1. Introductie: voorstellen, de context van het onderzoek, de opzet van het interview, de verdere procedure van toezending van het verslag ter goedkeuring.
2. Periode voorafgaand aan het raadslidmaatschap (hoe is men politiek actief en kandidaatsraadslid geworden):
• In welke organisaties was men actief?
• Waarom en hoe politiek is men actief geworden?
• Waarom heeft men gekozen voor die partij?
• Hoe is men op de kandidatenlijst gekomen voor de gemeenteraad? Gevraagd of op eigen initiatief? Op welke plek kwam men terecht?
• Heeft men campagne gevoerd onder de migrantengemeenschappen?
• Is men met voorkeurstemmen gekozen?
3. Raadslidmaatschap(pen):
• Wat waren de ervaringen als raadslid in de verschillende periodes? Wat waren algemene en aanvangsproblemen in de raad en fractie? En welke obstakels en knelpunten hebben ze ontmoet vanwege hun migratieachtergrond en/of sekse?
• Welke relaties onderhield men met migrantenorganisaties en de achterban? Wie vertegenwoordigden ze?
• Wat was volgens hen hun impact als raadslid op de emancipatie en participatie van groepen met een migratieachtergrond?
• Wat waren successen en frustraties tijdens hun raadslidmaatschap?
4. Uit de raad:
• Waarom is men gestopt/heeft men zich niet opnieuw kandidaat gesteld?
• Zijn ze nog lid van en actief binnen hun politieke partij?
5. Reflectie en lessen:
• Hoe kijkt men terug op zijn/haar raadslidmaatschap?
• Hoe kijken ze terug op de ontwikkeling van de lokale politiek en lokale politieke participatie van mensen met een migratieachtergrond sinds hun vertrek uit de raad?
• Wat voor lessen trekken zij uit hun ervaringen als raadslid voor (nieuwe) raadsleden met een migratieachtergrond en politieke partijen?
161
Bronnen
Akachar, S. (2019). Diversiteit in de raad: bekend maar soms onbemind. In opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. Amsterdam: Vrije Universiteit.
Alba, R., & Foner, N. (2009). Entering the precincts of power. Do national differences matter for immigrant minority political representation? In J. Hochschild, & J. Mollenkopf, Bringing outsiders in. Transatlantic perspectives on immigrant political incorporation (pp. 277-293).
Ithaca, NY: Cornell University Press.
Berger, M., Fennema, M., Van Heelsum, A., & Wolff, R. (2001). Politieke participatie van etnische minderheden in vier steden. Amsterdam: IMES.
Biharie, S. (2019, 03 23). Wij voeren geen rassenstrijd, maar een klassenstrijd. Opgehaald van Joop:
https://joop.bnnvara.nl/
Bloemraad, I. (2013). Accessing the corridors of power: puzzles and pathways to understanding minority representation. West European Politics 36(3), 652-670.
Boogers, M., & Reussing, R. (2018). Decentralisatie, schaalvergroting en lokale democratie. Enschede:
Universiteit van Twente.
Boogers, M., & Voerman, G. (2018). Rekrutering van kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2018: ontwikkelingen vanaf 2006 geduid. Universiteit van Twente/Rijskuniversiteit
Groningen.
Boogers, M., Van Ostaaijen, J., & Slagter, L. (2010). Lokale kiezers: lokale keuzes? Onderzoek naar de achtergronden en de betekenis van het stemgedrag bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2010. Tilburg: Universiteit van Tilburg.
Bouddouft, S. (2019, maart 16). Nieuwe instituties na de val van Amicales. De Lange arm van Rabat, deel VI. Opgehaald van Republiek Allochtonië: http://www.republiekallochtonie.nl/
Butter, E. (2009, 04 12). Allochtone politici en cliëntelisme. Opgehaald van Ewoudbutter.wordpress.com.
Butter, E. (2010, 09 13). De zin en onzin van migrantenorganisaties. Opgehaald van Republiek Allochtonië: https://www.republiekallochtonie.nl/
Butter, E. (2017, 09 14). Discussie over kiesrecht voor nieuwkomers laait weer op. Opgehaald van Republiek Allochtonië: http://www.republiekallochtonie.nl/
Butter, E. (2018, 07 04). 'De etnische stem'. Opgehaald van Republiek Allochtonië:
http://www.republiekallochtonie.nl/
Butter, E. (2018, maart 28). 'Kijk, dit is onze allochtone kandidate'. Opgehaald van De Kanttekening:
https://dekanttekening.nl/
Cadat, B.-Y., & Fennema, M. (1996). Het zelfbeeld van Amsterdamse migrantenpolitici in de jaren negentig. Amsterdams Sociologisch Tijdschrift 22(4), 655-681.
