R. Sturing
Rijksuniversiteit Groningen
Leeuwarden, 28 september 2006
R. Sturing
Studentnummer 1274325
Rijksuniversiteit Groningen
Afstudeerscriptie
Master Business Administration
Specialisatie Operations & Supply Chains
Leeuwarden, 28 september 2006
Begeleiders:
Prof. Dr. Ir. G. Gaalman (Rijksuniversiteit Groningen)
Dr. Ir. W. Klingenberg (Rijksuniversiteit Groningen)
Maj. P. J. M. van Winkel (Vliegbasis Leeuwarden)
Jhr. Prof. Dr. W. Ploos van Amstel (Netherlands Defence Academy)
Just not in time…
De behoeftestelling van kritische reservedelen binnen het F-16 onderhoud op de Vliegbasis Leeuwarden
Wat in deze scriptie is beschreven hoeft niet noodzakelijkerwijs op de waarheid gebaseerd te zijn.
De Staat aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die verband
houden met risico’s verbonden aan het (elektronisch) publiceren van deze scriptie.
Deze scriptie is akkoord voor publicatie bevonden door het Hoofd Inlichtingen en Veiligheid Vliegbasis Leeuwarden.
Voorwoord
Na het behalen van mijn HEAO diploma Bedrijfseconomie stond ik voor de keuze om het bedrijfsleven in te gaan of om door te studeren om een MBA titel te kunnen behalen. Omdat aan ene kant de vooruitzichten op de arbeidsmarkt niet erg gunstig waren en ik me aan de andere kant wilde verdiepen in de bedrijfskunde, lag de laatste keuze voor de hand. Na het volgen van verschillende cursussen binnen de Rijksuniversiteit Groningen is dit rapport mijn laatste project om te kunnen slagen voor de opleiding Bedrijfskunde met als specialisatie Operations & Supply Chains.
De voor u liggende scriptie is het resultaat van een onderzoek uitgevoerd binnen de Koninklijke Luchtmacht op de vliegbasis Leeuwarden. Een militaire organisatie die mij als inwoner van de stad Leeuwarden al langere tijd fascineerde. Na altijd buiten het hek gestaan te hebben, kreeg ik door middel van een afstudeeropdracht de mogelijkheid om de F-16’s een keer van dichterbij te bekijken. Naast het uitgevoerde onderzoek heb ik dan ook erg veel gezien, gehoord en geleerd over wat er allemaal bij het ‘vlieggebeuren’ komt kijken.
Tijdens mijn afstudeerperiode is gebleken dat het onderzoeken van een organisatieprobleem niet altijd even gemakkelijk is. Een militaire organisatie met de grootte van een vliegbasis bleek complexer te zijn dan van tevoren gedacht. Zonder hulp, tips en adviezen van verschillende betrokkenen was deze scriptie dan ook nooit tot stand gekomen. Daarom wil ik door middel van dit voorwoord iedereen bedanken die met hun behulpzaamheid deze afstudeerscriptie mogelijk hebben gemaakt. Een aantal personen wil ik in het bijzonder bedanken:
Professor Walther Ploos van Amstel, voor de bemiddeling bij het vinden van een afstudeerplek binnen Defensie en de praktische adviezen tijdens de uurtjes “Ploos’en”;
Majoor Peter van Winkel, voor het beschikbaar stellen van een afstudeerplek en de begeleiding gedurende de afstudeerperiode;
Adjudant Mark van den Elst, voor het wegwijs maken binnen de organisatie;
Professor G. Gaalman, voor de begeleiding, de tussentijdse beoordelingen en de kritische kanttekeningen ten aanzien van de onderzoeksmethode en verslaglegging.
Lijst van gebruikte afkortingen
AVT Avionicatechniek
CAMS Core Automated Maintenance System
CLSK Commando Luchtstrijdkrachten
HV Handvoorraad
ILS Integrated Logistics Support
IWSM Integraal Wapensysteemmanagement
KLu Koninklijke Luchtmacht
LCKLu Logistiek Centrum Koninklijke Luchtmacht
LOG Logistiek
LRU Line Replaceable Unit
MH Material Handling
MM Material Management
MOB Main Operating Base
MRO Maintenance, Repair and Overhaul
MVZ Materiaalvoorziening
OC LOG Operatiecentrum Logistiek
OFFO Off-equipment Onderhoud
OPS Operaties
PC LOG Planningcel Logistiek
PCOOD Plaatsvervangend Commandant Operaties Ondersteunende Diensten
POO Phased Inspection On-equipment Onderhoud
RMV Regionale Materiaal Voorziening
SAR Search and Rescue
SRU Shop Repairable Unit
TNOO Tweede Niveau On-equipment Onderhoud
VA Voorraadadministratie
VO Vliegtuigonderhoud
VV Vooruitgeschoven voorraad
WBE Werkbeheersing Eenheid
Samenvatting
Aan de hand van een intern uitgevoerd onderzoek is het probleem geconstateerd dat er binnen de vliegbasis Leeuwarden geen betrouwbare stuurinformatie aanwezig is om een optimale afstemming tussen processen te kunnen bewerkstelligen. Een deelaspect van dit probleem is in overleg met het management van het logistieke squadron geselecteerd om verder te onderzoeken. Dit deelprobleem heeft betrekking op de afstemming tussen het onderhoudsproces en de logistieke ondersteuning ten aanzien van schaarse, ook wel kritische, reservedelen. Er wordt door het management van het logistieke squadron aan getwijfeld of de behoeftestelling naar kritische reservedelen binnen het F-16 onderhoud van de vliegbasis Leeuwarden tijdig wordt gesteld.
Op basis van een systematische analyse van de huidige situatie zijn 17 knelpunten in kaart gebracht waardoor dit probleem veroorzaakt wordt. Van deze knelpunten is een top 5 samengesteld:
1) Als gevolg van het niet consistent zijn van voorschriften, zijn processen met betrekking tot materiaalaanvragen niet duidelijk vastgelegd;
2) Het management heeft onvoldoende stuurinformatie en voldoende prestatie-indicatoren; 3) De scheiding tussen voornamelijk de PC LOG en het OC LOG met betrekking tot de invulling
van de bestuurlijke taken is op dit moment niet geheel duidelijk;
4) De verschillende besturende organen hebben een onvoldoende overzicht van reservedelen die op de vliegbasis Leeuwarden aanwezig zijn;
5) Er bestaat binnen de KLu en de vliegbasis Leeuwarden geen eenduidige definitie van kritische reservedelen.
De volgende 5 punten kunnen bijdragen aan een verbeterde situatie:
1) Leg procedures ten aanzien van materiaalaanvragen eenduidig vast in de verschillende voorschriften die gebruikt worden binnen de onderhouds- en de logistieke eenheden;
2) Ontwerp geschikte en eenduidige doelstellingen en prestatie-indicatoren;
3) Leg de bevoegdheden ten aanzien van de beheersing van reservedelen bij één autoriteit neer. Stel hiervoor één logistieke coördinator (met kennis van logistieke theorieën, systemen en achtergronden) aan;
4) Verbeter de informatievoorziening door het implementeren van een centraal beheerssysteem die de actuele status van beschikbare reservedelen continue inzichtelijk maakt;
5) Geef KLu-breed invulling aan het begrip kritische reservedelen en stel aan de hand van, bijvoorbeeld een ABC-analyse met relevante criteria, wekelijks een lijst samen van de onderdelen die binnen deze definitie vallen.
Inhoudsopgave
Voorwoord ... 3
Lijst van gebruikte afkortingen ... 4
Samenvatting ... 5
Inhoudsopgave ... 6
1 Inleiding... 7
1.1 Aanleiding tot onderzoek ... 7
1.2 Probleemsituatie... 9 1.3 Probleemstelling ... 10 1.3.1 Doelstelling... 10 1.3.2 Centrale vraagstelling ... 10 1.3.3 Deelvragen ... 10 1.3.4 Randvoorwaarden... 11
1.5 Indeling van de scriptie... 11
2 Methodologische verantwoording... 12
2.1 Conceptueel model... 12
2.2 Onderzoeksmethodologie ... 13
2.3 Plan van aanpak... 13
3 Theoretische achtergrond... 15 3.1 Wapensysteemmanagement... 15 3.2 Vliegtuigonderhoud... 15 3.3 Logistieke ondersteuning... 16 4 De huidige situatie ... 18 4.1 De LOG organisatie... 18 4.2 Onderhoudsconcept F-16... 20 4.2.1 F-16 onderhoudsproces ... 20 4.2.2 Resources ... 22 4.3 Logistieke ondersteuning... 24 4.3.1 Bestelproces ... 24 4.3.2 Logistieke keten ... 25
4.4 Beheersing van kritische reservedelen ... 27
4.4.1 Procedures ... 27
4.4.2 Planning ... 29
4.4.3 Besturing ... 30
5 Knelpuntenanalyse ... 32
5.1 Selectie van knelpunten ... 32
5.2 Top 5 knelpunten... 33
5.2.1 Procesbeschrijvingen, procedures en werkinstructies... 33
5.2.2 Stuurinformatie ... 33
5.2.3 Rollen PC LOG en OC LOG ... 34
5.2.4 Status reservedelen ... 34
5.2.5 Definitie van kritische reservedelen ... 34
6 Verbetervoorstellen ... 35
6.1 Verbetermogelijkheden... 35
6.1.1 Vastgelegde procedures en werkinstructies ... 35
6.1.2 Eenduidige doelstellingen, normering en prestatie-indicatoren ... 36
6.1.3 Verbeterde centrale aansturing... 36
6.1.4 Verbeterde informatievoorziening ... 37
6.1.5 Definitie en lijst van kritische reservedelen ... 37
7 Conclusies ... 38
8 Aanbevelingen... 39
Literatuurlijst ... 40
1
Inleiding
Dit onderzoek is uitgevoerd binnen de Koninklijke Luchtmacht op de vliegbasis Leeuwarden. De Koninklijke Luchtmacht (KLu) is één van de vier krijgsmachtdelen waaruit de Nederlandse Defensie is opgebouwd. Naast de KLu bestaat deze organisatie uit de Koninklijke Marine, de Koninklijke Landmacht en de Koninklijke Marechaussee. Gezamenlijke missie van de vier onderdelen is de verdediging van het eigen en bondgenootschappelijke grondgebied, inclusief de Nederlandse Antillen en Aruba; bescherming en bevordering van de internationale rechtsorde en stabiliteit; ondersteuning van civiele autoriteiten bij rechtshandhaving, rampenbestrijding en humanitaire hulp, zowel nationaal als internationaal (Verwijzing: 17). Naast deze vier onderdelen zijn er een aantal krijgsmachts-overkoepelende organisaties die ondersteunende producten en diensten leveren.
