Een aantal keer wordt aangegeven dat volwassenen vaak geen idee hebben wat er in de levens van de jongeren afspeelt. Mentoren zouden bijvoorbeeld meer aandacht moeten hebben voor hun leerlingen en weten wat er in de levens van jongeren speelt en dat ze overzicht kunnen houden als het niet zo goed gaat. En bij aandacht blijft het niet, er moet dan ook meer begrip komen voor bijvoorbeeld een moeilijk thuissituatie of het hebben van gescheiden ouders en psychische proble-men bij jongeren. Het taboe rondom proble-mentaal welbevinden verkleinen zou een goede oplossing zijn.
Voorlichting voor ouders zou moeten gaan over wat jongeren fijn en minder fijn vinden op het gebied van regels en afspraken. Dit om dichter tot elkaar te komen, zodat er thuis minder ruzie is en jongeren en ouders elkaar beter begrijpen.
“Het begrijpen van jongeren blijft een groot probleem.” (jongen, 17 jaar, vwo) 3.4.6 Geef jongeren goede informatie en voorlichting
Jongeren adviseren om beter informatie en voorlichting te geven met name over studiekeuze, maar ook over in brede zin wat je opties in het leven zijn om hen meer voor te bereiden op het volwassen zijn. Ook benoemen ze voorlichting voor jongeren met gescheiden ouders.
“Er was een les waarin ze uitlegden dat sommige hbo-studies eisen hadden, en dat mensen daar lastig inkomen, maar verder was het ook niet zo bijzonder. Dus ik vind wel dat je kinderen meer op hun toekomst moet laten richten.” (meisje, 16 jaar, havo)
3.4.7 Verbeter de maatschappij
Uit de adviezen die jongeren geven, valt ook af te lezen waar jongeren tegengaan lopen in de huidige maatschappij of waar zij zich zorgen over maken. Woningnood, de hoge kosten van levensmiddelen en opleidingen, de politiek, armoede, sociale media, het veranderende klimaat, en de stakingen van docenten. Jongeren geven zelf meteen een aantal oplossin-gen voor problemen en belemmerinoplossin-gen die zij teoplossin-genkomen. Bijvoorbeeld meer geld voor docenten en leraren en mensen die niet zo veel geld hebben om bijvoorbeeld school en sport laagdrempelig te maken. Minder plastic gebruiken of meer regels voor het gebruik van sociale media.
“Iets meer salaris voor de juffen en meesters, want die staken wel vaak en dan leer je minder veel of er zijn tekort aan juffen en meesters en dan blijf je ook weer thuis.” (meisje, 10 jaar, groep 6)
“Ik heb wel eens gehoord dat als alle rijke mensen hun geld uit zouden geven, dat ze dan ar-moede kunnen stoppen. Dus dan zou ik proberen om daar dan zoveel mogelijk voor te zorgen.
Zodat heel rijke mensen dat iets meer gaan doen.” (jongen, 10 jaar, groep 6).
3.4.8 Advies voor andere jongeren
Een aantal jongeren richt zich in hun advies tot andere jongeren. Deze adviezen zijn: niet steeds meer zoeken in het leven, respect hebben voor elkaar, accepteren van minder fijne dingen, po-sitief blijven en hulp vragen.
“Als je steeds meer zoekt, word je niet gelukkig. Je moet elke dag beseffen dat je nieuwe kansen hebt en er het beste van gaat maken.” (jongen, 21 jaar, mbo niveau 4)
3. Kwalitatief deelonderzoek
56
Er is volgens hen een aantal dingen die kunnen helpen om lekker in je vel te zitten bijvoorbeeld, meer respect naar elkaar:
“Meer respect voor elkaar, want heel veel kinderen die ik ken doen zo gemeen tegen elkaar en dan denk ik ‘ ja niemand vroeg hierom, je kan ook gewoon aardig doen tegen elkaar.’ Je wordt er zelf alleen maar negatief van en de andere persoon ook, dus dat is een beetje stom.”
(meisje, 10 jaar, groep 7)
Of juist accepteren van bepaalde zaken zoals liefdesverdriet:
“Als je zeker weet dat je niet meer bij elkaar komt, dan moet je het gewoon accepteren en verder gaan. Het leven is echt niet makkelijk, serieus niet makkelijk, niemand op aarde heeft van geboorte tot aan zijn dood een perfect leven. Want je hebt altijd tegenslagen, ook al zijn het kleine dingen, je hebt altijd tegenslagen. Je moet proberen positief te blijven in het leven en niet gelijk heel negatief denken. Tegenslagen horen bij het leven, maar het is wel vervelend natuurlijk.” (jongen, 19 jaar, mbo niveau 2)
“Je kunt voor je eigen geluk zorgen. Je kunt dingen bereiken die je zelf wilt bereiken. Laat je nooit zeggen dat je dat niet kan, dat is een fabeltje. Je moet het altijd proberen.” (jongen, 21 jaar, mbo niveau 4)
Andere tips zijn: afleiding zoeken met vrienden of ergens naar uitkijken. Belangrijk is om iets te doen wat je leuk vindt.
“Als iets niet lukt dan hulp vragen. Sommige doen dat ook niet en daardoor lukt iets niet of krijgen ze iets niet af. Dus gewoon altijd hulp vragen, ik denk dat je dan minder stress hebt.”
