Strategieën lichamelijke veranderingen

7. Vrouwen zorgen er zelf voor dat lichamelijke veranderingen die optreden door de zwangerschap het werk niet belemmeren. Dit doen ze door de zwangerschap geheim te houden (strategie

geheimhouden), niet eerlijk te zijn over hoe zij zich echt voelen (strategie ontkennen), harder te werken dan normaal (strategie overcompenseren) of zelf een oplossing te vinden in plaats van naar hun werkgever te stappen (strategie zelf oplossen).

Hoe gaan vrouwen om met hun veranderend lichaam tijdens de zwangerschap? In het theoretisch kader is beschreven hoe vrouwen ervoor zorgen dat lichamelijke veranderingen hun werk niet beïnvloeden. Zij zorgen daarvoor door hun zwangerschap zo lang mogelijk geheim te houden, niet eerlijk te zijn over hoe zij zich voelen, door nog harder te werken dan normaal en door zelf

oplossingen te verzinnen voor lichamelijke ongemakken in plaats van naar de werkgever te stappen. In tabel

drie

is te lezen wat de respondenten hebben gedaan om met de (lichamelijke) veranderingen die de zwangerschap teweeg bracht om te gaan. Het woord lichamelijke staat tussen haakjes, omdat respondenten in hun antwoorden het vaak hadden over hoe zij omgingen met werkzaamheden die niet meer verricht konden worden. Dat bepaalde werkzaamheden niet meer verricht konden worden of dat

het werken meer energie kostte komt wel vaak door veranderingen in het lichaam van de respondenten.

Uit de interviews blijkt dat de respondenten meer deden dan de opgesomde strategieën uit het theoretische kader. Sommige respondenten gingen naar de bedrijfsarts, maakte gebruik van de wettelijke mogelijkheid om regelmatiger te gaan werken of meer pauzes te nemen of spraken er met hun leidinggevende over. In de tabel drie is de strategie overcompenseren vervangen door uren compenseren en de strategie ontkennen door niet toegeven en doorwerken. Uit de verhalen van de respondenten bleek namelijk dat zij niet het gevoel hadden dat zij moesten overcompenseren. Het beter doen dan normaal hoeft niet om voor de zwangerschap te compenseren. Een aantal respondenten compenseerden wel de uren die zij soms opnamen doordat zij later begonnen of eerder ophielden met werken. Aan de strategie ontkennen is het woord doorwerken toegevoegd. Uit de interviews bleek dat twaalf van de zeventien respondenten soms harder heeft gewerkt tijdens de zwangerschap dan dat ze konden. In hoeverre de respondenten bewust kozen om hun grens te overschrijden is in twijfel te trekken. Sommige respondenten geven namelijk aan pas thuis te merken hoe moe ze waren of vertellen dat ze achteraf gezien minder hard hadden moeten werken. Respondenten wilden niet beter werk afleveren dan voordat zij zwanger waren en moeder werden. De lat lag even hoog alleen moesten YHHOUHVSRQGHQWHQKDUGHUZHUNHQRPKXQµQRUPDOH¶ werk te doen.

In hoeverre houden de respondenten hun zwangerschap geheim? Er zijn drie respondenten die zich min of meer bezwaard voelden om het nieuws te vertellen. De overeenkomst tussen deze drie respondenten is dat zij nog bezig waren om hun positie te verwerven en dat zij het gevoel hadden dat zij door de zwangerschap niet meer konden voldoen aan de verwachtingen die de werkgever van hun had. Robin en Lisanne hadden nog geen vast contract en beide respondenten voorzagen dat de

zwangerschap het door de werkgever uitgestippelde carrière traject zou doorkruizen. Merel was net in GLHQVWHQKDGQRJJHHQJRHGHEDQGPHWKDDUFROOHJD¶VHQOHLGLnggevende en zij had het gevoel dat zij KDDUFROOHJD¶VOLHW]LWWHQGRRUPHWHHQHUWXVVHQXLWWHJDDQGRRUKDDU]ZDQJHUVFKDSBij tien