Koninklijke Luchtmacht
Vanaf 1913 heeft de Nederlandse Staat de beschikking over een Luchtmacht. De eerste gevechtsactiviteiten van de KLu vonden plaats tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vanuit Groot-Brittannië vlogen Nederlandse piloten met Spitfire jachtvliegtuigen verschillende missies boven het Europese vaste land. Vanaf het begin van de Koude Oorlog tot ongeveer 20 jaar geleden was de taak van de KLu vooral gericht op de verdediging van NAVO grondgebied. Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie is de huidige missie het leveren van slagkracht in de vorm van Airpower waar en wanneer de samenleving dit verlangt. Luchtmacht Airpower is het vermogen om door de lucht politieke en militaire doelstellingen te helpen realiseren. Het F-16 jachtvliegtuig is hét wapensysteem van de KLu dat voor luchtslagkracht zorgt. De F-16 jachtvliegtuigen van de KLu zijn gestationeerd op twee Nederlandse militaire vliegbases in de plaatsen Volkel en Leeuwarden.
Vliegbasis Leeuwarden
Na achtereenvolgens te hebben gefungeerd als zweefvliegveld, burgervliegveld en Duitse militaire vliegbasis, is de basis in Leeuwarden vanaf 1949 als MOB in gebruik bij de KLu. Leeuwarden was de eerste basis van de KLu waar straalvliegtuigen voor militaire doeleinden gestationeerd werden. Vanaf 1979 zijn F-16 jachtvliegtuigen in gebruik op deze basis. Het vliegtuig is inzetbaar voor beide hoofdtaken van de KLu; het ondersteunen van land- en zeekrachten en het leveren van een bijdrage aan de NAVO luchtverdediging.
Voor het uitvoeren van de taken is de vliegbasis onderverdeeld in verschillende afdelingen, binnen de KLu ook wel squadrons. Deze zijn weergegeven in een organogram in bijlage A. De vliegbasis Leeuwarden heeft de beschikking over twee operationele F-16 squadrons; het 322 squadron en het 323 squadron. Het 922 platform squadron zorgt voor de bewaking van de basis, luchtverkeersbeveiliging, meteorologie en brandweer. Tevens zijn de drie SAR helikopters van de basis binnen dit squadron ondergebracht. De vliegbasis heeft twee ondersteunende squadrons. Het 920 onderhoudssquadron is belast met al het vliegtuigonderhoud. Het 921 logistieke squadron is verantwoordelijk voor alle logistieke ondersteuning en het onderhouden van transportmiddelen,
mechanische gronduitrusting, communicatie- en informatiesystemen en elektronische
grondapparatuur.
1.1
Aanleiding tot onderzoek
Binnen de KLu is door de ‘Werkgroep Inzetgereedheid F-16’ eind 2005 een onderzoek uitgevoerd naar de achterliggende oorzaken van deze lage gemiddelde inzetbaarheid. Dit onderzoek heeft geresulteerd in een top 5 van knelpunten. Omdat de huidige militaire functionarissen zich te veel moeten richten op andere activiteiten, is een advies van de werkgroep om externe professionele capaciteit in te huren om een goede basis te kunnen leggen om tot verbetering van de knelpunten te komen (Verwijzing: 13).
Binnen het logistieke squadron is naar aanleiding van dit advies besloten een extern iemand aan te trekken om voor zijn afstudeeropdracht één van de vijf knelpunten op de vliegbasis Leeuwarden verder te onderzoeken. Omdat er binnen de vliegbasis Leeuwarden onvoldoende aandacht besteed kan worden aan het effectiever en efficiënter afstemmen van de bedrijfsprocessen, is knelpunt 2 geselecteerd: het ontbreken van een continue OPS-LOG afstemming en betrouwbare stuurinformatie, waardoor de gevolgen van verstoringen binnen de vliegbasis niet voldoende inzichtelijk gemaakt kunnen worden.
Met OPS-LOG afstemming wordt de afstemming bedoeld tussen de operationele kant (het vliegen) en de logistieke kant (materieel en onderhoud) ten aanzien van het F-16 wapensysteem. De verschillende elementen die hierbinnen een rol spelen zijn weergegeven in figuur 1.1
Correctief onderhoud Preventief onderhoud Logistieke ondersteuning Niet vlieggerede F-16's Vliegbasis Leeuwarden Vlieggerede F-16's Opgeleide jachtvliegers Airpower
Figuur 1.1 OPS-LOG afstemming
Gelet op de beperkte tijd voor dit onderzoek is het besluit genomen om een slechts een deel hiervan verder te onderzoeken.
Het aspect dat is geselecteerd heeft betrekking op de afstemming binnen de LOG kant van de vliegbasis Leeuwarden, zoals weergegeven in figuur 1.1. LOG staat voor Logistiek. LOG heeft als voornaamste taak om er voor te zorgen dat F-16’s die niet vlieggereed zijn door middel van preventief en correctief onderhoud weer vlieggereed en inzetbaar te krijgen. Het onderhoud wordt voor het uitvoeren van deze taak logistiek ondersteund. Deze logistieke ondersteuning is voornamelijk gericht op de beschikbaarheid van materieel.
Dit onderzoek richt zich op de afstemming tussen het logistieke squadron en het onderhoudssquadron met betrekking tot kritische reservedelen. De volgende definitie zal binnen dit onderzoek voor een kritisch reservedeel gebruikt worden:
Een kritisch reservedeel is een vervangbaar component van een F-16 die bij een defect door reparatie weer bruikbaar gemaakt kan worden, waarvan de beschikbaarheid onder het gewenste voorraadniveau binnen de KLu ligt om in de (onverwachte) vraag te kunnen voorzien om het F-16 wapensysteem operationeel inzetbaar te houden.
Wanneer, hoeveel en welke kritische reservedelen vanuit het logistieke proces benodigd zijn binnen het onderhoudsproces vereist een bepaalde mate van afstemming om stagnaties binnen het preventieve en correctieve onderhoud te voorkomen. Een stagnatie binnen het onderhoud als gevolg van een tekort aan kritische reservedelen, leidt er toe dat F-16’s langer dan gepland of geschat niet inzetbaar zijn. Omdat de vliegtuigen niet inzetbaar zijn heeft dit een verminderde inzetbaarheid van het wapensysteem tot gevolg. Een juiste afstemming met betrekking tot benodigde kritische reservedelen binnen het onderhoudsproces is dan ook een belangrijke voorwaarde om de inzetbaarheid van de F-16’s te kunnen garanderen.
De reden om dit aspect verder te onderzoeken heeft te maken met een bepaalde veronderstelling binnen het management van de vliegbasis Leeuwarden. Er wordt verondersteld dat een onderhoudsstagnatie bijna altijd het gevolg is van een tekort aan materieel. Het logistieke squadron is verantwoordelijk voor het leveren van materieel. Als gevolg van te late leveringen worden onderhoudsstagnaties vaak toegewezen aan dit squadron. Volgens de commandant van het logistieke squadron is dit niet alleen het gevolg van logistiek falen, maar speelt mogelijk een te vroege of te late behoeftestelling binnen het onderhoud hier ook een rol in.
1.2
Probleemsituatie
Het management van het logistieke squadron vermoed dat de afstemming tussen de beschikbaarheid van kritische reservedelen en het moment van behoeftestellen binnen het F-16 onderhoud, op dit moment niet voldoende inzichtelijk, vastgelegd en beheerst is. Er wordt aan getwijfeld of de behoeftestelling naar deze reservedelen binnen het F-16 onderhoudsproces tijdig bekend wordt gemaakt. Uit figuur 1.2 blijkt dat een behoefte te vroeg, op tijd of te laat bekend gesteld kan worden.
Figuur 1.2 Momenten van behoeftestelling
Wanneer de behoeftestelling te laat plaatsvindt, dan is er sprake van het onnodig genereren van een logistieke wachttijd binnen het onderhoudsproces. Dit houdt in dat het onderhoudsproces stagneert op een tekort aan een reservedeel, terwijl de behoefte aan een reservedeel eerder binnen het proces al bekend was. Het eerder bekend maken van een dergelijke behoefte leidt er toe dat de logistieke ondersteuning hier op kan inspelen en het reservedeel vervolgens op het gewenste moment geleverd kan worden. Wanneer de (al bekende) behoefte te laat wordt gesteld is de kans groot dat het kritische reservedeel niet voorradig is en het onderhoudsproces hierop stagneert.