(jongen, 17 jaar, mbo niveau 3)
3.5 Wat opvalt
Het doel van het gecombineerde kwalitatieve en kwantitatieve onderzoek was om inzicht te krijgen in het mentaal welbevinden van jongeren in Nederland. In het kwalitatieve deel van het onderzoek is een open vraagstelling gekozen, om de mentale wereld van jongeren vanuit hun eigen perspectief te kunnen bezien.
In totaal hebben 99 jongeren deelgenomen als respondent aan het onderzoek: 25 jongeren zijn individueel geïnterviewd, er hebben 8 panelgesprekken plaatsgevonden met in totaal 67 jonge-ren en aan het actieonderzoek hebben 7 jongejonge-ren deelgenomen. Daarnaast was een stuurgroep van 12 jongeren zeer actief betrokken bij de inhoud en vormgeving van het onderzoek. Tevens is een aantal jongerenorganisaties drie keer gedurende het onderzoek geïnformeerd en gecon-sulteerd. De kenmerken van de betrokken jongeren (leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, migra-tieachtergrond en locatie) zijn in lijn met de gemiddelde Nederlandse bevolking.
Ons inziens spreken de antwoorden van de jongeren voor zich.
In een notendop
De domeinen waarin jongeren zich het meest bewegen (school, thuissituatie,
vrienden/leeftijds-3. Kwalitatief deelonderzoek
57
3. Kwalitatief deelonderzoek
58
genoten en vrije tijd) zijn het meest genoemd als zowel bron van mentaal welbevinden als van mentale stress. School is het vaakst genoemd als bron van stress, zowel waar jongeren nog wel als niet meer mee om kunnen gaan. Een goede tweede in die categorie is ‘sociaal gedoe met leeftijdsgenoten’. Opvallend is dat voorbeelden uit de thuissituatie wel genoemd worden als soms lastig maar wél mee om te gaan, en nauwelijks genoemd worden als lastig en niet mee om te gaan. Dit is des te opvallender daar de jongeren wel heftige situaties en omstandigheden meemaken in hun levens en zij daar ook over vertellen.
Gevraagd naar wat jongeren nodig hebben of concreet doen om zich goed te voelen en om te gaan met lastige situaties of omstandigheden, laten zij een breed beeld zien: een ondersteu-nende sociale omgeving, waarin familie, vrienden, school en eventuele (huis)dieren een grote rol spelen. Jongeren zien het belang van een goede persoonlijke ontwikkeling, met het hebben/
ontwikkelen van een doel, jezelf kunnen zijn, om kunnen gaan met emoties, om kunnen gaan met anderen en mogen/kunnen vallen en opstaan. Jongeren vertellen met plezier over wat ze doen in hun vrije tijd, en hoe belangrijk dat is voor mentale en fysieke fitheid, zoals sporten, mu-ziek maken en luisteren, buiten komen en op vakantie gaan. Dat jongeren behoefte hebben aan
‘even niks hoeven’ en tijd genoeg, wordt veelvuldig verteld. Tevens vertellen ze dat een goede gezondheid van belang is, met gezond eten en voldoende slaap.
Aan de jongeren is ook gevraagd wat zij zouden doen/regelen als zij de baas van Nederland zou-den zijn en echt de vrije hand zouzou-den krijgen om ervoor te zorgen dat jongeren goed in hun vel zitten. Hun adviezen zijn, gerangschikt naar hoe vaak iets gezegd is: verlaag schooldruk en heb meer aandacht voor persoonlijke ontwikkeling op school, zorg voor een veilige omgeving, zorg voor laagdrempelige hulp en ondersteuning, vergroot inspraak en invloed van jongeren, geef jongeren goede informatie en voorlichting en verbeter de maatschappij. Daarnaast hebben ze adviezen voor jongeren zelf, zoals accepteer jezelf en zoek hulp als je die nodig hebt.
Ons als onderzoekers valt een aantal zaken op.
Grote mate van vertelkracht, kennis en zelfreflectie van jongeren
Wij zijn onder de indruk van de mate van vertelkracht en zelfreflectie van deze jongeren. Het grootste deel van de jongeren heeft openhartig en uitgebreid verteld. De open vraagstelling tijdens de gesprekken – sterk aangeraden door de stuurgroep van jongeren – heeft hieraan bijgedragen. Jongeren hebben dat ook teruggegeven aan de onderzoekers, hoe fijn het is om aan iemand te kunnen vertellen die luistert zonder oordeel. Onze indruk is dat jongeren goed weten wat valkuilen zijn, wat patronen zijn, wat ze nodig hebben, en wat niet aan hen is om op te lossen maar wat om een grotere maatschappelijke oplossing vraagt. Schooldruk is daar het meest pregnante voorbeeld van.
Wat voor de een te doen is, is voor de ander heel naar
In het kwalitatieve deel van het onderzoek is vooral zicht gekregen op de leef- en gevoelswereld van jongeren in Nederland. Het gaat dan om hun persoonlijke ervaringen ten aanzien van mentaal welbevinden, het gaat om wat zij voelen en de betekenis en het belang dat zijzelf daaraan toe-dichten. Dat is dus per definitie subjectief: wat voor de een als heel naar kan voelen, kan voor de ander iets lastigs zijn, maar wel prima te doen. Dat is ook gebleken tijdens de interviews, panels en het actie-onderzoek. Sommige verhalen over de thuissituatie zijn daar een duidelijk voorbeeld van, maar ook sommige verhalen over ‘sociaal gedoe met leeftijdsgenoten’. De onderzoekers zijn onder de indruk van de veerkracht die de jongeren laten zien.
3. Kwalitatief deelonderzoek
59