respondenten wordt het nieuws in twee rondes gedeeld. Eerst wordt het nieuws gedeeld met (een) collega (s) waar de respondent een vertrouwensband mee heeft. Rondom de drie maanden wordt het nieuws met iedereen gedeeld. Ook de andere zeven UHVSRQGHQWHQGHOHQKHWQLHXZVPHWKXQFROOHJD¶V rond de drie maanden. Een reden om het geheim te houden tot drie maanden is dat er tot dan nog een hogere kans is op een miskraam. $OOHHQFROOHJD¶VGLHGLFKWELMGHrespondent staan worden op de hoogte gesteld. Tot drie maanden is de zwangerschap privé-nieuws. Het voor je houden van de zwangerschap tot drie maanden lijkt geen bewuste keuze maar een standaard die de respondenten volgen. Een aantal respondenten hebben excuses gebruikt om hun zwangerschap te verhullen. Meerdere respondenten geven aan dat ze het nieuws delen omdat het handig is. Dan hebben FROOHJD¶V meer begrip voor moeheid of huilbuien, dan is het gemakkelijker om een buikje te krijgen of om aan een collega te vragen om werk over te nemen. De IKEA-respondenten deelden het nieuws in een vroeger stadium dan de rest van de respondenten. Bij drie IKEA-respondenten werden de directe FROOHJD¶VDOYRRURIWLMGHQVGH]HVGHZHHNRSGHKRRJWHJHVWHOG

Wat vrouwen vooral doen is zelf manieren verzinnen om te gaan met de veranderende belastbaarheid. De oplossingen die door meerdere respondenten genoemd werden staan in de tabel. Bij acht respondenten namen FROOHJD¶VHHQGHHOYDQGHZHUN]DDPKHGHQRYHUGLH]LM]HOIQLHWPHHU NRQGHQRIPRFKWHQXLWYRHUHQ&ROOHJD¶VQDPHQXLWHLJHQLQLWLDWLHIRIRS verzoek van de respondent deze werkzaamheden over. 2IUHVSRQGHQWHQHHQEHURHSGXUYHQGRHQRSFROOHJD¶VKDQJWDIRI]HDOHHQ band hebben opgebouwd. Tien respondenten geven aan een bepaalde periode het rustiger aan te hebben gedaan op hun werk. Vaak genoemde periodes zijn de eerste periode van de zwangerschap, de laatste weken voor het verlof genoemd en de eerste paar dagen op het werk na het bevallingsverlof.

Vier respondenten gaan efficiënter met hun tijd om door opnieuw vast te stellen wat zij zelf moeten doen en wat gedelegeerd kan worden. Zes respondenten gingen af en toe later naar hun werk of gingen eerder weg. Negen respondenten hebben zelf hun werkzaamheden aangepast. Voorbeelden hiervan zijn: taken die minder fysieke inspanning of concentratie vereisen gaan doen of bepaalde taken niet meer doen. Dan is er nog een overige categorie waarin oplossingen staan die respondenten zelf hebben bedacht om het werken vol te houden. Roos zorgde er bijvoorbeeld voor dat zij meer at om haar misselijkheid tegen te gaan. Melissa werkte wanneer zij energie daarvoor had. Robin en Floor zijn thuis gaan werken. Aafke heeft haar leerlingen om hulp gevraagd en heeft haar les onderbroken om te kunnen overgeven. Aukje heeft steunkousen aan gedaan en ging dingen opschrijven vanwege haar vergeetachtigheid. Charlotte ging op een rustiger werkplek zitten.

Naast het rustiger aan gaan doen en later of vroeger naar werk gaan hebben zes respondenten andere manieren verzonnen om meer tijd te hebben om uit te rusten. Sophie neemt langer verlof, Merel neemt vakantiedagen op en Charlotte neemt haar overuren op. Aukje knipt haar pauze in tweeën. Twee respondenten, Amelie en Marian, hebben meer rusttijd gecreëerd door gebruik te maken van de wettelijke mogelijkheid om extra pauze te nemen. Aukje, Charlotte en Merel geven de

volgende redenen waarom zij zelf een oplossing hebben verzonnen in plaats van gebruik te hebben gemaakt van de mogelijkheid om extra pauzetijd te nemen.

