende ondersoecken s’menschen kinders koene.

Die Heere aensiet end beproeft den gerechten, Mer den godloosen, end die daer gheweldt Lief hebben, die haet syn siele te rechten, Hy sal op de godloos’ alre ghemeldt Reghenen stricken, vyer met sulpherbrande, Daer toe vyerigen windt gaer onghestelt, Dit werdt het lot huers drinkbekers met schande Want Godt is gherechtigh dies lieft hy seere De gherechtheden, keerende d’anschyn Tot den oprechtighen wt gunsten teere.

Ghebedt.

O Heere, die du bist de sterckte alle der ghenen die op

(53)

dy verhopen, nademale ons de weereld laghen lecht van allen syden, ende dat daer gheen middel is deselue te ontgaene dan door dyne ghenade alleene: gheef dat wy volherden in dyner vreese ende waerheyt. Op dat wy niet vermenghet werden in dyner wrake ende straffe die du doen werst ouer de goddeloosen, wan du senden werst den grooten rechter der gantser weereldt Iesum Christum dynen Sone onsen Salighmaker. Amen.

Saluum me fac Domine. Psalm.xii.

Dauid beklaeght sich, dat in plaetse der waerheyt ende gherechtigheyt, niets si ouer al, dan lueghen ende bedriegherie. Bidt den Heer, hy wil daer in voorsien, om der toelegginghe syner waerheyt willen.

DOe by standt, Heer, t’ is groot tyd nuter stonden want daer is noodt van menschen vroom end slecht Onder de menschen werden

(54)

gheen beuonden

Die daer trauw syn van herten end oprecht:

Een ieder spreeckt niet dan lichtueerdigheyden End lueghens met sin naesten allesins,

Syn lippen doen doch anders niet dan vleyen, De mondt spreekt eens, het hert denckt andersins.

Die Heer snyde af alle lippen die vleyen, End de trotsighe tongh: sy segghen koen, Door onss tonghen, sullen wy ons verbreyen, Onss tongh is vry, wie sal ons buyghen doen?

Om den mistroost der bedruckten end t’ suchten Der armen, spreeckt die Heer, ick sal opstaen, End vanden tonghen die se doen versuchten Hen verlossen, end daer van gants ontslaen.

S’Heeren woorden syn na der rechter weerden Reyne woorden, ghelyck siluer te mael, Dat daer ghesuyuert is fyn vander eerden, Ia dat reyn is ghesuyuert seuenmael.

Dyn trauw’ houd, Heer end van desen geslachte Ghenadelick vry ons in eewigheyt.

De boose ouerbreedt gaen, na dat in machte

(55)

Ghestelt werden de boosten ouer breydt.

Ghebedt.

Barmhertighe Vader ende oorspronck der waerheyt, die du eenen grouwel hebst van aller gheueynstheyt end loghen. Rys op ende vertoon dyne kracht, te verlossen dyne arme dienaers, verdruckt vanden lasteringhen der vleyers, ende sterckse van daghe te dage inder hope dyner beloften, ter tyt toe dat sy daer van ware genietinghe hebben, door dynen Sone Iesum Christum Amen.

Vsquequo Domine. Psalm.xiii.

Dauid in wterlicker benautheyt syner vyanden haluen, beklaeght sich voor den Heere, ende begheert een vrolike verlossinghe.

HOe langh vergheetstu mynr o Heer Hoe langh’ sal tu noch verberghen.

Dyn aenghesicht voor my so seer, Hoe langh sal ick

(56)

myn siel terghen,

Met ydel sorgh’ end moeylickheyt Die my daghlicks droefheyt end leydt In mynen herte berghen?

Hoe langh sal myn vyandt noch syn Myn verwinner my tot schanden?

Sie my aen, o Heer end Godt myn, Gheef my antwoorde voor handen, Uerlicht myn oghen inder noodt Dat ick niet ontslap’ inden doot, End kom’ in s’vyands banden.

