deur
PE
T
H
US
JOHANNES
CRONJE
(B.A.
Honneurs)
Voorg
e
le t
e
r ge
de
elt
~like v
ervulling van
di
e
v
ereist
e
s vir die graad
MA
GI
STER
ARTIUM
(Si
e
lkunde)
in di
e
Fakult
e
it van L
e
ttere en Wysbegeerte
a
a
n di
e
Potche:i'stroomse Univ
ersiteit
vir
C.H.O.
teenoor
my geagte proefleicr
,
Dr
.
M.
Brink
,
vir haar
bekwrune leiding
en opregte belangstelling
tydens
hierdie
ondersoek
.
'
n Besondere
woord
van
dank
2.an die
Transvaalse Onder
-wysdepartement
w
a
t toestemming
tot
afnecm
van die
toet-se
by
'
n Spesi
a
le
skool
verleen
het
.
In
hulle
hoedanig-heid
as skoolhoofde word menere
van Rensburg
Gn
van
Straatcn
bedank vir hul bystand tydens die
a.fneem
van
die toetse
.
Baie dankie
a
an my
suster
Gn swaer
wat in
'
n
besondere
kort
tydperk
die
red
i
gering en
tikwerk
moes afhandel
.
Aan my oucrs
•n
woord
van
dm1k
vir
die wyse waar0p
hulle
my aangemoedig
het
tydens
die e.fhandeling van hierdie
studie
.
Standerton
Desember
1973
1.
1
.
1 .2. 1 . 3.
1 .5.2. 1 .5. 2.1. 1. 5.2. 2.1
.
6
.
1
.
7
.
2. 1. HOOFSTUK IDIE VERSTANDELIK VERTRAAGDE LEERLING EN DIE SPESIALE SKOOLPRAKTYK
BEGRIPSOMSKRYWING: VERST i\NDELIKE VERT RAAG DRBID
PROBLEMATIEK WA~ BY VERSTANDLLIK VER-TRAAGDES
n
DIE SKOOLMILrm MAG VOOR-KOMONTWIKKELING VAf\T SPESIALE ONDERWYS9 MET VERWYSING NA KEURING VAN LEERLING E
VIR SPESIALE ONDErtWYS
DOELSTELLINGS VAN SPESIAL'~ ONDERWYS DIE SPESIALE-ONDERWYSPRAKTYK
Klasindeling
,
intelligensiebepaling en
-evalu
er
ing
Voorbero
eps
opl
eiding
Opleidings
pra:tctyk
Handv
aa
rdigheid
by
di
e
verstandelik
vertr
aag
d
e
leerling
Di
e
verb
and
tu
ssen
intelli
ge
nsiekwo-si"
".'l.
t
en
voorb
e
roepso
p
leiding
DIE VERB.AND TUSSEN INTELLIGENS IEKWO-SIENT, BEROEPSMOONTLIKHEDE EN B
EROEPS-1
3
67
88
12 1213
15 SUKSES 15ALGNVIENE PROBLE:EMSTELLING, l\'l:E,'T VERWY-SING NA STRUKTUUR OF S.A.MESTELLING VAN DIE BEROEPSVELD
HOOFSTUK II
TEORETIESb VERKENNING VAN BEFAALDE ASPEKTE VAN DIE 11~ENSLIKE PERSOONLIK-HEID
ALGEMENE INLEIDIHG
17
2
.
2
.
2
.
O
ntwikkeling van waarnemingsvermoens
24
2
.
2
.
3
.
Waamieming
by die verstandelik
ver-traagde kind
26,
2
.
2
.
4
.
Samevatting
29
2
•
3
.
DIE LEERPROSES
3-0
2
.
3
.
1
.
Omskrywing
.30
2
.
3
.
2
.
Ontwikkeling van leervermoens
31
2
•
3
•
3
•
Insigverwerwing
33
2
.
3
.
4
.
Die leerproses by die verstandelik
vertraagde kind
35
2
.
3. 5
.
Samevatting
36
2
.
4
.
INTELLIGENSIE
37
2
.
4
.
1
.
Omskrywing
37
2
. 4
.
1
.
1
.
Inleiding
37
2
.
4
.
1
.
2
.
Definisies
38
2
.
4
.
1
.
3
.
Oorerwing
*O
2
. 4
.
1
.
4
.
Omgewing
42
2
.
4
.
1.5
.
Die
kontemporere benadering
43
2
.
4
.
2
.
Intelligensie
by die verstandelik
ver-traagde kind
43
2
.
5
.
INTELLIGENSIETOETSING
45
2
.
5
.
1
.
Tekortkominge
van intelligensietoetse
45
2
.
5
.
2
.
Ontwikkeling
van intelligensietoetsing
4.8
2
.
5
.
2
.
1
.
Inleiding
48
2
.
5.2
.
2
.
Ontwikkeling in
Suid-Afrika
50
2
.
5
.
3
.
Kwantitatiewe
en kwalitatiewe
intel-ligensie-evaluering
55
2.5
.
3
.
1
.
Inleiding
55
2
.
5
.
3
.
2
.
Kwalitatiewe
evalueringstegnieke
57
2.5.3
.
3
.
Subtoetse van
die Nuwe Suid-Afrikaanse
Individuele
Skaal:
kwantitatief en
kwalitatief-georienteerde omsk
r
ywang
63
2
.
5
.
3
.
3
.
1
.
Woordeskat
63
2.
5.
3
.
3.
J
2.
5
.
3.
3.
6
2
.
5.
3.
3.
7
2.
5.
3
.
3.
8
2.5
.
3.
3.
9
2
.
5
.
3.
3.
10
2.
5.
3.
4
2.
5.
3.
7
2
.
6
2. 6.
1
2.
6.2
2
.
6.
2.
1
2.6
.
2.
2
2.
6.2
.
3
2.6
.
2.
4
2.6.3
2
.
6.3.1
2.
6.
3.
2
2
.
6
.
3.3
2.
6.J
.
4
2.6.3
.
5
2.6.4
2.
7
2
.
7
.
1
2.1.1
.
1
2.7.1.2Geheue
Patroonvoltooiing
Blokkies
Absurdi tei te
Vormbord
Samevatting
Betroubaarheid en geldigheid
van die
Nuwc
Suid-Afrikaanse Individuele Skaal
by toepassing op verstandelik
ver-traag-de leerlinge
Essensiel
e
veranderlikes by toetsing en
resul taatevaluering
Samev
ati:hn
g
en
evaluering
DENKE
0mskrywin
g
Denke
as
probleemoplossingsakt
Insigverwerw
ing
Probleemrealis
e
ring
D
onkverloop
S
ai.11ev
at ting
Kon
sepsuee
lgeorienteerde aktiwiteite,
soos vergestalt in denke
spesifiek
en
on
twikkeling
in
die algemeen
Inl
e
idin
g
Konsepverwcrwing as
leeraktiwiteit
Die ontwikk
eling
van
konsepte
Ve
rband tussen konseptc
en
taal
Samevattin
g
Denke
by die
v
erstandelik vertraagde
kind
K
0NSEPEVALUERING
0ntwikkeling van
konsepcvalucringsteg-nieke
Inl
e
iding
Die
we
rk
saa.mhed
G van Ach
69
7173
75
7778
79
82
84
88
88
90
90
91
92
94
95
95
96
98
101 103 107 110 110 110 111Die werksaamhede van
Hanfmann
en
Kasanin
2
.
7
.
1
.
6.
Die
werksaamhede
van Goldstein
en
113
Scheerer
115
2
.
7
.
2
.
Die Trist-Hargre
ave
s-toets
117
2
.
7
.
2
.
1
.
Ont
staan
v-an
die
toots
117
2
.
7
.
2
.
2
.
Beskrywing
en
toepass
in
g
v
an
die toets
119
2
.
1
.
2
.
3
.
Omskrywing van responsies
met
diagnos-tiese
implikasies
121
2
.
1
.
2
.
4
.
Betroubaarheid en
g
eldigheid
van die
Trist-Hargreaves
-toet
s
122
2.7
.
2
.
4
.
1~
Betroubaarhe
i
d
122
2.7
.
2.
4
.
2
.
Geldigheid
124
2
.
7
.
2
.
5
.
Kritiesc evaluering
van
die
Trist-Hargr
eaves-toct
s
127
2
.
7
.
2
.
5
.
1.
Kritcria waaraan
die to8ts
moet
vol-docn
127
2
.
7
.
2
.
5
.
2
.
Toepasbaarheid ten
opsigte
van
verstan
-dclik
vertraagde
proefpersone
132
2.
7
.
2.6
.
Ko:ns2prcdenc
ringskcnm2rkc van
vcrstan-delik vertraagdes
ooreenkomstig
toets-prestasie
in
sorteringstoetse
134
3
.
1.
3.2
.
3
.
2
.
1
.
3
.
2
.
2
.
3
. 3.
3
.
3.1
.
3
.
3.
2
.
3
.
3
.3.
3
.
3
.
3
.
1
.
HOOF STUK
I I I
DOEL
E
N
111ETODE
V
.AITO
NDERSOEK
I
N
LEIDING
DOEL VA
N
DIE
O
N
DERSOEK
Inleiding
DoelstGllings
MET
ODE VAN
O
N
DERSOEK
Samcstelling
v
an
die procfgrocp
(
stcekproef
)
Motivering
van
clie proefpcrsone
Afnccm
v
an
die toets
Alger10en
139
141
141
141
143
143
145
147
147
3.3.3.3. 3.3.4. 3.4. 3. 4.1 . 3. 4.2. 3. 4.3 .. 3. 4.3.1. 3.4.3.2. 3. 4.3.3.
