Daer blijven over de hondert Spaengaerden.
Meer dan hondert somen voorwaer,+
Vertelde ongelogen:
Behalven die gequetst, gewont, Meed' mosten opte selve stont, Sy conden daer niet blijven;
+
Van de Borgeren ontrent, sestien of achtien.
Vande Borgeren bleven doot,+ Sestien of achtien op die stoot, Bedroeft waren die wijven.
Het leste Liedt.
Op't sevende Boeck, Inhoudende meer andere verscheyden gheschiedenissen
des jaers 1574. Op de voys vanden twaelfden Psalm: Doet ons bystant 'tis
meer dan tijt o Heere.
+
1574.
Verscheyden saecken dienen noch verhaelt om dese Historie te beter te verstaen.
IN desen tijt hoordemen noch veel saecken,+
Diemen niet al en dient voorby te gaen, Om 'trecht verstant der History te raecken, Daerom wy hier van doen een cort vermaen.
+
Het zuyder en noorder quartier van Hollandt was deur 'tinnemen van Haerlem vanden anderen
ghescheyden.
'Tzuyder-quartier was van 'tnoorder gescheyden,+ So datmen niet sonder perijckel swaer,
En cost reysen van Alckmaer op Leyden, Noch van Leyden te lande op Alckmaer.
+
Daerom men met cleyn scheepkens ter zee lancx 't Landt heen voer.
+
Waerom men met scheepkens lancx strand' voer henen, So naer by 'tlandt alsmen eenichsins cost,
Omme also 'tperijckel te verkleenen, Hoe wel men daer niet heel van was verlost.
+
Die Soldaten tot Haerlem legghende maecken tot Santvoort eenighe pincken ende opgheboeyde schuyten toe, om de reysende man aen te halen.
+
VVant die Soldaten die te Haerlem lagen, Die meenden sulcx wel te beletten haest, Met pincken en schuyten sy haer versagen, En maeckten die passanten heel verbaest.
+
Dit van 'tnoorder quartier maecken eenige
convoyschepen, om den reysenden man veylich van 't een quartier in 't ander te brengen.
+
Daerom die van 'tnoorder-quartier vol vromen, Daer tegen convoy-schepen maeckten toe,
Om datse niet souden werden genomen, Maer haer reysen vorderen met voorspoe,
+
Alle de Huysluyden van't noorder quartier werden op geweer gestelt.
+
Die nood' die leert datmen Land'luy en Boeren, Stelt op't geweer deur 'theel noorder quartier, De rijcke op musketten en cinck-roeren, D'ander op helbaert, verjager, rapier.
+
Daer werden bijters ghestelt die inde vorst alle daegen het ijs mosten openen.
+
Oock heeftmen veel bijters gaen instellen, Die in de vorst smeeten het ijs ontwee, Op dat de vijant hen te min sou quellen, So hiel dickwils 'teen mes 'tander in schee.
+
De Prince wederroept de bestellingen te water, diese alvoren den Admiraels moeten vertoonen, nemende vande selve brieven van attache.
+
De Prins heeft oock om misbruycken te schouwen, Veel goede ordonnantien gemaeckt,
Die zee-roovers, dier veel brochten in rouwen, Heeft hy haere commissien gestaeckt.
+
Moeten d'artijckels brief besweeren.
+
Niemant mocht hem meer te schepe begeven, Sonder nieu brieven van bestellinge claer, Besweeren naer d'articulen te leven, Die hy haer sou voorschrijven allegaer.
+
D'Ingesetenen van Hollandt en Zeelandt en mogen sonder consent met haer goederen wt het Landt metter woon niet vertrecken.
Noch heeft hy gewilt dat geen Ondersaten,+
Trecken souden wt Hollant of Zeelant, Met haer schepen, goederen en cieraten, Sonder sijn weten, consent en verstant.
+
Gheen coopmanschap te doen dan in de Landen en Havens den Prince toeghedaen.
Dat niemant soude coopmanschappe voeren,+. Op andere Landen en Havens fijn,
Dan die hem trou onderdanicheyt swoeren, Ofte hem anders heel toegedaen zijn.
+
Die te voren wt het Lant waren vertrocken moeten incomen, oft reden van haer wtblijven comen verclaren.