Aukje: ¶,k had er verder geen behoefte aan. Het is niet collegiaal en dan laat je je collega alleen staan. Als je een kantoorbaan hebt dan doe je het misschien maar hier werkt het niet zo handig.¶

Charlotte: µ:eet ik niet. Omdat ik nog heel veel uren had en het dan mijn eigen regeling was. Je gaat dan de ziektewet gedeeltelijk in en dan moet je zes weken van te voren met verlof. En dan heb je maar 10 weken erna. Nu was het mijn eigen tijd, mijn eigen regeling. Mijn voorwaarden in overleg met. Dan gaat het ziektepercentage niet omhoog van de afdeling.¶

Merel: µIk doe het niet omdat ik niet zie wanneer ik dat zou kunnen doen. We hebben een kolfruimte met een bank. Daar zou je kunnen gaan liggen. Dan moet je je pieper aan een collega geven en die moet jouw patiëntenzorg overnemen en dan ga je daar rustig zitten te zijn. Ja weet je dat is heel moeilijk want op een drukke dag zou je het nodig hebben maar dan laat je het zelf. Je gaat daar natuurlijk nooit rustig zitten.¶

$XNMHHQ0HUHO]LHQGHUXLPWHQLHWRPUXVWWHQHPHQ]RQGHUGDW]LMKXQFROOHJD¶VGDDUPHHH[WUD EHODVWHQ8LW&KDUORWWH¶VXLWOHJEOLMNWGDW]LMQLHWRSGHKRRJWHLVYDQGHZHWJHYLQJGHPRJHOLMNKHLG om extra pauzetijd te nemen heeft namelijk geen invloed op het verlof.

Naast zelf oplossingen verzinnen is niet toegeven en doorwerken de meest gebruikte strategie van respondenten. Het woord strategie is niet op zijn plaats. Doorwerken en niet toegeven is eerder iets wat de respondenten doen. Van de zeventien respondenten zijn twaalf respondenten tegen hun eigen grenzen aangelopen. Opvallend is dat de drie (van vijf) respondenten die aangeven niet te hard te hebben gewerkt ook niet of nauwelijks last hebben gehad van zwangerschapsgerelateerde klachten. Wat kenmerkt de groep vrouwen die wél tegen hun eigen grenzen zijn aangelopen? Het eerste dat opvalt, is dat de zes leidinggevenden deel maken van deze groep. Ook horen vijf IKEA-medewerkers bij deze groep van twaalf. Van de IKEA groep zit iedereen in een carrière traject of heeft dat gezeten. Uit de omschrijving van hoe deze vijf medewerkers werkten voor hun zwangerschap valt op te maken dat zij in de categorie ideale werknemers vallen in te delen. Uit hun houding en hun gedrag blijkt dat zij werk bevlogen zijn. De werk bevlogen KRXGLQJEOLMNWXLW]LQQHQDOVµLNEHQQLHWKHWW\SHGDWQLHW GHQNW]HXUHQPDDUGRRUJDDQ¶HQµLNEHQJHHQW\SHRPVWLOWH]LWWHQ¶(OLQSDVWGRRUGHYROJHQGH

uitspraken helemaal in het prototype van de ideale werknemer die bruist van de energie, een grote betrokken heeft en helemaal op gaat in het werk.

Elin: µ,NNDQHFKWGRRUGUDYHQLQPLMQZHUN'DQQDPLNJHHQSDX]H«DOOHHQPDDUDDQKHWVMH]HQYDQKRWQDDUKHU en dan ging iedereen naar huis om vijf uur en zat ik weer tot 9 uur.¶

De ambitie om de voldoen aan het plaatje van de ideale werknemer brokkelt voor drie medewerkers af. Larissa en Lisanne was het al duidelijk dat zij kinderen niet wilde combineren met een fulltime baan. Hun zwangerschap betekende vanwege de uren-eis van het carrière traject een einde van hun status als potential. Charlotte omschrijft dat zij geworsteld heeft met de vraag of zij haar carrière traject wilde voorzetten of niet.

Charlotte: µ(n tijdens mijn zwangerschap merkte ik wel dat ik niet meer kon voldoen aan die eis van mij zelf. Het was een interne discussie, ik zat in dubio, hoe ga ik dit volhouden terwijl mijn lijf meer zorg vraagt. En tot aan Sem heb ik dat nog wel volgehouden en na Sem bin ik in de war geraakt en een punt van gemaakt dat dit echt meer kon. Dat hele potential dat kon ook niet langer, want dat was dat harde, doelgericht, door stappen maken, zorgen dat ik daar kom ondanks.¶

Alle IKEA medewerkers geven aan dat het niet aan hun omgeving, maar aan henzelf ligt dat ze hun grenzen over zijn gegaan. Ze werken door omdat ze hun werk zo leuk vinden, hun werk af willen krijgen of hun carrière doel willen halen. Elin vertelt dat haar lichaam niet meer kan, maar je hersenen wel. De drie meest werk bevlogen werknemers geven aan dat zij anGHUHQHFKWJHQRRWFROOHJD¶VHQGH gynaecoloog, nodig hadden om afgeremd te worden.