Afneem van die Trist-Hargreaves-toets 148
Nasien van die toetse 149
STATISTIESE VERWEIIB:ING VAN GBGEWENS 150
Inleiding 150
Toetstellings 150
Vergelyking en stati sti ese verwerking
van toetstel lings (t otaal tellings) 157
Gemiddeldes 157
Standaardafwykings 158
Verskille tussen prestasies van
steek-proef A en steekproef B 160
Betroubaarheid van di e Nuwc Suid
-Afrikaanse Individuele Skaal 161 Geldigheid van die Trist-Hargreaves
-toets 163
Die Trist-Hargreaves- toets as
diagnos-tiesc instrument 168
Inleiding 168
Die voorkoms i..-an verskillende kategori-se:i:.i.11gs- ( kl assifikasie) tendense by
steekproef A en steekproef B 172 Ontlcding van kategoriseringstendcmse
met kronologiese ouderdom as
eksperi-mentole verandGrlike: deel I 172 Ontleding van kategoriseringstendense
met kronologiese ouderdom as
eksperi-mentelc veranderlike~ deel II 178
Samcvatting 189
3.4.402.4. Ontleding van katcgori seringstendense met verstandsouderdom (V .O.) as
ekspe-rimentelc veranderlike 192
3.4.4.2.4.1 .Inleiding 192
3.4.4.3.4.3.ontloding van kategoriseringstendense met verstandsouderdom as
elrnperimente-le veranderlike: deel I 194
3.4.4.2.4.3.ontleding van kategoriseringstendense mot verstandsouderdom as
HOOFSTUK IV
SAMEVATTING VAf~ RESULTATE BN
AANBEVE-LINGS IN VERB AND MET v:rrnD ~RE N AVORSING 210
1 2
Toetstellings deur steekproef A behaal Toetstellings deur steekproef B behaal
3
Gemiddeldes van eksperimentele veranderlikes vir steekproef A en steekproef B4
Standaardafwykings van eksperimentel e veran-derlikes vir steekproef A en steekproef B5
Verskille tussen prestasies van steekproef Aen steekproef B: t-waardes
6
Interkorrelasi es van subtoetstel l ings (N.S.A. I .S.) van steekproef A en steekproef B7
Korrelasie tussen onderskeie I.K.-tellings en Tri st- Hargreaves ( totaal) vir steckproef A en8
9
steekproef B
Die betekenisvolheid van korrelasies tussen onderskei e I .K.-tel l ings en T.H.-totaaltel -ling van steckproef A: t-waardes
Die betekenisvolheid van korrelasies tussen onderskeie I.K.-tel l ings en T.H.-totaaltel -ling van steckproef B: t -waardes
10 Verskille tussen onderskeie I .K.-tcllings (Verbaal en Nie-verbaal) van steekproef A en steek~roef B : t -waardes
11 Die gebruik van die korrekte kategoriserings -prinsipe
(4
gr oepe volgens vormprinsipe) by12
13
i tern 1 deel I : vergelyking van steekproef A en steekproef B se responsi es
Die gebruik vrm die korrekt e kategoriserings-prinsipe (2 grocpe volgens vormprinsipe) by
item 2 deel I: vergelyking van steekproef A en steckproef B se responsies
Die gebruik van die korrekt e kategoriserings-prinsipe (2 groepe volgens integ
ritcitsprin-sipe) by item
3
decl I: vergelyking van152
153
15,8 159 160162
164165
166
168173
174saamgestel) by item
4
dcel I: vcrc;clykingvan steckprocf A on steekprocf B so responsics 175 15 Die gebruik van die relevante katct;oriserings
-prinsipe ( 3 groGpe volt~cms randklo-Ln'c saamge -stcl) by i tom 5 deel I : vergclykini.:, van
steekproef A en steckproef B so rosponsies 175 16 Die gebruik van die rclcvante kat,.:::-oriscrings
-prinsipe
(3
~racpc volgens gekombinccrde klcurdirncnsies saamgcstel) by j_t2;,;_ C deel I: vergelykin[!; van stcekprocf A cm stcckproef 13so resr:onsies
17 Sruncvattcm.de ontleding: v0rgclykL1.:.:; van die korr ekte en :vclevante rPsponsies vm1 steckprocf A en r3teckprocf B op die cerste
6
items vw di e Trist-Hargrcavcs-tocts18 Rclevante en irrelevantc c.1imensioncl0 sortecr -aspckte soos V2Il toepassing by i tc-1s 1-10 van
176
177
deel II van die Tri st-Pargroavcs-toe:ts 179 19 Die gcbruik V8Jl korrckte kategoriscringsprin
-si:1Jcs by i tern 1 dGel II: vergclyking V8Jl stcekpr~cf A on st2ckproef B sc rcsponsies 20 Dj_c gcbruik van korrcktr;
katcgoriscringsprin-sipes by i te::1_ 2 deel II : vcrgelyl::ing van
21
22
23
stcckproef A en stcckproef TI se responsics Die gcbruik van korr ckto katcgoriseringsp
rin,-sipos by i tmn 3 deel II: vergelyking van stoekprocf A en steokproef B se rcs~Jonsi cs Dio gebruik van korrel~te kategoriscringsprin
-sipes by i tcY.'1 4 deel II : vcrg0lyking van stcokproof A en steekproof
n
se res,onsics Die gebruik van korrektekategoriscringsprin-sipes hy i te11 5 decl II : vergclykini:; von steckprocf A en stookprocf B so rcsponsies
180
181
181
182
stcekproef A en steekproef B se responsi ce
183
25
Die gebruik van korroktc kategorisc:ringsprin-26
27
28
2
9
30
31
32
33
sipcs by i tern ~ deel II: vcrgelyking van
steokproef A en steekproef B se responsies
184
Die gebruik van korrekte kategoriseringsprin-sipos by i te;m
8
deel II: vcrgel ~rldng van steekproef A en steekproef B se responsi es Die gebruik van korrekte kategoriseringsprin-sipes by i tern 9 deGl II : vergelyking van steekprocf A en steekproef B se responsi cs Die gebruik van korrekte kat egoriscringsprin-sipes by item
10
deel II : vrcrgelyking van steekproef A en steekproef B se rcsponsi es Die voorkoms van korrekt e , gedeeltGlik korrek -te en verkesrde responsi es: vergel yking vansteekproof A cm steekproef B se responsies Samovattendc ontleding: vergelyking van die korrekte ( rel vantc) responsies van steekproef A en steekproef J3 ten aansien van di e i t erns van dcel II van die Trist-Hargreaves- toets Die gebruik van die korrekte ( relevonte) kate -goris2ringsprinsipe
(4
groepe volgens vorm-prinsip e) by i tern 1 dcel I : vergelyking van steckprocweV.0.-1
enV
.0.-2
se responsies Die :·::~~ruik van di e korrekte ( relevante) kate -goriseringsprinsipe (2 groepe volgcns vorm-prinsipe) by i tern 2 clcel I : vergelyking vansteekprocwe
V
.
0.
-
1
anV
.0.-2
se responsi es DiG gebruik van die korrekte ( relevante) kate-goriseringsprinsipc (2 groepe volgcns integ ri-t ei tsprinsipe) by i t ern3
deel I : vergelyking184
185
186
1
8
7
1
88
194
1
95
saamgestel) by i tem 4 decl I : vergelyking
van steekproewe V.0.-1 en V.0.-2 sc r esponsies 196
35
Die gebruik van di e rel evant e katcgoriserings-prinsipe (3 groepe volgcns randkl cure saamge -st el) by item
5
decl I : vergelyking vanst cekpr oewe V.0.-1 en V.0.-2 se responsies 196 36 Die gebruik van di e rcl evante kategoriserings
-prinsipo (3 groepe volgcns gekombincerde kle ur-dimensi es saamgest el) by item 6 deel I: ve r-gel yking van stc::okproewo V.0.-1 on V.0.-2 se r esponsi es
37 Samevatt onde ontl eding: vcrgelyking van di e korrekt e en relevant e r esponsi es van st eek -proewe V.0.-1 en V.0.-2 op die eor sto ses i t erns van di e _ .. st-Hargreaves-toet s
38 Die gebruik van korrekte kat egoriseringsp rin-sipes by i t ern 1 deel II : vergelyking van
197
198
steekpr oewe V.0.-1 en V.0.-2 se r esponsies 199
3
9
Die gebruik van korrekt~ kategoriseringsprin-sipes by i tern 2 deol
r
vergelyking vansteekpr oewc V.0.-1 en VoJ .-2 se responsies 200 40 Die gebruik van korrekte kategoriseringsp
rin-sipes by i t em
3
deel II : vergelyking vanst eekproewe V.0.-1 en V.0.-2 se r esponsi es 200 41 Die gebruik van korrekte kat egoriseringsp
rin-sipes by i tern 4 deel II ~ vergolyking van steekproewc V.0.-1 en V.0.-2 se responsi cs 42 Die gebruik van korrekte kategoriseringsp
rin-sipes by i tem 5 dcol II : vergel yking van st eekproewe V.0.-1 en V.0.-2 se responsi es
201
steekproewe V.0.-1 en V.0.-2 se responsies 44 Die gebruik van korrekte kategoriseringsprin
-sipes by item 7 deel II: vergelyking van steekproewe V.0.-1 en V.0.-2 se responsies 45 Die gebruik van korrekte kat egori seringsprin
-sipes by item 8 deel II: vergelyking van stcekproewe V.0.-1 en V.0.-2 se res~onsics 46 Die gebruik van korrckt e kategoriseringsp
rin-sipes by item 9 deel II: vergel yking van steekproewc V.0.-1 en V.0.-2 se res~onsics 47 Die gebruik van korrektc kategoriseringsprin
-sipos by i tern 10 dcel II: vcrgelyking van steekproewe V.0.-1 en V.0.-2 se r-esponsies
48 Samevattcnde ontlcding: vergelyking van die korrekte ( r el cvante) rcsponsi es van st eckproe -we V.0.-1 en V.0.-2 ten opsigt e
vm
die items202
203
203
204
1. 2.
