Uitgeverij Sara 1982

Vijf jaar na oprichting, kwam er om Sara bestuurlijk gezien te ‘redden’ uiteindelijk toch meer hiërarchie in, waar Ria Sikkes al langer mee bezig was. Ze trok zich terug omdat ze het ‘mis zag gaan’, maar het collec213 _-

tief geen 'coup' aan wilde doen: 'Ik trek me terug ten behoeve van het collectief. Laat ze maar sudderen. Kij- ken wat er gaat gebeuren.’ Ria Sikkes was verantwoordelijk voor de contracten, contacten met het buiten214 _-

land, inkoop en verkoop, het financiële beleid, de begrotingen, het leiden van de boekhoudster, de productie, de vormgeving én de redactie. 'Ik was verschrikkelijk overbelast. Nou, daar hebben we een jaar over gedis- cussieerd, om mij te ontlasten.' Het ontbrak volgens haar bij Sara aan ‘goed financieel inzicht, daardoor is 215

het misgegaan.’ Drie jaar na oprichting van de uitgeverij, wordt de vraag gesteld wat de functie ‘uitgever’ 216

binnen Sara nu precies behelst en wordt er aangegeven dat deze op dit moment vooral een functie heeft als

Brief Aafke Steenhuis aan Feministische Uitgeverij Sara. (4 januari 1980). Map 87. Archief Feministische Uitgeverij Sara. Collec

210 _-

tie IAV, Atria Amsterdam Ibid 211 Saracollectief (1979), p. 39-40 212 Waard, E. de (1987), p. 20 213 Waard, E. de (1987), p. 21 214 Waard, E. de (1987), p. 22 215 Waard, E. de (1987), p. 20 216

'pispaal'.217 Ook wordt hierin aangegeven dat dezelfde discussie een jaar daarvoor ook al gaande was, rond de functie van Ria van Hengel, Loes de Bruijn en Ria Sikkes.

In 1984 werd een coördinatiegroep opgericht, omdat Sara nog altijd problemen had met organisatie en structuur: 'een constante stress-situatie' . Deze problemen vonden hun oorzaak 'niet zozeer in de samen218 _-

werking of samenstelling van de groep maar in het werk zelf en de structuur.’ Uit de stukken rondom deze 219

structuurverandering blijkt dat er ook frustratie met het collectief was. Zo wordt er gezegd dat het collectief ‘kennelijk’ niet bij machte is om contacten te leggen of te onderhouden die tot het binnenhalen van bestsel- lers of goede auteurs leiden. Ze stelt vervolgens de vraag of het wel zo handig is om het fingerspitzengefühl van de uitgeversfunctie bij het collectief neer te leggen. Als oplossing stelt ze daarom voor om, ondanks de druk vanuit Triodos bank om te bezuinigen, één fulltime werkende vrouw aan te nemen die beide taken op zich zou kunnen nemen: de taak van uitgever en de taak van het managen van de algemene zaken. De uit220 _-

geverspositie zoals die in de latere jaren bij Sara werd vervuld, is dus in het uitgeefproces van Aysel en ande- ren meer op het collectief gesteund. Dit kan invloed hebben gehad op hoe de uitgave van het boek tot stand is gekomen.

Vanaf 1984 werd er een onderscheid gemaakt tussen een ‘principe besluit’ en een ‘definitief besluit’. De manuscripten werden nog steeds door drie vrouwen gelezen. Vervolgens werd het hele collectief geïn- formeerd over de uitgave. Daarna volgde het ‘principe besluit’. Hiermee werd een voorlopige toezegging gedaan. Daarna werden de offertes en calculaties bekeken, om vervolgens een ‘definitief besluit’ te nemen. Het onderscheiden van het ‘principe besluit’ en het ‘definitief besluit’ moest het besluitvormingsproces ver- beteren. Het uitgeefproces binnen de uitgeverij werd hiermee behoorlijk veranderd, met als doel om effectie- ver en efficiënter te worden. De professionalisering van de uitgeverij kwam een kleine drie jaar na de uitgave van Aysel en anderen. Het is aannemelijk dat deze herstructurering de ideologische besluitvormingsprocedu- re en daarmee de vorming van het fonds van Sara heeft beïnvloed.

Die professionalisering versus ideologische inzet van de uitgeverij was een spanning die telkens weer terugkwam in de tien jaar waarin Sara bestond. Anja Meulenbelt voelde deze spanning ook als auteur. Ze zat bij Sara als onderdeel van het collectief, maar ook als schrijfster. Door de conflicten en spanningen 221

in het collectief ging ook deze samenwerking steeds moeilijker: 'Ik kreeg er steeds meer behoefte aan te we- ten wie de baas was en bij wie ik met mijn werk terecht kon. En steeds minder behoefte aan het drie maan- den erbij zitten terwijl er over mijn manuscript gepraat werd. En aan te moeten horen hoe een redactie heel ver in mijn boek wilde ingrijpen, omdat ze het niet eens was met wat erin stond.’ 222

Losse bijlage over de functie van Ria Sikkes, ondertekend door Marijke en Hennie. Map 87. Archief Feministische Uitgeverij 217

Sara. Collectie IAV, Atria Amsterdam

‘Discussiestuk’ in Verslagen van de coördinatiegroep 1984. Map 18. Archief Feministische Uitgeverij Sara. Collectie IAV, Atria

218

Amsterdam Ibid

219

‘Bezuinigingen op de overheads’ in Verslagen van de coördinatiegroep 1984. Map 18. Archief Feministische Uitgeverij Sara. Col

220 _-

lectie IAV, Atria Amsterdam

Van Anja Meulenbelt (in samenwerking met andere auteurs) verschenen bij Sara bijvoorbeeld Voor onszelf : vanuit vrouwen

221

bekeken : lijf en seksualiteit (1979), Brood en Rozen (1983) en Kleine voeten, grote voeten : vrouwen in China, een indruk (1982)

Waard, E. de (1987), p. 22

De structurele veranderingen in de bedrijfsvoering en de financiële maatregelen die daarbij gepaard gingen, mochten helaas niet baten. In 1987 werd uitgeverij Sara na haar faillissement opgenomen bij de links-kritische ideologische uitgeverij van Rob van Gennep. Marjo van Soest vond dat alle spanning en 223

conflicten gedurende het bestaan van Sara wegvallen ten opzichte van de prestaties van Sara, zelfs na de uit- eindelijke overname van de uitgeverij bij Van Gennep: 'Ook in de conflicten heeft voor mij altijd de loyaliteit met de uitgeverij voorop gestaan. Of dat wel goed was, in verband met de loyaliteit aan collega’s en vrien- dinnen, die gewetensvraag heb ik mij vaak gesteld, maar ik vond, hoe dan ook, dat de uitgeverij moest door- gaan. Als je terugkijkt heeft het ons ontbroken aan goed, consequent zakelijk beleid, maar aan de andere kant ligt daar een respectabel fonds, dat veel mensen geïnspireerd heeft en andere uitgeverijen op ideeën heeft gebracht. Het is absoluut niet weg te denken, dat is er. Ik vind het een troost dat de Sara-imprint blijft ver- schijnen bij Van Gennep.’ 224

Waard, E. de (1987)

223

Waard, E. de (1987), p. 19; Het imprint Sara is niet meer in gebruik bij uitgeverij Van Gennep. Zie: http://www.vangennep-

224