Op dat myn vyandt segghe niet, Ick hebb’ hem schoon ouerwonnen, End dat so my daer vallen siet Myn party, niet werd’ ontspronghen, Mer ick stuen’ op dyn goedicheyt, Uro ouer dyn by standigheyt

Danck Godt werdt van my ghsonghen,

Ghebedt.

(57)

O eewighe Godt, die du leuendigh maeckst dat doodt is, gheef ons door dyne oneyndelicke goedicheyt verlichtinghe, dat wy onder den swaren last der

verdruckingen die ouer ons kommen, niet versmachten: maeck dat onse consciencie sich altyt verhueghe in dyner salicheyt: ende dat wy ons begheuen dynen name voor eewelick groot te maken, door Iesum Christum onsen Salichmaker. Amen.

Dixit insipiens. Psalm.xiiii.

Seght Dauid, Edt sy al vol onghelouinghen ende verachters Godes, beschriift hueren val, ende hoe dat volck Gods van hen verslonden, verlosset sal werden.

D’Erge dwaes seit in syn hert’ end gemoed Dat God niet is, hy wilt hem niet bedwinghen Uan schendery’ end grouwelicke dinghen, Daer is niemand die daer staet na dat goed, Of

(58)

t’ selue doet.

Die Heer’ heeft afghesien met aller vliet, Uanden hemel op aller menschen wesen, Of hy sagh’ een die verstandigh moght wesen, Of die Godt alleene dient end ontsiet,

End’ andern niet.

Mer syn afgheweken alle ghemeen,

Uanden rechten pad tot grouwlicke weghen:

En syn alle vol schendery bedeghen, Ock die daer eenigh goed doet isser gheen, Ia oock niet een.

Hoe hebben sy gantselick gheen verstand Alle de godloos’ end boosdaders snoode?

Sy vereten myn volck ghelick den broode:

Sy anroepen den Heere in gheenen stand, An elcken kant.

Sy sullen van vreese verslaghen syn,

Want Godt sal syn int’ gheslacht der gherechten:

Ghy beschaemt des bedrucken raed t’onrechten Om dat die Heere is syn hope fyn,

Sonder waenschyn.

Wie sal den Israel in syn ghequel, Saligheyt wt Sion gunstigh anbringhen?

Als God sal syn gheuanghen volck wt bringhen, Beyde sal Iacob wesen vroeylick wel,

End Israel.

(59)

Ghebedt.

O Godt die du alleene gherechtich bist ende volkommen, nademale het dy ghelieft heeft, ons te trecken vander veruloeckter schenderye, daermede dat gantse

menschelicke gheslachte ontreynighet is, ende ons te verlossen vander slauernye der sonde: geef dat wy wandelen in aller eenuoldigheyt ende godsaligheyt, ende

eyndelinghen ghenieten de vrucht der verlossinghe, die du ons door de offerandt des lyues dynes Soons Iesu Christi ghedaen hebst. Amen.

Domine quis habitabit. Psalm.xv.

Hier werdt verklaert, met wat dueghden verciert werden de waere burghers der hemelen.

O Heer, wie sal in d’hutte dyn, Uerkeeren met allerley lusten?

Wie sal doch so ghelucksaem syn, Dat hy voor dyn ghe-

(60)

nade fyn,

In dynen heylghen bergh sal rusten.

Het sal de man syn sonder fael, Die eenuoudigh is in syn leuen, End die daer recht doet ouer al, End wiens mond in syn herte sal Totter waerheyt tuighnisse gheuen.

Die met syner tonghe niet doet Achterklap tot eens anders schade, End synen naesten niet misdoet, Die synen nabuer oock behoedt, Dat men hem met schand niet belade, Die veracht die daer dryuen t’quaed, End’ eert die (door Godes ghenade) Den Heere vreesen metter daed, Die syn beloft’ houdt sonder baet, Ia als waert schoon tot syner schade.

Die syn gheld fyn onthoudet van,

Woucker, end wilt gheen gau’ ontfanghen, Ouer den onnooselen man:

Die hem hierin so draghen kan,

(61)

Sal stadigh blyuen in syn ganghen.