3
.
Kronologiese ouderdomsvcrspreidiug : steek -proef A en stcckproef B
Intelligcnsiekwosi5nt-verspreiding: steek -procf
A
en steekproefB
Verstandsouderdomsversprciding: stcckproef
A
en steckproefB
BYLAE
Bylaag
A:
Tocpassing en nasien van die Trist-Hargrcavcs-toetsBylaag B: Antwoordblad: Trist- Hargreaves -toets
1
4
5
155
156
1. Pr nblocn- on drJclstolling
Vorel in die ondcrwyssi tuasi c gcmi ct die relnticwo ,:;nt-wikkc1i,ng en awwosi ghcid vru1 b8paaldo begripsvcrnoons vr,n loerlingc lmilc8.l di e :J.RndR-g vrui -:mderwysr..?rs en 811.der bclan2:hcbbendcs. In die al lc:do.acse skonlpr n.ktyk d --.en die tendons hJn voor dat -,ndcr·vyscr s nuwe l ecrst ·'>f np bcgrip -vnl lc vvysc :;:-:n8t knn o,rui.bi ad en tcrsclfdcrtyd '"),k :-·•~Gt
cvaluccr ( by wyse vrn t,ietsing, cns·w norts) nf lcerling,c P.c-n._;~;b"cJ c lccrst"f b8gri:JV -1 k8Il verwcrk on wcergcc w;,n-noer dit vcr oi s w,rd.
Die bcgri psvern013 v211. sknnl ,~a811do lcorlingc wo.s df'.Il .... .l-re0ds di e ondcrworp VP.Jl ve:;rskoi o "•pv:-e::dkundig- si el kundig -goor'.Lontccrdc studies. Sodort die stiGting vcn S~Josi alo .Jk,~l c en '1ntwikk8ling vnn Spcsinlo Onderwys hot ovaluoring
van
bcgripsverr1'1cns v·m l oerlingc; wat Spesinle Ondcrwyscmtvcmg, dnn .~r)lc rel::,t i of bRi 8 nondag gcmiet. Veral ten 1psi.:;tc v011 verstru1dcli!<.: vcrtraacdcs 1 vmt broindisfunksics ( bcscrings cnsrw ,10rts) r-.s princro sinot •·•r>i 1 ten gr ndsl2g het , is al t cl le nt1.v,,rsingspr 1jokto :nelerneen.
s,,
word in sk.Jlc vir sorcbYno.l vcrlonde leorlingc clic pr::;,kty1 · a cm-getr8f dn.t ·intwikkcling V:U1. bc;,nalc1e bcgripsvern:,cns brie o..ru1di1J 6cnict ~ rc11edi0ronde ·"lndcrrig, f',rbeidstert1.pic on s(··v)ort s .Die fci t bly cgter st2.M dc.t danr n--g rel 2..ticf 1.1in n;::,,vrr -sing t;ccl on is ,-::or dio sv~luGring
on
·1ntwikkcling vnn bc-gripsvcn '.r)cns vnn verstnndclik vcrtroagr1o l eerlin 6 e in die SIJOSiJlc- skonlprclctyk self .Die tern be0ripsvorr:1ocn,s word in di e kontcks van hicrdie nnders·.Jclc gc2.ss "siccr not die t endcns von ,~·ntwilckeling : di c kind '.'ts ·"ln twikkcldei1.dc v1esc bchc 1rt in t ":enenendc natc instp_:::,t te wees •')n ;j1gevringsdinge to bogryp cm s
o-Een vri11 die beL:m.grikste d ·elstellings in •1nderwys i s en die kind
'
n
verstancl.elikc --(Jv- odingto
bied 7 nl s•'U die kind so cntwikkcling 9 s0c·s by vorstmidolik vortrcngdos 9o.s r0l.-,,ticf vortro,o.gd on gestrend V'.,ork')fl.
DFLar bostr.•.o.n 'n pv:--cllcndc lcente ten ,"psigt o v2.n e:r1pi -ricsgoi'-t,mdoerde kon:;.1i s Q,n.ngna.ndc die cv2,luoring vn.n bc· -g~'ips-✓ crr1"ons voc·rdett di e bes ·nderc r,ndorwysprrlses ( Spesie:,l e Ondcrvrys) 1n o.ruiv8.11.g nP.en, Dc.1.ar ,-i-;k n·,et -1p p.i.-._,_;_'-~:.;_ c so, vvot G!lsk:,,p2-ikn2J1.V,.!. 'J.rbare: wys8 clio ui tk ns of offek vcn srd2nj_gc ,:ndor,1ys b8pao.l ken w-:--rd 9 ten oinde dio -1ndGn;ys1Jr ;ses ·.psi,gsclf to krui crvclucer en te vur:-mdor indi en n ndig.
In Suj rl--!_fr:;-1-~c. is heelrrat n2v:lrsing )Or dio verst2.ndolik vertr~~aae lecrlinc ~n di e SJcsiale- sk~nlpr~ctyk gad 1on. Die S Jcsic.lo- sk'1r:l pr2-l~tyk is gcgr ··ndves , ·p die aann8. w c12.t bo:::_~1i1J on Lennis vc:0.11 : _.rtqal di e klC'..ssifik0,sio Vr'.n locrlii1e,c n~ .ntlik :;.:1~_'.l.k ( oyv~··rbceld kln.sinde::ling) , . - -' -:1 v die k:i.:1d chnk in 2.bstntl-cto tC:rne de::ur in~Jli:·1cntcrin:5 vo.n dio ·1 odorta:1.l. Die cv2.h1.c:-ing en r,ntwikkcl ing vn.n be-gripsv~-rnJcns :)p sj_gs8lf i1ot egte:r n ,g nie di e kcrn v211 iu:•-_r·.rsir1-'.;'. uj tgc:r:tn_::,J- nic . Onc1erwysors in die Spcsi::.lo
-sl~,,lprC'Jct:.'l: bohri ·r~ inst,,nt tc weos · r: ~p 'n :;-ieor rec,l is-· ticse vr::,: sc die l)cgri·psvcrJY'ons vn.n l ecrlinge te knn ov2 lu-ecr en cl dus cl:i.o cffcktiwj.t2i t vn.n di e ::nderrig1)r ' sos te kan l')-;p2nl ,.
Die cl:;cncn:..; d'"•elstolling vm1 hierdie -ndcrs 'ck is dc.n. :-in 'n [~£ -,nd ~lr.n bcskikbo.re n2.v rsingsgegcwens cm die cic :•ndcr:::; ck G ,t bctor begri:p V'1Jl die -nt~ it:kcling
on
ev2. lu-crin; vcn bcgrirJ SVCfi: :ens V2Il vcrst8.11.r1clik vertrn.etgde J.cerlin[,c to k-::-::.1.. :Oic nMif cstasie v~ bcgri;isvcrn 'ens b} n,..,nlil:c -,~crst2,nc1clil~ vortn::.n.[.;de loorlingo sCl.l ,,ndcrs''okDeur di e :_i_onifestc.sie: vnn bcgripsvurn ens t c onders,ek, k3.Yl 'n bydr r.c gcl c•.r1cr wr,rd in di e ri~ting v211 nccr rcal is
-ticso cvri.lucring en be:grip vru1 n2I1l iko vorstondelik
vc::rr-tr~ag~c l eerlingc ~s t ~t nlitei tswescns in die Spesi nle -skr>olsi tu2si c.
Die nocr_ bcsr'\ncler 8 d .clst~-::lling von di e studio i s "'n die be st '7.C\Jldc int ,l l if,cnsi c- evn.lucringst egni Gk ( by nc.r.:e die Nuwe 3uid-l1frikc.2ns8 Individuel c Skn.C'..l) tc evC1.lueer in t ar: w vrn prructicsc bruikb.1..arhoid , di t wil se t er
evnlu0-ring vmi geru:inifcstGcrdc bcgripsveru ens vmi nru1.like vor
-struidcl ilr. ve:rtra2.gdc l ccrlin{;c. Tcrselfckrtyd so.l die Trist-I-krgr ce1vcs-t ,cts ( C'..s kl0ssifilcr.si et:,ets) not rlie
Nuv,0 S'uid-!Sr-ikan!'lso Incli vi duel c Skaal vergelyk en 1p
sig-sel f ·mtlo0d w·;rd. Sod ·encle kon bep2:-..l w~,rd "f dour die inplL:-:ontc.ring ven di e 'l1rist-Hn.rgreav0s-t , ots in di e Spcsio.lc- slc-. .-lpr 2.lrtyk ni c. 'n i·1ocr ro2.listiese, wotonsk2p -likvcr211tvn0rdbnrc cvaluoring vnn di e v ,,)rk 'r:s on --nt -wikkolin; v2n bcgripsverrwcns ( n.s gcdr:=i.gstondcnso) Ll:)Ont -lik ;;e~;rn,k w·ird ni c.