Carton, D., & Massaro, G. (1990a). Leerjaren: ervaringen van de eerste buitenlandse gemeenteraadsleden in Nederland. Utrecht: Nederlands Centrum Buitenlanders.
162
Carton, D., & Massaro, G. (1990b). Buitenlanders in de gemeenteraad. Verslag van het symposium gehouden op 17 februari 1990 te Utrecht. Utrecht: Nederlands Centrum Buitenlanders.
Commissie Blok. (2004). Bruggen bouwen. Eindrapport Tijdelijke Commissie Onderzoek Integratie Beleid. Den Haag: SDU.
De Beus, J. (2002). Volksvertegenwoordigers van ver. Plaats en toekomst van immigranten in de Nederlandse politiek. In C. Van Baalen, W. Breedveld, J. Brouwer, P. Van Griensven, J.
Ramakers, & I. Secker, Jaarboek Parelementaire Geschiedenis 2002; Nieuwkomers in de politiek. Nijmegen: Centrum voor Parlementaire Geschiedenis.
De Boer, A. (1983). Buitenlanders en kiesrecht. Tussen integratie en emancipatie. KOMMA 4(1), 5-32.
Dekker, L., & Fattah, B. (2006, Zomer). Meer diversiteit in de gemeenteraden. IPP Nieuwsbrief, pp. 7-10.
Ensel, R. (2003). Multiculturalisme in de politieke partij. Migrantennetwerken in de PvdA en het CDA.
Migrantenstudies nr. 3, 156-171.
Entzinger, H. (2017, december 6). Allochtoon. De Kanttekening, p. https://dekanttekening.nl/.
E-Quality. (2011). Diversiteit in Nederlandse Politiek.
Fennema, M., & Tillie, J. (1999). Political participation and political trust in Amsterdam: civic
communities and ethnic networks. Journal of Ethnic and Migration Studies Vol. 25, 703-726.
Fennema, M., Tillie, J., Van Heelsum, A., Berger, M., & Wolff, R. (2000). Sociaal kapitaal en politieke participatie van etnische minderheden. Amsterdam: IMES.
Fermin, A. (1997). Nederlandse politieke partijen over minderhedenbeleid 1977-1995. Proefschrift Universiteit Utrecht. Amsterdam: Thesis.
FORUM. (2009). Een divers mandaat. Hoe beleven allochtone raadsleden hun functie? 2006-2009.
Utrecht: FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken.
FORUM. (2010). Politieke participatie van allochtonen. Utrecht: FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken.
FRA. (2017). Second European Union Minorities and Discrimination Survey Muslims – Selected findings. Vienna: FRA, EU Agency for Fundamental Rights.
Geling, G. (2016, 5 25). Nee, DENK is geen nieuwe PVV. Eerder een nieuwe LPF. Opgehaald van Joop:
https://joop.bnnvara.nl/
Groenendijk, K. (2014). Local voting rights and political participation of non-national immigrants.
Osnabrück: IMIS, University of Osnabrück.
GroenLinks. (1996). Bruggenbouwers. Allochtone politici aan het woord. Utrecht: GroenLinks.
Halsema, F. (2014, 11 18). Hoe de personendemocratie cliëntelisme in de hand werkt. Opgehaald van De Correspondent: https://decorrespondent.nl/
Hindriks, P. (2018). The struggle for power. Attitudes towards political participation of ethnic minorities. Proefschrift Universiteit Utrecht. Utrecht: Utrecht University.
163
Hippe, J., Lucardie, P., & Voerman, G. (1995). Gemeenteraadsverkiezingen van 1994. In G. Voerman, Jaarboek 1994 Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen. Groningen: DNPP.
Houwelingen, P., Huijnk, W., & Den Ridder, J. (2016). Participatie en vertrouwen van niet-westerse migranten. In W. Huijnk, & I. Andriessen, Integratie in zicht? De integratie van migranten in Nederland op acht terreinen nader bekeken (pp. 185-209). Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Huijnk, W., & Andriessen, I. (2016). Integratie in zicht? De integratie van migranten in Nederland op acht terreinen nader bekeken. Den Haag: SCP.