Die oock waeren vertrocken van te vooren,+
Souden weercomen binnen seecker tijt, Of sy mosten haer onschuld' doen aenhooren, Souden sy vander peenen zijn bevrijt.
+
De groot Commandeur verbiet dat niemant mette Hollanders of Zeelanders eenighe communicatie moet houden.
Aen d'ander zijd' is scherpelijck verboden,+ Wt 's Conincx naem dat niemant wie hy zy, Mocht handelen door brieven nochte boden, Met die van Hollant nochte Zeelant vry.
+
Geen goeden daer ghemaeckt of gewassen te mogen ontfangen.
Dat niemant oock van daer en mocht ontfangen,+ Eenige goeden die daer zijn van daen,
Gewassen ofte gemaeckt met verlangen, Of men soude des doots straf niet ontgaen.
+
Op verbeurte van lijf en goet.
Daer en boven so soudemen verbeuren,+
Die goederen, waren en coopmanschap, Die Coninck wil liever sijn Landt verleuren, Dan hy daer af wil wijcken eene stap.
+
Hy geeft de Gedeputeerde van Antwerpen voor antwoort, dat de Coninck liever Antwerpen en heel Vlaenderen wil quijt zijn.
Hy wil liever, heel laten gaen verlooren,+ Antwerpen die schoone heerlijcke Stadt, Sprack Don Loijs Gouverneur met verstooren, Daer toe Brabant en oock Vlaenderen prat.
+
Dan de Hollanders en Zelanders toe te laten vrije negociatie.
+
Ia dat meer is, al sijn Landen van Spaengien, Dan dat hy eenichsins toelaten wil,
Dat die vrunden des Princen van Oraengien, Hand'len sou'n met sijn ondersaten stil.
+
Die Geest'licheyt. Edelen ende Magistraten van Vtrecht, werden seer van de Spaengaerden ende Garnisoenen geplaecht.
+
Die Geest'licheyt, Edelen, Magistraten, Van Vtrecht, die waren lang verdruckt, Deur Duc d'Alba wreed' fel ende verwaten, En werden seer geplaecht, geruckt gepluckt.
+
Sy hadden den Deecken van Sinte Pieters haeren Agent in Spaengien stadich tot groote costen leggen.
+
Sy hadden in Spaengien gestadich leggen, Den Deecken Sint Pieters Veusel genaemt, Die den Coninck het ongelijck sou seggen, En dats'hem altijt hadden gehoorsaemt.
+
Sy krijgen brieven van de Coninck om haer voorgaende diensten, en die sy doen souden.
+
Ten lesten hebben sy brieven gekregen, Dat den Coninck hen had geconsenteert, Datse, mits doende als goe kinders plegen, Niet langer en souden blijven verheert.
+
Sy souden by provisie gebruycken haer privilegien en costuymen ghelijck sy plachten.
+
Sy souden by provisy weer gebruycken, Haer privilegien, costuymen goet,
De oogen soudemen tegen haer luycken, En sien hoe sy haer souden dragen vroet.
+
Den groot Commandeur had last hen op haer clachten te informeren, en syn rapport te overschrijven.
+
Middelretijt soumen hen informeeren, Op haer saecken, den Coning doen rapport, Men hoopte het sou voorts ten besten keeren, Alsmen sou sien datse waren vercort.
+
28. Mey 74.
Veertien Amsterdamsche Waterschepen nemen's morgens vroech een Oostercoopvaerder inhebbende 80. Last mouts en seker coorn.
+
In dees tijt quamen veertien water-schepen, Des morgens vroech voor die Stede van Hoorn, En hebben een Oost-coopvaerder gegrepen, Met tachtich lasten mouts en seecker coorn.
+
Dan het is henluy door den Noorthollandtschen
Admirael Cornelis Dircxsoon weer ontjaecht.
Dit geschiede des morgens te acht uyren,+
'SPrincen Admirael was daerom ontstelt, Hy viel rasch t'scheep lietet hem niet ontsuyren, En kreech den buyt wederom met gewelt.
+
7. Iunij 1574. Hertoch
Erich seynt een Trompetter met brieven aen de Steden van't noorder quartier.
Hertoch Erich van Bruynswijck die doet schrijven,+ Aen Enckhuysen, Hoorn en ander meer,
Datse niet halsterrich en willen blijven, Of souden op hen laden den toorn meer.