2. Ui t c..onsettine; vm die studi o
Lrngosic.n di t in clj e cie ">nc1ors ck g:-..on ·n die evo.luorin0
v,:n die V8rstcindelik vcrtrP..ngdc l ccrling in sy skr)''lvc
r-bMd, 021 in cliE:: cerste h:;c,f stuk In b .ndige ,1orsig von
v~:ral c1ic cl •alctcllings ( e:n v1c1rwcsenliking) van Spcsiu.lc Ondcrvvys c;cgGe w rd. Die evo..lucrints v:::in p">tcnsiclc lcor-lin2;,') 7 vr.nr en na t 'clr:.ting t ,,t Spusi 3.1G Ondcrwys, sc,l
·-,k bosprcck w,1rd. Ili8 bolr2.ngrikstc bcswf"'.rc t een hiordi c GV8..h wrinc;spr8.ktyk sc1l r:.8llg0t ·,rm w -rd ten oindo die n1cd --so.aklikhei d vnJ1 di cic studio tc bokl cnt 'nn .
brce trckke beskryf w rd. Daaruit sal dit duidclik word dat ,ntvvikkcling van die kind so bogripsvorn -ens in die
r,ntwikkolingsgong van;:,,f gcboortc n:-. v -.. 1wassonhcid vcr.
-ruikcrd is. In bcs··ndcr s2..l l eer, wc,2-rnc--1inl:6, dcnlrn 9 in t cl l i6cnsi c cm taal 2,s nn t·wikl{ele:mdc pcrsno
nlikhcids-nspekt :-, bcspr cek w 'rd 9 t en cincle n.en
cc
t :: ,_•n h ··c die rc -1,.-,,t iof &cstrc1dc funksi·mcrinc; dP..8.YV0....7. by ver.il vorstM-delik vcrtr22.gJ.e lcerlinge die :ntwikkoling vanbogrips-VGr:1.. Jens on ri,ldus nngowingsbelewing ·...:::::.. -vergostal ting ten 1::Yh:.d c kn.n be1nvl ,,cd.
In h'nfstuk dric w •rd die declst ollings on net ~de v;-m die
ci c Jndcrs •ck uitecngcsit. Bcs0 ndcrc d :clstcllings , eiteekr;irccfsc:::ncstclling 9 r1 ,tivoring vnn prc,E:fpcrs 'no en t ,-op'l.ssing en nnsicn VF.!Il die tweG bctr-kkc t -etsc sal
bcskryf vr•rd . 'n J,.'711duic1ine; vn.n die botr ubP..nrhci d cm
6 ol di.:;hcid von die twee bctr •kke t etsc vn rd in h. nfstuk
twee Ge;c;oo 9 f'..cngcsi cn di t c1:-i.ar tor sur:--kc k! n by cv .. ,luo
-ring \''CD:1 t oct stcgnicko w.,t t or cv2.luering V'l.11. vcrst . .11..-delik vcrtr,-".gclo leerlingc se bcgri}:)svcr.c..'Jcns goinplj_ -:-tEmtccr k811 w rd.
Vorv1l gcns snl die r2sult~te vrn 'n vcrgelyksndc studi c vr.n die prcst;,,sics V2J1. twee gr cpe verst sndol ik vcrtr;:-ng
-de leorlinge np c1iG Nuwe Suid-ii.frik~cnsc Individuelc Sk2.al on die rrrist- Hr1.rgren.ves-t riet s bes]1reek w ·rd .
Proefpcrs:,no snl ecr s in t veo kr1n 1 6i cse nuderdJnsgrco:pe
( vyfticn- en sGstien j '7.rige:s) --pe;cdccl on vergelyk
v,
>rd,wn.n.rn2. twee nuwc steckpr ·-,cv1G so.o.11gestcl sA.l v,nrc. ten cind'J ,He botr kkc pr cfpcrs ne se prcst ,,sics weer ( -10t vcrst'IDc:1s 1udcrd. n as ckspcrincntele ver::m.dorlikc) to vorgelyk. In di e l c1.,0.stc [sedecl t e vnn diEo h.:-infstuk s2.1: nagog2.?n w0rd c::-,f di e rT'rist-H2.rgrenvcs-t Jots gebruik kc-:n
-kan wYrd aldcm nie.
Die verb8Ildeling sal 2.fgcslui t w,,rd net 'n final e
sane-vatting VPn die helc studi.e. Ji.cm bevelings ten 0psi ;.;te
vrui vcrdcre no,v,·rsing r,p die terrein VPn verstenclclik
vcrtrr'.-r'..Cde lcerlinge se begripsvcrr.Y•ons se.,l Ran die hruid gcdocn W'.)rd.
HOOFSTUK I
Dr.~ VER ST ANDZLIK VERT RAAG DE LJ~ERLING J.:!N DIE SPJ~SIALE
-SKOOLPRAKTYK
1 .1 . BEGRI PSOMSKRY''!LlG ~ VERSTAND:8LIKE VERTRAAGDHEID
Die term "verstanocliko vortraagdhoid" op sigsolf impl i -socr foutiewo of to wol vcrtraagdo ontwikkcling on gc -stro~·1dhcid van uio vcrstandcliko vcnnocns. Di t is 'Tu f
o-n,7':'!: :-:i . wat vcrrcikendo govolgc hot soos c.li t ui t die
vol.-go~&~ dcfinisic van verstandcliko vcrtraagdhcid bl yk: "Vorstanc~0likc vcrtr~agdhcid impliseor subnormalo intcl-l ck~. lo funksionoring wat sy oors~rong hot in di o ont -wikkclingspcrioc1c on word gcassosicer met gcstrcmdo aan
-passing11 ( Trapp on Himelstein 91962 ,P. 70). Dio vcrstandc-
i,o.,...
l ik vcrtraagdo se aan?assingsvcrmoc sal dus gcstromdvcr-toon en hic:..--ui t kan die aflciding gcmaalc word dat
vcrstan-dclikc vcrtrasgdhoid kan mcobring dat dio ontwikkclondc
kind sc o.::n1passing aan cm inskakcling by di e
c
12, :,Fin0 :.:,--cn skoolmilic..: b--st:.~ond sal vcrtoon; aanpassingsclomentc soos r:ypvrording 9 l eer on sosialo aanpassing i s hicr tc::tl'spralcc (ibid.,1962 9p .72) , en daarom sal die diffcrcnsiclc
-. 3l angrikheid daarvcn 5 by bosproking van die skoolgaande
vcrstcndclik vcrtraagc1c 9 sawn met andor vcrwantc asuokte:
be s-prcck moct \ •orcl,
Trapp en Himelstein ( 19 62 ,P. 7 2vv.) wys ook daarop dat standaardc van sosiaaJ. aanvaarb.are godrag van kul tuur tot kul tuur vorskil on dus kul tuurgobondo is. Vir afbe -kcninc~ v,:,n die torrcin VM dio ondcrsock is di t nodig om hior graclc van vcrstandolik V\.Jrtraagdhcid 9 soos ui t
-gcdrulc in intclligcnsickwosicnt (I.K.) aan tc toon9
o.an-gcsicn di~ vir baic navorscrs dicn as vcrtrckpu.nt vi r navorsing on onsh:rywing van kcru:10rkc van ondcrskt;i c groo -pc, en ondat hicru.i t die rclaticwo aanwcsighcid van vcr
-standoliko vcrtraagdhcid en aanpassingsvGrmoo af gol oi kan word.
Di t j_s 'n al gemono vorskynscl dat klassifikasiobasis ( in
-tolligcmsi okvv0sicnt) van navorsor tot navorsor kan
vcr-ski l as slogs kulturcl c gcbondonhci d in die sin van maat
-staf van di e indivi duclc intclligcnsi omanifcst asio in aan
-mcrJcing &. onoom word.
Dit blyk nictomin 'n prakti 0s0 motodc om grocpc vir ck
-sporirnont clc navorsingsdoolcindos tc ondor skoi . 'n
Klas-sifikasicbasis wat in di e Suid-Afrikaansc mi l ieu aanvaar
-baar sal wees, i s di6 van die Raad vir Gccstcswotcnskap -likc i\f avorsing ~
130+ Baio supcricur . 120-129 Supcricur. 110-119 Tio-gcmiddcld. 90-109 Gcmiddcld. 80-89 Domn ormaal •
50-7
9
50-Su bn o rmaal . Onopvocdbaar.Soos vcrdcr aangctoon sal word 9 word in 'n Spcsi alc skool
i:,;cwoonlik lccrling'"' aangctrcf mot 'n intcl l is;cnsickwosicnt
van
50
tot79
asook50
-
,
J11i ts sodanige l corl ing, op indivi-duolo grondslag bGoordcol , as opvoodbaar goag vrnrd. Die
wyso van cvalucring van l oorlingc tor oorJlasing na 'n
Sposialc skool sal tocgclie word. Hi 0rui t sal dit bl yk dat die bcstaandc proscdurc nic botroubar o on goldige in-t cllit?;cnsie;bopaling rn.oontlik Piaak nic. Dit is dan ook moontlik dat lcorlin:;c.: met 'n intclli.::i;--nsickwosicnt van
80 en hoer ook in die Sposialo skool aangctrof sal word.