&DUROLQHµToen ik vertelde dat ik met 28 weken nog steeds werkte zei de gynaecoloog dan stop je daar nu onmiddellijk mee! Daar zit een grens, je werkt door en denkt als ik ergens last van krijg dan stop ik.

Uiteindelijk, achteraf als ik meer rust had genomen dan had mijn lichaam minder hard hoven werken. Minder mijn bloeddruk problemen gehad, minder lever en mijn nieren. Dat gaat zo ongemerkt. Dat is zo met

zwangerschapsvergiftiging. Ik had het rustiger aan moeten doen. Maar lag meer aan mezelf dan aan mijn RPJHYLQJ,NEHQWHHLJHQZLMV,NYLQGKHWOHXNRPWHZHUNHQHQLNZLOJUDDJGRRUJDDQPHWZDWLNOHXNYLQG¶

Tegelijkertijd wordt duidelijk dat er wel van de werknemers verwacht wordt dat zij zelf in staat zijn hun grenzen aan te geven. Elin vertelt: µwe hebben allemaal een mond gekregen, zijn volwassen en we zijn een harstikke open bedrijf en als je het niet aangeeft ja. Wat ik denk is dat je duidelijk moet zijn¶. RobLQYHUWHOWGDWµje wilt niet to last zijn. Niet anders zijn dan, anders behandeld worden dan, tot last zijn.¶

De andere zeven respondenten noemde de volgende motieven om door te werken: werk af moeten krijgen, mee willen doen, het hoort er bij, geen scheve gezichten willen krijgen, het effect van de zwangerschap onderschatten en geen mogelijkheid zien om het rustiger aan te doen. Ook voor hen geldt dat zij niet de omgeving aanwijzen als reden om door te werken, maar de oorzaak bij zichzelf zoeken.

Larissa: µMaar het lag meer aan mezelf dan aan mijn omgeving bij IKEA. Ik ben dan wel te eigenwijs.¶ Robin: µDit conflict zoek ik heel erg bij me zelf. Ik leg het niet bij de werkgever neer. Ik heb het gevoel dat de werkgever mij de ruimte heeft gegeven maar ik mijn eigen. Mijn leidinggevende had nog zo hoog en laag kunnen springen dit zijn je rechten en het belangrijksWHLVGDW«¶

Floor omschrijft dat ze zelf in haar hoofd had dat ze het af moest krijgen, Merel zegt dat zij haar werk niet kon los kan laten en Robin en Anna hebben zelf onderschat wat voor impact zwanger zijn en moeder worden had op hen en op de manier waarop zij hun werk konden uitoefenen.

Anna: µWeet je als leidinggevende moet ik kolven zelf in mijn agenda inplannen. Voor mijn gevoel werd er in mijn nek gehijgd. Niet dat ik iemand de schuld kan geven. Ik stapte in de sneltrein, Ik had het wat rustiger aan willen doen, maar dat kon niet.¶

Uit de tabel 3 blijkt dat respondenten er zelf voor zorgen dat het werken zo min mogelijk in de weg wordt gezeten door hun zwangerschap. Daar zorgen respondenten voor door zelf oplossingen te verzinnen en soms ook nog even door te werken ook al zijn ze moe of geeft hun lichaam aan dat de koek op is. Naast zelf oplossen en doorwerken stappen enkele respondenten ook naar hun werkgever of gaan ze naar de bedrijfsarts. De gesprekken die met de werkgever worden gevoerd gaan zijn taak gerelateerd. Marian heeft bijvoorbeeld haar klachten kenbaar gemaakt aan haar leidinggevende die haar toen naar de bedrijfsarts heeft verwezen. Nadat Aukje kenbaar maakte dat ze wilde stoppen met haar werkzaamheden als supervisor zijn haar werkzaamheden door haar werkgever aangepast. Anna heeft DDQKDDUOHLGLQJJHYHQGHJHYUDDJGRIGHXXUGLH]LMPRHVWJDDQEHVWHGHQDDQµDQGHUHNOXVVHQ¶ QRJHYHQQLHWKRHIGHRSWHYXOOHQµOm als beginnende moeder even te wennen aan de nieuwe