1.3
Probleemstelling
Volgens Verschuren bestaat een probleemstelling uit een doelstelling, vraagstelling en randvoorwaarden (Verwijzing: 7). In deze paragraaf zal het doel van dit onderzoek gepresenteerd
worden. Uit de doelstelling zal een vraagstelling afgeleid worden zodat door beantwoording van deze vraag het onderzoeksdoel wordt bereikt. De vraagstelling is een algemene vraag die systematisch beantwoord moet worden. Door een aantal deelvragen op te stellen kan de onderzoeksvraag stapsgewijs worden beantwoord. De randvoorwaarden bepalen binnen welke grenzen het onderzoek uitgevoerd wordt.
1.3.1 Doelstelling
Voor dit onderzoek is de volgende doelstelling opgesteld:
Het inzichtelijk maken van de knelpunten die kunnen bijdragen aan een verbetering ten aanzien van de beschikbaarheid van kritische reservedelen voor het F-16 onderhoudsproces op de vliegbasis Leeuwarden.
Aan de hand van inzichtelijke knelpunten kunnen verbetermogelijkheden benoemd worden, die een positief effect hebben op de beschikbaarheid van kritische reservedelen.
1.3.2 Centrale vraagstelling
Om deze doelstelling te realiseren heeft de volgende vraag centraal gestaan binnen het onderzoek: Waar zitten de knelpunten ten aanzien van de beheersing van kritieke reservedelen binnen het logistieke deelproces van het F-16 onderhoud op de vliegbasis Leeuwarden?
1.3.3 Deelvragen
Om op systematische wijze tot een antwoord te komen op de centrale vraag dienen de volgende deelvragen beantwoord te worden:
Huidige situatie
1. Welke partijen spelen een rol in de relatie tussen het F-16 onderhoud en de logistieke ondersteuning?
2. Hoe is het F-16 onderhoudsproces op de vliegbasis Leeuwarden ingericht?
3. Wat is de relatie tussen het F-16 onderhoudsproces en de logistieke ondersteuning? 4. Op welke wijze worden kritische reservedelen met betrekking tot het F-16 onderhoud
beheerst? Knelpunten
5. Welke knelpunten worden onderkend ten aanzien van de beheersing van kritische reservedelen met betrekking tot het F-16 onderhoud?
6. Welke knelpunten dienen als eerste opgelost te worden? 7. Waardoor worden de onderkende knelpunten veroorzaakt? Verbeteringen
8. Wat zijn verbetermogelijkheden om de geconstateerde knelpunten te kunnen oplossen? 9. Wat zijn methoden om tot verbeterde situatie ten aanzien van de geselecteerde
In paragraaf 2.3 komt aan de orde op welke manier en waar binnen de scriptie de deelvragen beantwoord worden.
1.3.4 Randvoorwaarden
De randvoorwaarden met betrekking tot het te leveren resultaat zijn de volgende: • Het onderzoek richt zich op kritische reservedelen.
• In verband met de beschikbare tijd, beperkt dit onderzoek zich tot de aspecten van het probleem zoals die er zijn binnen de vliegbasis Leeuwarden. Dit betekent dat invloeden van buiten de vliegbasis, zoals acties van andere Luchtmachtonderdelen of van leveranciers, buiten beschouwing worden gelaten;
• Het onderzoek richt zich op het logistieke deelproces binnen het F-16 onderhoud. Dit houdt in dat de werkwijzen binnen het onderhoud die hier niet aan gerelateerd zijn, zoals planning van personeel en volgorde van uit te voeren activiteiten, niet meegenomen worden in dit onderzoek.
1.5
Indeling van de scriptie
De resultaten van het uitgevoerde onderzoek zijn verwoord in deze scriptie. Na deze inleiding wordt in hoofdstuk 2 een methodologische verantwoording gegeven. In hoofdstuk 3 wordt een uitleg gegeven over de gebruikte theoretische achtergronden bij dit onderzoek. Hoofdstuk 4 staat in het teken van een gedetailleerde beschrijving van de huidige situatie. In hoofdstuk 5 zullen geconstateerde knelpunten geanalyseerd worden. Binnen deze analyse zal een selectie gemaakt worden van de meest relevante knelpunten. Verschillende verbetermogelijkheden zullen in hoofdstuk 6 beschreven worden. Een aantal verbetermethoden komt hierin gedetailleerder aan de orde. Afsluitend worden conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan.
2
Methodologische verantwoording
Dit hoofdstuk staat in het teken van de methodologische verantwoording van het uitgevoerde onderzoek. Hiervoor is het hoofdstuk opgedeeld in twee paragrafen. In de eerste paragraaf zullen de relaties binnen het onderzoek aan de hand van een conceptueel model beschreven worden. De tweede paragraaf gaat in op de gehanteerde onderzoeksmethoden.
2.1 Conceptueel model
De relaties tussen de deelvragen worden met behulp van een conceptueel model in figuur 2.1 verduidelijkt.
Figuur 2.1 Conceptueel model
Het probleem zoals beschreven in de probleemstelling, is een oorzaak van de lage inzetbaarheid van het F-16 wapensysteem binnen de vliegbasis Leeuwarden. De inzetbaarheid van het wapensysteem is afhankelijk van het onderhoud. Het onderhoud van de F-16 jachtvliegtuigen is een voorwaarde om het wapensysteem in stand te kunnen houden.
Het F-16 onderhoud is afhankelijk van logistieke ondersteuning. Voor het uitvoeren van onderhoudsactiviteiten aan vliegtuigen zijn reservedelen nodig. De relatie tussen het F-16 onderhoud en de logistieke ondersteuning is binnen dit onderzoek toegespitst op de, in hoofdstuk 1 gedefinieerde, kritische reservedelen. Vanuit het onderhoud ontstaat een behoefte aan kritische reservedelen. Een behoefte aan een reservedeel wordt kenbaar gemaakt bij de logistieke ondersteuning. De logistieke ondersteuning draagt er vervolgens zorg voor dat in deze behoefte wordt voorzien.
Het moment van het stellen van de behoefte naar kritische reservedelen binnen het onderhoudproces dient beheerst te worden. Beheersing is noodzakelijk om F-16’s binnen het onderhoud niet te laten stagneren als gevolg van een tekort aan kritische reservedelen. Met beheersing wordt hier bedoeld: de procedures, planning en besturing van het F-16 onderhoud en de gerelateerde logistieke ondersteuning met betrekking tot het beschikbaar stellen van kritische reservedelen ten behoeve van de inzetbaarheid van de F-16’s.
2.2 Onderzoeksmethodologie
Het onderzoek kan getypeerd worden als beleidsondersteunend. Beleidsondersteunend onderzoek beoogt concrete (in de probleemstelling gespecificeerde) kennis op te leveren die bruikbaar is in een specifieke situatie van een aanwijsbare klant en een gedeelte van de totale kennisbehoefte bevredigt
(Verwijzing: 4).
De wijze waarop het onderzoek is uitgevoerd benadert dat van een participerend onderzoek. Met behulp van deze manier van onderzoeken wordt zelf meegewerkt in en aan een bedrijfssituatie en worden de oren en ogen goed de kost gegeven om informatie te verwerven. Omdat het probleem vele raakvlakken heeft met de praktijk is deelgenomen aan vergaderingen en is geholpen met het uitvoeren van werkzaamheden binnen betrokken afdelingen. De data- en kennisbronnen die zijn
geraadpleegd om informatie te verzamelen zijn personen, media, de werkelijkheid,
bedrijfsvoorschriften en literatuur. Gehanteerde methoden van onderzoek en raadpleging zijn: ondervraging in de vorm van individuele interviews, gesprekken, kwantitatieve gegevensanalyse, het afnemen van audits en een participerende vorm van observeren. Er is gekozen voor verschillende methoden van onderzoek, om een consistent beeld te kunnen vormen van de relevante elementen in relatie tot de probleemstelling.
De opzet van het onderzoek bestaat uit vier verschillende fases: een verkennende, een diagnostische, een analytische en een ontwerp fase. In de verkennende fase is het probleem nader bekeken. Deze probleemidentificatie is beschreven in hoofdstuk 1. Tijdens de diagnostische fase is de huidige situatie geanalyseerd. De knelpunten binnen de huidige situatie zijn in de analytische fase verder onderzocht. De ontwerpfase staat in het teken van oplossingen voor het probleem op basis van een prioriteitsstelling van de knelpunten. In tabel 2.1 is deze onderzoeksopzet in combinatie met de gerelateerde deelvragen, een beschrijving en de methode van dataverzameling weergegeven.
Onderzoeksfase Deelvraag Beschrijving Dataverzameling Probleemverkennend nvt Probleemdefinitie Literatuuronderzoek,
gesprekken, vergaderingen Probleemdiagnostisch 1, 2 & 3 In kaart brengen onderhoudsproces
en logistieke ondersteuning
Interviews, gesprekken, participatie, vergaderingen Probleemdiagnostisch 4 Onderzoek naar beheersing kritische
reservedelen
Observatie, participatie, interviews
Probleemanalytisch 5 Knelpuntenanalyse Gegevensanalyse, audits, Bedrijfsvoorschriften Probleemanalytisch 6 Bepalen van achterliggende
oorzaken
Gesprekken, interviews Probleemanalytisch 7 Prioriteitsstelling knelpunten Gesprekken, overleg Ontwerp 8 Bepalen van oplossingsalternatieven Literatuuronderzoek Ontwerp 9 Selectie van oplossingen Overleg, gesprekken Tabel 2.1 Gefaseerde onderzoeksopzet
2.3 Plan van aanpak
Het plan van aanpak is schematisch weergegeven in figuur 2.2.