Ghebedt.

<h> O Hemelsche vader, die du ons anghenomen hebst tot dynen kinderen, gheef dat wy wandelen in aller eenuoldigheyt in deser werelt: op dat daer niemand oorsake hebbe sich van ons te beklaghen: ende wy eyndelinghen deelachtich werden mogen des onuergancklicken erues, dat ons in hemel door Iesum Christum dynen Sone onsen Salighmaker bewaert werdt. Amen.

Conserua me domine. Psalm.xvi

Dauid begheert hulp van Godt, bringt voordt syn ghelooue ende niet syn wercken die hy niets bekent te syne voor Godt: ende houdt voor, hy hate alle afgoderie ende kleue Gode an, so verseekert dat syn ghebedt verhoort is, dat hy Godt daer voor danket ende set sich gewisse voor, hy wil hem niet alleene hier van dancken, mer oock noch van een meerder

ghelucksaemheyt na den doodt, door de kracht der opstandinghe Messie, die hy opentlicken hier voorsegt also dat wtgheleyt werdt. Ac.2. Het is een psalm waerinne voorghehouden werdt een wyse ende forme van bidden voor de gheloouighen die daer quellen in desen leuen.

NEem my, O Heere end God, in dyn behoedt Want in dy is gheleghen myn vertrauwen.

(62)

Myn siel, seg den Heere met goeden moedt:

Du bist myn Heer vol goedigheyt end trauwen Daerom behoufst du myner wercken gheene, Want alle maght end dueght heefstu alleene.

Tot den heylghen end die naemaftigh syn Op erden, heb ick eenen lust ghekreghen, Mer ouer den komme straff’ end ghepyn, Die daer gaen tot afgoden end byweghen, Ick wil hueren bloedoffer niet ghenaken, End’ huer namen niet nemen inde kaken.

Godt is d’ lot myns deels end des bekers myn Du bist, O Heer, myn erfdeel wtghemeten, Dat my voorwaer is toegheeyghent fyn,

(63)

In een so schoon plaetss als menckan gheweten Ia t’schoonste deel dat daer was onder allen, Dat is my tot mynen deele gheuallen.

§1 Ick sal den Heer dancken, dat hy my so Beraden heeft om dese saeck t’anmercken, Ia myn nieren vought hy des nachts also, Dat sy my niet hinderen t’goedt te wercken:

Ick heb my den Heer steets ghestelt voor ooghen Hy houd my (ter recht’ hand staed’) onbewogen Daerom ghewiss myn hert’ is seer verblydt, Myn tongh’ is vro, ia myn vleesch is in rusten, Wetende dat du niet t’eenigher tydt,

Myn siele salt in’t graf laten berusten, Du salt oock gheenderley wyse ghehenghen Dat rottingh’ an dyn heylghen haer sal mengen.

Mer du salt, Heer, my anwysen den pad Die my tot den rechten leuen gheleyde, Want daer is gheen vrueghd die kan maken sat Dan d’aensien dyns anschyns daer ick op beyde, In dyn rechter handt syn oock alle iueghden In eewigheyt, end alderhande vrueghden.

Ghebedt.

§ Heere Godt, die du bist onse schildt ende oueruloedighe loon, nademale het dy ghelieft heeft ons te roepen tot den gheselschappe der ghenen die du verordent hebst ter salicheyt, gheef ons een herte vrymoedelicken te mysprysen ia te verfoyen alle gheselschap der ongeloouigen ende afgodendienaren, ende dat wy ons aenstel-

(64)

len ter grootmakingde dynes heylighen names. Op dat wy onder dyner bescherminghe leuende, meer end meer versekert werden vanden ghelucksaligen leuen, dat du alle den dynen bereydt hebst door Iesum Christum dynen Sone, Amen.

Exaudi domine iustitiam. Psal.xvii.

