't Durp was al heel, heel oud. Je konne 't wel zien, as je d'r es 'n keer deurreje: de boerestolpies en de poepebedoenekies, die zo'n beetje skos en skeef deur mekaar stinge - de weg kronkelde net, of 'n dronken man 'm anlaid had - ware nou niet bepaald wat je noeme konne nuuw. Je zouwe 't ok nag effies aars zegge kenne: ze begonne zo stiekum-weg puur uit 'r krikkemikke te hange en ze wazze net zoo oftug oplapt as de melkersbroek van Japie Doedel, die - de broek, wel te verstaan - van ingezonden stikke an mekaar hong.
Met 't raadhuis, dat je zo boi 't eerste gezicht zeker voor 't brandspuithuisie versloite zouwe, zo petieterug kloin as 't was, was 't al niet zo heel veul beter steld. 't Was knap verwaarloosd, maar 't was histories, zoi de burgemijster en den mocht je d'r niet ankomme. Van 'n monement bleef je nou ienmaal met je vingers of. En de boere vonde dat al lang best, want den bleef de knip dicht. De kerk, die, om 't op de kop of te zegge zeuven-en-tachtig jaar ouwer was as 't raadhuis, ging niet voor histories deur en die was 't nou juist wel. Maar de kerk was arm en zo wier hier evenmin al wat an dijn. Gert Kat, de koster, had teminste al 's zoid, dat 't nag weldr's konkerrensie worre zou voor de Ruïne van Brederode. En 't woord van Gert Kat was mijst al even waar as dat van domenee zellef.
't Durp was dus merakel oud. 't Raadhuis, de kerk, de spuitjes an 't
makkedamweggie, 't was alles ok 'n tikkie an de armelukke kant en as je de hele weerlichse mik-mak met hiepeteke en al verboelesse kennen hadde, den had je nog zowat gien stuiver overhouwen. Nou, den weet je 't wel, denk. Erg veul soeps was 't niet.
Zoas 't met 't durp was, was 't met de mense al krek iender. De grofvaders hadde d'r weund, de vaders ware d'r achteran kommen en achter de vaders kwamme de zeuns. En as die ienmaal weer grofvader worren ware, was 't durp 't durp bleven as
van ous. As je 't nij voiftug jaar weer terugzagge, was 't net, of je effies 'n tukkie vongen hadde, zo'n beetje as 'r veranderd was. Niet, dat 'r in 't durp in de loup van zo'n voiftug jaar nooit wat beurde. Om maar 's wat te noeme: de burgemijster is 'n keer dood gaan en z'n zeun het 'm opvolgd. Drie keer in die toid is 'r brand weest en ien keer van de drie het de spuit water geven, weer de boere niet over uitpraat raakte, want sont menseheugenis was dat voor 't eerst. D'r is 'n nuuwe domenee kommen, die zo maar Zundegs in z'n blote kop langs de weg reed. Je dede, as je 't teminste niet vergatte, je pet allien of boi 't bidde en boi 't te bed gaan, aars hield je 'm zeumer en winter deur op. Zo is deer puur skande van sproken, meer haast nag as van Trointje van Jan Vriend, die trouwe most, omdat er 'n kermispoppie op komst was. En 't was nag maar 'n paar jaar leden, dat Gert Spaander 't prutslootje voor z'n huis dempe lijten had en d'r 'n oizeren hek op zet. Wat dat allegaar wel kost had, wist gienien, maar 'n foit was, dat Gert Spaander nij die toid algemien voor ‘de man met de geldskeet’ deurging. 'n Vliere-hoining was toch zeker mans genog weest en nou maar effen 'n oizeren hek.... Nij, d'r beurde in 't durp genog.