Theoretische achtergrond
Voor het beantwoorden van de centrale onderzoeksvraag en de deelvragen is kennis verzameld met betrekking tot theorieën over wapensysteemmanagement, vliegtuigonderhoud en integrale logistieke ondersteuning. In het derde hoofdstuk van deze scriptie zal de theoretische achtergrond beschreven worden.
De verzamelde kennis is gebaseerd op wetenschappelijke literatuur. Er is beschreven wat de grondslagen zijn met betrekking tot de inzetbaarheid van een wapensysteem. Tevens is de achterliggende theorie met betrekking tot vliegtuigonderhoud uit de doeken gedaan. In hoofdstuk 1 is benoemd dat de beschikbaarheid van kritische reservedelen van belang is om F-16 onderhoud uit te voeren. Deze beschikbaarheid dient gewaarborgd te zijn om onderhoudsstagnaties te voorkomen. De aansturing van kritische reservedelen is hiervoor een belangrijke voorwaarde. Binnen het literatuuronderzoek zal aandacht besteedt worden aan deze aansturing. Daarnaast zullen de relevante theoretische achtergronden met betrekking tot logistieke ondersteuning benoemd worden. Huidig functioneren
Na het literatuuronderzoek is onderzoek gedaan naar de toepassing van F-16 onderhoud en de gerelateerde logistieke ondersteuning binnen de KLu. Deze huidige situatie wordt beschreven in hoofdstuk 4. Aan de hand hiervan worden de deelvragen 1 tot en met 4 beantwoord.
De onderzoeksmethoden voor het verzamelen van informatie binnen deze onderzoeksfase zijn in paragraaf 2.2 aan de orde gekomen. Met behulp van procesbeschrijvingen, organogrammen en verschillende figuren is de huidige situatie toegelicht. Aan de hand van deze informatie is het huidige functioneren met betrekking tot de beheersing van kritische reservedelen binnen de vliegbasis Leeuwarden in kaart gebracht. Binnen het huidige functioneren is gezocht naar de knelpunten die van negatieve invloed zijn op de beheersing van kritische reservedelen.
Knelpuntenanalyse
In combinatie met de relevante aspecten vanuit de literatuur, heeft de beschrijving van het huidige functioneren geleid tot een knelpuntenanalyse. Deze analyse wordt behandeld in hoofdstuk 5, waarmee de deelvragen 5, 6 en 7 beantwoord worden.
Voor het uitvoeren van deze analyse zijn bedrijfsvoorschriften bestudeerd en vergeleken met het huidige functioneren. Op basis van deze vergelijking zijn een aantal knelpunten geconstateerd. Van de geconstateerde knelpunten is geanalyseerd of deze het gevolg zijn van een te vroege of een te late behoeftestelling. De effecten hiervan op de beschikbaarheid van kritische reservedelen, het F-16 onderhoud en de inzetbaarheid van de F-16’s is vervolgens aan de hand van interviews met betrokkenen getoetst. Aan de hand van deze toetsing is een onderverdeling in knelpunten gemaakt. Er is naar aanleiding van gesprekken met het management van betrokken onderdelen bepaald welke knelpunten bij verbetering het grootste effect zullen hebben. Hiermee is er aan verschillende knelpunten een prioriteit gegeven. Daarnaast is de prioriteitstelling gebaseerd op samenhang tussen verschillende knelpunten. Dit is het geval wanneer het ene knelpunt veroorzaakt wordt door het andere of wanneer de oplossing van het ene knelpunt een voorwaarde is voor het oplossen van het andere knelpunt.
Verbetervoorstellen
Op basis van de knelpuntenanalyse worden in hoofdstuk 6 verbetermogelijkheden benoemd om tot een oplossing van de geconstateerde knelpunten te komen. Hiermee worden de deelvragen 8 en 9 beantwoord.
3
Theoretische achtergrond
Aan de hand van drie paragrafen worden in dit hoofdstuk de relevante aspecten vanuit de literatuur gepresenteerd. De toelichting op theoretische aspecten met betrekking tot wapensysteem-management, vliegtuigonderhoud en logistieke ondersteuning is van belang voor de beschrijving van de huidige situatie en de analyse van de knelpunten.
3.1 Wapensysteemmanagement
Aan wapensystemen, zoals de F-16, worden hoge eisen gesteld met betrekking tot inzetbaarheid. Het onderhoud en de logistieke ondersteuning bepalen samen de inzetbaarheid van een wapensysteem. De inzetbaarheid van een wapensysteem kan dan ook worden berekend met de volgende formule:
(Verwijzing: 9)
Waarbij MTBF staat voor Mean Time Between Failures, de gemiddelde tijd tussen twee defecten, MTTR voor de Mean Time To Replace, de gemiddelde tijd die is benodigd om een reservedeel in het wapensysteem om te wisselen (het onderhoud) en MLDT voor de Mean Logistic Delay Time, de gemiddelde tijd dat het wapensysteem staat te wachten op logistieke ondersteuning. Dit onderzoek richt zich op de MLDT. Dit kan opgevat worden als de logistieke inzetbaarheid van een wapensysteem. De logistieke inzetbaarheid kan gedefinieerd worden als het percentage van de tijd dat een wapensysteem ingezet kan worden zonder dat daarbij sprake is van een tekort aan een kritische reservedeel (Verwijzing: 9).
3.2 Vliegtuigonderhoud
Alle processen die een bijdrage leveren aan de beschikbaarheid van vliegtuigen worden gemanaged met Fleet Management. Dit concept is grafisch weergegeven in figuur 3.1. Met Fleet Management wordt de onderhoudsketen bedoeld, die wordt afgestemd op de logistieke ondersteuning met als doel het optimaliseren van de inzetbaarheid van de gehele vloot vliegtuigen (Verwijzing: 12). Figuur 3.1 laat zien dat de onderhoudsketen kan worden opgedeeld in vier niveaus.
Figuur 3.1 Onderhoudsniveaus (Verwijzing: 12)
module waarin het defect zich bevindt in zijn geheel verwijderd door de onderhoudsmonteur. Geprobeerd wordt om direct een goed functionerende module terug te plaatsen zodat het vliegtuig na enkele tests weer inzetbaar is.
2. I-level
Het tweede niveau onderhoud, of intermediate level onderhoud (I-level), bestaat uit inspecties en langer durende reparaties. Voor het tweede niveau onderhoud is het nodig om componenten uit het vliegtuig te halen, vandaar de term operational decoupled. Zonder deze componenten is het voor een
1. O-level
vliegtuig niet mogelijk om te vliegen. Het I-level onderhoud duurt langer dan het O-level. Na het I-level onderhoud kan het onderhoudspersoneel het toestel laten testdraaien en weer inzetgereed maken. 3. Hoger onderhoud aan vliegtuigen
Het derde onderhoudsniveau wordt in combinatie met het vierde niveau ook wel ‘hoger’ onderhoud genoemd. Het derde niveau betreft onder andere het uitvoeren van modificaties en modificatieprogramma’s aan complete vliegtuigen. Naast het modificeren worden op dit niveau tevens andere onderhoudsactiviteiten uitgevoerd; bijvoorbeeld het uitvoeren van grote onderhoudsbeurten en het repareren van complexe defecten aan het vliegtuig. Het betreft hier het type onderhoud waarbij het gehele vliegtuig gestript moet worden. Al het noodzakelijke onderhoud wordt op dat moment tegelijk uitgevoerd om het zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Dergelijke onderhoudsactiviteiten kosten, in vergelijking met het I- en O-level, relatief veel tijd, daarom worden deze vaak op een fysiek andere locatie binnen een organisatie uitgevoerd.
4. Hoger onderhoud aan componenten
Het onderhoud aan modules, componenten en reservedelen binnen het hierboven beschreven ‘hoger’ onderhoud wordt ook wel het vierde onderhoudsniveau genoemd. In het geval van reparaties van de onderdelen die gebruikt worden in vliegtuigen, moet aan strenge luchtwaardigheidseisen worden voldaan. Onderdelen mogen alleen door gecertificeerde bedrijven en -monteurs gerepareerd worden. Wanneer een organisatie niet beschikt over gecertificeerde mensen en gereedschappen, worden die onderdelen naar de Original Equipment Manufacturers (OEM’s - de leveranciers van de belangrijkste componenten in een eindproduct) gestuurd, die wel beschikken over de juiste mensen en middelen met certificering. Bij de OEM’s worden de componenten onderhouden of gerepareerd, en vervolgens weer geretourneerd aan de desbetreffende organisatie. Binnen dit onderhoudsniveau spelen externe partijen vaak een grote rol. (Verwijzing: 12)
De momenten waarop onderhoud aan vliegtuigen en vliegtuigcomponenten moet worden uitgevoerd en de activiteiten waaruit het onderhoud moet bestaan, zijn vastgelegd in publicaties, veelal uitgegeven door de fabrikant van het vliegtuig of van de component.