Die ondcrsock sal sontrcor om l cc.:rlingc met intolligcnmi o -kwosiont tusscn
50
cm79,
locrlingc met 'n intolligcn-si okwosicSnt van 80+ sal ook vir ckspcrimontol o vorgcly
-sluit word. Ton opsi gt c van die ci c tcorotics- ckspc~t
-mcntcL:: berr_ado1d.1.ng moot na die ui tgangspunt van Conger
(1968 ,p .13) vcrwys word9 aangcsi cn hy wys op die bclang
-rikhoid van 'n ccnhoidsbcskouing aangaando die ontwikl':..
:i-l cndo vcrtraagdc kind ~ dio aard of synswyse van die kind
is die rcsultaat van kontinue intoraksi c tusscn 'n kom
-pleksc 9 biologicsc organismc en 'n fisiosc 9 psigioso on
sosialo omc;8wing. Vervolgcns moot dan golct word op wat
-t
o
r
wysc kontinuc intc-r aksi c di(J ontwiklrnlcmdc kindsou-affcktc0r en of daar van kcnmerkendc problcmatick sprako
kan vrncs.
1. 2. PR013LElVIATIEK WAT BY VERSTAND~LIK VER'l:RAAGDES In DIE SKOOLivlILIEU MAG VOORKOM
Aangesion di t hior gaan om deurskouing van die skoolgaan
-dc vorstandclik vcrtre.agdo kind, moct vcral g0l ot wJrd op
hoc die vcrtraagde moontlik tot 'n bcpaaldc ingcst cldheid
tccnoor die self, en dio wcrcld of omgawing waarin gclccf
word ( vcral die skoolmi lj_cu) kom.
As gcsknpc vvosc is die vcrstendclik vcrt r aagdc kind ook
aangcvwsc op l ief de en vcrsorging dour die oucrs g di t
l aat govoelcns van vci l i0hcid en gcborgonhcid ontstaan
wat dit vir di e kind moontlik maak om die wcrcld buito
homsolf tc vcrkcn (Stecnkamp 919661p.24). Die huisgcsin
is by ui tstok clic plck vir affckticwc vorrning van die kind ,
en ashy op hicrdic basi s affckticf gcsond ontwikkcl, sal
hy die i;10cd he om tc waag en to cksplorccr ( Gouws ,1965,
p .11). Ongclukkig i s die kl imaat tuis nic altyd posi t i cf
nic an moot dit l ei tot gcstrcmdc skolasticsc vordcri~g
-di t noct dan as 'n r aai scl bcskou word dat baic van hic
r-dic lccrlinge: nog in g.!wonc skolc vordcring kan toon
(Hudson ,1944,p.12).
-skryf word :
i . Frekwontc afwesigbcid van die stabiele ouerfigurc
(vcral dio vader) ;
i i . Gebrck aan voldoonde sensorieso stimulasi c in di e
vroco kinderjare.;
i i i . Gebrek aan motivering. 7
iv. Gebrok aan vorbreding of uitbrciding van s0siale ervaring (Conge~,1968,p.12).
In die voorskoolso stadium kom die kind in sy vcrkenning
van di e wcrcld deur middel van die konkrcte
spelaktiwi-tcitc tot di e ontdokking dat daar konfrontasi o met l cor -take: lJostaan wat nio begripvol vervverk kan word ni e , di t maak nic sin ni8 (Hamil ton.91969,p.Jl) . Dit kan die ge -vool l o.at ontwiklrnl dat dclc van die wcrold ontoegankl ik
i s e11 onbekcmd Gal bly 9 dat di
t
nooi t docl van di e selfsal ka.11. word nie ( ibid. 9p .Jlvv.).
Kempster (1969,p.14) bring di6 insig t en aansicn van
ont-wikkol ing vanaf geboortc na volvmsscmhoid na vorc ~ di t
begin met 'n patiose gewaarword van di e omgcwi
ne;sreali-t ei t c~1 in die ontvvikkclings:9roses op pad na
volwasson-heid i s daar 'n transforrnasie tot 'n mecr gcdistansiocrde
ervarincsvlal{ (gnostics) wat singowing en botekcmis{~f:'!wing
van c:;rvarings en aldus die lewcmsvcrloop mecbring. -:-1Iet pati~sc word badocl: sintuiglike gewaarwordingc ,
ver-beeld-ing an fantasi2ring 9 tc;rvry-1 paticsc stcl l ir:gna.me vcr
-ondorst cl : wa.arnci11ing, den.kc 9 mmnori sering 9 gcheue en
aktualiscring van intclligcn.si e (ibid . ,1969,p.28). In
sy ontwikkcl ingsgang kom die vol17vassc m ns dan tot 1111 a.fstanclbchcersde, gnosti cso st ol l ingna.mc tcenoor die
om-go\1ing 9 di e ontvdkkeling is gefundeer in di e patiesc,
konkrJtc omgowingsgebondcnhcid soos dit by gcboortc aang~trcf word.
-wikkolingsgang by die vGrtrc.agdc kind vol trek word.
·~ran
-nocr die vcrtraagdc kind skool toe gaan 9 word di t van hom vorwag om 'n pas to handhaaf waartoc hy nic instaat is nio (Polscr,19689p.l). Hicrdic l corlinR is nio altyd by magtc om bctckr:mis t c heg aan di e l Gcrstof wa.t aangobicd word nic ( ibid. ,196U9p.ll), want sy pati csc gebondonhoid
(vanwoc bcnorktc kogniti cwc moontlikhoid) is nic op to hof nic (van dor ~•rcrwc ,1969 ,p .16) 9 tot 'n oorwogcnd gnostiosc stollingnamo kan dan nie sondormccr gcko:rn word nio. Die kind word oak nag gekonfrontcer met die rcaksio van sy tuisgcnotti 9 ondo:rrwyscrs, klas::naats on omgcwing
(Pcl scr,1968,p. 33). Die intcl lektuclc on kulturclo vcr-Gistcs v·:at nio no.gckom kan vord nio, work voral strcm
-mond in op bchocftos van waardcring, presto.si c en sclf
-gevocl y vordringing van die psigicse kwalitcitc sal plaasvind om di e pcrsoonliko oor tc bcskorm ( Louw ,1960,
p . 48). Sulko lcorlingo sal dan by aankoms in die Spo
-sial e skool voral gcvocl ons van mindorwaardighcid 9 vcr
-stotonhcid en dicpc ongelukkighcid oponbaar ( Estorhuizon,
1957 ,p .ll). So sal die l ocrling wat in die Spcsiale
skool arrivoor mot 'n bcl\endo agtcrgrondsgcski e;donis van nogati:::1,vc aard, nic oar die posi tiofgcorisntocrdo l oorin
-tcnsio bcskik wat ontwikkol uit die individu so pmsiti awo h:Lstori t oi tsbel ewing on g2fundocrdhcid nic. ]Ukc troo wat di e tookorns botrcc word, l aat die verledo waarin hy vasg•'.:)Vang is o_p die voorgrond tree~ "sy vcrlodc van
stagno.si c ontmoct hom mot 311.dcr vrnordo vanui t die toe
-koms" (Gouws,1965,p .8) ; in die reel sal die vorstando
-lik vcrtraagdc kind dan nio v-raag mot In problcom wat aan
horn gcstcl word nio.
Die ontwikkcling van die verskillcndo bolangriko kom:90
-ncnt2 v2n die monslikc persoonlikhoid, sal oak nagcgaan moct word ten oindc moor p rs-poktiof ton aansion van voral vcr standclik vortraagdci locrlingc sc ontwikkcling
in die al c;~mocn tcJ vorkry. Al l erecrs moct cgt cr di e on
t-staan en doelstcllings van Spcsial c Ondcrwys nagcgaan
word, 2.sook op watter wysc oorpl asing na 'n Spesi al e
skooL gcski cd. Hicrui t sal di t duidclik word hoc die vcr
-standclik vortraagdo kind in die Sposi al o- skoolsituasi c
( as opvoedingsi tuasic) bonader word oorocnkomstig waar
-van mccr rcalisticso ontwikkolingsovalucring wcl
nood-saaklik is.
1.
3
.
o
wn~
IKKELING V A.l\f SPBSIALE OND?;RWYS, NIE]' VERWYSING NA KEURING VAN LEERLil'ifGE VIR SPESIALE ONDERWYSIn l <J4-G is die Spcsi al e Skoolwet geprokl amccr (1.ii/et no.g
van 1948) , waarmoe aan di e Dircktcur van Ondcrwys in
olko ~rovinsie die reg verloen word Oill toe to sien dat
al lc afwykcnde l cerlingc die soort oplciding ontvanc; \iYat
as gcskik vir hul lo beskou word (Coctzcc,195-S,p .20) . In 1961 hct Transvaal reeds 16 Spcrni al c skol c met 'n be
-volkingstal van 3030 gchad 9 wat ui tgcbrci hot t ot
24-skolc in 19 66, met 'n bevolkingstal van 5817 ( Pol ser, 1968,p. 5).