Skuin over ‘'t historiese’ raadhuis van twij kamers en ien spekhok groot sting de herreberg ‘De Gekroonde Haan’. Hoe ze oigeluk an die naam kommen wazze, wist zelfs Arie Doikman niet, die 'r nou al 'n dikke veertig jaar kasteloin weest was en die 't nou zo zoetjes an wel 'n beetje gelouve wou. Veertig jaar lang had ie nou haast iedere Zundag in de tapkast staan en had ie z'n slokkies ronddiend: brandewoin mèt, skone klare en met de kermisse en brullefte voor de woifkes 'n pepermentje of wat boerejonges. Veertig jaar lang had ie 't hele om en weerom van 't durp meemaakt, de nutsijvende, de rederoikersuitvoeringe met vechtpertoie nij afloup en al die viere en voive meer. En as je den veertig jare met kermis 't eerste deuntje geven hewwe, raakt de meziek 'r wat uit. Hoi begon, net as Afie, de vrouw, puur stoetelug te worre, vooral wat bubberug in de hand, zodat ie de glaasies gieniensen meer vol doen kon, maar dat was nag niet 't ergst. 't Ergst was, dat alles zo veul aars wier as voorheen.
Dat de toid van 'n slokkie voor 'n dub zo langzaam-an verboi was, was nag deer-en-toe, want an voiftien sente kon je per slot
meer verdiene as an tien. Maar toe ze lesten Afie nij ranja met 'n rietje vroegen hadde, was 't net weest, of ze 'n klap in d'r gezicht kregen had. En, om 't nag mooier te make, was d'r kort leden op 'n deur-de-weekse-dag zo'n vreemde snoeshaan binnenstapt, die nij 'n uitsmoiter vroegen had.
‘Nij’, had Afie botweg zoid, ‘an zuk spul beginne we niet. Maar 'n paar broodjes met kijs kin je wel kroige.’ Ze had 'r nag 'n flinke sneed roggebrood tussen dijn, want - had ze boi d'r zelf riddeneerd - dat steunt 'n beetje meer, maar dat was hillegaar gien rijden weest, want die kirrel had 't roggebrood 'r weer netjes ofloid - dat was bloikbaar meneer z'n kossie niet. En den - met 't danse kwam 'r langer van die rare meziek, weer je haast poin in je loif van krege. Nij, dat kasteloin weze was niks meer dijn en op 'n ijvend, dat ze naast mekaar in de koes lagge, hadde ze d'r over praat, dat 't nou mooi genog weest was en dat 'n aar 't nou maar 's perbere most. Grenedine en al die flauwe kul was beneden Arie Doikman's waardeghoid. Dat was nou net, of je as melkboer water verkoupe gong. Die jaar of wat, die God ze nag gunne zou, kwamme ze d'r zonder dat ok wel. En zo kwam twij maande later, toe de duite van de kermis nag net binnen wazze, de zaak te koup.
De kleurige vrouwebroek, die brutaal-uitdagend an 't lointje achter ‘De Gekroonde Haan’ wapperde, had 't halve durp op stutte joegen. Trointje van Klaas Messelaar, die 'r geneven over weunde en die 't net as alle woifkes 'r leven lang met 'n
bandjesbroek dijn had, was - voor 't eerst in 'r leven - sprakeloos toe ze 't zag. Ja, ze had al dadeluk docht boi 't verhuizen, dat die nuwe kasteloin, die ergens heel van onder Amsterdam skeen te kommen, wat iet wat aars weze most, zo heel gien man voor 't durp. Dat liep maar deur de week in 't Zundesse pak en met 'n segaar in 't houfd, net of ie de burregemijster van ik weet niet wat was. En toen de vrouw en de dochter effies later overkommen wazze, wist ze hillegaar genog: die hadde, met permissie sproken, gien fesoenlukke klere an d'r loif. De moeder zo'n gebloemd zaien flirtje, as 't teminste wel zai was, en de dochter, dat was min of meer zo'n hupsakee met 'n flodderjurkie an, weer je mijst met dichte ouge deurheen keke en dat erg veul bloot liet. Hoe of Arie Doikman zo'n stel inhale kinnen had, was gewoon 'n raadsel, weer ze niet over
uitpraat raakte tot op 't ogenblik, weerop dat rose broekie, dat in de wind bolderde, d'r met stomhoid sloeg. Wat dat wel worre most, poinsde ze boi d'r zelf. Dat brocht verderf over 't durp, dat stond zo vast as dat twij keer twij vier was, maar ien ding sting nag vaster: Gert, 'r zeun, zette d'r gien poot in huis.