Dauid veruolght, maeckt een verghelyckinghe der wreetheyt syner vyanden met syner onnooselheyt, ende troost sich metten wille Godes die hem also oefende ter godtsalicheyt. Is een bequame Psalm wanner men quaedt voor goedt lijdt.

HEer, hoor na myn gherechticheyt, Hoor neerstlick na myn truerigh roepen, Tot myn ghebedt dyn oor doe open welck geschiedt in oprechtigheyt, Laet hierinne sonder weer-

(65)

legghen.

Het oordeel gheschieden van dy Laet dyn ooghen bemercken vry Alle stucken, end ouerlegghen.

Du heefst beproeft dat herte myn, My besocht end doorsocht by nachten, End salt niet vinden dat myn ghdachten , Uan mynen mond verscheyden syn.

Iae ick draegh voor een ander sorghe, Om dyner lippen woorden wil, Dat die daer pleeght te roouen stil, Niet meer rooue, kele, noch worghe.

Wil myn ganghen beuesten, Heer, In dyn paden met aller vreden, Gheef dat myn voeten niet aftreden, Noch wanckeln in eenighen keer.

Ick roep’ dy an, want in’t ghemeyne Du verhoorst my, o Heere myn,

(66)

Ick bid dy, leen my d’oore dyn, End verhoor myn begheerte reyne.

Maeck wonderbaer dyn goedheyt saen, Die daer bist een hoeder vol trauwen Der ghenen die op dy vertrauwen, Teghen die teghen my opstaen.

Bewaer my met sulckerley sorghen, Somen den ooghen appel doet, Onder dynr vlercken schadow soet Houdt my doch sekerlick verborghen.

§1 Op dat ick vrylick magh ontulien De ghene die my gaer verdrucken, End myn vyanden, t’onderdrucken Die myn siel omringhen als bien.

Sy syn gaer vet end onuermoghen, In alle’ huer woorden groots syn sy:

Sy maecken my den wech onury, Siende waer sy my stricken moghen.

Een die de meest’ is in hooghmoedt, Den roouenden Leeuw’ is ghelycke End den leeuwelpe desghelycke, Die tot aes soecken is ghemoedt.

Ryss op, verrasch hem, o Godt Heere, Sla hem gantslick neder ter erd’:

Uanden godloosen (dyn recht swerd) Ury myn siel na dyn goedtheyt teere.

Welke dyn handt (doch sterflick) syn, Tot deser wereldt gaer begheuen,

(67)

Die daer huer deel in dese leuen Soecken met vroeylicken schyn.

Du vulst hueren buyck met dyn goeden, Huer kinders werden oock versaedt, De welck’ oock tot huer eyghen saedt Ghenoegh nalaten hen te voeden.

Mer ick inder gherechtigheyt

Sal sien dyn ansicht door dyn gnaden, Als ick opgheweckt, my sal saden Met dyn bywesigh’ heerlicheyt.

Ghebedt.

§ O Godt du eenigh herten ondersoecker, nademale dat wy an allen syden omringht syn van ontallicken perikelen, toon ons dyn gunste end goedwillicheyt, waer sonder wy gantslicken beswicken moesten: ende laet niet toe, dat onse herte begheuen sy tot desen eerdtschen dinghen, mer dat wy volghende dynen gheboden, altydt trachten na die hemelschen ghelucksaligheyt, die ons dyne Sone Iesus Christus door syn eyghen bloedt verworuen heeft. Amen.

Diligam te Domine. Psalm.xviii.

Een schoon Psalm dien Dauid sangle den Heer, na dien hy nu

ouerwinninghe ghekregen ende vrede hadde ouer Saul ende alle synen vyanden: propheteert ant eynde van Iesu Christo.

ICk sal dy lieuen met aller andachte,

(68)

So langh’ als ick leu’, O Heere, myn krachte:

Die Heer’ is myn rots’ end myn bollewerck, Myn verlosser end myn beschermer sterck, Myn toeulucht, waer in ligt al min vertrauwen, Mine schild, mins heyls hoorn, myn God vol trauwe wanneer ick aenroepe dy, Heere, vry,

Ter stond van

(69)

myn vyanden lost hy my.