+
Hy eyscht de Steden op, doet hen schoon belofte, geeftse vry geleyde tot hen te comen, hy wilse als een duyts Vorst sachtelijck handelen, &c.
Hy geeft hem paspoort ende vry geleyden,+
Om by hem te comen daer hyse wacht, Of sy met wijf en kindt souden beschreyden, Als een duyts Vorst wil hyse hand'len sacht.
+
Sy willen den Prince trou blijven, nemen den Trompetter gevangen.
Maer sy nemen sijn Trompetter gevangen,+ Achten het dreygen noch beloften niet, Sy souden trou'lijck den Prince aenhangen, En met hem wachten geluck en verdriet.
+
Billy doet schrijven aen Ioncheer Cornelis van Rijswijck om die Stede en 't Casteel Medenblick over te leveren, op voorderlijcke conditien.
Billy socht oock met listen te becomen,+ Die Stede Medenblick ende 't Casteel;
Maer de hoop wert hem oock wel haest benomen, VVant Rijswijck verachte dit soet gequeel.
+
Als dit niet woude lucken, doet hy te Sneeck toemaecken seecker turf-schepen om onder met volck te laden.
Als dat niet luckt, wil hy't anders beproeven,+
Met turf-schepen onder met volck gelaen, Boven met turf, die sy daer veel behoeven, Maer sy hadden 't van te voren verstaen.
+
Dan sy werden
gewaerschout deur een die 's nachts over die muyren was gevallen.
VVant een die over de muyr was gevallen,+ By nacht wt Sneeck, alsmen daer minst op dacht, Seyde, hy wilse den baers wel vergallen,
Maer sy namen op sijn doen goede acht.
+
Sy stellen goede wacht op al de Zee-dijcken.
Maecken oorloch en water-schepen toe, die sy omtrent Texel seynden, geven hen te vroech bloot.
+
Sy stellen wacht en toesicht op zee-dijcken, Maecken oock oorloch en water-schepen toe, Daer mede sy hen wel haest deden wijcken, Doch sy quamen een weynich tijts te vroe.
+
Sy iagense by Staveren van landt, comender meest mette lijf af, nemen de schepen.
+
So dat sy het al meestendeel ontquamen, Sprongen met haest by Staveren te landt, Lieten de schepen; die de andere namen,
+
September 74.
+
Dus behaelde Billy hier schae en schandt.
+
40. schuyten met drie
vaendel Soldaten comen by Monickendam te landen, meenden veel beesten te halen.
+
Van Amsterdam quamens' met veertich schuyten, Hadden omtrent drie vaendel Knechten in,
Sy meenden by Monickendam te ruyten Veel beesten, dan sy kregen kleyn gewin.
+
Maer de Borgers en Soldaten van Edam en Monickedam vielen wt, ontjagense de beesten, sloegen eenige doot, eenige verdroncken, ende kregen 18. schuyten.
+
Want sy vielen wt, Borgers en Soldaten, Iaechdense na en brachtense in noot, Achtien schuyten sy daer mosten laten, Enich verdroncken, som sloegense doot.
+
12. Septemb. 74.
Hopman VVouter Hegeman neemt Hinlopen een Stedeken in Vrieslandt in, die Soldaten verlopen, hy plondert het.
+
Hopman Wolter Hegeman neemt Hinlopen In Vrieslandt in, dat hy plondert en rooft, Dit mosten die Borgers troerich becopen, D'inleggende Knechten werden verstrooft.
+
Men meent datmen't wel soude hebben connen houwen en stercken, so sy wat tijts hadden gehadt.
+
Men meent men sout wel hebben connen houwen, Tot schade van den gemeenen Vijant,
Maer haren moet die ging hen haest verflouwen, Als Billy quam met sijn Walen vailjant.
+
De Schantse opte Poldervaert wert sterck aenghevochten.
+
Tusschen Delf en Ouwerschie was gelegen, Een stercke Schans, omtrent die Polder-vaert, Tot bevrijding van water ende wegen, Dees was met volck beset en wel bewaert.
+
Sy brachten bruggens en alle gereetschap aen dan het wert kloeck gedefendeert.
Dees quamen die Vijanden bespringen,+
Brachten bruggens en al gereetschap met, Sy meenden die, wel snellijck te bedwingen, Dan 'twert kloeck tegengestaen en belet.