't Had groot in de krant staan: Zundegmiddag drie uur fijstelukke heropening van ‘De Gekroonde Haan’, 'n Orkest van zeuven man sterk, bal met attraksies, skitterende versiering en allegaar van die hokuspokus meer. En heel onderan sting met dikke letters: vroi intree. Nou, die nuwe kon zo veul branie skoppe as ie zelf wou, hoi kon wel 'n heel fanfariekurps ofhure en nag geld toe geve, maar mense van 't durp zou ie niet zien. De krant was rond gaan en de praatjes kwamme d'r achteran. Die had wat hoord en die had wat zien en die had weer hoord, wat 'n aar zien had. 'n Derde had niks hoord en niks zien, maar allien maar wat docht en zo wazze de koppe boi mekaar stoken en 't vonnes was al gauw veld. As 't nou nag 'n behoorlijk bestvat weest was, maar dut....
Kees Wagemaker, de ouderling, die deurgong voor de degelukhoid in oigen persoon, maar die toch nag al d'r es ver van honk puur effen de kat in 't donker knepen had, was dadeluk begonnen met de grote trom te roere en 'r was an tam-tam gien gebrek weest. Hoi had de zedelukhoid en de duvel en z'n ouwe moer d'r boi haald en hoi had met zo'n klem sproken over Sodom en Gomorra, of ie 'r zelf z'n leven lang weund had. Kees Wagemaker was 'n man van geld, die - as 't most - 't durp make en breke kon. D'r was hier, boi z'n weten, nooit wat beurd, wat 't daglicht niet verdrege kon en d'r most voor waakt worre, dat de naam van 't durp, weer ze allegaar zo prat op gonge, niet anrand wier. Woive, die zo maar op blote pote - hoi zoi gien biene, maar hoi zoi pote - rond liepe, hoorde hier niet thuis. Je wiste nooit, wat zukkes in 't snotje hadde en as ze de joos van 't durp ienmaal inpalme zouwe - nij, d'r was gien denken an. En iederien was 't met Kees Wagemaker iens: Klaas Put, omdat ie boi 'm werkte, Gerben Bakker, omdat ie op 'n spultje van 'm zat, Keesie Appel, boigenaamd de Dreutel, omdat ie teugen drie present 'n paar honderd gulden van 'm loswurmd had om 'n skriebel bijssie te koupe op de markt, de weduwvrouw Trointje Bart, die as
lierster de wekelukse leveransie van de boskippe had. En zo kon je nag wel 'n toidje deurgaan. 'n Paar opskoten joos hadde d'r, nij 't skeen, nag wel puur verbeelding van, maar op 'n end dorste ze toch bloikbaar de bui niet an, want toe 't ienmaal
Zundagmiddag wier en de klok drie sloegen had, was er in ‘De Gekroonde Haan’ van 't durp gien kop te zien. Evengoed was 't in de herreberg drok genog, want uit de woie omtrek trokke ze d'r heen, stadiers inkluis en de vrouwse, die achter de gerdointjes te koekeloere zatte, skudde d'r hoofd, omdat ze d'r niet van ofwiste, dat 't ooit zo druk langs de weg weest was. 't Fijst duurde tot diep in de nacht en toe Kees Wagemaker en konsorte al lang onder de wollen dekens te snorke lagge, was 't op 't slingerende durpsweggie nag 'n vertier van belang. De veldwachter was de ienegste van 't durp, die 't spul van begin tot end boiweund had en iederien was nuuwskierig om wat van 'm te hore, maar de hele Maandag liet ie 'm niet zien. ‘Hoi loit vast z'n roes uit te slijpe’, zoi de ien en nummer twij gong nag 'n stikkie veerden ‘Ze hewwe-n-em vast dronken voerd.’