S’doods banden hadden my beuangen stranghe Der godloosen vloeden maeckten my banghe, Der hellen banden hadden my beuaen, End s’ doods stricken waren my voorghegaen.

Also beangst synd’ aenriep ick den Heere, End riep metter stem tot mynen Godt seere:

Hy verhoord’ wt synen tempel myn stem, So haestlick als myn roepen quam voor hem.

Terstondt wardt beroert end beefde die erde, De berghengronden begonsten te werden Seer bewoghen end grotelicks gheroert:

Want hy was byster verstoort end beroert:

De roock klam hem ten nues’ wt ter dier stonde, Slindende vyer quam oock wt synen monde, Hy was met sulk eenen gheeste beuaen, Dat van hem vyerkolen syn aengeheuaen.

Hy buyghde d’Hemels end daelde beneden, Hebbend’ onder syn voeten duysterheden, Hy wardt op den Cherubin fyn gheuoert, End vloogh op s’winds vlercken niet onberoert.

Hy verbargh hem met duysterheyt omhanghen Als met een tente rondom hem ghehanghen, Met wateren des luchts seer deghelick,

(70)

Ende met wolcken vanden reghen dick.

§1 Doe ghingen daer voor by de wolcken dichte voor syner teghenwoordicheyt aensichte:

Hy warp haghel in oueruloedigheyt, End vyerighe kolen onmatigheyt.

End die Heere donderde grouwelicken, Uanden hooghen hemelen op erdrycken, D’alderhooghste liet syn stem sterck wtgaen, Haghel end vierkolen liet hy afgaen.

Hy sand syn gheschut end verstroydes’ alle, Hy schoot blicksen wt end brachtse ten valle, De wateraders verschenen ontdeckt.

Oock s’werelds gronden te voren bedeckt.

Uoor dyn groote bedreyghinghe, o Heere, End voor dynes toorns blas ten seluen keere.

Metter handt van bouen angreep hy my, End wt veel wateren maeckt’ hy my vry.

Urydde my van myn party sterck en quicke Ende van myn haters stercker dan icke Hy voorsach tot myner ellendigheyt, My bystandt doende ter bequamer tydt.

End verloste my, my brenghend’ int breyde Want lief heeft hy my in lief end leydt beyde.

D’Heer heeft my vergholden na myn rechtheyt Ende na myner handen reynigheyt.

Want ick hadde bewaert des Heeren weghen, Niet afualligh van myn Godt tot afweghen:

Mer all ordeelen syn ghestelt voor my

(71)

Sonder te verwerpen syn seden vry.

Ick heb voor hem steets in oprechtichede, Ghewandelt, end my ghehoedt van booshede.

D’Heer’ heeft my vergolden na myn rechtheyt, Ende na myner handen reynigheyt.

§2 Totten gherechten bewystu dy Heere, Gherechtigh, end totten reynen reyn seere.

Du bist totten opprechten oprecht gaer, End totten boosen schynstu boos voorwaer, Want dyn oedmoedigh volck hoedstu van degen End vernedert d’ooghen der hoomoedighen.

Du ansteeckst oock mynen luchter seer fyn, D’Heere verlicht de duisternissen myn.

Want door dy de slachtorden ick doorbreke, In mynen Godt ouer mueren ick breke, Godes wegh is gheheel end gants oprecht, S’Heeren spreken is gaer suyuer end recht.

Het is een stercke schildt om kurt t’ontuauwen, Aller der die hen op hem vast vertrauwen, Want wie is Godt dan alleene die Heer?

Of wie is sterck dan hy? end niemand meer.

Godt omgort my met sterckheyt in myn wagen End gheeft my spoedigheyt in myn’ anslaghen, Myn voeten der herten voeten stelt hy

Ghelyck, end stelt my in’t hooghe gaer vry.

Hy leert vast myn handen tot kryghe on falen, End myn’ arms dat ick breke een boogh van stalen.

Du gheefst my den salighmakenden schildt