situatie.¶Respondenten nemen zelf het initiatief om het gesprek met hun leidinggevende aan te gaan

en hebben veelal een oplossing voorhanden. Werkgever nemen op hun beurt ook initiatief om hun medewerker te ontlasten. Robin en Charlotte kregen bepaalde uitdagende projecten niet meer, Merel hoefde nog maar tot twee uur te werken en door de roostermaker gaf Aafke alleen nog maar les op de begane grond. De bedrijfsarts wordt pas ingeschakeld als een werknemer kenbaar maakt dat ze klachten heeft. Alleen bij de IKEA en bij een ziekenhuis gaan respondenten standaard langs de bedrijfsarts. Werkgevers en werknemers lijken afzonderlijk van elkaar oplossingen te verzinnen waarop het werk aangepast kan worden. Respondenten gaan niet het gesprek met hun werkgever aan hoe lichamelijke veranderingen het werk beïnvloeden. Aafke vertelt bijvoorbeeld dat het werken na haar verlof overweldigend vond. Ze heeft dit wel PHWKDDUYULHQGHQFROOHJD¶VGLHRRNNOHLQHNLQGHUHQ hadden besproken, maar niet met haar leidinggevende. De reden dat Lisanne niet bij haar

leidinggevende heeft aangekaart dat ze bepaalt fysiek werk niet meer kon doen is dat het sporadisch voorkomt en dat je zelf je grens zal moeten aangeven. Robin heeft niet met haar leidinggevende gedeelGGDW]HPDDUYRRU]RYHHOSURFHQWIXQFWLRQHHUGHRPGDWµals het om werk gaat dan wordt er wel

wat anders van je verwacht.¶In zoverre zou er dus wel gesproken kunnen worden van het verhullen

van lichamelijke veranderingen. Het effect dat lichamelijke veranderingen hebben op het werken is een privékwestie waar de werknemer zelf een oplossing voor verzint. Als dat niet gaat dan stapt de werknemer naar de werkgever toe met een hapklare oplossing. Uitzonderingen hierop zijn Mascha, (OLQHQ$PHOLH0DVFKDKHHIWµin heel goed overleg met de manager heb ik besloten om de laatste vier

weken thuis te werken.¶(OLQVOHLGLQJJHYHQGHLVbetrokken bij Elin en bij Elins zwangerschap. Ook

Amelies leidinggevende heeft in samenspraak met Amelie bepaalt welke werkzaamheden en de werkuren van Amelie aangepast gaan worden.

De conclusie is dat respondenten hun best doen om ervoor te zorgen dat de zwangerschap zo min mogelijk effect heeft op hun werk. De strategieën uit het theoretisch kader die in de interviews vooral terugkwamen zijn: zelf oplossen en ontkennen en doorwerken. Respondenten bedenken uiteenlopende oplossingen waardoor zij het werken volhouden en veel respondenten werken soms harder dan dat ze kunnen om ervoor te zorgen dat het werk gedaan wordt. Het effect van de zwangerschap en de

lichamelijke kwaaltjes die daarbij komen wordt door respondenten zelf ondervangen. Als de werkgever al benaderd werd dan had de respondent al een kant-en-klare oplossing voorhanden. De werkgever ontlastte sommige respondenten ook met maatregelen die doorgevoerd werden zonder vooraf dit af te stemmen. De strategie overcompenseren is niet terug gekomen doordat respondenten niet vonden dat ze het beter moesten doen dan normaal. De strategie geheim houden is in zoverre bevestigd dat het standaard lijkt om het nieuws van de zwangerschap nog niet publiekelijk te maken voor de drie maanden. Tot dan is er nog een verhoogde kans dat de zwangerschap afgebroken wordt en bliMIWKHWQLHXZVDOOHHQEHVWHPGYRRUIDPLOLHYULHQGHQHQHQNHOHFROOHJD¶VZDDUPHHGHUHspondent een vertrouwensband heeft. De respondenten die meer moeite hadden met het delen van hun

8. Vrouwen verhullen hun lichamelijke verandering en klachten ten gevolge van de zwangerschap op het werk. De reden hiervoor is dat ze willen blijven voldoen aan het beeld van de gezonde werknemer.

In document Zwanger aan het werk : hoe (aanstaande) moeders aan het werk blijven (pagina 50-60)