+
Die van de Schants soegense aff, vallen wt, daer bleeffer wel 400. doot.
Die van de Schants behaelden prijs en eere,+ Sloegen den Vijant aff met groot gewelt, So datse daer van haest namen den keere, Latende vier hondert dooden getelt.
+
Die van Delf vervolgen die vluchtige, versloegender noch eenige, d'ander ontquamen in de Schants by de Hoorn-brugge.
Die van Delf voorts die vluchtige naerjoegen,+
Dan den lust om vechten was haer vergaen, Eenige sy in 't vluchten noch doot sloegen, De rest ontquamen't met loopen saen.
+
Den 14. Decemb. 1574. schrijft de Gouverneur van Vrieslant aen de Steden van het noorder-quartier.
In December in't lest van desen jare,+ Schrijft Gaspar Robles Heere van Billy, Aen die Steden van't noorder-quartier clare, Den Coninck die sy hielden voor party:
+
Van des Conincx liefde en jonste tot haer.
Toe droech haer groote liefde en jonsten,+ Tot haer welvaren en eygen profijt,
Het welck sy wel duytlick vernemen consten, VVt sijn brief, hoe gaern hy haer saech bevrijt.
+
'Twelck den Gouvernant generael hen oock met syne brieven verseeckert, en mede van de syne.
Het selve sy oock wel conden afmaelen,+
En haer verseeck'ren wt de brieven schoon, Van den heere Gouverneur generaele, Ende oock door't schrijven van sijn persoon.
+
Gillis van Barldy-mont Heer van Hiergis hadde hen oock geschreven.
Die Heer van Hiergis wt 's Conincx name,+ Stadthouder van Gelderlant, Vtrecht bey, Hadde haer oock sulcx geschreven bequame, Sy mochten nu eens comen wt 'tgeschrey.
+
Ende want syne bevolen Gouvernementen strecken aen 'tnoorder-quartier soo naest by wt
+
Ende want sijn bevolen Gouvernementen, Streckten aen het Noorderquartiere naest, So wil hy haer dees genade inprenten, Op datse niet en souden zijn de laest.
+
Medelijden van haer elende dit geern aengenomen, sy moghen hen op den Coninck verlaten en op syn pardoen.
+
Sy mogen haer op 's Conincx woort betrouwen, Als hy haer verseeckert by sijn pardoen,
Sy connen nu eens comen wt benouwen, Indiense luysteren naer dit sermoen.
+
Hy bidt datse niet obstinaet en willen zijn, noch na de vreemde luysteren.
+
Hy bidt haer datse niet en willen weesen Obstinaet, noch luysteren na vreemdeyet, Diese dus lange hadden connen beleesen, En gehouden in elend' en verdriet.
+
Sy behooren haer eyghen welvaert te vorderen,
+
'Tis tijt datse haer eygen welvaert soecken, Stellen aen zy alle vordere twist,
Haer tot gehoorsaemheyt nu eens verkloecken,
+
want
+
VVant het gaet vast, 'tis sonder argelist.
+
De Coninck is machtich, godvruchtich, goedertieren, haer natuyrlijcke Heer, die haer als een goedt vader soeckt datse wederkeeren.
+
Die Coninck is machtich en goedertieren, Godvruchtich, en haer natuyrlijcke Heer, Hy soecktse selfs met alle goe manieren, Als een goet vader, datse keeren weer.
+
Een maendt na den ontfang van desen brief staet haer dese genade noch open, daerom &c.
+
Een maent lang, staet haer dees genade oopen, Daer op sy haer mogen houden verdacht,
Sy behooren daer toe vlijtich te loopen, Hier op hy van haer goed' antwoort verwacht.
+
Hy presenteert haer syn hulpe, assistentie en bystant.
+
So sy tot dien eyndt sijn hulpe begeeren, Hy wilse doen alle hulp en bystandt, En haer helpen wt dit druckich verseeren, Daer toe biedt hy haer sijn hulpsame handt.
+
Doch sy en luysteren hier niet nae.
Sy luyst'ren niet na dit fijn en soet fluyten,+
VVant sy wisten het Spaensch voornemen wel, Sy hadden wel meer so schoon hooren tuyten, 'Twoort is soet maer de daden zijn fel.