Deel 3 Het onderzoek
8. Operationalisering literaire competentie
10.1 Validatie onderwijsveld
De bruikbaarheid en het succes van de uitbreiding van de website Lezen voor de lijst met de niveauomschrijvingen en de naar niveau ingedeelde boeken voor het vmbo en de onderbouw van het havo/vwo valt of staat met de inbreng van docenten. Daarom werden docenten uit het vmbo en uit de onderbouw van het havo/vwo gevraagd om mee te helpen met de
samenstelling van de catalogus. In een enquête konden zij reageren op de selectie van naar niveau ingedeelde boeken en zelf titels aandragen. Deze enquête is opgenomen als Bijlage 2.
Respondenten
De enquête werd verspreid via het docentennetwerk van Theo Witte en is ingevuld door zo’n 250 respondenten. Een groot gedeelte van de respondenten is vrouw (85.8 %), 50 jaar en ouder (37.1 %), en beschikt over een HBO diploma 2e graads (39.2 %). Andere diploma’s waarover de respondenten beschikken zijn onder andere die van de pabo,
bibliotheekacademie, een HBO 1e graads of een universitaire lerarenopleiding. Zo’n 30.4 % van de respondenten gaf 2 tot 5 jaar les, 35.2 % gaf zo’n 6 tot 15 jaar les. De respondenten geven hun meeste lessen in vmbo-klassen (31.1 %) of havo/vwo-klassen (42.3%). Als belangrijkste doelen van het literatuuronderwijs noemden de respondenten leesplezier, persoonlijke vorming en woordenschat vergroten. Literair-esthetische vorming en het kennen en toepassen van literaire begrippen werd het minst belangrijk gevonden. De volledige onderzoeksresultaten zijn opgenomen in Bijlage 3.
Aanpassingen naar aanleiding van validatie onderwijsveld
In de enquête gaven docenten per niveau aan of zij het gekozen boek veel te moeilijk, te moeilijk, passend, te makkelijk of veel te makkelijk vonden. Tevens konden zij zelf titels aandragen. Dit had de volgende wijzigingen tot gevolg:
Instapniveau 0
68 moeilijk gewaardeerd. De redactie verplaatste deze titel daarom naar niveau 1. Verder werden de titels De gele scooter (Elle van den Boogaart), Oorlogsgeheimen (Jacques Vriens), Airtime (Marc van Velzen), Voetbalgoden/Balbezit (Gerard van Gemert), De stalker (Bobje
Goudsmit) en Ontsnapt aan de Taliban (André Boesberg) toegevoegd. Dit resulteerde in een lijst van in totaal 15 boeken voor instapniveau 0.
Niveau 1
Voor niveau 1 werd zoals gezegd de titel Engelen van het Asfalt (Ineke Holthuis) toegevoegd, omdat deze als iets te moeilijk werd gewaardeerd voor instapniveau 0. Ook werden de titels Schaduwspits (Corien Botman) en Voor jou tien anderen (Mirjam Oldenhave) van de lijst van niveau 2, naar de lijst van niveau 1 verplaatst omdat die voor niveau 2 als te makkelijk
werden gewaardeerd. Verder werden de titels Manhattan (Rob Ruggenberg), Als je dit leest, ben ik dood (Sally Nichols), De gang met gele deuren (Ron Molenmaker), Mijn allerliefste vijand (Mylou van der Horst) en De dievenbende van Scipio (Cornelia Funke) toegevoegd. Dit resulteerde in een lijst van totaal 20 boeken voor niveau 1.
Niveau 2
Van de lijst van niveau 2 werden zoals gezegd de titels Schaduwspits (Corien Botman) en Voor jou tien anderen (Mirjam Oldenhave) naar de lijst van niveau 1 verplaatst omdat die voor niveau 2 als te makkelijk werden gewaardeerd. Ook werd het boek Twilight: een
levensgevaarlijke liefde (Stephanie Meyer) op niveau 2 geplaatst, omdat deze op niveau 3 als te makkelijk werd beoordeeld. De boeken De gebroeders Leeuwenhart (Astrid Lindgren) en Anderland (Paul Biegel) werden van de lijst verwijderd, want de meningen over het niveau van deze boeken liepen ver uiteen. Tot slot werden er Hart van inkt (Cornelia Funke), Gaten (Louis Sachar), De ogen van de Condor (Lydia Rood), Ik en mijn broer (Katharina von Bredow), Jij tegen mij (Jenny Downham), Wie is Libby Skibner? (Daan Remmert de Vries), Hasse Simonsdochter (Thea Beckman), The Schwa was here (Neal Schusterman), Hitlers kanarie (Sandi Toksvig), Lopen voor je leven (Els Beerten), Erebos (Ursula Poznanski) en Artemis Fowl (Eoin Colfer) toegevoegd. Dit resulteerde in een lijst van totaal 30 boeken voor niveau 2.