3.3 Logistieke ondersteuning
Onder logistieke ondersteuning wordt verstaan: het zorgdragen dat het vereiste materieel in de juiste hoeveelheid, in de juiste hoedanigheid, op de juiste plaats en tijd ter beschikking wordt gesteld aan de gebruiker tegen de laagst mogelijk totale kosten (Verwijzing: 15).
Om hiervoor zorg te kunnen dragen, is het van
belang dat beschikbaar materieel wordt
aangestuurd richting het primaire proces. Het sturingsproces kan weergegeven worden met behulp van een BO/BS-configuratie (Verwijzing: 5). Een besturingssituatie wordt in een dergelijke configuratie weergegeven als een besturend orgaan (BO) dat een systeem bestuurt (BS). Dit is schematisch weergegeven in figuur 3.2. In dit model is het bestuurde systeem het vliegtuigonderhoud. De aansturing ten aanzien van materieel vindt plaats door logistiek. De stuurmaatregelen worden genomen op basis van informatie die verkregen wordt over het bestuurde systeem, de input en de output. Andersom zal er ook informatie verkregen moeten worden over ingevoerde stuurmaatregelen.
Integrated Logistics Support (ILS) omvat de geïntegreerde besturing van de logistieke ondersteuning van een wapensysteem. ILS heeft als doel om gedurende de levensduur van een wapensysteem een adequate logistieke ondersteuning te realiseren tegen de laagst mogelijke en beheersbare kosten
(Verwijzing: 2).
Binnen ILS worden verschillende deelgebieden onderscheiden. Een kostenbesparing binnen één deelgebied kan leiden tot een kostenstijging in een ander deelgebied. Daarom dienen de deelgebieden van ILS integraal op elkaar te worden afgestemd. De tien gerelateerde deelgebieden binnen ILS zijn in figuur 3.3 weergegeven. Beschikbaarheid en onderhoudbaarheid zijn prestatie-eisen van wapensystemen die zijn vastgelegd in de technische specificaties van het wapensysteem.
Deze hebben een belangrijk effect op zowel de operationele inzetbaarheid en doeltreffendheid als de levensduurkosten van het wapensysteem.
Onderhouds-planning is bedoeld om het
onderhoudsconcept van het
wapensysteem vast te stellen en te
verbeteren. Het onderhoudsconcept
wordt hierbij gedefinieerd als het
samenstel van preventieve en
correctieve onderhoudstaken, wijze van uitvoering, onderhoudsintervallen en onderhoudsniveaus waarop
onderhouds-taken worden uitgevoerd.
Voorraadplanning reservedelen heeft
tot doel de beschikbaarheid van
reservedelen voor het wapensysteem voor de gehele levensduur zeker te stellen. Dit omvat initiële
bevoorrading, herbevoorrading, voorraadbeheersingsmethodieken, verkrijgbaarheid van
wapensysteemgebonden reservedelen, bestelprocedures en reparatie van componenten. Test- en ondersteuningsapparatuur is bedoeld ter ondersteuning van de inzet en instandhouding van het wapensysteem. Het deelgebied personeelsplanning heeft tot doel de benodigde personele kwantiteiten en kwaliteiten voor de operationele en logistieke ondersteuningssector te bepalen. Het deelgebied opleiding & opleidingsmiddelen is gericht op het zeker stellen van alle wapensysteemgerichte opleidingen en opleidingsmiddelen gedurende de levensduur van het wapensysteem. Technische documentatie omvat het beheer van alle documentatie van het wapensysteem, waaronder de technische documentatie, gebruiksvoorschriften en documentatie over logistieke ondersteuning. Verpakken, verplaatsen, opslaan en transport behandelt de bevoorradingsaspecten die van cruciaal belang zijn voor de juiste levering van reservedelen. Faciliteiten omvat alle eisen aan faciliteiten en infrastructuur om het wapensysteem operationeel te gebruiken en in stand te houden. Informatiesystemen omvat het informatiemanagement en de informatiesystemen die er ervoor zorgen dat de informatie overdraagbaar en benaderbaar zijn tussen verschillende activiteiten. (Verwijzing: 15)
Integratie theoretische achtergrond
Onderhoud en logistieke ondersteuning zijn bepalend voor de inzetbaarheid van een wapensysteem. Vliegtuigonderhoud bestaat hiervoor uit vier niveaus. De logistieke ondersteuning kan onderverdeeld worden in verschillende deelgebieden. De beschikbaarheid van kritische reservedelen richting het onderhoudsproces dient logistiek aangestuurd te worden. De relevante aspecten binnen dit onderzoek zijn de inzetbaarheid van het F-16 wapensysteem in relatie tot de logistieke aansturing/ondersteuning van de kritische reservedelen richting het F-16 onderhoud.
Logistieke ondersteuning Onderhouds-planning Voorraad-planning reservedelen Informatie-systemen Verpakken, ver-plaatsen, op-slaan, transport Test- en ondersteunings-apparatuur Opleidingen en opleidings-middelen Technische documentatie Personeels-planning Faciliteiten Beschikbaar-heid, onder-houdbaarheid
4
De huidige situatie
De relaties binnen het conceptueel model van dit onderzoek zullen voor de huidige situatie door middel van vier paragrafen in dit hoofdstuk verder worden uitgewerkt. De eerste paragraaf staat in het teken van een toelichting op de organisatie-eenheden binnen de vliegbasis Leeuwarden die een rol spelen ten aanzien van het F-16 onderhoud en de logistieke ondersteuning. In de tweede paragraaf zal duidelijk gemaakt worden wat het F-16 onderhoud binnen KLu inhoudt en hoe het onderhoudsproces binnen de vliegbasis Leeuwarden is ingericht. Vervolgens zal de derde paragraaf de logistieke ondersteuning met betrekking tot de beschikbaarheid van kritische reservedelen binnen de KLu en de vliegbasis Leeuwarden beschrijven. De laatste paragraaf zal een toelichting geven op de huidige werksituatie met betrekking tot de beheersing van kritische reservedelen op de vliegbasis Leeuwarden.
4.1 De LOG organisatie
In hoofdstuk 1 is beschreven dat de LOG organisatie, in relatie tot de inzetbaarheid van de F-16’s op de vliegbasis Leeuwarden, voor dit onderzoek van belang is. LOG is een afkorting van Logistiek. Logistiek wordt binnen de KLu opgevat als een combinatie van onderhoud en logistieke ondersteuning.
Voor dit onderzoek ligt de focus op organisatie-eenheden en afdelingen die een rol spelen in de relatie tussen het F-16 onderhoud en de logistieke ondersteuning ten aanzien van het leveren, gebruiken en beheersen van kritische F-16 reservedelen.
Deze eenheden en afdelingen zijn weergegeven in de vorm van een organogram in figuur 4.1.
Figuur 4.1 Onderhoud en logistiek
In figuur 4.1 zijn de organisatie-eenheden met een sturende rol omcirkeld. De rollen van de verschillende eenheden wordt in het onderstaande verder toelicht.
• Plaatsvervangend Commandant Operaties Ondersteunende Diensten (PCOOD): De PCOOD
• Planningcel Logistiek (PC LOG): De PC LOG genereert analyses en management informatie. Daarnaast is PC LOG is verantwoordelijk voor de lange termijn planning van het onderhoud en de logistieke ondersteuning; waaronder de (kritische) reservedelen. Deze planning wordt afgestemd met de PC OPS om het vliegprogramma van de vliegbasis Leeuwarden te kunnen realiseren. • Operatiecentrum Logistiek (OC LOG): Deze eenheid geeft sturing aan de, volgens het
voorgeschreven onderhoudsconcept, onderhoudsactiviteiten. Het OC LOG is
hoofdverantwoordelijk voor de beheersing van de reservedelen binnen het F-16 onderhoud. Deze eenheid draagt zorg voor de coördinatie en sturing van benodigde en beschikbare kritische reservedelen. De voortgang van het onderhoudsproces met betrekking tot de inzetgereedheid van F-16’s wordt afgestemd met het OC OPS.
• 920 Onderhoudssquadron (920 sqn.): De primaire taak van het onderhoudssquadron is het inzetgereed houden van de F-16’s. Hiervoor voert 920 squadron alle preventieve en correctieve onderhoudsactiviteiten uit die zijn gerelateerd aan de F-16’s. Het 920 squadron is weergegeven in bijlage B. Relevante onderdelen voor dit onderzoek zijn:
o De Werkbeheersing eenheden (WBE) TNOO en POO. Deze eenheden zijn
verantwoordelijk voor de beheersing en bijsturing van de onderhoudsactiviteiten, zoals deze worden uitgevoerd door de afdelingen TNOO en POO. Spoedeisende bestellingen van kritische reservedelen door de onderhoudsafdelingen dienen afgestemd met, en goedgekeurd door, de WBE’s te worden.
o Het Tweede Niveau On-equipment Onderhoud (TNOO). Deze afdeling is verantwoordelijk voor het uitvoeren van kortlopende inspecties, modificaties en correctief onderhoud aan de F-16’s, waarvoor logistieke ondersteuning in de vorm van (kritische) reservedelen nodig is.
o Het Phased Inspection On-equipment Onderhoud (POO). Deze afdeling heeft als hoofdtaak het uitvoeren van langdurige inspecties en bijbehorend correctief onderhoud aan de F-16’s. Voor het uitvoeren van deze taken zijn (kritische) reservedelen benodigd. • 921 Logistiek squadron (921 sqn.): Het 921 squadron draagt zorg voor de logistieke
ondersteuning van alle eenheden binnen de vliegbasis. De organisatiestructuur van dit squadron is weergegeven in bijlage C. Met betrekking tot dit onderzoek bestaat de primaire taak uit het voorzien in (kritische) reservedelen richting de twee onderhoudsafdelingen.
o De afdeling Material Management (MM) is verantwoordelijk voor een tijdige voorziening in en de beheersing van kritische reservedelen. De afdeling bestaat uit 3 onderdelen:
Het onderdeel Prio-sectie. Deze eenheid speelt een grote rol in de beheersing van kritische reservedelen. De Prio-sectie is verantwoordelijk voor het beoordelen van de prioriteitstelling van kritische reservedelen binnen de onderhoudsafdelingen, en de eenheid controleert het tijdig inleveren en uitleveren van kritische reservedelen. De subafdeling Materieelvoorziening en Bestelposten (MVB) is het ‘front office’ voor
de onderhoudsorganisatie in relatie tot het aanvragen van reservedelen. Drie Bestelposten zijn gevestigd in de onderhoudshangaars. De Bestelposten dragen zorg voor het behandelen, begeleiden en tijdig afhandelen van aanvragen.