Ter bop21ing van die gcskikthcid van 'n bcpaaldo l eer
-l ing vir oorplasine, na 'n Spesi al c skool , vrord die vol
-gcndc prosedurc gevol g : (Bczuidcnhout ,1966,p. 6) ~
i . 111 n Loerling wat skolastios sv,aL :Jrcstcer in verge
-lykinc 1nct antler l ccrlingc in die klas, word Ot'lc.1cr
die aandag van die bctrokkc skool hoof gcbring.
i i . Die hoof moct vasstcl of di t werklik In g2val vaJ1 g
c-brek aan clic nodi go ve;rrnocns is, en of die kind ni e net 1n gcval van pcdagogicsc vcrwaarlosing is ni ce
i i i. met die botrokke: Inspclctr::ur vaI1 Onderwys word c;c-recl da:t 'n siclkundigc in di ens van di e doparto-
-ment ( in rondrci scnde hoedani ,<_shei d) die l oorling toots met die oog op oorplasing na 'n Sposialc klas
iv. As 'n l oorling sc skolastioso prostasic sv1alf is9 (minstcms ccn kcor gcdruip) cm die intolligcnsickv10
-sicnt tusscn
50
on80
is i word 111. aanbovoling dour di e si clkundi go en inspcktcur aan die Diroktcur gc-docn (nada··. al die bcskikbaro gcgcwcms dccglik bo
-stud2cr i s) on laasgeno~~ dc sal boslis of die be
-trokkc l cerling moot oorgcplaas word al dan nic. " Di t gaan dus prj_mcr om di e pci l van vcrstandolike ve
r-mocns en word die vcrstandclik vcrtraagdc of afwykcndc kind don gcdcfiniocr of omskryf as 11 1 n kind wat op grand voJ1 3;obrckkigc vcrst andsvermoo nie bchoorlik voordcol ui t
die ,:c-v1c11c ondcrwys kan trc:k ni c i maar wcl bchoorlik kan
vord•,:;r in In spcsi alc kl as of sl:ool. In die rcol sal s
ul-kc kindcrs 'n intclli.gcnsi ckwosiont van tusscn
5
0
.GnB
o
toon 9 iTIE.LaI' tot hul ln sal ook gcrcken word cnkcl e gcval le
mot 1
11 j_ntelligcnsickwosicnt van tussen
45
en50,
as hul-lo o:9vocdbaar gcag ,,ordn (Malan de Vos, en andcre,1945,
p.18). Die intelligcnsickwosicnt i s egt er nic die dcur
-sl aggc,wcndc f e.kt or .c.i c 9 rnaar slcgs aanduidcnd of tc wol
bcskr;y-1Tcnd ~ :-~1
::·,~ :-~-·":::_cse: pr0stasi c word corder in ag gc -11.lJCrn - 'n kind 1110(.;t i,1inst ens con kecr druip alvorcns oor-· pl asing oorv✓ ecg kan word ( Bczuidcnhout i 19 66 ,P. 6) •
1. ~-. LOBLST7~LLINGS V_1,.N SPESIAL ~ ONDERWYS
Tcr ondcrrig van lccrlingo in In Spcsi alc skoal word die
volgcmdc nagc st reef ( Bozuidcnhout 719 66 ,P. 9 en 10) :
i . 11Dic docl i s on clke kind sc moontlikhcde,
intel-l ekt1.wcl en handvaardig 7 sovcr as wat moontlik is
tc
ontw2.kkcl.i i e Hy moot voorbcr0cpsoplciding ontvang in oorccnstem
-ning met sy potcnsiaal sodat hy okonomi cs sel f stan
-dig kon v, ord .• .•
i i i . Hy mocit daarin gcocfcn word om onafhanl.(lik en vcr
iv. Kennis van pcrsoonlikc gcsondhcid en sindclikhoid is noodsaaklik.
v . AruL die porsoonlikhcidsontwikkcling moGt gcdurig 8an
-dag gcgcc word.
Hy
moot bcscf dat hy as skcpscl vanGod absoluut gclykv,aardig is aan allc andcr mcnsc en
dat hy reg hct op 1n ci c waardishoid en 1n pl ok in dio samolcwing hGt v.rat hy ook moGt volstaan en dat hy ook 'n taak h..)t om te volbring11
•
1 .
5
.
DIE SPESI AL::E<:NDERl.'IYSPRAKTYK1 . 5 .1 . I lasindeling, intclligonsicbc;)aling en - cvalucring
1. 5.1.1. By bcsprcking van die ondcrwyspraktyk oorccn-komstig bogenocmde doclstcllings moat ocrstons op die be-ginscl van klasindeling gcwys word, 1n indeling wat goba -scor is op bcpaaldc aannaHcs aangaandc die ontwikkoling van cl kc l c.J~rling sG moontlikhcdc : 11Di t is die beleid van
die 'l'rcnsvaalsc Onc'lcrwysdcpartement dat die klasindcling
in die S:pcsiale skoo,l sal gcski ed op grond V3.i1 die prc:s
-tasio in die: mocdcrtaal, omdat dit die wyse is waarop die
moos skolastios-homogonc indcling vcrkry kan word en WLl om die volgcndo rodes:
i. 11A1lc :cinders dink in hullc inocdcrtaal .
ii. Abstraktc: dei1ke hruig ten nou sto saam ..:10t int
elli-~cnsic. D12rhalw, i s die vorstandclik afwykcndo
:::ind n.ct sy bcperktc vorstandclik::) vcrmoc baic :·1eer
nf hanklik van sy moodL-rtaal as and er lc,;rlingc.
i i i. Dcrdcns is daar 111 baic l)rec korrclasic tussen die
kind sc prestasi c in die ·byvakkc on in die tv-1.::..;de,
toal . Hy sal so gocd in dio byvakkc work as i.rrat hy bc;]:10,,r oor en vaardighcid in sy mor:dcrtaal hct11
Volgons bogcnoemdc Oinskrywing dink di() ontwikkclcmdc kind, dcnkc nccm taalgcstalt0 aan en t aal hang op sy beurt ten noustc sarun met intclligcnsie. Kruger (1967 ,p.9 en 10)
wys daarop dat con van die bclangrikste doGlstcllings van
die: o.:;ivocc1ing is om die denke van die kind as wordende
pcrsoon to vorrn tot hoer nivcaus, naamlik abstraktc den
-kc. Taal i s dan by ui tstck di e middcl tot die vorming
van abstraktc dcnk0 , want deur die implimcntcring van d.ic taal as simboolsi stccm 11korn di e kind vJCg van die konl;:J?ctc on kom hy al rnccr tot di e abstrakt c11
( ibid. ,1967 ,p.15;,) .
Hioro~ sal vcrdcr ingcgaan word by di e besprcking van taal
-respc~ticwclik konscpontwikkcling.
By eva1ucring van intell igcnsi e i s taalevalucring dan bc
-l angrik? v,,ant die taal , die ontwikkcl in[?,spci l daarvan,
11is :Jen van di e gcskikstc media v1aarvan verstandcliko be -gaafdheid en daartconoor9 vcrstandclike vcrtraagdhcid af -lcibaar isn (Le Roux,1970,p. 23) . Die versaking van die
t aalfalctor is cen v2n die bcsware wat teen die gewonc nu
-merickc ( Lwanti taticw2) evaluering van toots- intcl l igcn
-sie 7 vmar cli t :'-c~ c.::a:.1 om bercl:cning van die
int8lligen-siekwosic5nt- syfer, ingcbring kan word, al dus Stecnkarnp
( 19 66 ,P. 7 4) . Hy wys vcrdcr daarop dat by dic1 huidigc
in-tcllic;cnsieskaol wat algcme .n gcbru'ik word ( die Juw-; Suid
-Afrikaansc Individuclo Skaal), di e lecsvaardighcid vox1 die kind nic be:trck vrord ni0 ( i bid.,1966 ,P. 9 5
).
And or gc-gcwcns t ..;n opsigtc van taal vwt kan holp om intelligensic
van 'n bcpaaldc kind toe t c lig 9 is dan die volgcndc ~
"Ve:ral toetsc wat kan li;:; v1.-;rp op taal, woordcskat, be:
-grip, spel- en lccsvaardigheid . . . . moet bydra tot 'n mc\'r vollcdig0 bcgrip van die: in tclli ~cnsi c i:r.1plim,.a to
-ring van die kind:1
( ibid. ,1966,p.109).
ncc.:m by inagncming van die vcrskynscl dat di t in die Src
-sial '; skoolpraktyk hoofsaaklik gaan om dio intolligcns
ic-vcrmoc of -pcil soos uitge;druk in intolligcnsiekwosiont 1
daarvolgcns word vorstandsoudcrdom
(V
.
O
.
)
bcrckon en pcilvan skolasticsc aktiwi tci to ( ondorrig) daarby aangopas.
Die O}?Votting word gohuldig dat die intclligcnsi otocts as
sodanig cr:rdcr diG ;me::ting11 van int2lligensieprostasics
implisocr on nio die "mctingn van intclligcnsio as
vor-skynscl soc;s dit by die mens aangGtrcf word nio ( Sonnclrus?
19 6
5 ,)
•
30 4) .Die rosultatc van intclligcnsieprcstasic of t c wetc die
rcsul tato van cvalucring van gcdrag van 'n pcrsoon in In
g2standar.'rc1iso~rd.) si tuasi c ( toctssi tuasic) word ui t gcdr,uk
in intcl l igensiekwosicnt (Du Toit en van dcr Mcrwc,19G6, p.
353
)
;;
die intclligcnsickwosicnt as sul·ks kan dan nic as voldocndc bcskou word tor omskrywing of aanduiding van'n pJrsoon so vorstandclikc vcrmoc nic. Intellir;cnsic
-kwosicnt is slogs con van. die mani8rc waarop die rcsul
ta-te: van ccn gcdragsmonstcr ( toots) voorgcstol kan word;
die individu 11b()sit" dan ook nic intclligcnsickwosicnt nio 9
maar bcbaal 1n intolligensiokwosicnt-punt in 'n bcpaaldc
toots (ibid. ,19669
p.353
).