Hutcheson, D., & Russo, L. (2019). Turnout and Registration of Mobile European Union Citizens in European Parliament and Municipal Elections: FAIR-EU Analytical Report. Malmö, Maastricht:
European Citizen Action Service (ECAS)/FAIREU.
IPP. (2009). Ervaringen van allochtone raadsleden. Amsterdam: Instituut voor Publiek en Politiek.
Jacobs, D. (1997). Nieuwkomers in de Belgische politiek? Bedenkingen over politieke participatie van vreemdelingen. In CGKR, Jaarverslag 1997. Brussel: Centrum voor Gelijke Kansen en voor Racismebestrijding.
Jacobs, D. (1998). Nieuwkomers in de politiek. Het parlementaire debat omtrent kiesrecht voor vreemdelingen in Nederland en België (1970-1997). Gent: Academia Press.
Jacobs, D. (2001, 02 01). Kiesrecht voor niet-EU-burgers? Opgehaald van MO, Mondiaal Nieuws:
https://www.mo.be/artikel/kiesrecht-voor-niet-eu-burgers
Kasem, A., De Jong, J., & Büller, N. (2016). Evaluatie Landelijk overleg minderhedenbeleid. Onderzoek doelmatigheid en doeltreffendheid van het LOM-beleid. Amsterdam: Van de Bunt Adiviseurs.
Kieskamp, W. (2020, 9 1). Stilletjes zijn Kamerleden met een kleur uit het parlement verdwenen.
Trouw, p. https://www.trouw.nl/.
Klei, E. (2019, 03 12). 'Denk, Nida en Bij1 zijn reactie op populisme en anti-islamdiscours'. Opgehaald van De Kanttekening: https://dekanttekening.nl/
Klei, E. (2020, 07 02). Meer kleur in de Kamer? Bij de progressieve partijen begint het te jeuken.
Opgehaald van de Kanttekening: https://dekanttekening.nl
König, E. (2018, 03 29). 'De SP heeft geen smoel rond racisme'. Interview met Leo de Kleijn, afgetreden fractievoorzitter SP Rotterdam. NRC Handelsblad, p. https://www.nrc.nl/.
Kranendonk, M. (2017, 03 09). Identiteit is obstakel én middel voor politieke participatie van migranten. Opgehaald van SRV, Stukroodvlees: stukroodvlees.nl
Kranendonk, M., Lekkerkerker, E., Michon, L., & Vermeulen, F. (2018). Opkomst en stemgedrag van Amsterdammers met een migratieachtergrond tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart 2018. Amsterdam: Instituut voor Migratie en Etnische Studies van de Uva en
Gemeente Amsterdam, adeling Onderzoek Informatie en Statistiek.
Leijenaar, M., Niemöller, K., & Van der Kooij, A. (1999). Kandidaten gezocht. Politieke partijen en het streven naar grotere diversiteit onder gemeenteraadsleden. Amsterdam: Instituut voor Publiek en Politiek.
164
Magendane, K. (2018, 02 07). Kleur uit een klasje. Diversiteit in de Amsterdamse gemeenteraad. De Groene Amsterdammer.
Michon, L. (2011). Ethnic minorities in local politics. Comparing Amsterdam and Paris. Academisch Proefschrift UvA. Amsterdam.
Michon, L., & Vermeulen, F. (2013). Explaining different trajectories in immigrant political
integration: Moroccans and Turks in Amsterdam. West European Politics 36 (3), 579-614.
Michon, L., Tillie, J., & Van Heelsum, A. (2007). Political participation of migrants in the Netherlands since 1986. Amsterdam: IMES.
Minister van BZK. (2019). Brief aan de Tweede Kamer over Emancipatiebeleid. Tweede Kamer, vergaderjaar 2018-2019, 30 420, nr. 328. Den Haag.
Ministerie van BiZa. (1983). Minderhedennota 1983. Den Haag: Ministerie van Binnenlandse Zaken.
Ministerie van BZK. (2006). Staat van het Bestuur 2006. Den Haag: Ministerie van BZK.
Ministerie van BZK. (2016). De staat van het Bestuur 2016. Den Haag: Ministerie van BZK.
Mügge, L. (2016). Intersectionality, recruitment and selection: ethnic minority candidates in Dutch parties. Parliamentary Affairs, 1 - 19.