De subafdeling Material Handling (MH) is verantwoordelijk voor de expeditie- en opslagtaken van reservedelen. De expeditietaken omvatten de ontvangst en inname van binnenkomende reservedelen en het verzend gereed maken van kapotte reservedelen. De opslagtaken omvatten het op het juiste niveau en kwaliteit houden van reservedelen binnen de vliegbasis.
4.2 Onderhoudsconcept F-16
In figuur 4.2 is te zien dat het F-16 jachtvliegtuig een modulaire opbouw kent. Het vliegtuig is opgebouwd uit verschillende technische systemen. Deze systemen bestaan op hun beurt weer uit verschillende (sub)assemblages van onderdelen. Tijdens de ontwikkeling van de F-16 is dit van groot belang geweest. Voordeel van een modulaire opbouw is dat de meeste van de componenten op een snelle manier vervangen kunnen worden in het vliegtuig. Dergelijke componenten worden als Line Replaceable Units (LRU) en Shop Repairable Units (SRU) betiteld. In figuur 4.2 zijn dit de assemblages en de subassemblages. De F-16 is ontworpen om onderhoud op een zo effectief en efficiënt mogelijk wijze uit te voeren: designed to maintain. Onderhoud is noodzakelijk om de inzetbaarheid van de F-16’s te kunnen blijven garanderen. Onderhoud is volgens de definitie van de KLu LE-145: een revisie, reparatie, inspectie, vervanging, modificatie of klachtherstel van een luchtvaartuig of een component van een luchtvaartuig of enige combinatie hiervan. Het F-16 onderhoud is als volgt ingedeeld
(Verwijzing: 16):
• line en base maintenance omvat het (on-equipment) onderhoud aan een F-16 en de hierin geïnstalleerde componenten;
• componentenonderhoud is het (off-equipment) onderhoud aan componenten die niet zijn gemonteerd in het vliegtuig.
Dit onderzoek richt zich op het on-equipment onderhoud zoals dat wordt uitgevoerd binnen de KLu. Binnen het on-equipment vliegtuigonderhoud kunnen vier soorten onderscheiden worden: modificaties, gereedstelling, correctief onderhoud en preventief onderhoud (Verwijzing: 16). Modificaties betreft het updaten van F-16’s. Gereedstelling heeft als doel om een inzetbaar vliegtuig gereed te maken voor de geplande inzet/missie. Correctief onderhoud omvat het zoeken en herstellen van defecten aan een F-16 en/of de reparatie van beschadigingen. Preventief onderhoud is er op gericht om defecten aan een F-16 te voorkomen en de levensduurbeperkte componenten te vervangen. In bijlage D komt het onderscheid tussen preventief en correctief onderhoud uitgebreider aan de orde. Van belang voor dit onderzoek is het correctieve onderhoud van de F-16’s op de vliegbasis Leeuwarden. Het correctieve onderhoud genereert namelijk als gevolg van het herstellen van defecten de grootste vraag naar kritische reservedelen. Op welke manier het onderhoudsproces binnen de vliegbasis Leeuwarden is ingericht komt in de volgende subparagraaf aan de orde.
4.2.1 F-16 onderhoudsproces
Het F-16 onderhoudsproces binnen de vliegbasis Leeuwarden is weergegeven in figuur 4.3.
Figuur 4.3 Het onderhoudsproces
TS 1 TS 2 TS n
Assemblage 1 Assemblage 2 Assemblage I
SA 1 SA 2 SA J
In de vorige paragraaf is beschreven dat het onderzoek zich richt op correctief onderhoud. De doelstelling van het correctieve onderhoudsproces is: het inzetbaar houden van voldoende F-16 jachtvliegtuigen door middel van het oplossen van klachten, zodat de F-16’s met een vastgestelde kwaliteit afgeleverd kunnen worden aan de gebruiker. Het kenmerk van correctief onderhoud is dat het een onvoorspelbaar karakter heeft en als gevolg hiervan niet planbaar is. Klachten kunnen van tevoren niet voorspeld worden.
Binnen het F-16 onderhoudsproces, zoals weergegeven in figuur 4.3, kan het uitvoeren van correctief onderhoud het resultaat zijn van twee situaties. De eerste situatie is het gevolg van een klacht die is geconstateerd tijdens of na de vlucht. De tweede situatie is het gevolg van uitgevoerde (preventieve) inspecties. De processtappen en het verschil tussen beide situaties worden in het onderstaande verder toegelicht.
Met het correctieve onderhoud dat uitgevoerd dient te worden naar aanleiding van een geconstateerde klacht wordt bedoeld: het zo spoedig mogelijk repareren van schade en/of defecten die zijn ontstaan tijdens missies of oefeningen. De afdeling TNOO van het onderhoudssquadron is verantwoordelijk voor het uitvoeren van deze vorm van onderhoud. De onderhoudsactiviteiten worden op de lijn uitgevoerd. Het uitvoeren van onderhoud op de lijn betekent dat de defecte F-16’s nog wel in de beschikbare vloot vliegtuigen wordt meegeteld. De verwachting is hierbij dat door middel van correctief onderhoud deze F-16’s op korte termijn weer inzetbaar zijn. Het oplossen van een klacht heeft een direct effect op inzetbaarheid van het wapensysteem.
In grote lijnen worden de volgende processtappen gevolgd. Na het melden van een klacht door de piloot wordt de F-16 verder onderzocht om het defect vast te stellen. Afhankelijk van het defect wordt bepaald of, en zo ja, welk reservedeel nodig is om het defect op te lossen. Dit is het moment van de behoeftestelling naar een (kritisch) reservedeel. Indien een reservedeel ter vervanging nodig is, dan dient deze aangevraagd te worden bij de logistieke ondersteuning. Na uitlevering wordt het functionerende reservedeel in het vliegtuig verwisseld met het defecte reservedeel. Na het testen en goedkeuren van de verschillende systemen is de F-16 weer inzetbaar.
Een andere vorm van correctief onderhoud, is het herstellen van een geconstateerd defect naar aanleiding van uitgevoerd preventief onderhoud. Het preventieve onderhoud bestaat uit inspecties die na iedere 300 vlieguren volgens een voorgeschreven onderhoudsprogramma uitgevoerd dienen te worden. Gedurende een 300-uurs inspectie wordt een F-16 binnen ongeveer 30 dagen volledig geïnspecteerd en gecontroleerd. Deze inspecties worden ook wel fase-inspecties of groot preventief onderhoud genoemd. Dit onderhoud wordt uitgevoerd door de afdeling POO van het onderhoudssquadron.
Het moment waarop een F-16 groot preventief onderhoud dient te ondergaan is planbaar. Er vindt een voorbespreking plaats, waarin (onder andere) de beschikbare capaciteit en mogelijke defecten worden besproken. Mogelijkerwijs wordt er tijdens deze bespreking een behoefte gesteld naar reservedelen om de van tevoren bekende defecten op te kunnen lossen. Voordat de inspecties worden uitgevoerd, worden de bedrijfsstoffen en het plaatwerk uit en van de F-16 gehaald. Hoewel de basis preventief onderhoud is, worden er tijdens het uitvoeren van de verschillende inspecties, meestal, meerdere defecten vastgesteld. Om deze te kunnen repareren wordt correctief onderhoud uitgevoerd. De verschillende processtappen zijn weergegeven in figuur 4.3.
Het vliegtuig staat niet op de lijn. Omdat het vliegtuig niet tot de beschikbare vloot behoort, is er meer tijd is om een defect te herstellen en mogelijk benodigde kritische reservedelen aan te vragen. Het herstellen van een defect gedurende de fase-inspecties heeft niet een directe invloed op de inzetbaarheid.
4.2.2 Resources
In het onderstaande zal de inrichting van het proces aan de hand van de mensen en de verschillende gebruikte middelen binnen het onderhoud beschreven worden. De toelichting hierop is van belang omdat deze een relatie hebben met de logistieke ondersteuning en de beheersing van kritische reservedelen, zoals beschreven zal worden in de paragrafen 4.3 en 4.4.
Mensen
Monteurs, ook wel specialisten genoemd, voeren onderhoudstaken uit aan F-16´s. De specialismen die binnen het F-16 onderhoudsproces onderscheiden kunnen worden zijn (Verwijzing: 16): Vliegtuigonderhoudtechniek A/B (VO-A / VO-B), Avionicatechniek A/B (AVT-A / AVT-B), Wapentechniek (WT), Non Destructief Onderzoek (NDO), Plaatwerker (PLW), Schilder (SCH) en Vliegveiligheiduitrusting (VUT). Door de hoge mate van specialisatie, is het F-16 onderhoud arbeidsintensief. De beschikbaarheid van voldoende gekwalificeerd personeel is een vereiste om het onderhoud uit te kunnen voeren.