Maar Dingesdag was de veldwachter d'r wel en hoi wier haast deur iederien anhouwen. ‘Mooi weertje, hei, Lammers - en was 't Zundag nag wat?’ Of: ‘'k Hew je guster niet zien, Lammers - 'n beetje verroisd?’ Maar de veldwachter, die aars 'n half uur an ien stik deur-poche kon over ien bekeurinkie van zonder licht, snoof 'r es in de lucht, beaamde, dat 't heel mooi weertje was of zoi, dat 't met die
verroistereghoid nagal gong en stapte metien weer op z'n fiets. En 't durp wier d'r nag nuuwskieriger deur.
De nijste buurman van Kees Wagemaker was Soimen Stroet, die trouwd was met Aaltje Kooy, niet van kromme Arie Kooy, de rietdekker, maar van Klaasie Kooy, die as 't nipte, nag femilie van de burgemijster was. Nou, Soimen was niet zo erg snokker en wie zoi, dat Afie 't buskruit uitvonden had, sloeg ok de plank wel puur effen mis, maar dat doet ok niks, want ze wiste zo pittig met mekaar rond te koetele en weer 't om gaat is dut, dat Soimen 't nagal anhield oo de ooievaar. As 'r zo 'n jaar ien of aarf verloupen was, den kon je d'r steevast op rekene, dat Soimen om de baker uit most en as 't akkefietje d'r ienmaal goed en wel opzat, den kon je d'r even vast van op an, dat ie boi Kees Wagemaker opliep, of die getuige weze wou boi 't angeven. As die
twij zo naast mekaar deur 't durp stapte, wist iederien al wel, hoe laat 't weer was en as de burrie 't stel ankomme zag, den was z'n eerste groipen nij 't boek van de burgerlukke stand. D'r was 'r nag ien, die je boi zoo'n gelegenhoid niks wois hoefde te maken en dat was Arie Doikman, de kasteloin. Want 't was zo'n beetje stilzwoigende of spraak, dat uit 't raadhuis vandaan 't twijtal neerstreek in ‘De Gekroonde Haan’ om 'r ientje of twij te nemen, omdat 't 'r nou ienmaal zo boi hoorde, 't Wazze d'r ok welderes drie worren, maar dat ze ooit skeef thuis kommen wazze, nij, dat was nag nooit beurd.
Soimen Stroet had 'r nou zeuven en de achtste hing, om zo te zeggen, in de lucht; 't zou gien week meer dure, of die was 'r ok. Nij, 't was gien week, want krek nij drie dage kwam soggens al toideg Soimen Stroet boi Kees Wagemaker 't pad op. Kees had de bui al 'n paar maande zien hange en vroeg metien nij z'n verklijdenspak.
‘'n Joon of 'n moidje?’ was den ok vroiwel 't eerste, wat ie vroeg. ‘'n Joon.’
‘Nou, dan maar weer veul zegen.’ ‘Dank je, dank je wel.’
Dat liedje wier nou zongen voor de zoveulste keer. De woorde wazze net as altoid en 't woisie verskilde ok zo bar veul niet. 't Twijde koeplet op 't raadhuis konne ze ok al uit 'r houfd, maar toe ze an 't derde beginne zouwe, wazze ze effies de klus kwoit. Want 't derde koeplet most zongen worre in ‘De Gekroonde Haan’. Dat was deur de jare heen zo weest, zonder dat was 't lied niet kompleet en nou, ja, deer stinge ze nou en ze keke mekaar an, of ze gien tien telle konne. Kees zoi niks en Soimen zoi niks en 't gekke was, ze liepe niet deur ok. Ze hadde d'r zeker 'n kwartier later nag staan, as 'r niet wat beurd was, weerdeur de zaak 'n bepaalde loup nam. 't Was of de duvel 'r mee speulde, want net toe 't effies poinluk wier, gong de deur van de herreberg open en kwam de kasteloinsdochter voor 't front. Ze keek 'r es effies nij de lucht en nij 'n paar kippe, die wat ronddreutelde op de wurf, ze keek zo maar 's 'n beetje rond, maar de twij manne zag ze niet, teminste, ze dijd asof. Maar de twij manne zagge heur wel; Soimen liep 'n pietsie rood an en Kees Wagemaker werd heel effen blijk om de neus. Want, potdorie, jô, zo'n moidje hadde