Mügge, L., & Damstra, A. (2013). Gender en etniciteit in de Tweede Kamer: streefcijfers en groepsvertegenwoordiging. Res Republica 55, 339-358.
Mügge, L., & Runderkamp, Z. (2019). De tweede sekse in politiek en openbaar bestuur. Verklaringen en oplossingen voor de ondervertegenwoordiging van vrouwen. In L. Mügge, Z. Runderkamp,
& M. Kranendonk, Op weg naar een betere m/v-balans in politiek en bestuur (pp. 5-16).
Amsterdam, Den Haag: UvA, Ministerie van BZK.
Mügge, L., & Schotel, A. L. (2017). Intersectionaliteit in de media: representatie van Nederlandse Kamerleden met een migratieachtergrond in dagbladen, 1986-2016. Res Republica 4, 439-461.
Mügge, L., & Van Stigt, A. (2017, 03 25). Implosie van de PvdA schaadt diversiteit in de Tweede Kamer. Opgehaald van SRV/Stuk Rood Vlees.
Mügge, L., & Van Stigt, A. (2018, 07 09). Diversiteit in de Amsterdamse politiek: Raadsleden met een migratieachtergrond, 1986-heden. Opgehaald van Stukroodvlees.nl: http://stukroodvlees.nl/
NOS. (2018, 02 09). Aanbod aan migrantenpartijen sterk toegenomen. Opgehaald van nos.nl:
https://nos.nl/
NOS. (2020, 06 11). 'Politieke jongeren willen meer kleur in de Tweede Kamer'. Opgehaald van NOS.nl: https://nos.nl/
Olgun, A. (2002, 03 20). Allochtone politicus als stemmentrekker. NRC Handelsblad, p.
https://www.nrc.nl/.
Ostling, A. (2019). FAIR EU Synthesis Report: Electoral rights for Mobile EU citizens. Challenges and facilitators of implementation. Global Citizenship Observatory (GLOBALCIT), Robert Schuman Centre for Advanced Studies.
165
Özdil, Z. (2020, 04 11). De racistische en politieke terreur van Denk. NRC Handelsblad, p.
https://www.nrc.nl/.
ProDemos. (2010). Allochtonen in de politiek.
Putnam, R. (1993). Making democracy work. Princeton, N.J.: Princeton University Press.
Sahin, H. (2019, 02 18). Code rood voor de politieke participatie van vrouwen. Opgehaald van Weblog Raad voor het Openbaar Bestuur: https://www.raadopenbaarbestuur.nl/
Santing, F. (2006, 03 22). "Wees blij dat allochtonen nu stemmen". NRC Handelsblad, p.
https://www.nrc.nl/.
Schmeets, H. (2017). Politieke betrokkenheid in Nederland. Statistische Trends. Den Haag: CBS.
Siebers, H. (2017, 04 01). Dat de 'Nederlandse identiteit wordt bedreigd' is gevaarlijk en tendentieus.
Opgehaald van Sociale Vraagstukken: www.socialevraagstukken.nl
Slutzky, A. (2020, 09 03). Ingezonden: Afscheid van de SP; 'politiek gaat altijd uit van identiteit'.
Opgehaald van Socialisme.nu: www.socialisme.nu/
Smeets, H. (1990, 03 16). Ervaringen allochtonen in politiek gemengd. NRC Handelsblad, p.
https://www.nrc.nl/.
Staatscommissie parlementair stelsel. (2018). Lage drempels, hoge dijken. Democratie en rechtsstaat in balans. Eindrapport van de staatscommissie parlementair stelsel. Boom: Amsterdam.
Sterckx, L. (2017). Nieuwe woorden voor etnische diversiteit. Opgehaald van Sociologie Magazine 1:
https://sociologiemagazine.nl/
Terpstra, J. (2017, 02 20). Driekwart van de jongeren met een migratieachtergrond gaat niet stemmen. Trouw, p. https://www.trouw.nl/.
Tillie, J. (1994). Kleurrijk kiezen: opkomst en stemgedrag van migranten tijdens de
gemeenteraadsverkiezingen van 2 maart 1994. Utrecht: Nederlands Centrum Buitenlanders.
Tillie, J., Fennema, M., & Van Heelsum, A. (2000). De etnische stem. Opkomst en stemgedrag van migranten tijdens de gemeenteraadsverkiezingen, 1986-1998. Utrecht: FORUM.