Die intellektuclc prcstasic isdan 'n funksic van die hole: pcrsoonlikhcid, die cind1Jro
-duk van. baio faktorc ~ "motivcring, govoclstemming, per
-soonlikheids- of karaktcrcicnskappc soos dcurscttings
vcr-moc, fisiologiese tocstandc soos vermocidhoid, vaak
hoof-pyn, koorsi1:shcid, en chcmicsc faktorc wat die motabolis
-mc be1nvlocd - almal faktorc wat 'n rol si)ccl in ons ms
-ting van i c:nand so "intcl l i6onsi o", cm kan nic sonclcrmcer volstaan word met 'n onkcl o gctal, die intclligcnsiokwo
-s i en t n j_ c" ( ibid . , 19 6 6 , p .
3 5
9) .1 .
5
.1.3
.
In die Spcsialo- skoolpraktyk vind intcl l ig2I1siodie o·,Jccnvo:i .'3cndo. jaro i.vord klasindoling ~-,p pci l van moc-dortaalont·;vikke:ling ( soos rcGds genoC::m) gcbasecr? asook
o:p verst2ndoudcrdo· 1 9 soos bcrcken volgcns di2 formule
VO
• .
= - -
I .K. x·K.O. I t 11· . t t . . d- .100 ·-- " n e_ ig,;nsie oc sing ,.rin nic weer plaas vir dis d.uur van di e Spcsialc- skooloploiding nie.
In hicrdic ,-crbm1d moc:t gcmys word op die aannrunc aan-gaandc die nwt:rntabi cl c aard van intolligcnsi c; die in-t el l igcnsi e:pci l is nie: net aan gclcidclikc verandcringo
o::: J.crhe:wig nio, rn.aar ook aan sprongsgcwysc vcrandcringe ( van dcr Merv.re ,1969 ,P .11) ; die int2l l igonsi ctoctsrcsul
-t aat as sodani g i s dan nic noodwendig bctroubaar nic en guvolc;l ik nio in oorcenstcmming mGt die malrnimum hoogte waartoc di~ pcrsoon in staat is nic.
Die 9::.~a1.r.ty1: bestaan dat lcorlingc voor of na toclating
in 'n s·posial:: skool dcur 'n clcpartcmcntclc siolkundigc
( in rondrci son de hoE:C~lli1.ighcid) getoet s vrord. Die vraag ontst.J.an d:i.n of daar ~-n sodanigo si tuasie sprakc van rap-lJOrt Lan rrc<:.s j_n die.. sin van inlcming in 'n bepaaldc l eer
-l ing Ge problc1:1atick wat dan fundamcmtclc ~rnnnis aan6
aan-d:; die l oc2'.'~-::.:~~ -'C2'.''.)r,c1crstol; rapport is all ccnlik moont
-l ik as all c bvkornstigc gcgcwe11s vcrkry word 9 naamlik
skoolrcsul tatc 9 anc1c:;.~ toctsgcgowcns 9 :r10dicsl: ondcrsock on
pcrsoonlj.JcJ g-::slc:i.cdcnj_s 9 laasce:noc:r.1do word moontlik gc -uaak c1
cur \.,ndcrhou dvor-~ing me:t oucrs ( Stccnka.mp 919 66 ,P. 9) . Vir 'n rondrci scmd,::: sic:lJmndigo sal bogcnoo;ndc. GC:guwuns nic olt;yc1 1Jclco:,.baar wees nio en sal rapport nic al tyd so
maklilc vorkry word nic, 9 want die angs? "bclangstcllin;:; en
mate VBn in~c~Jinc van die procfparsoon moat bcpaal word
( Stacnkru,1p,1966 9p.110). Rapport i s clus al lcen moontlik ac•
C ' ,7 ; c l~ind aan die ondcrso0kcr bckcnd i s oorconkomstig
sy O:JVOC;dkundigo cm hui sl ik\.., militJU.
Dj_o struktuu-~ ,-an intr:;l l igcnsic. toe:tse 9 wys;: van bona.ling
en i·,'!'r;iliT,10ntcrj_ng va..n di-:: rcsul taat van int0llige
sal vordor ingcgaan word, naamlik by dcurskouing van di o vcrtraagd() kind as porsoon 9 as totali toi t in sy OID:'.;CWing,
asook dio aard on implemcntcring van die psigi cs-f i si oso tocrusting.
1 . 5.2. Voorborocpsoplciding
1 .5.2.1. Opl cidingspraktyk
V crvolt:;cns word aandag go.:soe aan die rcal i sering van die tvrccdo dciolstolling wat reeds gcnocm is, naamlik dat voorbcrocpso:pl ciding ooroc..nko,ust i g potonsiaal moot ont
-vang irvord ten eindc 'n l eorlinG instaat to stol ori1 'n okonomics-nuttig0 bcstaa."'l t e: vocr nadat die skoal ver
-laat is.
By die skool waar die: ondorsock ui tgcvocr is 9 en ook by
andcr Sposialc skolc 9 hot ton tyG van die ondersock di0
gGbruik bostaan om die seuns in die volg0ndc rigtinc;
voorboroepsoplciding to l aat ontvang sondcr dat die scuns
so aanlcg en bckwaamhci d ten 01Jsigtc van gckosc oploi
-dinB;srigtings bcpaal is na8Jnlik-: plaat- en motaalwork ,
bouvrork9 hout ,1nrk, duikklopwc:rk rm sprcivorfw0rk . Land
-man stcl dat afnccm en ontlcding van psigologicsc toctso ovaluoring van verskillcmdo aspokto van die porsoonlik-hoid ( ook aanlcg en bckwaamhcid) moontlik r:qaak on hier
-vol0cms kan dan bo:paaldc voorspcl lings aangaandc waarsltyn
-likc tockomstigc gcdrag gomaak word (1955,p.3).
Pcls:;r ( 1968 ,P. 35) vvys ten aansi on van voorberocpsoplo:L
-ding L1aerop dat cvaluoring van aanlcg ncgocr word en oor
-matigc Llcm op ncthcid in plaas vsn kwanti toi t en kwali-t ei t ,';olc word z 11In 'n twintigsto cou wat gokonmcirk vrnrd dour sy gc.;weldigc t mp::, en ri tmc moet die opvoodor roalis -t ics woes" . Die onroalisticsc bonadoring is t crug to
-ondorrig speel - workstukke of projekta i s oordor die v,crk
van die instruktour as van die l ccrling self (ibid. ,1968 ,
p
.
34
)
.
Tc:samc mot roalismc in voorbcrocpsoplciding moct dus sy.iooialisasic gcnoom word - oic ondcrvinding hot go -l eer dat sckcrc lc8rlingc tusscn vorskillcndc opleiding -scntrums gerotocr word omdat daar onsckcrhcid oor die aan -wcsighcid vaI1 aanlcg en bckwaamhcid ten opsigtc van dierigtinss wat aangcbicd word 9 bcstaan. Sposi ali sasic is
ui te:rs noodsaaklik, want mot die 11 ontwikkoling van masj
i-noric word die pligtc en vcrcistos van elk,: werkor mecr
spcsifick en moor gGspcsialisccrd" (Bohmcr,1952 ,p .82). Die aard en omvang van die prakticso vcrnrocns moot be-kcnc1 woes gcsi on in diL: kontcks van die pr0blscrn in
Su.id-Afrika d2.t di e gcvaar bostaan dat nie-blankos die sub
-normale blan.kcs ui t die ongcskoolde arbeid vordring ( Boh
-mor ,1941· ,P • 9). Die gcskikthcid van die verstand8lik vcr-t raagdo vir die ope arbcidsmark , soos ckspcrimontccl bo
-paal, sel dan nagcgaan moot word ten cindo die spcsifie
-kc gcbre-kc van die toenwoordigc stolsol aan tc dui.
1 .5.2.2. Handvaardighoid by die vorstandclik vcrtraagcc
lccrling
Alvorons die gcskikthcid van vcrstandelik vertraagd2 seuns
vir di.:-, ope arboidsmark tocgclig word, moot ocrs stilgc
-staan. YTCrd by die omskrywing van die bcgrip handvaardi_g_
-h:::id wat by voorbcrocpsoploidin_s tcr sprakc kom. BohBer ( 1952 ,:· . 40) bcskou di t as 11dL.: vermoo by die gcbruik ven gcrccdskap om pre sics t (_ wees in die bchccr van bowcgings,
vinnic; tc wees in die hcrhaal van bcwc 0ings, of bcic1.c
noul:::curig on vinnig11
• Landman (1955,p.22) dofiniocr hand
-vaardie:hcid as n dool troff cndc koordincring van die hand
-spiorc en vingcrs-picrc". Pienaar ( 1970 9p .176) ,s::~_:_1 hai'1c1
-vaardi~haid in die opvocdingsituasie as ontwikkcling van
stcl ur.1 1:-iaklikcr in die gcmccn::kap in- en aan tc pas. Ui t ~1e:noc,mdc Oi:r1skrywj_ngs is di t duidc.lik dat handvaardig-
-hcid bcwe[;ings van 1n bcpaaldc aard VGronderstcl
9 te wctc
spoc,1, rir;ting en nou.kcurighcicl. Aspckte vru1 die F1.otorick
kom dus hi cr tcr sprakc. Drcvcr (1961,p .175) dcfiniecr
notori.ck onder anderc as funksics vrat vorband hou met die
alctiwi tc..i te van die liggaamspicrc.