Middelen
De middelen kunnen binnen dit onderzoek gezien worden als de randvoorwaarden, of de infrastructuur, die aanwezig dienen te zijn om de uitvoering van het onderhoudsproces mogelijk te maken. Belangrijke middelen binnen het F-16 onderhoudsproces zijn informatiesystemen, onderhoudsfaciliteiten, test- en ondersteuningsapparatuur en materieel.
Informatiesystemen
Het leidende informatiesysteem binnen het onderhoudsproces is CAMS. CAMS staat voor Core Automated Maintenance System. CAMS is een online real-time systeem dat de totale configuratie van de F-16 bewaakt. Hiervoor dienen alle uitgevoerde vlieg- en onderhoudsactiviteiten in het systeem geregistreerd te worden. Met betrekking tot uit te voeren preventief onderhoud genereert CAMS automatisch de werkorders voor de verschillende onderhoudsactiviteiten. Het online bijhouden van de complete vlieg- en onderhoudshistorie van de F-16´s, betekent ook dat aankomende of uitgestelde onderhoudsactiviteiten gerelateerd aan de behoefte naar kritische reservedelen worden geregistreerd. Naast CAMS worden er verschillende alternatieve systemen gebruikt. Meestal zijn dit stand-alone systemen die alleen op één werkplek worden gebruikt. Dit kan variëren van dure specialistische softwarepakketten tot de bekende Microsoft Acces en Excel programma’s.
Faciliteiten
Voor het uitvoeren van onderhoud aan de F-16’s zijn onderhoudsfaciliteiten nodig. Het vliegtuigonderhoud vindt plaats in grote hangaars. De onderhoudshangaars moeten beschikbaar zijn, voldoende capaciteit bieden en wat betreft condities voor personeel geschikt zijn om het correctieve en preventieve onderhoud effectief en efficiënt uit te kunnen voeren.
Het correctieve onderhoud heeft twee hangaars de beschikking. Het groot preventieve onderhoud heeft één hangaar tot haar beschikking. De onderhoudshangaars voor correctief en groot preventief onderhoud zijn fysiek van elkaar gescheiden en verspreid over de vliegbasis gevestigd.
Test- en ondersteuningsapparatuur
Binnen het onderhoudsproces zijn middelen in de vorm van gereedschappen en apparatuur nodig om het onderhoud uit te kunnen voeren. Binnen de KLu worden de volgende definities voor gereedschap en apparatuur gehanteerd (Verwijzing: 14):
• Apparatuur: meet en testapparatuur welke benodigd is tijdens het plegen van onderhoud aan een F-16, motor of componenten van één van beide om onvolkomenheden te traceren of het juist functioneren zeker te stellen.
• Alternatief of equivalent gereedschap: gereedschap (zogenaamd special tool), anders dan voorgeschreven door de fabrikant, om onderhoud op efficiëntere wijze uit te voeren.
Relevant voor het uitvoeren van het preventieve en correctieve onderhoud is de aanwezigheid van voldoende gereedschappen en apparatuur.
Materieel
Met betrekking tot het materieel dat wordt gebruikt in het F-16 onderhoudsproces kan een onderscheid gemaakt worden tussen vliegtuigmateriaal en vliegtuigcomponenten.
Er is vliegtuigmateriaal benodigd om het onderhoud aan de F-16´s daadwerkelijk uit te kunnen voeren. Dit materiaal bestaat uit: bedrijfsstoffen, zoals oliën, smeermiddelen, kit-, lijmsoorten en verf, en grondstoffen, zoals metalen, kunststoffen en bekleding. Daarnaast zijn vliegtuigcomponenten benodigd. Vliegtuigcomponenten zijn: verbruiksonderdelen, zoals moeren en bouten en reservedelen, zoals een flight control computer en een radar, die bij een defect gerepareerd kunnen worden.
Het benoemde materieel is noodzakelijk om het onderhoudsproces uit te kunnen voeren. Er dient voldoende van aanwezig te zijn.
4.3 Logistieke ondersteuning
De doelstelling van de logistieke ondersteuning is: het zorgdragen dat het vereiste materieel in de juiste hoeveelheid, in de juiste hoedanigheid, op de juiste plaats en tijd ter beschikking wordt gesteld aan de gebruiker tegen de laagst mogelijk totale kosten.
Voor dit onderzoek wordt de logistieke ondersteuning opgevat als het voorzien in reservedelen die binnen het onderhoudsproces nodig zijn om defecten en schade aan een F-16 te kunnen herstellen. De nadruk zal hierbij liggen op kritische reservedelen.
Aan de hand van twee subparagrafen zal toelicht worden op welke manier de logistieke ondersteuning van kritische reservedelen binnen de vliegbasis Leeuwarden is ingericht. Hiervoor zal in de eerste paragraaf de relatie met het onderhoudsproces gelegd worden. Hiervoor zal gekeken worden naar het moment van de behoeftestelling binnen het onderhoud en het bestelproces dat hier op volgt. De tweede paragraaf zal een beschrijving geven van de logistieke keten met betrekking tot het voorzien in reservedelen. Aan de hand van deze beschrijving wordt tevens de opslag van de voorraden kritische reservedelen toegelicht.
4.3.1 Bestelproces
De behoeftestelling binnen het F-16 onderhoud vormt het raakvlak met de logistieke ondersteuning om benodigde reservedelen geleverd te krijgen. Binnen het onderhoudsproces is het de specialist die constateert dat een reservedeel kapot is. Deze specialist bepaald vervolgens of er een vervangend reservedeel nodig is om een defect op te kunnen lossen. Er wordt een behoefte gesteld wanneer een vervangend reservedeel nodig is. Aan de hand van deze behoeftestelling wordt het bestelproces in werking gezet. In figuur 4.4 is het bestelproces weergegeven.
Figuur 4.4 Het bestelproces
De specialist dient te bepalen welk type reservedeel nodig is. Op basis van ervaring, en eventueel met behulp van de Technical Manuals, wordt het bijbehorende artikelnummer van het reservedeel geïdentificeerd. Voordat het reservedeel daadwerkelijk wordt besteld, dient door de specialist de afweging gemaakt te worden of de behoefte spoedeisend is. De behoefte is spoedeisend als een tekort van het reservedeel een stagnatie of een te verwachten stagnatie van het onderhoudproces tot gevolg heeft. Spoedeisende aanvragen worden in verschillende prioriteiten onderverdeeld. Naast de routine aanvragen, worden de volgende soorten prioriteiten onderscheiden (Verwijzing: 16):
• AOG (Aircraft on Ground). Deze hoogste prioriteitsklasse mag aan een aanvraag worden toegekend indien een F-16 niet operationeel inzetbaar is vanwege het ontbreken van een reservedeel met betrekking tot één onderhoudstaak. De levering van het ontbrekende materieel leidt tot het direct inzetbaar zijn van het vliegtuig. Indien het onderdeel binnen de KLu voorradig is, dan vindt de levering per direct plaats. Voor de levering van het materieel wordt speciaal vervoer ingezet.
levering van het ontbrekende onderdeel leidt tot het opheffen van de stagnatie in het onderhoud van het vliegtuig. De levering geschiedt binnen 24 uur. In het geval van meerdere onderhoudstaken wordt de PRIO 1 toegekend aan de meest kritieke behoefte om de stagnatie op te heffen.
• PRIO 2. Deze prioriteit mag alleen aan een aanvraag worden toegekend voor het voorkomen van een te verwachten stagnatie binnen het onderhoud van een F-16, afhankelijk van de behoeftedatum en de beschikbaarheid van het materieel. De levering vindt, indien voorradig, binnen 2 dagen plaats.
De specialist dient in overleg met het WBE van de betrokken onderhoudsafdeling de prioriteit te bepalen. In het geval de behoefte aan een reservedeel niet spoedeisend is, dan wordt deze stap overgeslagen. Na het vaststellen van de prioriteit (of als er sprake is van een routine aanvraag) wordt het betreffende reservedeel aan de hand van het artikelnummer aangevraagd bij één van de drie Bestelposten. De Bestelpost zorgt er voor dat de aanvraag wordt ingevoerd in het Voorraadadministratie (VA) systeem van de KLu. VA is het leidende systeem met betrekking tot de logistieke ondersteuning binnen de KLu. Iedere voorraadmutatie wordt verwerkt aan de hand van dit systeem. Afhankelijk van de beschikbaarheid binnen de logistieke keten van de KLu wordt het reservedeel op een moment aan de Bestelpost geleverd. De Bestelpost zorgt er vervolgens voor dat het wordt uitgeleverd aan de specialist binnen het onderhoud. Tevens dient de Bestelpost er zorg voor te dragen dat de specialist het defecte reservedeel weer inleverd. Het defecte reservedeel kan dan zo spoedig mogelijk weer gerepareerd worden.
De logistieke keten waarin de aspecten met betrekking tot het beschikbaar stellen en inleveren van reservedelen in voorkomt, wordt beschreven in de volgende paragraaf.