Tinnemans, W. (1994). Een gouden armband. Een geschiedenis van mediterrane immigranten in Nederland (1945-1994). Utrecht: Nederlands Centrum Buitenlanders.
Tubantia. (2010, 03 04). Allochtoon succes zet fractie PvdA op de kop. Tubantia, p.
https://www.tubantia.nl/.
Van der Woude, W. (2019). Commentaar op artikel 130 van de Grondwet. In E. Hirsch Ballin, & G.
Leenknegt, Artikelsgewijs commentaar op de Grondwet. Webeditie 2019.
Van der Zwan, R. (2019). The political representation of ethnic minorities and their choice. Proefschrift Radboud Universiteit Nijmegen. Nijmegen.
Van Dool, P. (2020, 09 01). Racisme blijft een gevoelig thema voor SP. NRC Handelsblad, p.
https://www.nrc.nl/.
166
Van Egten, C., Van het Hekke, J., Post, L., De Jong, T., & Jansen, A. (2016). Vrouwenstammen in de raad. Ambities, belemmeringen en successen van vrouwen in de lokale politiek. Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis.
Van Heelsum, A., Michon, L., & Tillie, J. (2016). New Voters, Different Votes? A Look At The Political Participation Of Immigrants In Amsterdam And Rotterdam. In A. Bilodeau, Just Ordinary Citizens?: Towards a Comparative Portrait of the Political Immigrant (pp. 29-45). Toronto:
University of Toronto Press.
Van Londen, M., Phalet, K., & Hagendoorn, L. (2007). Civic engagement and voter participation among Turkish and Moroccan minorities in Rotterdam. Journal of Ethnic and Migration Studies, 33 (8), 1201-1226.
Van Selm, J. (2019, 05 01). Migration in the Netherlands: rhetoric and perceived reality challenge Dutch tolerance. Opgehaald van MPI, Migration Policy Institute:
https://www.migrationpolicy.org
Van 't Hof, E. (2015). Between democracy and citizenship. The political discussion about foreigners' suffrage in the Netherlands 1970-2000; MA Thesis. Utrecht: Utrecht University.
Van Voorst, L. (2019). Houd het dichtbij. 30 gemeenteraadsleden over hun ambt. Den Haag:
Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
Vermeulen, F. (2018). The Paradox of immigrant political participation in Europe amidst crises of multiculturalism. In C. Menjivar, M. Ruiz, & I. Ness, Oxford Handbook of Migration Crises;
Oxford Handbooks Online (p. DOI: 10.1093/oxfordhb/9780190856908.013.26).
Vermeulen, F., & Kranendonk, M. (2018, 06 14). Kracht en onvermogen van DENK en BIJ1 bij de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen 2018. Opgehaald van strukroodvlees.nl:
http://stukroodvlees.nl/
Vermeulen, F., & Kranendonk, M. (2019). DENK. Factoren voor het succes, de kenmerken van de achterban en het bereiken van nieuwe stemmers. Beleid en Maatschappij 46(1), 195-199.
Vermeulen, F., Harteveld, E., Van Heelsum, A., & Van der Heuvel, A. (2020). The potential of immigrant parties: insights from the Dutch case. Acta Politica 55(3), 432-453.
VNG. (2018). Gegevens raadsleden na gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Opgehaald van vng.nl.
Voerman, G., & Boogers, M. (2006). Rekrutering door politieke partijen bij
gemeenteraadslverkiezingen. Groningen/Tilburg: Rijksuniversiteit Groningen/Universiteit van Tilburg.
Voerman, G., & Boogers, M. (2011). Rekrutering revisited: de kandidaatstelling voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 vergeleken met 2006. Groningen/Tilburg:
Rijksuniversiteit Groningen/Universiteit van Tilburg.
Voerman, G., & Boogers, M. (2014). Rekrutering van kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2006, 2010 en 2014: kandidaatstellingsproblemen vergeleken en verklaard.
Groningen/Enschede: Rijksuniversiteit Groningen/Universiteit Twente.
WRR. (1979). Etnische minderheden. Den Haag: Staatsuitgeverij.
WRR. (1989). Allochtonenbeleid. Den Haag: SDU.
167
WRR. (2020). Samenleven in verscheidenheid. Beleid voor de migratiesamenleving. Den Haag:
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.