Eie waarnoming en crvaring in die Spcsiale-skoolpralrtyk
hct die c;evolgtrcklcing laat ontstaan dat die aannarn.c be
-staan clst vcrstandclik vcrtraagdcs oor mecr handvaardig
-heid as normale lecrlin~c sou bcskik. In hicrdie vcrband moet gcwys v:ord op navorsingsrcsul tate: wat die tccndecl bewys. Volgcns PclsJr (1968,p .26) 1,,·,at kragtoctsc, uit
-houv2r1110:..:t-Jctsc en spicrkoordinasietoctsc op verstandclik vcrtra.agdc::: toq~cpas bet 1 asook volgcns die navorsing van
Botha (195·_ 7p.84), j_s vcrstandcl ik vcrtraagdcs, ckspori
-mcnteclgcwys, ~ic_ ·cot die self de prcstasics as normalc
l ocrlingo ins~aat nic. Botha (19591p.84) s0 ondcrsock is
gcbasccr OIJ di,~ van Joubc--..~t , wa.t bevind het dat toctsing vo,.n die; fa2{torc, krag 1 snolh0id, koordinasic en uithouv0
r-moc volgcns gcsaghebbcndos die grondslag vir allc ··10tings van algcn:enc motoricsc bckwaarnhei d ui tmaa.k.
: .nc' ·.a.."Yl. (19559p o39) haal die wcrk van Hollingworth aan en
,.rys daaro··, c1at vcrstendclik vcrtraagd2s 9 wat motoricso
vcrmocns b::trcJ:' 5 n2.dcr aan normali tci t kom as wat die go
-val is met intcJ.lcktuclo vcrmoc. Di t kan g8sicn word as rcgv,:n~diging vit> die rclaticf lang tydsduur wat daar aan voorbcrc,cpsopl ciding in vcrgclyking met skolastiesc ondcr
-rig 8)CT1acor worcl 7 ma:J.r di t hct ook nadr.,ligc gcvol gc ? want
:.n c1i;: toorL'.tics rcs-:--ckti cvvelik skolasti csc valtondcrrig bchoort ook r(;laticf baie aandag aan dio kind gcv--ry tc word? aang2sicn die kind vc::-al hicr die gclccnthoid Gcbiod lrnn
( van dcr WorwG 91969 9p .172).
1.5.2. 3. Die vcrband tusscn intcllizonsiekwosicnt en voo r-borocpsoplciding
Aangcsion onde:r andoro die intol l igcnsi ckwosi-,.:nt as 'n maatstai vir kwalifiscring vir Sposialo Ondcrwys gcLnp li-ment iCr word 9 is di t logi cs om na to gaan hoc di t vcrbcnd hou- mot handvaardighci d of t o wctc prakti csc vcrmoens . Landnan (1955 ,p .13) hot ondcrsock ing8stol na
48
kor:r;:c -l asiostudios 9 en skryf die gcbrck aan algomo n ooroo n-stomrr1Qnd0 bcvindinge aan die volgcnde f aktorc t oe : i . Kronologicsc oudordom van die toctsling.i i. Die; soort to~ts wat vir ovaluorinc; van -prakticsc vc•rmoc gcbruik word.
i i i. Die soort intcl l igcnsictocts.
iv. Grootto van die ekspcrimcntol o grocp .
v . Goslag van die toctsling.
vi. Gcmiddeldc intcl l igcnsi c van dio toctsling.
Die v~rband tusscn intoll igonsio soos ui tgodruk in in
-tolligcnsiokwosient 9 en handvaardighcid of prakticso vor -moons i s dus ni c sondormocr as ongckompl isecrd ui t tc make nic.
1 . 6. DD~ VERB.AND 1'USSl!:N INTELLIG1-WSIEK~1JSIENT, BEROI:PS
-MOONTLIKHEDE J.i.'N BEROEPSSUKSES
-: .• 6 .1. Ondcrsock i s ook ingostol na die verband tussen intcl l itcnsi ckwosi Hnt en baroopsmoontlikhodc en daar is tot rlic volgcnde pcr spokti ef geraak (Dohmor,1952,p .174 en 17 5)
i . 65-79 intclligonsi ck ,osi~nt : hicrdic gr ocp sal dour intcnsi cwc oplciding bcpaaldo proscssc kan aanlcor w~.t vcrci s word vir ambagswerk. Hullo bchoort vanaf
lmllc dcrticndc jaar opleiding tc kry in spcsifickc
vaardighc:dc wat nic t ~ hoc cisc aan die intcl lck
stcl nio.
i i. 50-64 intcl l iGonsi ckwosiont : ui t die aard van hullo
rclaticwc onvcrrnoc i s hull o aang',;\/1.T ,so op wcrksoorto
waarvoor gccn vakoplciding vcr ci s word nic. Die rnc
-ning word gchuldig dat hull o bctcr as loorlingo in
andor intolligc:nsickwosiont-grocpc by ongcskooldo
roctinov1crk of bcpaaldc ccnvoudigo aktiwi tci tc , wat
JTJ.in aaYJ.dagswisscling en konscntrc1.sic vcrcis, van
c.1a 6 tot dat; kan hcrhaal . Di t kon nic vasgcstcl word
O•J watter oudcrdom l cerlinge in hicrdic gr1)c,p hullo
opvocdkundigc pcil boreik nic, maar dit blyk dat vor
-dering na die dcrtiondc l cwcnsjaar baio gorins is
(p.177).
Bohmer kom tot die gcvolgtrckking dat pralctieso oploiding,
ooreonk01:istig aanleg, grater vormcndc waarde hot as s~:o
-l asti ~sc opl eiding waar die opvocdkundi sc perk reeds bc
-roik is, want pcrsoonlikhcidsvorming sal do ··l trcffcndor
gcskicd wanneor rr1c.t dio 1 crlingo so natuurlikc aanlcg
rckoninL gchou word, Picnaar (197O,p.176) stcl dat 11ont
-wikkcling van hanclvuardighcid saam.hanis r11ot die 1-_;orlint
sc l 2wcnstoorusting wat tot die mat,: volgomaak is
waar-toe sy koordinati cwc 0icnskappc on kapasi t ci t c. di t moont
-lik ,,10.ru-~11
- die wctc dat 'n mens i cts kan vcrrig is dan
'n gocic waarborg vir gcstabilisccrdc vmrkv0.rrigtin5.
1 . 6. 2. Navorsinb is ook ondcrncom cm die vcrband
tus-son i:ntcllit:cnsiokwosicnt e:n bcrocpssukscs vas tc stcl.
Coot~cc (1958) hct 'n opvolgstudic g0doon van 236 souns
Hat as volg gcklassifisccr is : l aaggradi gc subnormalcs
( intclli(~cnsic.kwosicnt 50-69) en ::. •L'~.~r e.di gc subnor1•1.al cs
( intol l i2;cnsickwosi<:int 70- 135) . Van di e hooggradigos is
torwyl
42
,
2o/0
van die laaggradigcs as mislukkings gcov alu-eer is (p .66) , clus is 17 ,4% mccr l aaggradigcs gccvalucc~ as misluktc berocpssukscs tc ervaar. In sy samcvatting vcrwys Coctzee onder endero na die volccndc gcgcwcns :i. 8,7% vnn die seuns hc:t in geskoolde ambagtc 'n
hconkomc gcvind.
i i . 74,3% hct in half- en ongcskooldc bcrocpc 1n hcc
n-kome gcvind.
i i i . 17 ,1% was ni c: in hicrdi c grocp van sclfonderhou
-dcndcs ni c en is deur die staat of dour ander pc
r-sonc ondcrhou.
1 .
7
.
ALGEMENE PROBLEEMSTELLING ~ l\'I:ST VER1NYSING NA STRUK-~-UUR OF S-A.M·~STELLING V .Ali DIE BSROEPSVELD
1.7.1. In 'n radi opraatjic het Robbcrts ondcr mecr gc
-stcl dat ambagsmannc , opcrat·.::-:.1rs en half gcskooldc wcrkcrs ongevccr 37% ui ti,1aak van die bcroopsvel d soos vvat di t in 1964 in Sui d-Afrika aan die ordc van die dag was (Prins
en Roux,1968,p. 5).
Dit maak di e bcrocpsvcl cl ui t vraarvoor verst andcl ike vcr
-traagJ.c scm1.s, vol gcns Coc:tzce> en Bohmer sc bcvindin[;c,
kwalifisccr. Pr opors:;_onccl ,;csi on, maa"k die gcn0cmdo bc
-rocp,:;vcld die klcinor godeol t c van die tot al e boroo~)S -vald uit. Vol gons Robbcrts sc voor spcllin~ wil dit voor
-kom asof daar in die.: tockoms 'n afnamc baan woes in die
aanvraag vi r ope rat 1urs on half geskoolde workers - 'n toc -ncmcnde aan.vraag word voorsi .::m vir p..::rsonc. ~l wat in be
-sturcmdc en admini stratiewo hoodanighcicl sal wcrk 9 asook klcr1-r-lik : wcrkcrs en verkoopswerkcrs ; ambagslui sal ook t ocncoTI, (Prins en Roux,1968,p. 5).
Ten annf:ien va-r-1 die produksi esektor moct die vcrandcrende aanvraagstruktuur tocgeskryf word aan die ontwikkcl ing wat