4.3.2 Logistieke keten
De voorraden beschikbare vliegtuigcomponenten (verbruiksonderdelen en reservedelen) binnen de KLu kunnen weergegeven worden als een logistieke keten. In figuur 4.5 is te zien dat relevante voorraden voor dit onderzoek zijn verdeeld over twee organisaties: het Logistiek Centrum Koninklijke Luchtmacht (LCKlu) in Woensdrecht en de vliegbasis Leeuwarden.
Figuur 4.5 Logistieke keten KLu
Vanuit de centrale voorraad binnen het LCKlu komen de F-16 componenten in de verschillende voorraden binnen de vliegbasis Leeuwarden terecht. Voor de verbruiksonderdelen gebeurt dit aan de hand van automatisch door het VA-systeem gegenereerde aanvulorders. Reservedelen worden aangevuld naar aanleiding van ‘handmatig’ in het VA-systeem ingevoerde bestellingen door de Bestelposten
Er kunnen binnen de vliegbasis drie verschillende voorraden onderscheiden worden: een decentrale voorraad, een vooruitgeschoven voorraad (VV) en een handvoorraad (HV). De decentrale voorraad is dé voorraad verbruiksgoederen van de vliegbasis. Met betrekking tot F-16 componenten zijn hier de verbruiksonderdelen opgeslagen. Binnen de vooruitgeschoven voorraad (VV) zijn de (kritische) reservedelen opgeslagen. De handvoorraad (HV) ligt opgeslagen bij de gebruiker; het onderhoudsproces. Deze voorraad bestaat uit een 2-bin systeem waarin F-16 verbruiksonderdelen zijn ondergebracht.
De decentrale voorraad ligt opgeslagen in het centrale magazijn van de vliegbasis onder beheer van de afdeling Material Handling. Vanuit het centrale magazijn worden de F-16 verbruiksonderdelen binnen de handvoorraden aangevuld. Iedere onderhoudshangaar heeft de beschikking over een handvoorraad.
De vooruitgeschoven voorraad met reservedelen is tevens verdeeld over de drie
onderhoudshangaars. De reden hiervoor is om logistieke wachttijden te voorkomen, waardoor reservedelen snel in de F-16 verwisseld kunnen worden. De VV wordt beheerd door de drie Bestelposten, die tevens binnen de hangaars zijn gevestigd om het onderhoud van een goede en snelle dienstverlening te kunnen voorzien. Omdat het correctieve onderhoud binnen de afdeling TNOO zo spoedig mogelijk uitgevoerd dient te worden, is de vooruitgeschoven voorraad reservedelen groter in vergelijking met de voorraad binnen de afdeling POO (waar meer tijd is voor de correctieve onderhoudsactiviteiten). Maar op het moment dat de afdeling POO een reservedeel nodig heeft die niet beschikbaar is in de eigen VV, dan wordt deze (indien beschikbaar) geleend vanuit één van de 2 andere VV´s. Het onderling lenen van reservedelen wordt gecoördineerd door de Bestelposten. Om de bruikbare voorraad binnen de KLu op peil te houden is het van belang dat defecte reservedelen zo spoedig mogelijk vanuit het onderhoud worden ingeleverd. Als gevolg van de ingeleverde reservedelen vanuit het onderhoudsproces ontstaat en voorraad defecte reservedelen binnen de vliegbasis. Defecte reservedelen zijn herstelbaar en dienen voor reparatie naar het LCKLu geretourneerd te worden. De ontvangen defecte reservedelen worden binnen het LCKLu opgeslagen, in afwachting van reparatie binnen het herstelproces van deze organisatie.
4.4 Beheersing van kritische reservedelen
Onder beheersing wordt verstaan de wijze waarop processen, door middel van plannen, meten, vergelijken en bijsturen, worden aangestuurd en bewaakt (Verwijzing: 1). Voor dit onderzoek zal gekeken worden naar de beheersing van de LOG processen, met de nadruk op kritische reservedelen. In paragraaf 1.1 zijn kritische reservedelen als volgt gedefinieerd: een kritisch reservedeel is een vervangbaar component van een F-16 die bij een defect door reparatie weer bruikbaar gemaakt kan worden, waarvan de beschikbaarheid onder het gewenste voorraadniveau binnen de KLu ligt om in de (onverwachte) vraag te kunnen voorzien om het F-16 wapensysteem operationeel inzetbaar te houden. Wanneer een kritisch reservedeel binnen het onderhoudsproces nodig is om een defect aan een F-16 op te lossen, is het mogelijk dat deze niet beschikbaar is en het onderhoudsproces hierop stagneert. Om dit zoveel mogelijk te voorkomen is het van belang dat de beschikbare kritische F-16 reservedelen op een optimale manier worden beheerst. In relatie tot onderhoudsproces en de gerelateerde logistieke ondersteuning betekent dit, dat de behoefte en de beschikbaarheid van reservedelen op de juiste manier op elkaar afgestemd moeten zijn. Gerelateerd aan de inzetbaarheid van de F-16’s zal afgestemd moeten worden binnen welk deel van het onderhoudsproces een kritisch reservedeel beschikbaar wordt gesteld.
In deze paragraaf wordt beschreven op welke manier invulling wordt gegeven aan de beheersing van kritische reservedelen binnen de vliegbasis Leeuwarden. Hiervoor is een onderverdeling in drie subparagrafen gemaakt. De eerste paragraaf staat in het teken van bestaande procedures met betrekking tot de beheersing van kritische reservedelen. In de tweede subparagraaf wordt toegelicht op welke manier er is vormgegeven aan de planning van het F-16 onderhoud in relatie tot kritische reservedelen. De laatste paragraaf zal een beschrijving geven van hoe de besturing en afstemming hiervan is vastgelegd.
4.4.1 Procedures
De KLu is grotendeels gebaseerd op regels en procedures. Deze geven stabiliteit en zekerheid. Functies in de organisatie geven de toon aan, niet de mensen die de functies uitoefenen. Binnen de vliegbasis Leeuwarden houdt dit in dat de processen, zoals het onderhoudsproces, zo veel mogelijk zijn gestandaardiseerd. De procedures, werkstandaarden en werkinstructies binnen de verschillende processen zijn allemaal vastgelegd in bedrijfsvoorschriften van de KLu. De bedrijfsvoorschriften die binnen het onderhoudsproces en de logistieke ondersteuning in gebruik zijn worden in het onderstaande toegelicht.
Voorschriften
Binnen het onderhoudproces worden verschillende voorschriften gehanteerd om het F-16 onderhoud volgens voorgeschreven eisen in te kunnen richten en uit te kunnen voeren. Voor de logistieke ondersteuning zijn de voorschriften ingericht op voorgeschreven eisen met betrekking tot het voorzien in materieel. In figuur 4.6 zijn de verschillende gehanteerde voorschriften weergegeven.
In het kader van de implementatie van de Militaire Luchtvaart Eisen (MLE) streeft de KLu naar het vereenvoudigen van de voorschriftenstructuur en het actualiseren van alle overige voorschriften. Als gevolg van deze doelstelling is kortgeleden de Maintenance Organisation Exposition (MOE) F-16 opgesteld. In dit voorschrift zijn de belangrijkste onderhoudsprocedures met betrekking tot F-16’s en het kwaliteitsmanagement systeem dat dient ter borging van de luchtwaardigheid beschreven. De MOE is opgesteld aan de hand van de inhoud van een aantal andere voorschriften. De onderhoudsprocedures met betrekking tot het F-16 wapensysteem staan beschreven in het Voorschrift Onderhoudsactiviteiten (VOA). Onder het VOA hangen de Voorschriften Configuratie Management (VCM), de Tactical Orders (TO) en Tactical Manuals (TM) en de Werk Instructie Kaarten (W.I.K.), waarin procedures gedetailleerder worden toegelicht. De processen met betrekking tot de logistieke ondersteuning staan beschreven in het Voorschrift Materieel (VM), als opvolger van het Voorschrift Materieel Voorziening (VMV). Onder het VM hangt het H-PAL waarin de procedures staan beschreven. Daarnaast is er voor de bedrijfsvoering en de procedures met betrekking tot het informatiesysteem CAMS, het Voorschrift Bedrijfsvoering CAMS (VBC).
Binnen het kader van dit onderzoek zijn de procedures binnen de voorschriften in relatie tot de beheersing van kritische reservedelen van belang. Deze procedures dienen gevolgd te worden tijdens het uitvoeren van gerelateerde activiteiten door de medewerkers binnen het logistieke en het onderhoudssquadron van de vliegbasis Leeuwarden. Binnen deze activiteiten kan een onderscheid gemaakt worden tussen de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden (TVB´s) van betrokken medewerkers.
Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden
In tabel 4.1 zijn de TVB´s van de verschillende functies in relatie tot de behoeftestelling, de bestelling en de aansturing van kritisch reservedelen weergegeven.
Functie Taken Verantwoordelijkheid Bevoegdheid
Specialist Constateren van materieelbehoefte Aanvragen van reservedelen Inleveren herstelbare reservedelen
Stellen van behoefte Uitvoerend
Bestelpost Afhandelen van aanvraag Ontvangen van reservedelen Uitleveren van reservedelen Innemen herstelbare reservedelen
Aanvragen van onderdelen Uitvoerend
WBE Beoordelen van urgentie van aanvraag Vaststellen van prioriteit Adviserend Prio-sectie Controle op prioriteit
Controle op voortgang aanvraag
Beoordelen van prioriteit Controlerend OC LOG Beslissen over urgentie
Beslissen over tekortenverschuiving
Beslissen over prioriteit Beschikkend Tabel 4.1 Relevante TVB’s