ze in d'r hele leven niet zien. Kees niet, die toch welderes effies over 't hek gluurd had en Soimen, die nou dertien jaar lang teugen 't pruimegezichie van Aaltje ankeken had, hillegaar niet. 'n Smoeltje met 'n paar koikers, weer je zo wat duizeleg van wiere, 'n kop vol kroezelig heer, om van de rest maar gieniens te prate. Kees Wagenaar knipperde 'r 's met z'n ouge, net of ie teugen de felle zon inkoike most - en den wete jollie 't wel. Je konne d'r mee voor de krame om, zouwe de boere zegge. Tja, nou keek ze werachies nij hullie kant, hillegaar niet met opzet en ze lachte effen, of ze lachte meskien ok niet, maar Kees Wagemaker kreeg toch zo'n kriebelig gevoel in z'n bloed. En de gijst mag nag zo willeg weze, 't vlois bloift toch altoid 'n beetje zwak. Nij, ze zouwe niet nij binnen gaan, ken je begroipe, wat zouwe de mense d'r wel van zegge: Kees Wagemaker en Soimen Stroet in ‘De Gekroonde Haan.’ Maar, Kees had al 's zo stiekem rond keken - d'r viel op dut moment gien mens te bekenne, zelfs de burgemijster niet, die aars nagal d'r es an 't raam sting, omdat ie toch niks te doen had. D'r was gien sterveling te zien, allien de paar kippe, die as gezoid -ronddrentelde op de wurf. En den 't moidje in de deur. Met twij lachende ouge. Met blote arme. En met nag veul meer, dat je zo maar niet allegaar beskroive kenne. Kees keek Soimen d'r es an en Soimen Kees - de burgemijster was 'r niet en iederien was an 't werk en per slot kon je nij 't angeve van 'n kind, al was 't den ok de achtste, niet zo maar.... Nou ja, zonder al te veul konkelefoesies komt 't hierop neer, dat de twij manne 'n menuut later iet of wat skuin an 'n tafeltje zatte en dat de nuuwbakken vader twij klaartj es met suiker anrukke liet.
Boi Aaltje Kooy had de baker de eerappels al afgoten en 'n prakkie, dat nog overskoten was van guster, stond noideg te suddere op 't petrumstel en nag was Soimen d'r niet. Teugen halftien wazze hoi en Kees Wagemaker de deur al uitgaan. Aaltje begreep 'r gien snars van. De vrouw van Kees begreep 't ok niet, maar die had toch van achteren zo'n raar voorgevoel, dat 'r wat niet in de haak weze kon. Zes, zeuven keer had ze de weg al ofkeken, maar d'r was niks te zien. Allien wat skooljoos, die nij huis kwamme en skele Ab, die met sinesappele ventte en vodde opkocht. Ja, wat je deer nou toch van denke moste. 't Kon weze,
dat de burgemijster d'r nag niet weest was, want die kwam wel meer om tien uur half elf, die stak 't zo krap niet, maar nou liep 't al nij twaalven en nag wazze ze niet verom. Om twaalf uur, toe Klaas Put uit 't land kwam van stekele pikke, stuurde ze die maar d'r es uitwerdan om te koike, weer die twij toch zitte konne. En boi Aaltje Kooy vroege de joos, die net as altoid rammelde van de honger, weer of vader bleef. Kwart over twaalf - vrouw Wagemaker sting an 't damhek - nag niks te zien. Allien wat stof, dat deur de wind over 't weggie dwarrelde - aars niks.
Ja, toch, deer in de bocht boi Kees de Boer kwam 'n man an, 't leek werachies Klaas Put wel. En achter 'm kwamme d'r nag twij, maar die dijde 'n beetje raar. Ze liepen armpie deur, maar zo heel veul steun hadde ze, nij 't skeen, an mekaar niet. De weg slingerde puur, maar 't twijtal slingerde nag effies meer en omdat de weg nagal an de smallige kant was, hield je je hart vast, dat ze hier of erges in 't prutslootje belande zouwe. De vrouw van Kees Wagemaker wist niet wat ze zag en de mense, die an de etestafel zatte, keke hillegaar raar op. Jantje van Olf Dekker verskoot 'r zo