Niveau 3
Van de lijst van niveau 3 werd zoals gezegd Twilight: een levensgevaarlijke liefde (Stephanie Meyer) naar de lijst van niveau 2 verplaatst, omdat deze als te makkelijk werd gewaardeerd op niveau 3. Ook Echte mannen eten geen kaas (Maria Mosterd) werd als te makkelijk
gewaardeerd. De redactie besloot deze titel van de lijst te verwijderen, want de meningen over het passende niveau van dit boek liepen ver uiteen. De titel Gebr. (Ted van Lieshout) werd van niveau 4 naar niveau 3 verplaatst, omdat deze op niveau als te makkelijk werd
gewaardeerd. De titels Haar naam was Sarah (Tatjana de Rosnay), Hoe ik nu leef (Meg Rosof), Mierenkolonie (Jenny Valentine), Het grote misschien (John Green), Harry Potter en de relieken van de dood (J.K. Rowling) en Gesplitst (Neal Schusterman) werden aan de lijst toegevoegd. Verder besloot de redactie een aantal titels die nu op de bovenbouwlijst staan te verplaatsen naar de onderbouwlijst, niveau 3. Deze boeken stonden in eerste instantie op een ander bovenbouwniveau, maar zullen ook hier op niveau 3 geplaatst. Op deze manier hoopt de redactie dat de overgang van jeugd- naar volwassenenliteratuur vloeiender zal verlopen. Dit betreft: Latino King (Bibi Dumon Tak), De gelukvinder (Edward van den Vendel), Een nul voor de autisten (Karlijn Stoffels) en Perenbomen bloeien wit (Gerbrand Bakker). Tot slot werd besloten een aantal titels op hetzelfde niveau in de bovenbouwlijst te plaatsen, in
verband met de eerder genoemde vloeiende overgang van jeugd- naar volwassenenliteratuur. Dit betreft Odysseus, een man van verhalen (Imme Dros), Allemaal willen we de hemel (Els Beerten) en De hemel van Heivisj (Benny Lindelauf). Dit resulteerde in een lijst van totaal 20
69 boeken voor niveau 3.
Niveau 4
Zoals gezegd werd de titel Gebr. (Ted van Lieshout) van niveau 4 naar niveau 3 verplaatst, omdat deze op niveau 4 als te moeilijk werd gewaardeerd. Van de lijst van niveau 4 werden de titels Schijnbewegingen (Floortje Zwigtman) en De eenzaamheid van de priemgetallen (Paolo Giodano) van de lijst verwijderd, wegens beter passende suggesties voor boektitels. De titels Wolfsroedel (Floortje Zwigtman), De stem van Tamar (David Grossman), Tamar (Mal Pete), Mama Tandoori (Ernest van der Kwast), Cold Skin (Steven Herrick), Ik ben de sterkte (Christian Frascella), Ik lieg maar een keer (Judi Blundell), Extreem luid en ongelofelijk dichtbij (Jonatan Saffran Foer), De hondeneters (Marita de Sterck) en Boek van Bod pa (Anton Quintana) toegevoegd. Dit laatste boek heeft ook een plek op hetzelfde niveau op de bovenbouwlijst. Dit resulteerde in een lijst van totaal 15 boeken voor niveau 4.
10.2 100 titels ingedeeld per niveau
De definitieve, per niveau ingedeelde boekenlijsten zijn als volgt:
Instapniveau: 0
1. Aangespoeld Anne Woltz
2. Airtime Marc van Velzen
3. De gele scooter Elle van den Bogaart
4. De stalker Bobje Goudsmit
5. Echte helden zwijgen niet Arend van Dam
6. Het leven van een loser Jeff Kinney
7. Hoe overleef ik met / zonder dromen
Francine Oomen
8. Kappen! Carry Slee
9. Klem! Mirjam Oldenhave
10. Loverboy & girl Joost Heyink
11. Ontsnapt aan de Taliban André Boesberg
12. Oorlogsgeheimen Jacques Vriens
13. Piercings en parels Maren Stoffels
14. Scherven in de nacht Martine Letterie
15. Voetbalgoden – Balbezit Gerard van Geme
Niveau 1
1. Aan de bal Lieneke Dijkzeul
2. Alex Ryder (Reeks, bijvoorbeeld Stormbreaker
Anthony Horrowitz
3. Als je dit leest, ben ik dood Sally Nichols
4. Blauwe plekken Anke de Vries
5. Brief aan de koning Tonke Dragt
6. De dievenbende van Scipio Cornelia Funke
7. De eerste keer Caja Cazemier
8. De gang met gele deuren Ron Molenmaker
9. De grijze jager John Flanagan
10. Engelen van asfalt Ineke Holthuis
11. Het grote boek van Raffie Jan Eilander
12. Kruistocht in spijkerbroek Thea Beckman
13. Manhattan Rob Ruggenberg
14. Mijn allerliefste vijand Mylou van der Horst
15. Oorlogswinter Jan Terlouw
70
17. Schaduwspits Corien Botman
18. Tiffany Dop Tjibbe Veldkamp
19. Vlinders in de brugklas Lydia Rood e.a.
20. Voor jou tien anderen Mirjam Oldenhave
Niveau 2
1. Als de olifanten vechten Dirk Bracke
2. Artemis Fowl Eoin Colfer
3. Bloedgeld Simone van der Vlugt
4. Boy 7 Mirjam Mous
5. Chatroom Heleen Vreeswijk
6. De hongerspelen Susan collins
7. De ogen van de Condor Lydia Rood
8. Dit is geen dagboek Erna Sassen
9. Erebos Ursula Poznanski
10. Gaten Louis Sachar
11. Gegijzeld Evert Hartman
12. Harry Potter en de steen der wijzen J.K. Rowling
13. Hart van inkt Cornelia Funke
14. Hasse Simonsdochter Thea Beckman
15. Het afscheid van Arthur Agave Kruijsen
16. Hitlers kanarie Sandi Toksvig
17. In en mijn broer Katharina von Bredow
18. Jij tegen mij Jenny Downham
19. Krassen Elle van den Bogaart
20. Lopen voor je leven Els Beerten
21. Martyn Big Keven Brooks
22. Morgen toen de oorlog begon John Marsden
23. Oorlog zonder vrienden Evert Hartman
24. Pizzamaffia Khalid Bhoudou
25. Slecht Jan Simoen
26. The Schwa was here Neal Schuterman
27. Twilight: een levensgevaarlijke liefde
Stephanie Meyer
28. Vals Mel Walle de Vries
29. Wie is Libby Skibner? Daan Remmerts de Vries
30. Zoek Mats Wahl
Niveau 3
1. Allemaal willen we de hemel Els Beerten
2. De gelukvinder Edward van den Vendel
3. De hemel van Heivisj Benny Lindelauf 4. De jongen in de gestreepte pyjama John Boyne
5. Een nul voor de autisten Karlijn Stoffels
6. Gebr. Ted van Lieshout
7. Gesplitst Neal Schutserman
8. Haar naam was Sarah Tatjana de Rosnay
9. Harre Potter en de relieken van de dood
J.K. Rowling
10. Het grote misschien John Green
11. Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht
Mark Haddon
12. Hoe ik nu leef Meg Rosof
13. Ik ben geen racist Per Nilson
14. Ik mis je, ik mis je Peter Phol, en Kinna Gieth
15. Latino King Bibi Dumon Tak
16. Mierenkolonie Jenny Valentine
71
18. Perenbomen bloeien wit Gerbrand Bakker
19. Slangenkuil David Almond
20. Vallen Anne Provoost
Niveau 4
1. Boek van Bod Pa Anton Quintana 2. Cold Skin Steven Herrick
3. De hondeneters Marita de Sterck
4. De stem van Tamar David Grossman
5. Dit is alles Aidan Chambers
6. Een weeffout in onze sterren John Green
7. Extreem luid en ongelooflijk dichtbij
Johantah Saffroen Foer
8. Het is de liefde die we niet begrijpen
Bart Moeyaert
9. Het midden van de wereld Andreas Steinhöfel
10. Ik ben de sterkte Christian Frascella
11. Ik lieg maar één keer Judi Blundell
12. Mama Tandoori Ernest van der Kwast
13. Soldaten huilen niet Rindert Kromhout
14. Tamar Mal Pate
15. Wolfsroedel Floortje Zwigtman
Tabel 12: Boekenlijsten naar niveau ingedeeld. Noot: cursief gedrukte boeken waren eerst ook opgenomen in de lijst voor de bovenbouw, maar zijn daar nu uitgehaald. De vetgedrukte boeken zijn in de bovenbouw op hetzelfde niveau ingeschaald.
In totaal zijn er 100 titels gekoppeld aan de niveaus. Het aantal titels per niveau verschilt: aan instapniveau 0en niveau 4 zijn 15 titels gekoppeld, aan niveau 1 en 3 20 titels en aan niveau 2 30 titels. Dit is gedaan omdat te verwachten is dat een groot deel van de leerlingen
instapniveau 0 zal overslaan en een ander groot deel niveau 4 niet zal bereiken. Door aan de meest gangbare niveaus meer titels te koppelen, wordt in de grootste vraag voorzien.